ARAP YAZILI BASININDA SIK KULLANILAN GÜVENLİK VE TERÖRİZM ALANINDAKİ TERİMLERİN İNCELENMESİ VE ARAPÇA
ÖĞRETİMİNDEKİ YERİ
FARUK ÖZENÇ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
YABANCI DİLLER EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
i
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren 1(bir) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN Adı : Faruk Soyadı : Özenç
Bölümü : Arap Dili Öğretmenliği İmza :
Teslim tarihi :
TEZİN
Türkçe Adı : ARAP YAZILI BASININDA SIK KULLANILAN GÜVENLİK VE TERÖRİZM ALANINDAKİ TERİMLERİN İNCELENMESİ VE ARAPÇA
ÖĞRETİMİNDEKİ YERİ
İngilizce Adı : EXAMINATION OF TERMS FRUQUENTLY USED SECURITY AND TERORISM IN ARAB PRINTED MEDIA AND ITS ROLE IN ARABIC LANGUAGE TEACHING
ii
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: Faruk Özenç İmza:
iii
JÜRİ ONAY SAYFASI
Faruk Özenç tarafından hazırlanan “ARAP YAZILI BASININDA SIK KULLANILAN GÜVENLİK VE TERÖRİZM ALANINDAKİ TERİMLERİN İNCELENMESİ VE ARAPÇA ÖĞRETİMİNDEKİ YERİ” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Gazi Üniversitesi Arap Dili Eğitimi Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Başkan (Tez Danışmanı): Prof. Dr. Musa YILDIZ
Arap Dili Eğitimi Bilim Dalı, Gazi Üniversitesi
Üye: Yrd. Doç. Dr. Celal Turgut KOÇ
Arap Dili Eğitimi Bilim Dalı, Gazi Üniversitesi
Üye: Yrd. Doç. Dr. Osman DÜZGÜN
Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü, Gazi Üniversitesi
Tez Savunma Tarihi: 07/07/2015
Bu tezin Arap Dili Eğitimi Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Servet KARABAĞ
iv
TEŞEKKÜR
Tez yazımı sürecinde emeği olan ve bana yol göstererek bu çalışmanın ortaya çıkmasına destek olan ve hiçbir zaman yardımını esirgemeyen danışman hocam Prof. Dr. Musa YILDIZ’a teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Ayrıca çalışmamın başından itibaren desteğini esirgemeyen sevgili eşime ve aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
v
ARAP YAZILI BASININDA SIK KULLANILAN GÜVENLİK VE
TERÖRİZM ALANINDAKİ TERİMLERİN İNCELENMESİ VE
ARAPÇA ÖĞRETİMİNDEKİ YERİ
(Yüksek Lisans)
Faruk Özenç
GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Temmuz, 2015
ÖZ
Arap dilinin önemi günden güne artmaktadır. Özellikle Türkiye’de son yıllarda Arap dili öğretimine yönelik yayınlar artmıştır. Bu çalışmada Arap yazılı basınında yer alan gazetelerde sık kullanılan güvenlik ve terörizm alanındaki terimler ele alınmıştır. Bu çalışmanın amacı, Türkçe ve Arapçadaki güvenlik ve terörizm alanındaki terimleri kullanmanın ve anlamanın önemini ortaya çıkarmak ve eş değerlerini tespit etmektir. Çalışmada, Arap yazılı basınında ulaşılan gazetelerden taranarak bulunan terimlerin Türkçe karşılıkları belirlenmiştir. Böylece bu terimlerin kullanımında anlam kargaşasının önüne geçilmek hedeflenmiştir. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde çalışmanın amacı, önemi ve yöntemi üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde basın dili ve terminolojiden bahsedilmiştir. Üçüncü bölümde tespit edilen güvenlik ve terörizm alanındaki terimlerin Türkçedeki eş değerleri derlenmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise sonuç ve öneriler sunulmuştur.
Bilim Kodu :
Anahtar Kelimeler : Güvenlik, Terörizm, Basın dili, Terminoloji. Sayfa Adedi : ix+111
vi
EXAMINATION OF FRUQUENTLY USED SECURITY AND
TERORISM IN ARAB PRINTED MEDIA AND ITS ROLE IN
ARABIC LANGUAGE TEACHING
(M.S Thesis)
Faruk Özenç
GAZI UNIVERSITY
GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES
July, 2015
ABSTRACT
The importance of the Arabic language is increasing day by day. Especially publications for the Arabic language teaching in Turkey has increased in recent years. In this study Arabic in newspapers located in the printed media is discussed frequently used terms in the field of security and terrorism.The aim of this study is the use of terms in the field of security and terrorism in Turkish and Arabic and reveal the importance of understanding and to identify equivalent. In the study, Turkish equivalents of terms which are scanned from printed newspapers reach the Arab press has been identified. Thus, it is aimed to prevent the ambiguity in the use of these terms.The study consists of four parts. The first part of the aim of this study was focused on the importance and methods. The second part is mentioned in the press language and terminology. Turkish equivalent in terms of security and terrorism in the areas identified in the third section was compiled. In the last part of the study results and recommendations were presented.
Science Code :
Key Words : Security, Terorism, Press Language, Terminology. Page Number : ix+111
vii
İÇİNDEKİLER
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU ... i
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI ... ii
JÜRİ ONAY SAYFASI ... iii
TEŞEKKÜR ... iv
ÖZ ... v
ABSTRACT ... vi
TABLOLAR LİSTESİ... ix
SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ …... x
BÖLÜM 1 ... 1 GİRİŞ ... 1 Problem Durumu ... 2 Araştırmanın Amacı ... 2 Araştırmanın Önemi ... 3 Araştırmanın Sınırlılıkları ... 3 Varsayımlar ... 4 Tanımlar ... 4 Kavramsal Çerçeve ... 5 YÖNTEM ... 6 Araştırmanın Modeli ... 6 Evren ve Örneklem ... 6
viii Verilerin Toplanması ... 6 Verilerin Analizi ... 7 BÖLÜM 2 ... 9 BASIN DİLİ VE TERMİNOLOJİ ... 9 Dil ve Özellikleri ……….………... 10
Basın dili ve Özellikleri ………. 11
Konuşma dili ve Basın dili ...………..………... 12
Edebiyat dili ve Basın dili ……….……….... 12
Mizah dili ve Basın dili ……….……… 12
Bilim dili ve Basın dili ………... 13
Soyut dil/Matematik dili ve Basın dili ………. 13
Felsefe dili ve Basın dili ………. 14
Din dili ve Basın dili ……….. 14
Hukuk dili ve Basın dili ……….... 14
Siyaset dili ve Basın dili ……… 15
Reklam dili ve Basın dili ………... 15
Sahne dili ve Basın dili ………. 16
Argo dili ve Basın dili ……….... 16
Çeviri dili ve Basın dili ……….……. 16
Basın dili ve Terminoloji ……….….. 17
BÖLÜM 3 ... 21
ARAPÇADAKİ GÜVENLİK VE TERÖRİZM ALANINDAKİ TERİMLERİN TESPİTİ, TASNİFİ ve ANLAM KARŞILIKLARI... 21
BÖLÜM 4 …... 107
SONUÇ VE ÖNERİLER ... 107
ix
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1. Güvenlik ve Terörizm ile İlgili Tespit Edilen Terimler ... 24
Tablo 2. Terörle Mücadele Alanında Yapılan BM Evrensel Sözleşmeleri ..…... 100 Tablo 3. Terörle Mücadele Alanında Yapılan BM Bölgesel Sözleşmeleri ……….... 101 Tablo 4. BM Barışı Koruma Harekâtları ………..…... 102 Tablo 5. ABD Terör Örgütleri Listesi ... 103 Tablo 6. AB Terör Örgütleri Listesi ... 105
x
SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ
AB : Avrupa Birliği
ABD : Amerika Birleşik Devletleri BM : Birleşmiş Milletler
KBRN : Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer NATO : Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü
S : Sayı s. : sayfa
1
BÖLÜM 1
GİRİŞ
Dil insan ruhunun, benliğinin, zihninin en zengin ve en sihirli ürünlerinden biridir. Özellikle yazı dili, uygarlığın ve kültürün en güçlü taşıyıcı vasıtasıdır. Aynı zamanda dil yeni icatların ve girişimlerin ifade aracıdır. Dil sadece gramer kurallarına indirgenemez. Dil için uygarlığın aynasıdır denebilir. Dilimizde var olan terimleri, gelişen dünyayı takip ederek geliştirmek büyük önem arz etmektedir.
Arap dilinin dünya dilleri arasında önemli bir yeri vardır. Aynı zamanda bu dilin önemi çağımızda günden güne artmaktadır. Arap dilinin önemi Kur’an-ı Kerim, Namaz, Hadis-i Şerif dili olması, Arapların iktisadî konumları ve Arapça konuşanların sayısı bakımından önemlidir (el-Hûlî, 2000, s.5).
Arapça yaklaşık 350 milyon insanın ana dili olup, dünyanın en çok konuşulan dilleri arasında yer alır. Ülkemizde, Arapçaya olan ilginin ve bakış açısının günden güne artmasının sebepleri arasında siyasi, ekonomik, kültürel ve askeri ilişkiler yer almaktadır. Arapça öğretimi müfredatlarının yanı sıra, basın organları dil eğitiminde önemli bir rol oynamaktadır. Buna dayanarak, yabancı dil öğrenim ve öğretiminde kaynak niteliği oluşturması bakımından gazetelerde kaleme alınan haber metinlerini incelemek, yabancı dil eğitiminin daha etkin hale getirilmesinde şüphesiz büyük fayda sağlamaktadır. Böyle bir inceleme ele alındığında sık kullanılan terimler önemli bir yer teşkil eder. Çünkü yabancı dil öğrenenler ve çeviri alanında çalışanlar için, terimlerin doğru bir şekilde kullanılmaları gerekmektedir. Bu da basın diline hâkim olma gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır.
