Bir Üniversite Hastânesinde Psikotik Bozukluk
Hastalar›nda Atipik Antipsikotik Kullan›m›n›n
Metabolik Etkileri
Birgül Elbozan Cumurcu*, Mevhibe Nuray Tümüklü*, Feryal Çam Çelikel*, Süleyman
Demir**, Mücahit E¤ri***
* Yrd. Doç. Gaziosmanpafla Üniversitesi T›p Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dal›, Tokat ** Arfl. Gör. Gaziosmanpafla Üniversitesi T›p Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dal›, Tokat *** Doç. Dr. Gaziosmanpafla Üniversitesi T›p Fakültesi, Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›, Tokat
Yaz›flma Adresi:
Yrd. Doç. Dr. Birgül Elbozan Cumurcu Gaziosmanpafla Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal›
60100 /Tokat
Tel: +903562129500 / 1288 - 1200 E-posta: birgulelbozan19@hotmail.com Faks: +903562133179
Not: Bu çal›flma 02-06 Nisan 2008 tarihleri aras›nda KKTC'de düzenlenen 12. Gazi Psikiyatri Günleri'nde bildiri olarak sunulmufl olup, genç araflt›rmac› ikincilik ödülünü alm›flt›r
ÖZET
Amaç: Çal›flmam›zda atipik antipsikotik tedavi alan psikotik bozukluklu hastalarda, ilâç
kullan›m›-n›n metabolik yan etkilerini gözlemlemek amaçlanm›flt›r.
Yöntem: DSM-IV tan› kriterlerine göre 2006-2007 Eylül tarihleri aras›nda Gaziosmanpafla
Üniver-sitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Poliklini¤i'nde ayaktan tedavi gören flizofreni ve di¤er psikotik bozuk-luk tan› grubundan herhangi birine giren, atipik antipsikotik kullanmakta olan hastalar dâhil edil-di. 1. ve 3. ay›n sonunda hastalar›n kilosu, beden kitle indeksi [BK‹], açl›k kan flekeri [AKfi], hemog-lobin A1C [HbA1C], kan lipid profilleri, karaci¤er-böbrek fonksiyon testleri, kan prolaktin, kreati-nin fosfokinaz [cpk] düzeyleri ile hemoglobin [Hb], trombosit ve lökosit düzeyleri de¤erlendirildi.
Bulgular: Çal›flmaya 15 kad›n, 17 erkek hasta al›nd›. Hastalar ortalama 28.31±30.32 ayd›r atipik
an-tipsikotik ilâç kullanmaktayd›. Hastalar›n bafllang›ç kilo ortalamas› 80.7±13.8, BK‹ ortalamas› ise 29.2±5.3 idi. Hastalar›n 1. ve 3. aydaki AKfi, BK‹, kan lipid profillerinden total kolesterol, yüksek dansiteli lipoprotein [HDL] ve düflük dansiteli lipoprotein [LDL] düzeyleri, karaci¤er ve böbrek fonksiyon testleri, kan prolaktin ve cpk düzeyleri karfl›laflt›r›ld›¤›nda istatistiksel aç›dan anlaml› bir fark olmad›¤› görüldü [p>0.05]. Kan lipid profillerinden 3. aydaki trigliserid düzeyi 1. aydaki kan trigliserid düzeyine göre istatistiksel olarak anlaml› olacak flekilde daha düflüktü [p<0.05].
Tart›flma: Atipik antipsikotiklerin, farkl› reseptör profilleri nedeniyle tip 2 diabet, hiperglisemi,
ki-lo al›m› ve BK‹'de art›fla yol açt›¤› bilinmektedir. Yap›lm›fl çal›flmalarda takiplerin 6 ay veya 1 y›l gi-bi uzun süreli oldu¤u durumda veya yeni atipik antipsikotik bafllanan hastalarda 1 ay gigi-bi k›sa sü-reli takiplerde bu de¤erlerin de¤iflti¤i görülmektedir.
