Elif Neyran SOYLU1*, Faruk MARAÞLIOÐLU2, Arif GÖNÜLOL2
1 Giresun Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Giresun- TÜRKÝYE 2 Ondokuz Mayýs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Samsun- TÜRKÝYE *Corresponding author: enkutluk@omu.edu.tr
Liman Gölü (Bafra-Samsun) Epifitik Diatome
Florasý
Özet
Liman Gölü epifitik diatome florasýný belirlemek amacýyla gölden aylýk peryotlarla Ocak 2001-Kasým 2001 tarihleri arasýnda Potamogeton perfoliatus Linnaeus ve Mart 2001-Mayýs 2001 tarihleri arasýnda Potamogeton
pectinatus Linnaeus üzerinden örnekler alýnmýþtýr. Araþtýrma alanýnda epifitik diatome florasýna ait P. perfoliatus üzerinde 30 takson, P. pectinatus üzerinde ise 23 takson tespit edilmiþtir. Epifitik algler içerisinde Navicula gregaria, N. rhyncocephala, N. radiosa, Ulnaria ulna, Cymbella ventricosa ve Diatoma vulgaris önemli
olmuþlardýr. P. pectinatus diðer bitki türlerinden daha düþük epifiton yoðunluðu ve yüksek Cocconeis placentula bolluðu ile ayýrt edilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Diatome, epifitik, Liman Gölü, Potamogeton perfoliatus, Potamogeton pectinatus. Epiphytic Diatom Flora of Liman Lake (Bafra-Samsun)
Abstract
The samples were taken monthly from the lake between January 2001- November 2001 from the surface of Potamogeton perfoliatus Linnaeus, between March 2001-May 2001 from Potamogeton pectinatus Linnaeus to determine the epiphytic diatom flora. There have been 30 taxa on P. perfoliatus, 23 taxa on P. pectinatus belonging to epiphytic diatom flora in the study area. Navicula gregaria, N. rhyncocephala, N. radiosa,
Ulnaria ulna, Cymbella ventricosa and Diatoma vulgaris were found to be important among the epiphytic algae.
Comparing P. pectinatus with other species, it is characterized by low epiphyton diversity and high Cocconeis
placentula dominance.
Keywords: Diatom, epiphytic, Liman Lake, Potamogeton perfoliatus, Potamogeton pectinatus.
Soylu EN, Maraþlýoðlu F, Gönülol A (2011) Liman Gölü (Bafra-Samsun) Epifitik Diatome Florasý. Ekoloji 20 (79): 57-62.
GÝRÝÞ
Diatomeler aquatik habitatlardaki çevresel tahribatlarý belirlemede en uygun biyolojik bileþenlerden biridir ve su kalitesinin belirlenme-sinde biomonitor olarak kullanýlmaktadýr (Charles ve ark. 1994). Diatomelerin nehirlerde ve derelerde çevresel þartlarýn indikatörü olarak kullanýlmasý üç temel sebepten dolayý önemlidir. Bunlardan birincisi ekosistemlerde önemli oluþu, ikincisi çevresel þartlarýn indikatörü olarak kullanýlabilirliði, üçüncüsü de kullanýmýndaki kolaylýktýr (Mayer ve Likens 1987, Lamberti 1996, Stoermer ve Smol 2004). Diatomeler su kimyasýndaki deðiþimlere karþý çok hassastýrlar ve lotik çevrelerde çok geniþ çeþitlilikte niþ teþkil ederler. Büyük çoðunluðu baðlý ya kayalar üzerine tutunarak (epilitik), ya bitkiler üzerinde (epifitik) ya çamur ve silt üzerinde (epipelik) ya da kum (episammon) üzerinde yaþarlar.
Baðlý Angiospermler, su kuþlarý, balýk ve diðer organizmalar için önemli bir beslenme ve
konaklama alanlarýdýr. Türkiye'de Potamogetonun 15 türü bilinmektedir (Cirik ve ark. 2001).