2
Basın deyince aklımıza yazılı medya gelmektedir. Gazeteler, dergiler vs. Bir gazetenin içeriğine baktığımız zaman her sayfasının farklı bir alana; politika, gündelik olaylar, magazin, spor, ekonomi, kültür, astroloji vs. ayrıldığını görürüz. Bu alanların her biri kendi alanına özgü kelimeler ve dil yapısı gerektirmektedir (Can, 2003, s. 32). Örneğin yabancı dil olarak Arapçayı öğrenenler ve çeviri çalışmaları yapanlar, basın dilinde kullanılan ulusal-uluslararası güvenlik ve terörizm alanında kullanılan terimleri çözümlemede zorlanabilmektedir. Yabancı dil öğrenim ve öğretiminde terim ve ifadelerin tam manasıyla anlaşılması büyük önem arz etmektedir.
Problem Durumu
Güvenlik ve terörizm alanında kullanılan terimler, basın dilinde sık görülmektedir. Bu alanda yapılmış çalışmaların az olması ve Arapça ile Türkçenin farklı dil ailelerine mensup olmasından dolayı eş değer karşılığını bulmanın zor olması sebebiyle, bu terimleri fark etmek ve doğru çevirilerini yapmak güçleşmektedir. Bu sebeple bu araştırmanın problem durumunu, “Arap gazetelerinde kaleme alınan, metinlerindeki güvenlik ve terörizm alanındaki terimler nelerdir? Bu terimlerin Türkçede eş değer karşılıkları nelerdir?” soruları oluşturmaktadır.
Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, Arapça yazılı basınında kaleme alınan metinlerindeki güvenlik ve terörizm alanındaki terimleri ortaya çıkarmak, bununla birlikte Türkçede eş değerlerini bulmaktır. Böylece bu terimleri incelemek ve çeviri konusundaki ihtiyacı gidermek hedeflenmektedir.
Alt amaçlar ise şu şekildedir.
1. Arapça yazılı basında yer alan gazetelerin kaleme alınmış metinlerinde kullanılan güvenlik ve terörizm alanındaki terimleri ortaya çıkarmak ve bu alandaki araştırmalarda kaynak niteliği taşıyacak bir tez oluşturmak.
3
Araştırmanın Önemi
Yabancı dil öğreniminde ve öğretiminde, hedef dilin yazılı basın kaynaklarından faydalanmak dil becerilerini geliştirmede büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda, hedef dilin yapılarına ve mevcut terimlerine belirli ölçüde hâkim olunması gerekmektedir. Yazılı haber metinlerini anlamadaki kalıcılığı sağlamak, çeviri zorluklarını gidermek maksadıyla bu metinleri incelemek önem arz etmektedir. Aynı zamanda bu çalışmanın yapılmasının bir diğer önemli sebebi, bu alanda yapılan çalışmaların yeterli sayıda olamamasıdır. Bu nedenle gazetelerdeki haber metinlerinde yer alan güvenlik ve terörizm alanındaki terimleri ortaya çıkarmak, bunların Arapça öğrenimi ve öğretiminde kullanımlarını kolaylaştırması ve anlaşılması açısından da önemlidir. Böylece, haber metinleri üzerinde yapılacak olan bu çalışma, Arapça öğrenen ve öğretenlere, güvenlik ve terörizm alanındaki terimleri daha iyi anlamalarını sağlayarak, anlam kargaşasını ortadan kaldıracak nitelikte ve yol gösterici bir çalışma olacaktır. Aynı zamanda bu araştırmada basın dilinden örnekler olması öğrencinin bu alana yatkınlığını artıracaktır.
Basın dili günlük dilden, konuşma dilinden ve bazı noktalarda yazı dilinden farklılık gösterir. Bu husus sadece Türkçede değil, eşyanın tabiatı gereği, mevcut diğer dillerde de aynıdır. Hatta bazı batı dillerinde bu farklılık, Türkçedeki farklılıkla mukayese kabul etmeyecek derecede fazladır (Özaslan, 2013, s. 256). Tüm dillerde olduğu gibi Arap dilinde de basın dilinin kendine has farklı özellikleri ve yapısı olduğu kabul edilmektedir.
Araştırmanın Sınırlılıkları
Bu araştırma, Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs/2015 tarihlerinde yayınlanmış Arapça gazetelerdeki haber metinleriyle sınırlıdır. Ayrıca tüm Arap gazetelerinden yararlanılmayacak olup, eş-Şarku’l-Evsat (Suudi Arabistan), eş-Şark News (Katar), el-Vatan (Suudi Arabistan), el-Gad (Ürdün), er-Riyâdiyye (Suudi Arabistan) ve el-Makâl (Mısır) gazeteleriyle çalışma sınırlandırılacaktır.
4
Varsayımlar
Araştırma kapsamında yer alacak olan, eş-Şarku’l-Evsat (Suudi Arabistan), eş-Şark News (Katar), Vatan (Suudi Arabistan), Gad (Ürdün), er-Riyâdiyye (Suudi Arabistan) ve el-Makâl (Mısır) gazetelerinin, Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs/2015 tarihlerine ait haber metinlerinde kaleme alınan güvenlik ve terörizm alanındaki terimler ortaya çıkarılmış, bu gazetelerden seçilen terimlerin genel anlamda yazılı basında yer alan haber metinlerinde kullanılan terimlerle aynı olduğu varsayılmıştır.
Tanımlar
Terör: Terörizm günümüz dünyada en büyük sorunlar arasında yer almaktadır. Kavram
olarak, Türkçedeki karşılığı ile “yıldırma, cana kıyma ve malı yakıp yıkma, korkutma, tedhiş” anlamına gelmektedir (Türkçe Sözlük, 2005, s. 1961). Günümüzde çokça kullanılan bir terim olmasına rağmen terörün ortak kabul görmüş bir tanımı bulunmamaktadır. Konu ile ilgili birçok tanım yapılmış, ancak uluslararası arenada ortak bir kavram üzerinde birleşilememiştir. Bunun nedeni bazılarının “terör”, “terörizm”, ve “terörist” diye nitelediklerini, başkalarının “özgürlük savaşı”, “ayrılıkçı milisler”, “halk kahramanı”, “özgürlük savaşçısı” veya “mücahit” olarak nitelendirmesi, bir takım ülkelerin de bu kişilere sığınma ve barınma hakkı vermesidir (Çağlar, 1995, s.123). Terörizm ne bir savaş şekli, ne adi bir suç ne de iletişim araçlarına yarayan gelişi güzel bir deliliktir. Terörizmi farklı kılan en önemli özelliği onun belirli politik amaçlara erişmek için kullandığı kendine has stratejisidir (Karacan, 1984, s.196). İsrail başbakanlarından Natenyahu (1986) çalışmasında terörü, kasıtlı ve sistematik bir şekilde suçsuz insanları öldürme, sakat bırakma ve tehdit etmek suretiyle, siyasi sonuçlara ulaşmak için korku salma olarak tanımlamıştır. Siyaset bilimcisi Ergil (1997) çalışmasında terörü, dehşet salmak için girişilen seçilmiş ve planlı eylem ve/veya eylem tehdidi olarak tanımlanmıştır.
Güvenlik: Kavram olarak, Türkçedeki karşılığı ile “toplum yaşamında yasal düzenin
aksamadan yürütülmesi, kişilerin korkusuzca yaşayabilmesi durumu, emniyet” anlamına gelmektedir (Türkçe Sözlük, 2005, s. 817). Giderek karmaşıklaşan toplum yapısı, güvenlik ile ilgili yapılanmaları daha fazla zaruri hale getirmiştir. Bir ülkenin gelişebilmesi, halkının refaha kavuşabilmesi için her şeyden önce güvenli bir ortama ihtiyaç vardır (Kurt, 2009, s.10).
5
Kavramsal Çerçeve
Terörizm yaygınlaşması güvenlik alanında, ülkelerin terörizme karşı daha etkin ve kararlı mücadele etme konusunda uluslararası bir platform oluşturmalarına da zemin hazırlamaktadır. Bu maksatla ülkeler arası terörizm ve güvenlik anlayışları arasında birlik sağlamak ve anlaşılırlığı kolaylaştırmak büyük önem arz etmektedir. Terörizm ve güvenlik kavramları ortak bir dile dönüştürme ve yabancı milletler arasında koordineyi kolaylaştırma bakımından bu alandaki yapılan terim çalışması önemlidir. Terör sadece güvenlik güçleri ile teröristler arasında geçen bir mücadele olmayıp bu mücadelede tüm yurttaşların, özellikle de medyanın yerinin ortaya konması gerekmektedir.
Dünyanın birçok yerinde neredeyse her gün birçok terör olayı gerçekleşmektedir. Bu olaylar kitle iletişim araçları sayesinde, her yere duyurulmakta ve tüm insanları etkilemektedir. Kitle iletişim araçlarının başlıca görevi ülkede ve dünyada olup bitenleri duyurmak ve gelişmeleri aktarmaktır. Bu sayede olaylardan ve olaylara ilişkin gelişmelerden kitleleri haberdar etmektir. Diğer taraftan terörün amaçlarından biri de kitle iletişim araçları sayesinde kamuoyu oluşturmaktır.