Sonuç: Çal›flmam›zda atipik antipisikotik kullanmakta olan hastalar›n 3 ayl›k takipleri sonucunda,
antipsikotik tedavinin BK‹ ve metabolik de¤erler aç›s›ndan herhangi bir de¤ifliklik yapmad›¤› gö-rülmüfltür.
New/Yeni Symposium Journal • www.yenisymposium.net 204 Ekim 2009 | Cilt 47 | Say› 4
G‹R‹fi
Son y›llarda atipik antipsikotik ilâçlar›n kullan›-m›yla birlikte, flizofreni ve di¤er psikotik bozuklukla-r›n tedavisinde büyük geliflmeler sa¤lanm›flt›r. Atipik antipsikotik ilâçlar›n tipik ilâçlara göre daha az ekst-rapiramidal sistem [EPS] yan etkilerine ve prolaktin art›fl›na neden olmalar›n›n yan›s›ra depresif belirtileri azaltt›¤› ve bozulmufl olan biliflsel ifllevleri olumlu yönde de¤ifltirdi¤i öne sürülmektedir (Kinon ve Li-eberman 1996, Wirshing ve ark. 1998).
Atipik antipsikotik ilâçlar polireseptör affiniteleri nedeniyle daha az EPS yan etkilerine neden olurken, ayn› zamanda birtak›m metabolik yan etkilerin gelifl-mesine yol açabilmektedir (Wirshing ve ark. 1998, Shirzadi 2006). Metabolik yan etkilerin bafll›calar› kilo al›m›, obezite, hipertansiyon, osteoartritis, diyabetes mellitus [DM] ve lipid profili üzerindeki olumsuz et-kiler nedeniyle ortaya ç›kan kardiyovasküler sorun-lard›r (Fertig ve ark. 1998, Allison ve ark. 1999a, Tay-lor ve McAskill 2000, Mclntyre ve ark. 2001, Newco-mer 2005, Coccurello ve ark. 2006, Colton ve Man-derscheid 2006, Mete ve Ünsal 2004).
Metabolik sendrom, kilo art›fl›, glükoz tolerans›n-da bozulma/diyabet, dislipidemi [hipertrigliseridemi veya azalm›fl yüksek dansiteli lipoprotein: HDL], hi-pertansiyon, abdominal ya¤lanmada art›fl ile giden
bir durumdur (Shirzadi ve Ghaemi 2006, Mete ve Ün-sal 2004, Jeste ve ark. 1996, Hansen 1999). Metabolik sendromun yaln›zca ilâç kullan›m›yla iliflkili olmay›p, kötü diyet, sigara, hareketsizlik, genetik birtak›m fak-törlerle de iliflkili olabilece¤i bildirilmektedir (Shirza-di ve Ghaemi 2006, Haris ve Barraclough 1998, Brown ve ark. 2000, Druss ve ark. 2001).
Bu natüralistik izlem çal›flmas›nda, Gaziosmanpa-fla Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Poliklini¤i'nde ayaktan takip edilen, düzenli atipik antipsikotik teda-vi almakta olan flizofreni ve di¤er psikotik bozukluk-lar tan›l› hastabozukluk-lar›n, ortaya ç›kabilecek metabolik yan etkilerin ve kardiyak risk faktörlerinin belirlenmesi amac›yla, vücut a¤›rl›¤›, beden kitle indeksi [BK‹], bel çevresi, açl›k kan flekeri [AKfi], prolaktin düzeyi, lipid profili, kreatin fosfokinaz [cpk], tam kan say›m› ve ka-raci¤er, böbrek fonksiyon testleri bafllang›ç ve 3 ay sonra de¤erlenirildi.
YÖNTEM
Çal›flmaya 2006 Eylül-2007 Eylül tarihleri aras›nda Gaziosmanpafla Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Poliklini¤i'nde ayaktan tedavi görmekte olan, DSM-IV tan› kriterlerine göre flizofreni ve di¤er psikotik bozuk-luk tan› grubundan herhangi birine giren ve düzenli atipik antipsikotik ilâç kullanan 32 hasta al›nd›.