Liman Gölü Kýzýlýrmak Deltasýnda yer alan bir göldür. Kýzýlýrmak Deltasýnda epifitik alglerle ilgili ilk araþtýrma Gönülol (1993) tarafýndan yapýlmýþtýr. Türkiye'de yapýlan diðer çalýþmalar da Mogan Gölü (Obalý ve ark. 1989) ve Ýznik Gölü (Albay ve Aykulu 2002) epifitik alg floralarý, Akþehir Gölü kýyý bölgesi alg florasý (Elmacý ve Obalý 1998), Porsuk Göleti bentik alg florasý (Gürbüz ve ark. 2002), Abant Gölü bentik algleri (Atýcý ve ark. 2005), Nuphar lutea L. üzerindeki epifitik diatomeler (Soylu ve ark. 2005), Ladik Gölü epifitik diatomleri (Maraþlýoðlu ve ark. 2007) olmuþtur. Epifitik algler özellikle sýð göllerin alg florasýnýn çoðunluðunu oluþturmakta ve göllerin verimliliðine büyük ölçüde katkýda bulunmaktadýr. Bu araþtýrmada, Liman Gölü'nde Potamogeton perfoliatus ve Potamogeton pectinatus üzerinde epifitik olarak yaþayan diatome türlerinin belirlenmesi ile epifitik diatome türlerinin daðýlýþýna ve bolluðuna etki eden faktörlerin incelenmesi amaçlanmýþtýr.
MATERYAL VE METOT
Bafra Balýk Gölleri, Kýzýlýrmak'ýn doðusunda kuzeyden itibaren Liman Gölü, Cernek Gölü, Gýcý Gölü, Tatlý Göl, Balýk Gölü ve Uzun Göl'den ibaret kýyý kordonlarý ile denizden ayrýlmýþ lagünlerdir. Bu göller Samsun iline baðlý Bafra ilçesinin doðusunda ilçe merkezine 10 km uzaklýktadýr, 41° 42' 17'', 41° 31' 46'' N enlemleriyle, 36° 05' 40'', 36° 03' 01'' E boylamlarý arasýnda olup, Kýzýlýrmak'ýn doðu sahillerinde yer alýrlar (Þekil 1). Liman Gölü Kýzýlýrmak Deltasýnýn kuzey-batý ucunda yer alan bir lagün gölü olup dar bir kumsal bariyeri ile Karadeniz'den ayrýlmýþtýr. Gölün güneyinde yer alan drenaj kanalý ile tarýmsal alanlardan gelen suyun fazlasý göle boþalmaktadýr. Bu nedenle gölün kuzeyinden deniz suyu giriþine karþýn güneyinden sürekli olarak tatlýsu girdisi olmakta ve farklý kimyasal yapýda olan iki su katmaný karýþýk mesohaline karakterde bir acýsu zonunun ortaya çýkmasýna neden olmaktadýr. Göl suyunun tuzluluðu %o 1,96 ve %o 4,06 arasýnda deðiþmekte-dir. Çalýþma alaný Karadeniz iklim rejiminin etkisi altýndadýr. Yaðýþ miktarý Þubat (102.4 mm) ve Aralýk aylarýnda artar (68.0 mm)(Anonim 2002).
Araþtýrma alanýnýn epifitik diatomelerini belirlemek amacýyla gölden bir örnek alma istasyonu belirlenmiþtir. Bu istasyondan aylýk peryotlarla Round (1953) metoduna uygun olarak bitki örnekleri alýnmýþtýr. Hazýrlanan geçici preparatlarda alglerin sayýmlarý yapýlmýþ ve algler teþhis edilmiþtir. Diyatomelerin teþhisi ise devamlý preparat haline getirildikten sonra yapýlmýþtýr.
Alglerin teþhisinde Krammer ve Lange-Bertalot (1991a, 1991b, 1999a, 1999b); Round ve ark. 1990, Sims 1996 eserlerinden yararlanýlmýþtýr.
Sýcaklýk, pH, elektriksel iletkenlik ve çözünmüþ oksijen Consort marka cihaz kullanýlarak ölçülmüþ-tür. Alkalinite, Sertlik, Fosfat, Azot (NH3-N, NO2-N ve NO3-N) Samsun DSI Laboratuvarýnda standart metotlara göre yapýlmýþtýr (Anonymous 1998). Su analizi sonuçlarý minimum, maksimum ve ortalama olarak Tablo 1'de verilmiþtir.
BULGULAR
Liman Gölü epifitik diatom florasýný belirlemek amacýyla gölden Ocak 2001-Kasým 2001 tarihleri arasýnda aylýk peryotlarla P. perfoliatus ve Mart 2001-Mayýs 2001 tarihleri arasýnda P. pectinatus üzerinden örnekler alýnmýþtýr. Alýnan bitki örnekleri üzerinde yaþayan algler yýkanýp kazýnarak elde edilmiþtir. Araþtýrma alanýnda epifitik diatome florasýna ait
P. perfoliatus üzerinde 30 takson, P. pectinatus üzerinde ise 23 takson tespit edilmiþtir. Epifitik algler içerisinde Navicula gregaria Donkin, N. rhyncocephala Kützing , N. radiosa Kützing , Ulnaria ulna (Nitzsch) P. Compére in Jahn et al., Cymbella ventricosa Agardh ve Diatoma vulgaris Bory önemli olmuþlardýr. Tespit edilen taksonlar Tablo 2'de verilmiþtir.