Ülkemizde Arap dünyasına yönelik siyasi, ekonomik ve kültürel açılımların bir sonucu olarak, Arap medyasını takip etmek önemli hale gelmiştir. Özellikle askeri alanda; tatbikat, personel mübadelesi ve güvenlik konularında, önemli adımlar atılmıştır. Bu kapsamda Arapça öğreniminin önemi arttıkça bu alanda uygulanacak yöntem, teknik ve kullanılacak materyaller hakkında yapılan çalışmalar da artacaktır.
6
YÖNTEM
Araştırmanın Modeli
Bu araştırma Arapça yazılı basında en çok okunan gazetelerde sık kullanılan güvenlik ve terörizm terimlerinin tespit edilmesi maksadıyla ele alınacağından nitel bir araştırmadır ve tarama modeli kullanılmıştır (Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel 2011, s. 16; Karasar, 2011, s. 77). Örneklem olarak seçilen haber metinleri taranarak veriler elde edilmiştir.
Evren ve Örneklem
Araştırmanın evrenini Arapça yazılı basında yer alan gazeteler, örneklemini ise Arap dünyasında en çok okunan gazeteler olan eş-Şarku’l-Evsat (Suudi Arabistan), eş-Şark News (Katar), Vatan (Suudi Arabistan), Gad (Ürdün), er-Riyâdiyye (Suudi Arabistan) ve el-Makâl (Mısır) gazetelerinin, danışmanım ile belirlediğimiz Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs/2015 tarihlerinde yayınlanmış yayınlarından seçilmiş olan haber metinleri oluşturmaktadır.
Verilerin Toplanması
Araştırmanın verileri, Gazi Üniversitesi öğrencilerine imkân sağlanan http://library.pressdisplay.com/ web sitesi aracılığıyla, örneklem olarak seçilen haber metinlerinin taranmasıyla elde edilmiştir.
7
Verilerin Analizi
Bu çalışmada, belirlenmiş (6) gazetenin Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs/2015 yayınlarındaki güvenlik ve terörizm alanındaki terimler ortaya çıkarılmak üzere incelenmiştir. Elde edilen terim ve ifadeler Türkçeye çevrilerek karşılaştırma olanağı sağlanmıştır.
8
9
BÖLÜM 2
BASIN DİLİ VE TERMİNOLOJİ
“Basın Dili” kavramı, mevcut durumu pratik ve standart bir şekilde ifade etmek maksadıyla ortaya çıkmıştır. Basın dili ve eş anlamlısı olarak “gazete dili” ibaresinin tanımı sözlüklerde verilmemiştir. Dilin teşekkül, tarihî gelişme, yayılma sahası ile kullanılış yeri, zamanı ve çağı yanında kullanan zümreler, geçerlilik ve işlekliği bakımlarından aldığı isimlerin zikredildiği listede de “basın dili” veya “gazete dili” ibareleri yer almaz (Ertem, 1977, s. 291). Basın dili çeşitli konularda anlaşılır bir şekilde olayların sunumu şeklidir. Kendine özgü belirlenmiş bir dil sistematiğine sahip olmayan basın dili, haber verme amacı açısından bakıldığında tıpkı görsel ve işitsel medyada olduğu gibi kendine özgü bir dile sahiptir. Bu maksatla kendine has ifadelerle son derece özel ve sınırlı bir dil kullanımından söz edilebilir. Basın dili, toplumun dil kullanışını ve algılayışını önemli ölçüde etkilemektedir. İşin etki boyutunu tam olarak bütün ayrıntılarıyla ve sınırlarıyla vermek zor da olsa, böyle bir gerçekte mevcuttur. Bu ilişki nedeniyle birçok bilim dalı, özellikle dilbilimi basın diline büyük bir ilgi ve dikkat arz etmiştir (Can, 2003, s. 34)
Basın dili, yabancı yazarlar tarafından şu şekilde ifade edilmiştir:
Dil otoriteleri tarafından basının dili basın var olalı beri olumsuz bir biçimde eleştirilmiştir (Dovifat,1967,I, s.124). İçi boş, tatsız, zevksiz kelime ve cümle kullanımlarıyla eleştirilmişlerdir. Özellikle mecâzi anlatımlarıyla hep gündeme gelmiştir basın. İdeolojik olarak basın yine dil açısından eleştirilmiştir ve eleştirilmektedir. Basın dilinin etkisi sadece fikrin gücü değil daha çok kelimenin gücüdür (W. Haakes, 1962, s.16). Kelimelerin bu gücünden yararlanılarak düşünceler ve davranışlar yönlendirilebilmektedir. Özellikle basın dilinin bu yönü dilbilimcilerin dikkatini çekmiştir (Can, 2003, s. 36).
10
Basın dilinin özelliklerini ele alıp değerlendirmek, kendisi gibi kendine has standartları olan diğer dil olgularıyla kıyaslayarak bir kavram çerçevesine ulaşmak, bir ihtiyaç olarak görülmektedir. Bütün dillerde “basın dili”, o dilin standartları ile karşılaştırıldığında bazı farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıklar sadece üslupta değil, kullanılan kelimelerde de kendini göstermektedir. Basın dilinin bu özel durumu, en belirgin biçimde, “çeviri” esnasında karşımıza çıkar (Ceviz, 2010, s. 9).
Dil ve Özellikleri
Dil yardımıyla insanlar, daha önceki kuşakların tecrübelerinden ve başarılarından yararlanıp gelişimlerini bunlar üzerine inşa ederler. Tecrübeleri ve bilgileri kendileriyle birlikte kaybolan hayvanlardan farklı olarak insanlar, mevcut uygarlık düzeylerini kuşkusuz dile borçludur.
Dilleri dilimize benzeyen Sümerliler yazıyı icat ederek insan ilişkilerini belirli bir düzene koyma yolunda ilk adımları atmıştır. Liste yapma ve gruplar haline sınıflandırma faaliyetlerinin en eski örneklerine sahip olan Sümerliler hayvan, bitki, maden, kapkacak, giyim eşyası, besin, içecek, yapı araçları, tanrılar, yıldızlar, memleketler, ırmaklar, dağlar, vücut kısımları ve meslekler başta olmak üzere birçok konuda çalışmıştır. Bu çalışmalar daha sonra Mezopotamya’da Sâmi kavimlerde de devam etmiştir. Sümer dili, Babil mekteplerinde İsa zamanına kadar okutulmuş ve Sümer ilâhileri aynı çağa kadar bu çevrelerde kullanılmıştır (Sayılı, 1966, s. 29).
Dil, konuşma ve yazı dili şeklinde anlaşma aracı olarak kullanılan bir sistemdir. Tek taraflı, olmasının aksine çok taraflı ve çok boyutlu bir vasıtasıdır. Dil anlayışlarının çeşitliliği sebebiyle değişik tanımları söz konusu olmuştur. Çoğu tanımda, dilin bir anlaşma aracı oluşu üzerinde durulmuştur.
Ergin (1986) çalışmasında dili, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan tabiî bir vasıta; kendi kanunları içinde yaşayan ve gelişen canlı bir varlık; milleti birleştiren, koruyan ve onun ortak malı olan sosyal bir müessese; seslerden örülmüş muazzam bir yapı; temeli bilinmeyen zamanlarda atılmış gizli antlaşmalar ve sözleşmeler sistemi olarak tanımlamıştır.
11
Aksan (1995) çalışmasında dili, düşünce, duygu ve isteklerin, bir toplumda ses ve anlam yönünden ortak olan öğeler ve kurallardan yararlanılarak başkalarına aktarılmasını sağlayan, çok yönlü, çok gelişmiş bir dizge olarak tanımlamıştır.
Topaloğlu (1989) çalışmasında dili, düşünce, duygu ve isteklerin bir toplumda ses ve anlam yönünden ortak öğeler ve kurallardan faydalanılarak başkalarına aktarılmasını sağlayan çok yönlü, çok gelişmiş bir sistemi olarak tanımlamıştır.
Korkmaz (1992) çalışmasında ise, insanlar arasında karşılıklı haberleşme aracı olarak kullanılan; duygu, düşünce ve isteklerin ses, şekil ve anlam bakımından her toplumun kendi değer yargılarına göre şekillenmiş ortak kurallarının yardımı ile başkalarına aktarılmasını sağlayan, seslerden örülü çok yönlü ve gelişmiş bir sistem olarak dili tanımlamıştır.
Dil, yapısının yanında kullanılma yeri, zamanı ve kullanan insanlar bakımından sınıflandırılıp;
Alçak dil yahut aşağı dil, alt dil, amelî dil, ana dil, argo dili, arkaik dil, avam dili, basit dil, basın dili, bayağı dil, birlik dili, bölge dili, cari dil, çağdaş dil, çocuk dili, devlet dili, dış dil, din dili, diplomatik dil, divan dili, duygu dili, dünya dili, edebiyat dili, ergen dili, eski dil, ev dili, fakir dil, felsefe dili, gazete dili, gizli dil, halk dili, haber dili, hitabet dili, hukuk dili, ıslık dili, işaret dili, ilim dili, ilkel dil, kabile dili, karışık dil, klasik dil, konuşma dili, kültür dili, magazin dili, mahallî dil, matematik dili, medeniyet dili, meslek dili, millî dil, mizah dili, nesir dili, ortak dil, ölü dil, özel dil, resmî dil, saf dil, sahne dili, sanat dili, sokak dili, soyut dil, standart dil, şehir dili, şiir dili, tabiî dil, teklifsiz dil, teknik dili, tiyatro dili, umumî dil, yabancı dil, yapma dil, yaşayan dil, yazı dili, yeni dil, yetişkin dili yüksek dil, zengin dil, zihin dili (Ertem, 1977, s. 290-291, Ergin, 1986, s. 7) olarak adlandırılmıştır.