Çal›fl-ABSTRACT
Metabolic Side Effects of Atypical Antipsychotic Medication in Outpatients of a Univer-sity Hospital Clinic
Objective: The aim of the study is to observe the metabolic side effects of atypical antipsychotic
treatment in patients with psychotic disorders.
Method: Patients with schizophrenia or any psychotic disorder [according to DSM-IV criteria],
fol-lowed at the outpatient clinic of the Department of Psychiatry in Gaziosmanpasa University Scho-ol of Medicine and on atypical antipsychotic treatment, were included. The weight, body mass in-dex [BMI], fasting glucose, glycosylated hemoglobin A1c [HbA1c], blood lipid profiles, liver-kidney function tests, blood prolactin, and creatinin phosphokinase [cpk] levels as well as the platelet and the white blood cells were evaluated at the end of the first and third months of treatment.
Findings: The sample was comprised of 32 outpatients, 15 women, 17 men, with a mean
durati-on of 28.31±30.32 mdurati-onths of atypical antipsychotic treatment. At baseline, the mean weight of the patients was 80.7±13.8, and the mean BMI was 29.2±5.3. The differences between the first and the third month measurements of BMI, fasting glucose, total cholesterol, high and low density lipop-rotein levels, liver and kidney function tests, blood prolactin, and cpk levels were not statistically significant [p>0.05]. Of the blood lipid profile, triglyceride levels at the end of the third month we-re significantly lower than the first month [p<0.05].
Discussion: Due to their different receptor profiles, atypical antipsychotics may cause type 2
di-abetes, hyperglycemia, weight gain, and an increase in BMI. In studies with atypical antipsychotics, showing regular 6-month follow-up monitoring or the first month measurements following the initiation of the new treatment, these values seemed to change.
Conclusion: In the present study, atypical antipsychotic treatment showed no changes in the
me-tabolic values and the BMI on 3-month monitoring.
mada hastalar için yafl veya hastal›k süresi ile ilgili s›-n›rland›rma yap›lmad›. Atipik antipsikotik ilâç kulla-nan hastalar, ilk ve 3. aylarda kilo, BK‹, AKfi, bel çevre-si, hemoglobin A1C [HbA1C], kan prolaktin düzeyleri, lipid profilleri [total kolesterol, trigliserid, HDL ve dü-flük dansiteli lipoprotein: LDL], karaci¤er fonksiyon testlerinden aspartat transaminaz [AST], alanin ami-notransferaz [ALT], gama-glutamil transferaz [GGT] ve böbrek fonksiyon testlerinden kan üre azotu [BUN], kreatin [Cr], hemoglobin, lökosit, kreatin fosfokinaz [cpk], kan bilurubin düzeyleri de¤erlendirildi.
İstatistiksel Değerlendirme
Ölçümle belirtilen de¤iflkenler normâl da¤›l›ma uyduklar›nda 'Paired t-testi', uymad›klar›nda 'Wilco-xon Efllefltirilmifl ‹ki Örnek Testi' kullan›ld›. Normâl da¤›l›m gösteren de¤iflkenler ortalama ve standart sapma ile normâl da¤›l›m göstermeyen veriler ortanca ve interquartile ranj ile ifâde edildi.
BULGULAR
Çal›flma sonunda 15 kad›n, 17 erkek hastaya âit ve-riler de¤erlendirildi. Hastalar›n yafl ortalamalar› 34.40±9.8 idi. Hastalar ortalama 26.78±29.22 ayd›r ati-pik antipsikotik ilâç kullanmaktayd›. Hastalardan 13'ü olanzapin, 8'i risperidon, 6's› ketiyapin, 2'si zipra-sidon, 2'si klozapin ve 1'i aripiprazol almaktayd›. Has-talar›n bafllang›ç kilolar›na bak›ld›¤›nda 13 hasta (%40.6) obez [BK‹ 30'un üzerinde], 12 hasta [%37.5] ki-lolu [BK‹ 25-30 aras›nda], 7 hasta [%21.9] normâl kilo-lu [BK‹ 19-25 aras›] idi.