Liman Gölü'nde araþtýrma süresince en düþük su sýcaklýk deðeri Þubat ayýnda 9°C olarak ölçülmüþtür. En yüksek sýcaklýk deðeri ise Aðustos ayýnda 25°C olarak ölçülmüþtür. Araþtýrma süresince elektriksel iletkenlik deðeri 7211 μS/cm ile 10757 μS/cm arasýnda deðiþim göstermiþtir. Göl yüzey suyunun pH deðerleri 7,8 ile 9,0 arasýnda bulunmuþtur.
Liman Gölü epifitik alglerinden P. perfoliatus üzerinde yaþayanlar kümeleme analizi ile benzerlik seviyelerine göre gruplandýrýldýðýnda en düþük benzerlik seviyesinde iki grup ayýrt edilmektedir. I. grup kýþ ve ilkbahar örneklerini içerirken, II. grup sonbahar örneklerini içermektedir. Mart ve Nisan aylarýnda en fazla benzerlik görülmektedir. Bu aylarda R. abbreviata türünün dominantlýðý söz Þekil 1. Liman Gölü Haritasý
Tablo 1. Yüzey suyunda yapýlan bazý analizlerin minimum, maksimum ve ortalama deðerleri.
konusudur. Ekim ve Kasým aylarý % 50'lik benzerlik seviyesinde diðer gruba baðlanmaktadýr. Bu grup Cymbella affinis Kützing türünün bolluðundaki artýþla diðer gruptan ayrýlmaktadýr (Þekil 2).
Shannon tür çeþitliliði ve düzenlilik indeksi (evenness) benzer bir deðiþim göstermiþtir. En düþük düzenlilik indeks deðeri Kasým ayýnda kaydedilmiþtir. Düzenlilik indeks deðerinin bu ayda 0'a yaklaþmasý düþük düzenliliði göstermektedir (Tablo 3).
TARTIÞMA VE SONUÇ
Liman Gölü epifitik diatom florasýný belirlemek amacýyla gölden Ocak 2001-Kasým 2001 tarihleri arasýnda aylýk peryotlarla P. perfoliatus ve Mart 2001-Mayýs 2001 tarihleri arasýnda P. pectinatus üzerinden örnekler alýnarak epifitik algler incelenmiþtir. Epifitik alg florasýnýn bolluklarý mevsimsel olarak gözlenen azalýp çoðalmalarý, çevre faktörlerinden su sýcaklýðý, kimyasal parametreler ve ýþýk þiddetinin deðiþimine baðlý olmuþtur. Epifitik alg florasýnýn bolluklarý incelendiðinde P. perfoliatus üzerinde Ocak 2001'de mevcut diyatomelerin %32'sini D. vulgaris %22'sini N. gregaria, %13'ünü Rhoicosphaenia abbreviata (C. Agardh) Lange Bertalot, %12'sini Cocconeis placentula Ehrenberg oluþturmuþtur. Mart 2001'de araþtýrma süresince en yüksek epifitik diyatome bolluðuna rastlanmýþtýr. Bu ayda C. placentula toplam diyatomelerin %43'ünü oluþturarak dominant organizma olmuþtur. Ayný ayda R. abbreviata %26, N. gregaria %23 ile subdominant olmuþlardýr. Nisan 2001'de mevcut diyatomelerin R. abbreviata %29, U. ulna %17 ile önemli bulunmuþtur. Mayýs 2001'de D. vulgaris mevcut diyatomelerin % 28'ini oluþturmuþtur. Ekim 2001'de Encyonema prostratum (Berkeley) Kützing %26 ile, Kasým 2001'de ise N. gregaria ve C. affinis sýrasýyla %32 ve %30 ile dominant organizmalar olmuþlardýr. Araþtýrma süresince epifitik diyatomeler içinde Cyclotella ocellata Pantocsek, Cyclotella meneghiniana var. kutzingiana (Thwaites) Playfair, Navicula elginensis (Gregory) Ralfs var. elginensis, N. radiosa, Cocconeis pediculus Ehrenberg, Cymbella cistula (Ehrenberg) Kirchner, Amphora ovalis (Kützing) Kützing, Surirella ovalis Brébisson ve Diploneis pseudovalis Hustedt bolluklarý düþük seviyelerde bulunmuþtur. P. pectinatus diðer bitki türlerinden daha düþük epifiton yoðunluðu ve yüksek C. placentula bolluðu ile ayýrtedilir (Blindow 1987). Araþtýrma alanýnda da benzer sonuç elde edilmiþtir. C. placentula araþtýrma süresince mevcut
Tablo 3. Potamogeton perfoliatus üzerinde yaþayan alglerin Shannon Çeþitlilik ve Düzenlilik Indeksi Tablo 2. Liman gölü epifitik algleri.