Bunlara aydın dili, çerçi dili, diplomat dili, esnaf dili, gönül dili, köylü dili, şehirli dili, tercüme dili, tıp dilini de dâhil edilebilir.
Basın Dili ve Özellikleri
Basın dili konuşma ve yazı dilinin yanı sıra kendine has özellikleri ile ifade edilir. Basın dilinin hakikati takdim etme gibi bir işlevi olmasının yanında, konuyu her türlü iddiadan uzak bir tutum ve üslupla takdim ettiğinde bile ikna ve kandırma işlevi yüklenebilmektedir. Gündemi elden geldiğince doğru bir şekilde aktarmak niyetiyle yazan gazetecinin ifade vasıtası olan basın dili, takdim ettiği hakikatin saflığına ve gerçeği yansıttığına okuyucuyu
12
inandırmak ve yazdığını sonuna kadar okutmak gayesini gütmesi bir ikna ve kandırma işlevine dönüşebilir (Özerkan, 2002, s. 69). Bu sebeple basın dili günlük dilden, konuşma dilinden ve yazı dilinden farklılık gösterir.
Konuşma Dili ve Basın Dili
Konuşma dili, insanların gündelik hayatında kullandıkları dildir. Günlük konuşma dili, canlı ve sıcak olmakla beraber, lügat bakımından sınırlı, cümle yapısı bakımından basittir (Kaplan, 1985, s. 204). Konuşma dili, gündelik hayattaki ihtiyaç duyulan ifadeler için kullanılır. Basın dilinde medyanın ve toplumun ihtiyaçları ön plana çıkar. Basın dili ile okuyucu arasında mutlaka bir nezaket seviyesi bırakılması konuşma dili ile arasındaki farklılıklardan birisidir. Basın dilindeki hitaplar ve yazımlar mutlaka saygı çerçevesinde ele alınması gerekir.
Edebiyat Dili ve Basın Dili
Edebiyat dili sadece hakikati, insanın görünür dünyasını değil, hakikatten ziyade itibarî bir dünyayı veya tecride dayalı güzellikleri, insanın duyulur ve düşünülür dünyasını ibda ve ifade için kullanır (Kant, 1997, s. 38). Üstelik edebi metinlerde yazar, her şeyi olduğu gibi söylemez. Okura da doldurması gereken önemli boşluklar bırakır.
Basın dili, haberin gerçekliğine müdahale edemez. Ancak kaleme alırken üslup ön plana çıkar. Edebiyat dili okuyucunun istediği zaman okuyabileceği eserlerin hazırlanma üslubu iken, basın dili ise okuyucunun gündelik okuyacağı, meydana gelen olayların yazıya dökülmüş olup güncelliğini yitirir.
Mizah Dili ve Basın Dili
Mizah insanlığın varoluşundan beri gerek mimiklerle gerek dille kullanılan gündelik olayları ve siyasi otoriteyi algılama ve eleştirme maksadı güden bir araçtır. Basın dilinde mizah ve mizah dili, komik ve aykırı olayları arar bulur, hicveder, dolaylı olarak ayıplar. Mizah dilinin diğer dillerden farklı olarak gülerken düşündürme özelliği de vardır. Mizah dili basın dili için olayların aktarılmasında üslup ve ifade zenginliği olarak görülür. Mizah
13
diliyle haber yazılmasına basın dilinin ciddiyeti müsaade etmez. ancak mizah köşelerinde bu dilin kullanımına başvurulabilir. Mizah dili güldürürken rahatlattığı gibi okuyucu kitlesini sarsar ve uyandırır. Başka bir bakış açısıyla bakılmasını sağlar. Basının eğlenceli arka sokağıdır.
Bilim Dili ve Basın Dili
Bugünün bilim dilinin doğuşunda etkili olan Latince ve Yunanca dillerine ilave olarak Arapça da etkili olmuştur. Bugün çeşitli dillerde, Latinceden yapılan çeviriler yoluyla girmiş pek çok Arapça bilim sözlüğüne rastlanır. Örneğin Walt Taylor, Arabic Words in English (İngilizcedeki Arapça Sözcükler) adlı yapıtında bunun bir dökümünü yapmıştır (Jesperen, 1943, s.142).
Bilimsel dilin en önemli özelliklerinden bir tanesi bilimin kendine has ve genellikle günlük kullanımda olmayan farklı terimleri içermesidir. Bu terimlerin öğrenilmesi, bilimin öğrenilmeye başlandığı ilk anda çok daha yoğun olmak üzere eğitimin tüm aşamalarında, mesleki ya da akademik yaşamda süreklilik gösterir (Cankur, 2002, s.30).
Bilim dilinde belirli bir bilim dalının terim ve ifadeleri kullanılarak ve bu konuların herkes tarafından anlaşılması beklenmez. Basın dili ise kamuoyunu bilgilendirmek maksadıyla okuma yazma bilen herkese hitap etmek zorundadır. Böylece bilim dili belirli bir gruba hitap ederken, basın dili ise sınırsız bir gruba hitap etmektedir.
Soyut Dil/Matematik Dili ve Basın Dili
Matematik dili karşılıklı bir iletişim aracı olmayıp, doğru ve yanlışların dilidir. Hitap ettiği bireyler üzerinde duygusal değişiklik meydana getiremez. Matematik dili sayıların değerini bildirir, açıklar, doğrular ya da ispatlar. Genel geçer sonuçlar ortaya koyar. Matematik dilinde tasvir, tahkiye veya gösterme mümkün değildir. Çünkü matematik dili soyut sayı ve sembollerle, doğru, kısa ve kesin tariflerle meram ifade eder (Saka, 2015). Belirli bir gruba hitap eder.
Basın dili ise matematik dilinin yanı sıra okuyucular üzerinde hissî özellikler taşır. Basın dili edebiyat dili gibi insanın duygularını harekete geçirir, toplumları yönlendirebilir. Matematik dilinde olduğu kadar basın dilinde kesinlikten bahsedilemez.
14
Felsefe Dili ve Basın Dili
Felsefe dili ve felsefe, basın dilinin aksine dar bir entelektüel zümreye hitap eder. Çünkü felsefe dili ve felsefe kavramları herkes tarafından anlaşılacak seviyede basit ve açık değildir. Üstelik konuşma ve yazı dilinden farklı veya daha yukarıda bir hususiyet arz eder (İyi, 2003, s. 22). Felsefe dili, bildirimden ziyade, meseleler hakkında soru sorar ve bu sorulara cevaplar arar. Felsefede sorular, cevaplardan daha önemli görülmektedir.
Basın dili felsefenin kavramlarını kullanabilirken, felsefe dili gibi soru sorma ve derinliğine tahlillerde bulunma gayesini gütmez. Basın dili hedef kitlesini geniş tutmak maksadıyla toplumun tüm kesimlerini dikkate alan bir seviyeyi gözetmek zorundadır. Anlaşılırlığı felsefe diline göre çok daha basit seviyededir.
Din Dili ve Basın Dili
Din dili, insanın kendini, hemcinsini ve kâinatı iman ve inanç zemininde anlama, anlamlandırma, ifade etme ve başkasına anlatma vasıtası olan dildir (Koç 2013). Din dili, dinin hakikatlerini, kitap ve sünnetin gerektirdiklerini, iman edilmesi için kesin bir şekilde bildirir. Bu bakımdan din dili tebliğin dili olarak da anlaşılabilir. Basın dilinde, din dilinden farklı olarak anlattığı hakikatlerin doğruluğunu tahkik etme imkân ve hürriyeti vardır. Din dili, tasavvufî yahut felsefî tarafından dinin duygu hâlini de aktarır. Fuzulî ve Yunus Emre’nin kullandığı dil, felsefe ve edebiyat diline yakın olduğu kadar aynı zamanda din dili de sayılabilir.
Hukuk Dili ve Basın Dili
Hukukun dili de diğer üsluplara göre kendine has özellik, kavram ve terimlere sahiptir. Hukuk dili, hukukun gösterdiği alanda ve hukukî deliller ışığında “şu şöyledir bu böyledir” şeklinde kesin beyanda bulunurken, basın dili ise “şu şöyle oldu, bu böyle oldu” şeklinde beyanda bulunur. Hukuk dili tanımlama, tespit etme, hüküm, karar gibi sonuçlara varırken, basın dili bildirme, açıklama, aktarma, yansıtma, yayma, uyarma, eleştiri, hiciv ve muhalefet gibi sonuçları gözetirken, algı etkileme ve taraf medya anlayışı son yıllarda gündeme gelmiştir. Hukuk dilinin ortaya koyduğu sonuçlar bağlayıcı olduğu halde basın dilinin ortaya koyduğu sonuçlar bağlayıcı değildir.
15
Hukuksal niteliğe sahip konularda, hukuk dilinden faydalanan basın mensuplarının ifadelerinde hukuk dilinden yeterince istifade edemeyenlere göre basın alanında daha başarılı ve inandırıcı oldukları görülmektedir.