Hastalar›n bafllang›ç kilosu 80.7±13.8, BK‹'si 29.2±5.3 idi. Üçüncü ay›n sonunda kilo art›fl› 0.38±2.06, BK‹ art›fl› 0.12±0.80 bulundu. Tablo 1'de
hastalar›n 1. ve 3. ay›n sonundaki kilo ve BK‹ de¤iflik-likleri gösterilmifltir. Hastalar›n 1. ve 3. aydaki AKfi ve BK‹ düzeyleri karfl›laflt›r›ld›¤›nda istatistiksel aç›dan anlaml› bir fark olmad›¤› görüldü [p>0.05].
Hastalarda bafllang›ç ve 3. aydaki AKfi düzeyi, BK‹'si, total kolesterol, HDL ve LDL, HbA1c, prolaktin ve cpk düzeyleri karfl›laflt›r›ld› ve istatistiksel aç›dan anlaml› bir farkl›l›k saptanmad›. Kan lipid profillerin-den trigliserid düzeyinde 3. ay›n sonunda istatistiksel olarak anlaml› flekilde bir düflme oldu¤u saptand› [Tablo 2].
1. ve 3. aylardaki karaci¤er ve böbrek fonksiyon testleri karfl›laflt›r›ld›¤›nda istatistiksel aç›dan anlaml› bir farkl›l›k olmad›¤› görüldü. Tablo 3'de hastalar›n karaci¤er fonksiyon testleri [ALT, AST, GGT, biliru-bin], böbrek fonksiyon testleri [BUN, Cr] ve hemoglo-bin, lökosit, trombosit düzeyleri aç›s›ndan 1. ve 3. ay-daki karfl›laflt›rmalar› görülmektedir.
fiekil 1 ve 2'de atipik antipsikotik kullanan hastala-r›n kulland›klar› ilâca göre 1. ve 3. aydaki BK‹ ve AKfi de¤ifliklikleri gösterilmifltir.
TARTIfiMA
Bu natüralistik izlem çal›flmas›nda, Gaziosmanpa-fla Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Poliklini¤i'nde ayaktan takip edilen, düzenli atipik antipsikotik teda-vi almakta olan flizofreni ve di¤er psikotik bozukluk tan›l› hastalar›n bafllang›ç ve 3. ay sonundaki metabo-lik durumlar› ve kardiyak risk etkenleri de¤erlendiril-di. Çal›flmaya kat›lan hastalar›n BK‹, bel çevresi, AKfi, prolaktin ve cpk düzeyi, total-HDL ve LDL kolesterol, tam kan say›m› ve karaci¤er, böbrek fonksiyon testle-rinde bafllang›ç ve 3. ay sonu de¤erleri aras›nda ista-tistiksel olarak anlaml› farkl›l›k tesbit edilmedi.