Þekil 2. Liman Gölü epifitik alglerinin Bray-Curtis benzerlik indeksi kullanýlarak Kümeleme Analizi ile gruplandýrýlmasý
diyatomele-rin %20'sini oluþturarak dominant olmuþtur.
P. pectinatus üzerinde daha düþük epifiton yoðunluðu olmasýnýn bir baþka nedeni de makrofitin ürettiði toksik bileþikler olabileceði ileri sürülmüþtür (Blindow 1987). Kufel ve ark. (2007) P. lucens'in bazý fitoplankton türlerinin hem kommunite hem de biomas yapýlarýný etkileyen allelokimyasallarý üretebileceðini bildirmiþtir. Bunlardan baþka, ýþýk yoðunluðundaki deðiþimler makrofitler üzerindeki epifitik alglerin bolluklarýný, tür zenginliðini ve biomasýný deðiþtirebilir (Albay ve Aykulu 2002).
Liman Gölü'nde tespit edilen algler kýyý bölgesinin incelendiði çalýþmalarda tespit edilen alglerle tür çeþitliliði bakýmýndan benzerlik göstermektedir (Gönülol 1985, Altuner ve Aykulu 1987, Obalý ve Atýcý 1997, Elmacý ve Obalý 1998, Dalkýran 2000, Kývrak ve Gürbüz 2010).
Yurdumuzun diðer bölgelerindeki göl, gölet ve baraj göllerinin bentik alglerinin belirlendiði çalýþmalarda planktonik formlar olarak bilinen Centrales üyeleri sedimanlar üzerinde tespit edilmiþlerdir (Þahin 2000, Gönülol 1987, Çetin ve ark. 2003). Liman Gölü'nde de sentrik diyatomeler-den C. ocellata'ya ve C. meneghiniana var. kutzin-giana'ya rastlanmýþtýr. Bu türlerin bolluklarý % 1,3 ve %2 arasýnda olmuþtur.
Epifitik alg topluluðunda gerçekte ortamlarýna baðýmlý türlerden U. ulna, Gomphonema parvulum (Kützing) Kützing, Gomphonema olivaceum (Hornemann) Brébisson var. olivaceoides (Hustedt) Lange-Bertalot, C. affinis, C. ventricosa, C. placentula araþtýrma süresince devamlý mevcut ve yoðun türler olmuþlardýr. Bu türler dýþýnda Navicula ve Nitzschia türleri ile Centrales'ten planktonik tür olan C. ocellata devamlý gözlenen türler olmuþlardýr. Round (1953) tarafýndan epifitik ve epilitik organizmalar olarak bilinen Epithemia sorex Kützing türü de bu florada önemli olmuþtur. Türkiye'de kýyý bölgesi incelen göllerden Altýnapa Baraj Gölü (Yýldýz 1986) ve Mogan Gölü'nde (Obalý ve ark. 1989) epifitik flora baðýmlý diyatomelerden oluþmamýþtýr. Tortum Gölü'nde (Altuner 1984) epifitik ve epilitik florada bulunan alglerden
dominant türlerin gerçekten ortamlarýna baðýmlý yaþayan organizmalar olduðu belirtilmiþtir ve bu flora içinde C. affinis, Synedra rumpens Kützing ve Gomphonema türleri yaygýn olarak bulunmuþtur. Bafra Balýk Göllerinde (Gönülol 1993) epifitik ve epilitik alg florasýnda C. placentula, C. pediculus, C. ventricosa, G. olivaceum, N. gregaria, Nitszchia palea (Kützing) W. Smith ve U. ulna türlerinin dominant olduklarý bildirilmiþtir.
Liman Gölünden elde edilen dendrogramda belirli aylar arasýnda organizma sayýsý bakýmýndan benzerlikler görülmektedir. Mart ve Nisan aylarýnda en fazla benzerlik görülmektedir. Bu aylarda R. abbreviata türünün sayýsýnda artýþ görülürken, D. vulgaris türünde düþüþ söz konusudur.