Siyaset Dili ve Basın dili
Siyaset dili, sadece kendini anlatmayı değil, kitleyi elde etme düşüncesinin yanında rakip veya rakiplere galebe çalma, onları saf dışı etmeyi ön planda tutar. Bunun için üslup ve seviyede ölçü ve sınırları zorlayabilir hatta bütün ölçüleri bütün sınırları alt üst edebilir (Akyol, 2012). Siyaset dili, reklam dili gibi ikna etmeye dayalı bir özelliğe sahiptir. Siyaset dili siyasi partilere yönelme eğilimini etkiler. Basın dili ise gündemi gerçeklik boyutunda hitap ettiği kesime aktarır. Siyaset dili bir çatışma dili olma özelliği taşındığından, basın diline göre daha serttir.
Basın dilinde siyasi müdahale söz konusu olduğunda, kitle haberleşme aracının dili basın dili olmaktan çıkar ve siyasi propaganda aracı olur. Gündemi aktarmaya değil kendi gündemine ve yönlendirmek istediği propagandaya odaklanır.
Reklam Dili ve Basın Dili
Reklam dili bireyleri satın alma davranışına yönlendirir. İspir (2014) çalışmasında, Advertising Age tarafından, 1932 yılında düzenlenen yarışmada başarılı olan reklamın tanımını şu şekilde aktarılmaktadır: “Reklam verenin amacı doğrultusunda, davranışı yönlendirmek için bir fikir, hizmet veya ürün ile ilgili bilginin yayılmasıdır” (Sandage &Fryburger, 1967, s.4).
Reklam dilinin özellikleri arasında açık ve yalın, dikkat çekici olması gibi özellikler yer alır (Picken, 1999, s. 251). Bunun dışında, reklamın büyük olması, şiddetli uyarıcıların yer alması, uyarıcıların uygulanmasının sıklığı, hareketliliği ve bulunduğu ortama karşı zıtlığı gibi bazı dikkat çekme unsurları bulunur (Fidan ve Yılmaz, 1998). Reklamların içerdiği mizah, argo, değişik dil kullanımları, kısaltılmış yapılar, eksiltili cümleler, deyimler, diyaloglar, anlaşılır ve hatırda uzun süre kalıcı olabilmesi için reklamlarda yer alan ses benzerlikleri, tekrarları, ünlem ifadeleri, öğrenimin kalıcılığının ve dikkat çekme düzeyinin artmasına yardımcı olacaktır (Akpınar, 2004, s. 203; Yılmaz, 2004, s.600).
16
Reklam dilinin hedef kitle üzerindeki amacı ihtiyaç duygusu yaratma ve satın alma dürtüsünü harekete geçirmedir. Reklam dili tanıtılan faktörler ve kamu spotlarıyla sınırlı olup, basın dili kadar geniş bir kitleye hitap etmez.
Sahne Dili ve Basın Dili
Sahne dili, hayatı temsil yoluyla anlatırken, basın dili ise tasvir ve gerektiğinde tahlil yolu ile yansıtır. Temsil esnasında sanatsal güzellikleri ortaya çıkarmak ve hedef kitleyi duygusal yönden etkilemek sahne dilinin hedefleri arasındadır. Basın dili ise, hedef kitleyi bilgilendirme ve haber verme gayesi güder.
Argo ve Basın Dili
Argo, herhangi bir dilin parçası olarak alt dil özelliği taşıyan, toplumun belirli bir kesimi tarafından kullanılan, kendine has sözcük ve ifadelerden oluşan bir dildir. Argo ile küfür birbirinden farklı olup, argo bir küfür değildir. Toplum içinde belli bir zümre veya içtimaî tabakaya mahsus olan ve umumî dilin koynunda asalak bir kelime hazinesi bulunan konuşma sistemidir. (Devellioğlu, 1980, s.9)
Basın dilinde kısmen argo kullanılması üslup zenginliği nedeniyle uygun görülebilir, ancak tamamen argoya yaslanılması büyük bir eksikliktir. Basın dilinin, hedef toplumun ana diline belirli bir saygı çerçevesiyle kullanılması gerekmektedir. Aksi takdirde doğrudan ve dolaylı olarak toplumun kullandığı yaygın diline ve ana diline zarar verebilir. Yanlış ifadeleri ve yabancı kelimeleri dile empoze edebilir.
Çeviri ve Basın Dili
Yaşadığımız çağ, toplumsal ve teknolojik bakımından sürekli bir değişim içindedir. Bu değişim toplumla birlikte ilgili bilim dallarını da süratli bir şekilde etkilemektedir. Değişimden etkilenen bilim adamlarından birisi de çeviri bilimidir (İşler&Yıldız, 2010, s. 17). Çeviri, bütün çağlarda karşımıza çıkan bir etkinlik, çeşitli uygarlıklar arasında köprü kuran, değişik toplumlardan bireyleri birbirine yaklaştıran, her türlü kültürel değeri içinde oluşturduğu tarihsel ve toplumsal çevrenin dışına taşıyan, o çevreden olamayan kimselerin
17
yararlanmasına sunan, uygarlıklar arası bir iletişim ve bildirim aracıdır. (Vardar, 1978, s.172). Basından çevirilerin doğru, akıcı ve başarılı bir şekilde yapılabilmesi için basın dili terminolojisinin ve hedef dil için eş değerlerinin bilinmesi son derece önemlidir.
Terminoloji ve Basın Dili
Terim kelimesi, Latincede “son, sınır” anlamına gelen terminus kelimesine benzetilerek derlemek fiilinin eski şekli olan termek’e –im eki getirilerek türetilmiştir (Zülfikâr,1991, s.20). Terim kelimesinin karşılığı için batı dillerinde term, terminus, tèrmine, terme, termino, termin, termo, termi gibi benzer kelimeler kullanılır (Gündüzöz, 2005, s.220). et-Tahânevî’nin Keşşafu Istılâti’l Fûnûn eserinin ardından ıstılah kelimesi terim anlamında kullanılmıştır. er-Râzî Ahmed b.Hamdân’ın, ez-Zine fi’l-Kelimâti’l-İslâmiyye adını verdiği eserinde kelimât (تاملك) kullanılmış olup, Ali b.Yûsuf el-Âmidi’nin el-Mubeyyin fi Şerhi Elfâzi’l-hukemâ ve’l-Mutekellimîn adlı eserinde elfâz (ظافلأ) kelimesi terim anlamında kullanılmıştır. (Gündüzöz, 2005, s.219).
İngilizce, Hollandaca, Danimarkaca, Norveççe, İsveççe dillerinden terim, Almancada terminus veya term kelimeleri kullanılır, Fransızca’da terme, İtalyanca’da têrmine, İspanyolcada termino, Portekizcede termo, Rusça, Bulgarca, Romence, Slovakça, Çekçe, dillerinde termin, Fin dilinde termi denir (Hicazî, 1986, s.51).
Terimleri inceleyen terminoloji, insanların günlük hayatlarında yaygın bir biçimde kullandıkları sözcüklerin standartlaşmasını sağlayan ve dilin gelişme ve zenginleşmesine katkıda bulunan bir bilim dalı olarak kabul edilmektedir.
Terminoloji bilim dalının temel görevi, kavramlar ve delaletleri konusunda hassas bir belirleme ile kavram sistemlerini ve kavramları belirli bir bilgi alanına bağlayan irtibatları incelemek, kavramları ifade eden lafızlarda geniş çaplı standardizasyon ve kavramlara, geçerli dil ölçülerine sıkı bir şekilde bağlı kalarak, şekil ve içerik açısından uygun karşılıklar bulmaktır (el-Mesûdî, 1987, s. 85).
Özel alanların kavramlarını ifade eden terimler, bilim, teknik, sanat, zanaat, spor ve ticaret gibi çok değişik alanlara ait olabilir (Aksan, 2003 s.40). Bilimsel, pratik, ya da teknik kavramları ifade eden kelime ya da dilsel semboller olan terimler, özel terimler olarak ifade edilebilir. Örneğin Arap hırsızları polis (şurta) kelimesinin yerine genel dilde ayakkabı
18
anlamına gelen (ءاذح) kelimesini kullanırlar. Parasını çaldıkları mağdur kişiyi ise (معلا) amca ya da (نوبزلا) müşteri olarak anarlar (Gündüzöz, 2005, s.221).
Geçmişte Arapça terimlerle ilgili olarak pek çok kitap kaleme alınmıştır. “İbn Nedîm’in el-Fihrist’i, Samanoğulları zamanında Hârizmî tarafından yazılmış olan Mefâtihu’l-Ulûm, Nevevî’nin Tehzibu’l-Esmâ ve’l-Lugât’ı, Curcâni’nin et-Ta’rifât’ı, Tehânnevi’nin el-Keşşâf fi Istılâhâti’l-Funûn ve Ebû’l-Bakâ’nın el-Kulliyât’ı bunlardan birkaçıdır (eş-şebibi, 1962, s.54).
Mîladî 9.yüzyılda el-Mansûr, er-Reşîd ve el-Me’mûn döneminde pek çok bilim adamı Yunanca, Süryânîce ve Farsçadan çeviri yapmıştır. Beytü’l-Hikme bir tercüme bürosu olarak çalışmış ve bu dönemde pek çok yeni kavrama Arapça karşılık bulunmuştur (Demirci, 1996, s.114).