Çal›fl-Tablo 1. Atipik antipsikotik kullanan hastalarda 1. ve 3. aydaki kilo ve BK‹'deki de¤ifliklikler
N=32 Yafl 34.40 (9.8) Erkek/kad›n 15/17 Kilo-bafllang›ç 80.7 (13.8) BK‹-bafl 29.2 (5.3) Kilo-fark .38 (2.06) BK‹-fark 0.12 (0.80)
BK‹-bafl: bafllang›ç beden kitle indeksi
BK‹-fark: 1. ve 3. aydaki beden kitle indeksi farklar› Kilo-fark: 1. ve 3. aydaki kilo farklar›
†Olanzapin 13 †Risperidon 8 †Ketiyapin 6 †Ziprasidon 2 †Klozapin 2 †Aripiprazol 1
New/Yeni Symposium Journal • www.yenisymposium.net 206 Ekim 2009 | Cilt 47 | Say› 4
Figür 1. Farkl› atipik antipsikotik ilâç kullanan hastalar›n 1. ve 3. aydaki beden kitle indeksi de¤ifliklikleri Olz: olanzapin, risp: risperidon, zipr: ziprasidon, ket: ketiyapin, klz: klozapin
Olz risp zipr ket klz
bafllangݍ 3. ay 40 35 30 25 20 15 10 5 0
Tablo 2. Atipik antipsikotik kullanan hastalar›n 1. ve 3. aydaki BK‹, bel çevresi ve metabolik de¤erler aç›s›ndan karfl›laflt›r›lmas› Ortalama±Standart Sapma 1. ay 3. ay p z BK‹ 29.26±5.32 29.49±5.21 0.190 -Bel çevresi 99.90±12.77 103.46±23.77 0.264 -Total Kolesterol 189.96±35.87 193.68±34.88 0.400 -Trigliserit 157.46±77.56 127.01±61.43 0.026 -HDL Kolesterol 39.78±7.14 41.84±9.80 0.127 -LDL Kolesterol 121.01±29.90 124.33±28.58 0.384 -HbA1C 5.31±1.20 4.98±0.74 0.065 -Ortanca * AKfi 98.00 (93.25-108.10) 95.00 (88.00-1.0-50) - 0.459 Prolaktin 12.62 (8.89-56.78) 14.21 (6.22-46.87) - 0.240 Cpk 91.50 (66.00-149.75) 80.00 (63.25-136.50) - 0.206 p: paired t-testi
z: Wilcoxon Efllefltirilmifl ‹ki Örnek Testi *interquartil ranj
Figür 2. Farkl› atipik antipsikotik ilâç kullanan hastalar›n 1. ve 3. aydaki AKfi de¤ifliklikleri Olz: olanzapin, risp: risperidon, zipr: ziprasidon, ket: ketiyapin, klz: klozapin
Olz risp zipr ket klz
bafllangݍ 3. ay 140 120 100 80 60 40 20 10 0
New/Yeni Symposium Journal • www.yenisymposium.net 208 Ekim 2009 | Cilt 47 | Say› 4 maya kat›lan hastalarda sadece trigliserid düzeyinde
3. ay›n sonunda istatistiksel düzeyde anlaml› düzeyde bir azalma oldu¤u görülmüfltür.
Allison ve arkadafllar›n›n (1999b) yapt›¤› genifl toplum tabanl› bir çal›flmada, flizofrenler aras›nda top-lumun geneline k›yasla kilolu olma ve obezite daha fazla oldu¤u görülmüfltür. Bat› ülkelerinde flizofreni hastalar›nda obezite oran› %40-60 aras›nda bildiril-mifltir. fiizofrenlerin %42'sinde, genel nüfusun ise %25'inde BK‹'nin 27'nin üzerinde oldu¤u bildirilmek-tedir (Parson 1989). Çal›flmam›zda, bildirilen çal›flma-lara benzer flekilde, hastalar›n %40.6's›nda BK‹'nin 30'un üzerinde oldu¤u görülmektedir. fiizofreni ve di-¤er psikotik bozukluk tan›l› hastalarda vücut a¤›rl›-¤›nda art›fl›n hastal›¤›n negatif belirtileri, ekonomik yetersizli¤e ba¤l› karbonhidrattan zengin kötü diyet, hareketsizlik gibi yaflam ve tedavi koflullar› ile iliflkili olabilece¤i öne sürülmüfltür (Allison ve ark. 1999a, Flagel ve ark. 2002, Shirzadi ve Ghaemi 2006). Kilo ar-t›fl›n›n antipsikotiklerin kullan›m›na da ba¤l› oldu¤u ve sadece atipik antipsikotik ilâçlarla de¤il, tipik an-tipsikotik ilâç kullan›m› s›ras›nda da görüldü¤ü ve atipik antipsikotiklerle daha s›k görüldü¤ü bildiril-mektedir (Allison ve ark. 1999a, Wirshing 2001). Ati-pik antipsikotik kullan›m›n›n yayg›nlaflmas› ile birlik-te kilo art›fl›, metabolik sendrom ve diyabet oranlar›na saptanan art›fllar bu ilâçlar›n hastalar›n beden sa¤l›¤› üzerindeki etkilerini göz önüne almay› gerekli hâle getirmifltir (Allison ve ark. 1999a, Shirzadi ve Ghaemi 2006, Flagel ve ark. 2002, Wirshing 2001).