Liman Gölü'nde pH deðerleri 7,8 ile 9,0 arasýnda deðiþmiþtir. Bu deðerlere göre göl suyu alkali özelliktedir. Alkalinite diyatomeler için sýnýrlayýcý olabilmektedir. Amphora, Fragilaria ve Nitzschia türlerinin alkali ortamlarda yaygýn olduðu belirtilmiþtir (Gönülol 1985).
Çeþitlilik indeks deðerleri gölün trofik yapýsýnýn belirlenmesinde de kullanýlmaktadýr. Margelef (1964) ötrofik göllerde çeþitliliðin birim hücre baþýna 1 ile 2 bits.mm-3 arasýnda deðiþtiðini, oligotrofik ve distrofik olanlarda ise hücre baþýna 4,5 bits.mm-3 deðerine çýktýðýný bildirmiþtir. Liman Gölü'nde shannon çeþitlilik indeksi 0,867 ile 1,006 bits.mm-3arasýnda deðiþmiþtir. En düþük düzenlilik indeks deðeri ise Kasým ayýnda kaydedilmiþtir. Düzenlilik indeks deðerinin bu ayda 0'a yaklaþmasý düþük düzenliliði göstermektedir. Mart ayýnda C. placentula türünün %43 bolluða ulaþmasý, düzenlilik indeks deðerini düþürmüþtür. Yüksek çeþitlilik indeks deðerleri yoðun, iyi dengelenmiþ kommuniteleri gösterirken, düþük deðerler stres ve olumsuz etki olduðunu göstermektedir. Liman Gölü'nde tespit edilen düþük çeþitlik indeks deðerleri olumsuz etkinin, stresin ve ötrof durumun olduðunu göstermektedir. Liman Gölü için en önemli stres kaynaklarý organik zenginleþme (arýtýlmamýþ atýklarýn boþaltýlmasý), nutrientler, pestisitler, herbisitler, sediment yükü ve kanalizasyondan kaynaklanan fiziksel deðiþimlerdir. KAYNAKLAR
Albay M, Aykulu G (2002) Invertabrate Grazer-Epiphytic Algae Interactions on submerged macrophytes in a mesotrophic Turkish Lake. Ege University Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 19(1-2): 247-258.
Altuner Z, Aykulu G (1987) Tortum Gölü epipelik alg florasý üzerinde bir araþtýrma. Ýstanbul Üniversitesi, Su Ürünleri Dergisi 1 (1): 120-132.
Altuner Z (1984) Tortum Gölü epifitik ve epilitik algleri üzerinde bir araþtýrma. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 1(4): 50-59.
Anonymous (2002) Meteoroloji Bülteni, Ortalama ve ekstrem sýcaklýk ve yaðýþ deðerleri. Türkiye Cumhuriyeti Baþbakanlýk Devlet Meteoroloji Ýþleri Genel Müdürlüðü, Ankara.
Anonymous (1998) Standart Methods for the Examination of Water and Wastewater, 20th ed., APHA, AWWA, Washington.
Atýcý T, Obalý O, Elmacý A (2005) Abant Gölü (Bolu) bentik algleri. Ekoloji 14(56): 9-15.
Blindow I (1987) The composition and density of epiphyton on several species of submerged macrophytes-the neutral substrate hypothesis tested. Aquatic Botany 29, 157-168.
Çetin AK, Þen B, Yýldýrým V, Alp T (2003) Orduzu Baraj Gölü (Malatya, Türkiye) Bentik Diyatome Florasý. Fýrat Ünivertsitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 15(1): 1-7.
Cirik S, Cirik S, Conk-Dalay M (2001) Su Bitkileri II (Ýçsu Bitkilerinin Biyolojisi, Ekoloji, Yetiþtirme Teknikleri). Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi Yayýnlarý, Ýzmir.
Dalkýran N (2000) Uluabat (Bursa) Gölü'nün epipelik, epifitik ve epilitik alglerinin mevsimsel deðiþimi. Yüksek Lisans Tezi, Uludað Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
Elmacý A, Obalý O (1998) Akþehir Gölü kýyý bölgesi alg florasý. Turkish Journal of Biology 22, 81-98.
Gönülol A (1985) Çubuk-I Baraj Gölü algleri üzerinde araþtýrmalar. II. Kýyý bölgesi alglerinin kompozisyonu ve mevsimsel deðiþimi. Doða Bilim Dergisi A2, 9(2): 253-268.