Kâmûs kelimesini ilk kullanan kişi olan Tâhtavî, terim çalışmalarında öncü isimlerden sayılır. 19.yüzyılda Ahmed Fâris eş-Şidyâk, Corci Zeydan, İbrahim Yazıcı ve Anastas el-Karmali’nin yaptığı terim çalışmalarında زاوجلا pasaport, ةهدرلا salon, زافقلا eldiven, ةفاحصلا basın kelimeleri türetilmiştir. Terim bulma çalışmalarının kurumsal aşaması 1908’de Ehliyye’nin kurulmasıyla başlamıştır. Bu üniversite 1925’te el-Câmi’atu’l-Mısriyye’ye dönüşmüştür (Hicâzi, 1986, s.124). Arap ülkelerinde halen çalışmalarını sürdüren kurumlar şunlardır:
Kahire Dil Kurumu Suriye Dil Kurumu Irak Dil Kurumu Ürdün Dil Kurumu Fas Dil Kurumu
Tunus Milli Bilim Enstitüsü Uluslararası Diğer Dil Kurumları
ISO (Uluslararası Standartlar Kuruluşu) / Cenevre
Das Österreichische Normungsinstitut (Avusturya Standartlar Enstitüsü) The Commision of Terminology (Terminoloji Komisyonu)
19
Infoterm (Uluslararası Terminoloji Merkezi) / UNESCO
Uluslararası Arap Dili Konseyi / Paris (Gündüzöz, 2005, s.226).
Terminoloji biliminin uzun yıllar boyunca oluşturduğu kelime dağarcığı, gerektiğinde insanların yaptığı araştırmalarda başvurabileceği ve kendisinden yararlanabileceği bir kaynak olmasını da sağlamaktadır. Aynı zamanda ortak bir dil oluşturarak yapılan araştırmaların daha kolay anlaşılmasını sağlayan bir daldır. Tıp, hukuk, denizcilik, uluslararası ilişkiler, basın, havacılık, güvenlik ve terörizm gibi birçok alan, toplumdan her kişinin kolayca anlamayacağı özel bir dile sahiptir. Bu gibi alanların dillerini anlamak için hedef alanın özel dilini, yani terminolojisini bilmek şarttır.
Basın dilinin de kendine has bir terminolojisi vardır. Ele alınan haberlerde kullanılan terimlerin doğru anlaşılması ve çevirilerinde kolaylık sağlanması büyük öneme haizdir.
20
21
BÖLÜM 3
ARAPÇADA GÜVENLİK VE TERÖRİZM ALANINDAKİ
TERİMLERİN TESPİTİ, TASNİFİ ve ANLAM ANALİZİ
Araştırmanın örneklemini oluşturan eş-Şarku’l-Evsat (Suudi Arabistan), eş-Şark News (Katar), Vatan (Suudi Arabistan), Gad (Ürdün), er-Riyâdiyye (Suudi Arabistan) ve el-Makâl (Mısır) gazetelerinin Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs/2015 tarihlerinde yayınlanmış yayınlarından, tarama sonucu ulaşılan terimlerin içerisinden örnekler verilmiş ve haber metinlerinin çevrileri yapılmıştır.
نمازتم موجه
Terimin Türkçe Karşılığı: Eş zamanlı saldırı Terimin Bağlam İçerisindeki Metni:
نـم قلطني نمازتم موجه نشل دادــعلإا ددصب تناك ،ينابوك يف رــيــخلأا اـهـمدـقـت دــعــب ،ةــيدرــكــلا تاوقلا حضوأ .ضيبأ لت ةنيدم هاـجـتاـب نيـعـلا سأر برــغ
Tercümesi:
Kobanideki son gelişmelerden sonra Kürt güçleri eş zamanlı saldırı başlatmak için Resulayn batısından Telebyad şehrine doğru hareket ettiğini açıkladı. (eş-Şarku’l-Evsat (Suudi), s.8, 12 Mart 2015)
22
ليومتلا رداـصم
Terimin Türkçe Karşılığı: Finans kaynakları Terimin Bağlam İçerisindeki Metni:
ةروـث دعب نملأا تاوـق لبق نم هـتبراحمو هتهباجم مـتي يـجراخلا لـيومتلا ٣٠
مـعدلا ىلـع ناوـخلإا لوـصحو ،وينوي
لـخادلاب ليومتلا رداـصم تفعض نأ دـعب ةـياغلل ًاـبعص حـبصأ يـبنجلأا
Tercümesi:
30 Haziran devriminden sonra güvenlik güçleri tarafından yapılan mücadele ve cepheleşme, dış destek alan Müslüman kardeşler için iç finans kaynaklarının zayıflamasından sonra son derece zor hâle gelmiştir. (el-Vatan (Suudi), s.10, 24 Ocak 2015)
تاباصعلا برح
Terimin Türkçe Karşılığı: Gerilla savaşı Terimin Bağlam İçerisindeki Metni:
ةريخلأا ةنولآا يف أجلو ةــعــساو تاــمــجــه نـــش ىــلــع ةردــــقــــلا َدـــقـــف شعاد ميظنت نأ سمأ يدرك دئاق ركذ نييراحتنلااو تاباصعلا برح بولسأ ىلإ
Tercümesi:
Kürt lideri, Deaş terör örgütünün yaygın saldırı yeteneğini kaybettiğini ve son zamanlarda gerilla savaşı ve intihar bombacısı yöntem ve tekniğine sığındığını dün söyledi. (eş-Şark’ul -Evsat (Suudi), s.14, 12 Mart 2015)
نـيرـجاـهـملا بـيرـهـت
Terimin Türkçe Karşılığı: Göçmen kaçakçılığı Terimin Bağlam İçerisindeki Metni:
نيديعصلا ىلع دوـهـجـلاو رـشـبـلاـب راـجـتلاا مـئارـج لـثـم ىرـخلأا مـئارـجـلا نـم دــيدــعــلا ىـلإ كراــــم ديسلا راشأ نـيرـجاـهـملا بـيرـهـت لـثـم اـناـيـحأ لودـلا لـخاد مـتـت يـتـلا مــئارــجــلا كلتو ،يـلـحـملاو يـلودـلا
23
Tercümesi:
Bay Mark insan kaçakçılığı suçları gibi diğer birçok suçla ulusal ve uluslararası platformda mücadele edildiğine ve bazen göçmen kaçakçılığı olarak da bu suçların devletler içinde varlığına işaret etti. (eş-Şark News (Katar), s.11, 8 Nisan 2015)
لدرخلا زاغ
Terimin Türkçe Karşılığı: Hardal gazı Terimin Bağlam İçerisindeki Metni:
،قباسلا ماظنلا نزاخم اياقب نم ةيواميك ةحلسأ ىلع تلوتسا ةفرطتم تايشيليم نأ ،ةيبيل ةيركسع رداصم تدــكأ لثم ،ةكاتف داوم لصت نأ نم فواخم اهيدل نأ تفاضأو .دلابلا طسو بونجو بونجب ءارحصلا يف عقت اهنا ةحضوم "نيراسلا"و "لدرخلا" زاغ
Tercümesi:
Libya askeri kaynaklar aşırı milislerin ülkenin güney ve güney merkezindeki çölde bulunan eski rejimin depolarındaki kalıntılardan kimyasal silahları ele geçirdiğini vurguladı. "Sarin" ve "Hardal" gazı gibi öldürücü malzemelere ulaşmalarından endişelerinin olduğunu sözlerine ekledi. (Al Gad (Ürdün), s.31, 22 Şubat 2015)
Güvenlik ve terörizm ile ilgili tespit edilen terimlerin, Türkçe eşdeğerleri alfabetik sıralanmış olarak tablo halinde sunulmuştur.