Bütün antipsikotik ilâçlar ayn› düzeyde kilo art›fl›-na yol açmazlar. Yap›lan çal›flmalarda kilo al›m› kloza-pin ve olanzakloza-pin'le en yüksek, risperidon, ketiyakloza-pin, klorpromazin ve tioridazin'le orta, ziprasidon ve ari-piprazol, amilsülpirid, haloperidol, pimozid ve molin-den'le düflük düzeylerde bildirilmifltir (Allison ve ark. 1999a, Wirshing 2001, Baptista ve ark. 2002, Tandon ve Jibson 2003). Klozapin'le tedavi edilen hastalar›n kilo-lar›n›n büyük bir k›sm›n› 12 ayl›k süreçte ald›¤› bildi-rilirken, olanzapinle kilo al›m›n›n ilk 39 haftadan son-ra plato çizdi¤i, risperidon ve sertindol'le kilo art›fl›n›n ise tedavinin bafllang›c›ndan 10 hafta sonra plato dü-zeyine ulaflt›¤› bildirilmektedir (Handerson ve ark. 2000, Kinon ve ark. 2001, Wirshing ve ark. 1999). Yap›l-m›fl çal›flmalarda (Allison ve ark. 1999a, Newcomer 2005, Tschoner ve ark. 2007) takip süresinin vücut a¤›rl›¤›nda ve di¤er metabolik de¤erlerdeki de¤iflme-leri etkiledi¤i görülmektedir. Bizim çal›flmam›za di¤er çal›flmalardan farkl› olarak, 3 ayl›k atipik antipsikotik ilâç tedavisinin BK‹'de herhangi bir de¤iflikli¤e yol aç-t›¤› gösterilmemifltir. Çal›flmam›zda takip süresinin 3 ay gibi k›sa bir süre olmas› ve hasta grubunun yeni te-davi bafllanan de¤il ortalama 2 y›ld›r ilâç kullanan hastalardan oluflmas› BK‹'de fark bulunmamas› ile iliflkili olabilir. Çal›flmam›zda 3 ayl›k takip boyunca BK‹'de art›fl tesbit edilmemifl olmakla birlikte, hastala-r›n BK‹ de¤erlerinin metabolik bozukluklar aç›s›ndan riskli grupta yer almas› dikkat çekicidir. Çal›flmada kontrol grubunun olmamas› nedeni ile karfl›laflt›rma yap›lamamaktad›r ancak bu hasta popülasyonundaki
Tablo 3. Atipik antipsikotik kullanan hastalar›n 1. ve 3. aydaki biyokimyasal ve hematolojik de¤erler aç›s›ndan karfl›laflt›r›lmas› Ortalama±Standart Sapma 1. ay 3. ay p z Total bilirubin 0.58±0.20 0.63±0.22 0.219 -BUN 12.34±4.50 11.17±3.48 0.178 -Kreatinin 0.80±0.181 0.82±0.150 0.518 -Hemoglobin 13.81±1.56 13.88±1.33 0.606 -Lökosit 7.27±2.14 6.89±1.46 0.263 -Trombosit 258.84±74.37 265.56±78.11 0.360 -Ortanca * AST 23.00 (17.00-30.00) 21.00 (16.25-25.75) - 0.059 ALT 39.50 (30.50-52.50) 36.50 (29.50-49.00) - 0.386 GGT 28.00 (16.50-36.00) 26.50 (17.50-39.00) - 0.885 Endirekt bilirubin 0.08 (0.05-0.12) 0.08 (0.06-0.12) - 0.769 p: paired t-testi
z: Wilcoxon Efllefltirilmifl ‹ki Örnek Testi *interquartil ranj
di¤er kardiyovasküler hastal›k risklerinin [sigara kul-lan›m›, diyabet gibi] de yüksek oranda bulundu¤u göz önüne al›n›rsa hastalar›n beden sa¤l›¤› aç›s›ndan da takip edilmeleri gerekti¤i görülmektedir.