Gönülol A (1987) Studies on the Benthic Algae of Bayýndýr Dam Lake. Doða Turkish Journal Botany 11(1): 38-55.
Gönülol A (1993) The benthic algal flora of Bafra Fish Lakes (Fish Lake, Uzun Göl). Ýstanbul University Journal of Aquatic Products 1(2): 31-56.
Gürbüz H, Kývrak E, Sülün A (2002) Porsuk Göleti (Erzurum, Türkiye) bentik alg florasý üzerinde kalitatif ve kantitatif bir araþtýrma. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 19(1-2): 41-52.
Kývrak E, Gürbüz H (2010) Tortum Çayý'nýn (Erzurum) Epipelik Diyatomeleri ve Bazý Fizikokimyasal Özellikleri ile Ýliþkisi. Ekoloji 19 (74): 102-109.
Krammer K, Lange-Bertalot H (1991a) Süßwasserflora van Mitteleuropa. Bacillariophyceae, 3. Teil. Centrales, Fragillariaceae, Eunoticeae. Gustav Fischer-Verlag, Stuttgart.
Krammer K, Lange-Bertalot H (1991b) Süßwasserflora van Mitteleuropa. Bacillariophyceae, 4. Teil. Achnanthaceae. Gustav Fischer-Verlag, Stuttgart.
Krammer K, Lange-Bertalot H (1999a) Süßwasserflora van Mitteleuropa. Bacillariophyceae, 1. Teil. Naviculaceae Spectrum Academischer Verlag, Berlin.
Krammer K, Lange-Bertalot H (1999b) Süßwasserflora van Mitteleuropa. Bacillariophyceae, 2. Teil. Bacillariaceae, Epithemiaceae, Surirellaceae. Spectrum Academicher verlag Berlin.
Kufel L, Pasztaleniec A, Czapla G, Strzalek M (2007) Constitutive allelochemicals from Stratiotes aloides L. affect both biomass and community structure of phytoplankton, Polish Journal of Ecology 55 (2): 387-93.
Lamberti GA (1996) The role of periphyton in benthic food webs. In: Stevenson RJ, Bothwell M, Lowe RL (eds), Algal Ecology: Freshwater Bethic Ecosystems, Academic Press, San Diego, 533-72.
Maraþlýoðlu F, Soylu EN, Gönülol A (2007) Seasonal variation and occurence of diatoms in mats of Cladophora glomerata (Chlorophyta) in Lake Ladik, Turkey. Cryptogamie Algologie 28(4): 373-384.
Margalef DR (1964) Correspondence between the classic types of lakes and the structural and dynamic properties of their population. Verhandlungen Internationale Vereinigung für Theoretische und Angewandte Limnologie 15, 169-175.
Mayer MS, Likens GE (1987) The importance of algae in a shaded headwater stream as food for an abundant caddisfly (Trichoptera). Journal of the North American Benthological Society 6, 262-269.
Obalý O, Gönülol A, Dere S (1989) Algal flora in the littoral zone of Lake Mogan. Ondokuz Mayýs University Journal of Science 1(3): 33-53.
Obalý O, Atýcý T (1997) Susuz Göleti (Ankara) Diyatomeleri. In: Salman S (ed), III. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi, 3-5 Eylül 1997, Kýrþehir, 16-20.
Round FE (1953) An investigation of two benthic algal communities in MalharmTarn, Yorkshire. Journal of Ecology 20, 57-64.
Round FE, Crawford RM, Mann DG (1990) The Diatoms - Biology & Morphology of the genera. Cambridge University Press, Cambridge.
Sims PA (1996) An Atlas of British Diatoms. Biopress Ltd., Dorchester.
Soylu EN, Maraþlýoðlu F, Gönülol A (2005) Epiphytic diatoms on Nuphar lutea L. in three shallow Turkish lakes. Journal of Freshwater Ecology 20(44): 791-792.
Stoermer EF, Smol JP (2004) The Diatoms: Applications for the Environmental and Earth Sciences. Cambridge University Press, Cambridge.
Þahin B (2000) Algal flora of Lakes Aygýr and Balýklý (Trabzon, Turkey). Turkish Journal of Botany 25, 187-194.
Yýldýz K (1986) Altýnapa Baraj Gölü alg topluluklarý üzerinde arastýrmalar Kýsým III: Tas ve bitkiler üzerinde yasayan alg toplulugu. Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi 4, 147-155.