24
Tablo 1. Güvenlik ve Terörizm ile İlgili Tespit Edilen Terimler
TÜRKÇE ARAPÇA
11 Eylül terörist saldırısı ةيباهرلإا ربمتبس11 تامجه AB durum merkezi يبورولأا داحتلاا تايلمع ةفرغ AB terörle mücadele politikası يبورولأا داحتلاا باهرلإا ةحفاكم ةسايس AB üyesi ülkeler يبورولأا داحتلاا يف ءاضعلأا لودلا
Acil durum ةئراط ةلاح ،ئراوطلا
Acil durum yasası ئراوطلا نوناق
Acil eylem planı ئراوطلا ةطخ
Acil müdahale bölgesi عيرس لخدتةقطنم
Acil tahliye ئراط ءلاخإ
Aciz kalmak َزَجَع
Açık anahtar altyapısı ماعلا حاتفملل ةيساسلأا ةينبلا Açık kaynak istihbaratı ةحوتفملا رداصملا تارابختسا Açık propaganda ةفوشكم ةياعد،ءاضيب ةياعد
Açlık grevi ماعطلا نع بارضإ
Açlık grevi yapmak ماعطلا نع َبرضأ
Adam kaçırma صاخشلأا فاطتخا
Adam öldürme لتق
Âdemi merkeziyetçi hücreler ةيزكرم لا ةيلخ
25
Adil ve kalıcı barış مئادو لداع ملاس
Adli yardımlaşma ةيئاضق ةدعاسم
Adli yardımlaşma talebi ةيئاضق ةدعاسم بلط
Aerosol ذاذرلا
Ağ savaşı تاكبشلا برح
Ağır bombardıman uçağı ةليقث فصق ةرئاط Ağır ceza mahkemesi تايانجلا ةمكحم Ağır hapis cezası ةقاشلا لامعلأا عم نجسلا ةبوقع
Ağır hasar ةغلاب رئاسخ
Ağır para cezası ةيلاع ةيلام ةمارغ
Ağır silah ليقث حلاس
Ağırlaştırılmış müebbet hapis ةقاشلا لامعلأا عم ةايحلا ىدم نجس
Ahlaki baskı يقلاخأ طغض Ajitasyon ةراثإ Akaryakıt kaçakçılığı دوقولابيرهت Akıllı bomba ةيكذ ةلبنق Aktif savunma لاعفعافد Alarm verilmesi راذنلإا قلاطإ Aldatma harekâtı هيومت تايلمع Alevlendirmek لعشأ Alınan dersler ةصلختسم سورد Ambargo uygulamak ىلع ًاراصح ضرف
26 Anarşist gruplar ةيوضوف تاعامج Anarşist hareket ةيوضوف ةكرح Anarşizm ةيوضوف Anayasa hukuku يروتسد نوناق
Ani müdahale kuvveti عيرس لخدت ةوق
Ani saldırı ئجافم موجه
Anlaşmazlık قافتلاا مدع
Antiterörist polis taburu نييباهرلإا ةحفاكمل ةطرش ةبيتك Antiemperyalist mücadele رامعتسلاا ةمواقم Arabuluculuk ةطاسو Arabuluculuk rolü طيسولا رود Aracın aranması ةبكرملا شيتفت Arama emri شيتفتلاب يمسر رمأ Arama kurtarma ذاقنإو ثحب
Arama kurtarma birliği ذاقنإو ثحب ةدحو Arama kurtarma bölgesi ذاقنإو ثحب ةقطنم Arama kurtarma harekâtı ذاقنإو ثحب تايلمع Arama kurtarma helikopteri ذاقنإو ثحب ةيحورم Arama kurtarma koordinasyon merkezi ذاقنلإاو ثحبلا تايلمع قيسنت زكرم Arama kurtarma noktası ذاقنإو ثحب ةطقن Arama kurtarma tatbikatı ذاقنإ تاروانم Aramaya rıza gösterme شيتفتلا ىلع ةقفاوملا
27 Arap dünyası يبرعلا ملاعلا Arap milliyetçiliği ةيبرع ةيموق Arap mücahitler برع نودهاجم Arap yarımadası ةيبرعلا ةريزجلا هبش Arazi keşfi ناديملا يف علاطتسا Artan terör دعاصتم باهرإ Asayiş ملاس ،نوكس ،نامأ ،نمأ Asimetrik savaş ةئفاكتم ريغ برح
Asimetrik silahlı çatışma ةئفاكتم ريغ حلسم كابتشا Asimilasyon politikası رهصلا ةسايس
Asimile etmek رهص
Askerden arındırılmış bölge ركسعلا نم تيلخأ ةقطنم Askerden arındırma ركسعلا نم ءلاخإ
Askeri ataşe يركسع قحلم
Askeri avantaj ةيركسع حلاصم
Askeri avantaj yakalamak ةيركسع ةحلصم نيمأت Askeri bağlarını güçlendirme ةيركسعلا طباورلا زيزعت
Askeri bölge ةيركسع ةقطنم
Askeri caydırıcılık يركسع عدر
Askeri ceza hukuku يركسعلا تابوقعلا نوناق
Askeri çatışma يركسع كابتشا
28
Askeri güç kullanma ةيركسع ةوق مادختسا Askeri harekâtı sevk ve idare etmek ةيركسعلا تايلمعلا ةرادإ
Askeri ihtiyaç ةيركسع تاجايتحا
Askeri işgal يركسع للاتحا
Askeri mahkeme ةيركسع ةمكحم
Askeri müdahale يركسع لخدت
Askeri nakil aracı ةيركسع لقن ةبكرم
Askeri operasyon ةيركسع ةيلمع Askeri tatbikat ةيركسع تابيردت ،ةيركسع تاروانم Askeri tedbirler ةيركسع تاءارجإ ،ةيركسع ريبادت Askeri tesisler ةيركسع تآشنم Askeri çatışma يركسعكابتشا Askeri diktatörlük ةيركسع ةيروتاتكيد Askeri güç kullanma ةيركسع ةوق مادختسا Askeri üs kurma ةيركسع ةدعاق سيسأت Askeri varlıklar ةيركسع تادوجوم Askeri yardım ةيركسع تادعاسم Askeri zafer يركسع رصن Askeri zırhlı araç ةعردم ةيركسع ةبكرم Aşırı islamcı ددشتم يملاسإ Aşırı milliyetçilik ةددشتم ةيموق
29
Aşırı sağcı ددشتم ينيمي
Aşırı sol örgütler ةفرطتم ةيراسي تامظنم
Aşırı sol terör فرطتم يراسي باهرإ
Aşırı solcu فرطتم يراسي Aşırı uç örgüt فرطتلا ديدش ميظنت Ateş açmak رانلا قلاطإ Ateş desteği يران دانسإ Ateş emri رانلا قلاطإب رمأ Ateşkes ةنده/رانلا قلاطإ فقو Ateşli silah يران حلاس
Ateşli silah ve mühimmat kaçakçılığı رئاخذلاو ةيرانلا ةحلسلأا بيرهت
Atom bombası ةيرذ ةلبنق
Avcı bombardıman uçağı ةلتاقم ةرئاط AB ortak güvenlik ve savunma politikası داحتلال ةكرتشملا ةيعافدلاو ةينملأا ةسايسلا يبورولأا AB terörizm durum ve eğilim raporu داحتلال ةيباهرلإا تلاويملاو تلااحلا ريرقت يبورولأا AB terörle mücadele stratejisi باهرلإا ةحفاكمل يبورولأا داحتلاا ةيجيتارتسا Avrupa güvenlik stratejisi ةيبورولأا ةينملأا ةيجيتارتسلاا Avrupa insan hakları komisyonu ناسنلإا قوقحل ةيبورولأا ةنجللا Avrupa insan hakları mahkemesi ناسنلإا قوقحل ةيبورولأا ةمكحملا Avrupa insan hakları sözleşmesi ناسنلإا قوقحل ةيبورولأا ةيقافتلاا Avrupa konseyi siber suç sözleşmesi ةميرجلا نأشب يبورولأا سلجملا ةيقافتا ةيناربيسلا Avrupa konseyi terörizmin önlenmesi
sözleşmesi
30
Avrupa parlamentosu يبورولأا ناملربلا Avrupa polis teşkilatı ةيبورولأا ةطرشلا ةمظنم Avrupa silahsızlanma konferansı حلاسلا عزنل يبورولأا رمتؤملا
Ayaklanma درمت
Ayaklanmaya karşı koyma doktrini درمتلا ةحفاكم ةديقع Ayaklanmaya karşı koyma harekâtı درمتلا ةحفاكم تايلمع Ayaklanmaya teşvik درمتلا ىلع ضيرحت Ayaklanmayı bastırmak درمتلا دامخإ Ayrılıkçı يلاصفنا Ayrılıkçı grup ةيلاصفنا ةعومجم Ayrım gözetmek زييمت Azınlık ةيلقأ
Azınlık durumuna düşmek ةيلقأ حبصأ
Azınlık grubu ةيلقأ ةعومجم Azınlık hakları تايلقلأا قوقح Azınlık hareketleri تايلقلأا تاكرح Azınlık hükümeti ةيلقأ ةموكح Azınlık politikası تايلقلأا ةسايس Azınlık toplumu ةيلقأ عمتجم Bağımsız قيلط ،زاحنم ريغ ،رح ،لقتسم Bağımsız denetim لقتسم شيتفت
31
Bağımsız katil robotlar ةلتاق ةلقتسم تاتوبور
Bağımsızlık للاقتسا
Bağımsızlık elde etmek للاقتسا لان Bağımsızlık ilan etmek للاقتسلاا نلاعإ
Bağımsızlık savaşı للاقتسلاا برح
Bakanlık kararı يرازو رارق
Balistik füze يتسيلاب خوراص
Bankacılık gizlilik yasası فراصملا ةيرس نوناق
Barbarizm ةيجمه
Barınak أجلم
Barış çağrısı ملاسلا ىلإ ةوعد
Barış görüşmeleri ملاس تاءاقل
Barış görüşmelerini hızlandırmak ملاسلا تاثداحم عيرست Barış içinde birlikte yaşama ilkesi ملاس يف ًاعمشيعلا أدبم Barış içinde yaşamak ملاس يف شيعلا
Barış istemek ملاسلا بلط
Barış konferansı ملاس رمتؤم
Barış müzakereleri ملاس تاثحابم
Barış süreci ملاس ةريتو
Barış sürecini kesintiye uğratmak ملاسلا ةيلمع ليطعت
Barış taraftarı ملاسلل زيحتم
32
Barışçı çözüm aramak يملس لح نع ثحبلا Barışçı çözüme istekli olma يملس لح داجيإ يف ةبغرلا Barışı destekleme harekâtı ملاسلا معد تايلمع
Barışı ihlâl ملاسلا للاخإ