Son y›llarda atipik antipsikotik ilâçlar ile iliflkili olarak ortaya ç›kan hiperlipidemi [kolesterol ve trigli-serid art›fl›], hiperglisemi, tip 2 DM, kan prolaktin dü-zeyinde art›fl ve diabetik ketoasidoz geliflti¤i bildiril-mektedir (Henderson ve ark. 2005, Nasrallah 2007, Henderson ve ark. 2008, Yurtsever ve ark. 2007). fii-zofreni hastalar›nda tip 2 DM geliflme riski genel po-pülasyondan 2-3 kez daha yüksek olup, hayat boyu tip 2 DM geliflme prevalans› %15-20 oran›nda bildiril-mektedir (Dixon ve ark. 2000). Sebepler aras›nda siga-ra içimi, yanl›fl beslenme, fiziksel aktivite azl›¤›, obe-zite olabilece¤i gibi, kulland›klar› ilâçlar›n yan etkile-ri sonucu da oluflabilece¤i bildietkile-rilmektedir (Shirzadi ve Ghaemi 2006). Özellikle klozapin'le daha fazla ol-mak üzere olanzapin, risperidon ve ketiyapin kulla-nan hastalarda ortaya ç›kan hiperglisemi ve tip 2 DM olgular› bildirilmektedir (Wirshing ve ark. 2002, Gi-anfrancesso ve ark. 2006). Üç ayl›k takibimiz sonu-cunda 1. ve 3. aydaki AKfi, kolesterol düzeyleri [total kolesterol, HDL ve LDL], prolaktin, HbA1C, cpk3 dü-zeylerinde istatistiksel olarak anlaml› bir de¤ifliklik gözlenmezken, lipid profillerinden kan trigliserid dü-zeyinde bekledi¤imizin aksine 3. ay›n sonunda ista-tistiksel olarak anlaml› olacak flekilde anlaml› bir azalma oldu¤u görülmüfltür. Bu sonuçlar›, takip süre-lerinin k›sa olmas› ve yeni tedavi bafllanan de¤il orta-lama 2 y›ld›r ilâç kullanan hastalar olmas›na ba¤laya-bilece¤imiz gibi, hastalar›n poliklinik takipleri süre-since ilâç yan etkilerini en aza indirmek, hastalar› sos-yal aç›dan daha aktif duruma getirmek amac› ile, di-yetin ve spor yapman›n öneminden bahsedip öneri-lerde bulunmam›z›n da etkili olabilece¤ini düflün-mekteyiz. Çal›flman›n natüralistik izlem çal›flmas› ol-mas› nedeni ile hastalar›n kullanmakta oldu¤u di¤er ilâçlar aç›s›ndan bir k›s›tlama yap›lmam›flt›r; ancak, hastalar›n hangi oranda trigliserit düzeyini etkileyen ilâç kulland›klar›n›n belirlenmemifl olmas› da çal›fl-man›n k›s›tl›l›klar›ndan biridir.