Barışı koruma harekâtı ملاسلا ظفح تايلمع
Barışı korumak ملاسلا ظفح
Barışı savunmak ملاسلا نع عافدلا
Barışsever ملاسلل بحم
Barikat زجاح
Basın toplantısı يفحص رمتؤم
Basın toplantısı düzenlemek يفحص رمتؤم ميظنت
Baskı altında tutmak طغض تحت هلعج
Baskıcı devlet ةطغاض ةلود Baskın ماحتقا Baskın hazırlamak ماحتقلا دادعتسا Baskın raporu ماحتقا نع ريرقت Baskıyı kaldırmak تاطوغضلا عفر Bataklığı kurutmak عقنتسم فيفجت Beyaz terör ضيبأ باهرإ Beyin yıkama ةغمدأ ليسغ Bilgi toplama تامولعم عمج Bilgi güvenliği تامولعملا نمأ
33 Bilgi kaynağı تامولعملا رداصم Bilgi teknolojisi تامولعملا ةينقت Bilgi toplama تامولعملا عمج Bilgisayar dâhisi رتويبمك ةغبان Bilgisayar korsanı رتويبمك ناصرق Bilinmeyen kimyasallar ةفورعم ريغ تايواميك Bilişim suçlusu يتامولعم مرجم Bilişim terörü يتامولعم باهرإ
Bir ülkeyi savunmak دلب نع عافدلا
Birebir görüşme هجول ًاهجو ءاقللا
Birini rehin almak ةنيهرك صخش لاقتعا Birlik ve beraberlik ruhu نماضتلاو ةدحولا حور
Biyokimyasal harp ةيواميكويب برح
Biyokimyasal saldırı ةيواميكويب موجه Biyokimyasal terör ةيواميكويبباهرإ
Biyolojik harp ةيجولويب برح
Biyolojik harp maddesi ةيجولويب برح ةدام
Biyolojik mühimmat ةيجولويب رئاخذ
Biyolojik saldırı يجولويب موجه
Biyolojik silah يجولويب حلاس
Biyolojik silahlar sözleşmesi ةيجولويبلا ةحلسلأا رظح ةدهاعم Biyometrik bilgi ةيويحلا سيياقملا تامولعم
34 Biyometrik veri ةيويحلا سيياقملا تانايب Biyoterörist saldırı يويحلا باهرلإا تامجه BM araştırma ekibi ثاحبلأل ةدحتملا مملأا ةقرف BM daimi temsilcisi ةدحتملا مملأل مئادلا بودنملا BM deniz hukuku konferansı راحبلا نوناقل ةدحتملا مملأا رمتؤم BM deniz hukuku sözleşmesi راحبلا نوناقل ةدحتملا مملأا ةيقافتا BM güvenlik konseyi ةدحتملا مملأا نمأ سلجم BM güvenlik konseyi kararları ةدحتملا مملأا نمأ سلجم تارارق BM güvenlik konseyi terörle mücadele
komitesi
نملأا سلجمل ةعباتلا باهرلإا ةحفاكم ةنجل BM Irak özel komisyonu قارعلاب ةصاخلا ةدحتملا مملأا ةنجل
BM kararları ةدحتملا مملأا تارارق
BM kimyasal silah inceleme heyeti ةحلسلأا لوح ةدحتملا مملأا ءاربخ قيرف ةيواميكلا BM küresel terörizmle mücadele stratejisi باهرلإا ةحفاكمل ةيملاعلا ةدحتملا مملأا ةيجيتارتسا BM misakı ve uluslararası kanunlar ةيلودلا نيناوقلاو ةدحتملا مملأا قاثيم BM mülteciler yüksek komiserliği نيئجلالا نوؤشل ةدحتملا مملأل ايلعلا ةيضوفملا
BM raporu ةدحتملا مملأا ريرقت
BM sınır aşan suçlarla mücadele sözleşmesi
رباعلا ةميرجلا ةحفاكمل ةدحتملا مملأا ةيقافتا ةيميلقلإا دودحلل BM silahsızlanma işleri yüksek temsilcisi عزن نوؤشل ةدحتملا مملأل يماسلا بودنملا حلاسلا BM uyuşturucu kontrol programı ىلع ةرطيسلل يملاعلا ةدحتملا مملأا جمانرب تاردخملا BM uyuşturucu ve suç ofisi ةميرجلاو تاردخملاب ينعملا ةدحتملا مملأا بتكم Bomba hasar kıymetlendirmesi لبانقلا رئاسخ مييقت
35
Bomba ihbarı لبانقلا نع غلابلإا
Bomba imha birliği لبانقلا كيكفت ةدحو Bomba imha ekibi لبانقلا كيكفت قيرف Bomba imha uzmanı لبانقلا كيكفت صصختم
Bomba yerleştirme لبانقلا عرز
Bombacı رجفم
Bombalı araç ةخخفم ةرايس
Bombalı araç saldırısı ةخخفملا تارايسلاب موجه Bombalı intihar saldırısı لبانقلاب يراحتنا موجه Bombalı paket gönderme ةخخفم دئارط لاسرإ Bombalı paket saldırısı ةخخفم دئارطب موجه
Bombalı saldırı لبانقلاب موجه
Bombardımanla imha etmek لبانقلاب ريمدت Bombayı etkisiz hale getirme لبانقلا كيكفت
Boykot ةعطاقم
Bölgesel çatışma يميلقإ كابتشا
Bölgesel güç ةيميلقإ ةوق
Bölgesel savaş ةيميلقإ برح
Bölgesel, bölgelerarası ve küresel işbirliği يلود و ميلاقلأا ويميلقإ نواعت
Bölücü يلاصفنا
Bölücü hareketler ةيلاصفنا تاكرح
36
Bölücü terörizm يلاصفنا باهرإ
Bulaşıcı hastalıklar ةيدعم ضارمأ
Bulaşıcı maddelerden temizleme maddesi ةثولملا داوملا نم ةرهطم داوم Bulaşıcı maddeleri temizleme (KBRN
maddeleri) ةيواميكلا داوملا ثولت نم ريهطتلا داوم ةيوونلاو ةيعاعشلااو ةيجولويبلاو Büyük tehlike ريبك رطخ Büyük terör ريبك باهرإ Can güvenliği ةايحلا ةملاس ،حاورلأا ةملاس Can kaybı حاورلأا يف رئاسخ
Can ve mal güvenliği تاكلتمملاو حاورلأا ةملاس Can ve mal kaybı تاكلتمملا وأ لاوملأاو حاورلأا يف رئاسخ
Canına kastetme لتقلا دمعت Canlı bomba ةيح ةلبنق Canlı kalkan يرشب عرد Casus سوساج Casusluk سسجت Casuslukla mücadele سسجتلا ةحفاكم Caydırıcı عدار لكشب ،عدار Caydırıcılık عدر Caydırıcılık stratejisi عدرلا ةيجيتارتسا Ceza sistemi تابوقعلا ماظن ،ءازجلا ماظن Cezalandırma ةبقاعم Ceza mahkemesi تايانجلا ةمكحم
37
Cihadist müdahale يداهج لخدت
Cihadizm داهجلا ةديقع
Cihat داهجلا
Cihat için savaşmak داهجلا لجأ نم برحلا
Cihat toprakları داهجلا يضارأ Cinayet işlemek ةميرج باكترا Çarpışma لاتق Çarpışma kuralları لاتقلا دعاوق Çatışma kuralları كابتشلاا دعاوق Çıkar çatışması حلاصملا مداصت Çiçek virüsü يردجلا ضرم
Çifte etki doktrini فعاضملا ريثأتلا ةيرظن
Çocuk asker يركسع لفط
Çocuk öldürme لافطلأا لتق
Çoğulculuk ةيددعتلا ةيرظن ،ةيددعت
Çoğunluğun sağlanması ةيرثكلأا قيقحت Çok biçimli tehdit لاكشلأا ددعتم رطخ Çok gelişmiş silahlar روطتلا ةغلاب ةحلسأ Çok kültürlülük ،تافاقثلا ةيددعت تاراضحلا وأ تافاقثلا ددعت ةيفاقث ةيددعت Çok uluslu karar تايسنجلا ددعتم رارق
Çok yanlılık فارطلأا ددعت
38 Çözümlenmemiş sorun ةلولحم ريغ ةلكشم Çözümsüz bırakmak لح نود ةلأسم وأ ةيضق كرت Dağlık arazi ةيلبج ضرأ Davranış biçimi كولسلا Değişim rüzgarı رييغتلا حاير Dehşet عزف ،رعذ ،بعر Demeç vermek حيرصتب ءلادلإا
Demokratik anayasa devleti ةيروتسدلا ةيطارقميدلا ةلودلا Demokratik özgürlüklerin korunması ةيطارقميدل تايرحلا ةيامح Demokratikleşme süreci يطارقميدلا لاقتنلاا ةريتو Deniz güvenliği راحبلا نمأ Deniz korsanı راحبلا ناصرق Deniz korsanlığı ةيرحب ةنصرق Deniz terörizmi راحبلا باهرإ Deri şarbonu ةيدلجلا ةثيبخلا ةرمجلا Devlet destekli terörizm ةلودلا نم موعدم باهرإ Devlet dışı teröristler ةلودلا جراخ ةحلسم تاعامج Devlet tarafından desteklenen terör ةلودلا نم موعدم باهرإ Devlet tarafından göz yumulan terör ةلودلا هنع ىضاغتت باهرإ
Devlet televizyonu يموكح نويزفلت
Devlet terörü ةلود باهرإ
39
Devlete karşı terör ةلودلا دض باهرإ
Devleti tanıma ةلودلاب فارتعلاا
Devletin bütünlüğü ةلودلا ةدحو
Devletin güvenliğine saldırı ةلودلا نمأ ىلع ءادتعلاا
Devletin saygınlığı ةلودلا مارتحا
Devrim karşıtı faaliyetler بلاقنلاا دض تاطاشن وأ لامعأ
Devrimci hücreler ةيروث ايلاخ Devrimci terör يروث باهرإ Devriye gezmek ةيرود ريس Devriye görevi ةيرود ةمهم Dış destek يجراخ معد Dış politika ةيجراخ ةسايس Dış politika hedefleri ةيجراخلا ةسايسلا فادهأ Dış yardım ةيجراخ تادعاسم Dışarıdan müdahale يجراخ لخدت Dışlama politikası شيمهتلا ةسايس Diaspora تاتش
Didik didik aramak ةيهانتم ةقدب شيتفت
Dikey örgütlenme يقفأ ميظنت
Diktatör rejim يروتاتكيدماظن
Dinden esinlenmiş terörizm نيدلا نم ىحوتسم باهرإ