SONUÇ
Hasta say›m›z›n azl›¤› ve hasta takip süremizin 3 ay gibi k›sa bir süre olmas› çal›flmam›z›n k›s›tl›l›klar› aras›ndad›r. Çal›flma grubumuzun yeni tedavi baflla-nan hastalar olmay›p, yaklafl›k 2 y›ld›r tedavi almakta olan hastalardan oluflmas›, çal›flmada kontrol grubu-nun olmamas› atipik antipsikotik ilâç kullan›m›n›n fli-zofreni ve di¤er psikotik bozuklu¤u olan hastalarda
metabolik de¤erler ve kardiyovasküler risk faktörleri üzerine olan etkileri hakk›nda daha ileri yorum yap-maya izin vermemektedir. Ancak bu çal›flma, Türki-ye'de yap›lm›fl az say›da çal›flmada oldu¤u gibi atipik antipsikotik ilâçlar›n olumsuz metabolik etkilerinin olabilece¤ini ortaya koymaktad›r (Mete ve Ünsal 2004, yurtsever ve ark. 2007, Eraslan ve ark. 2006, An›l ve meltzer 2001, Kurt ve ark. 2007). Bu metabolik etkilen-menin ülkemizdeki durumunun daha iyi ortaya kona-bilmesi için, prospektif, kontrollü, daha uzun takip sü-reli ve randomize kontrollü çal›flmalar›n ülkemizde art›r›lmas›n›n uygun olaca¤›n› düflünmekteyiz.
KAYNAKLAR
Allison DB, Mentore JL, Heo M, Chandler LP, Cappelleri JC, In-fante MC, Weiden PJ (1999a) Antipsychotic-induced weight gain: a comprehensive research synthesis. Am J Psychiatry; 156: 1686-1696.
Allison DB, Fontaine KR, Heo M, Mentore JL, Cappelleri JC, Chandler LP, et al (1999b) The distribution of body mass in-dex among individuals with and without schizophrenia. J Clin Psychiatry; 60: 215-220.
An›l E, Meltzer HY (2001) Atipik antipsikotiklere ba¤l› glükoz metabolizmas› bozukluklar›. Türk Psikiyatri Dergisi; 12: 225-232.
Baptista T, Kin NM, Beaulies S, Baptista EA (2002) Obesity and related metabolic abnormâlities during antipsychotic drug administration: Mechanism, management and research perspectives. Pharmacopsychiatry; 35: 205-219.
Brown S, Inskip H, Barraclough B (2000) Causes of excess mor-tality of schizophrenia. Br J Psychiatry; 177: 212-217. Coccurello R, Caprioli A, Ghirardi O, Conti R, Ciani B, Daniele
S, et al (2006) Chronic administration of olanzapine induced metabolic and food intake alterations: a mouse model of aty-pical antipsychotic-associated adverse effects. Psychophar-macology; 186: 561-571.
Colton CW, Manderscheid RW (2006) Congruencies in increased mortality rates, years of potential life lost, and causes of de-ath among public mental health clients in eight states. Prev Chronic Dis; 3: A42.
Dixon L, Weidan P, Delahanty J, Goldberg R, Postrado L, Lucks-ted A, Lehman A (2000) Prevalence and correlates of diabe-tes in national schizophrenic samples. Schizophr Bull; 26: 903-912.
Druss B, Bradford W, Rosenbech R, Rodford M, Krumholz H (2001) Quality of medical care and excess mortality in older patients with mental disorders. Arch Gen Psychiatry; 58: 565-572.
Eraslan D, Öztürk Ö, Kayahan B, Zorlu N, Veznedaro¤lu B (2006) fiizofreni, atipik antipsikotikler ve obezite. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 7: 167-172.
Fertig MK, Brooks VG, Shelton PS, English CW (1998) Hypergly-cemia associated with olanzapine. J Clin Psychiatry; 59: 687-589.
Flagel KM, Carroll MD, Ogden CI, Johnson C (2002) Prevalence and trends in obesity among US adults, 1999-2000. JAMA;
288: 1723-1727.
Gianfrancesco F, Wang RH, Nasrallah HA (2006) The influence of study design on the results of pharmacoepidemiologic studies of diabetes risk with antipsychotic therapy. Ann Clin Psychiatry; 18: 9-17.
Hansen B (1999) The metabolic syndrome X. Ann N Y Acad Sci; 892: 1-24.
Harris E, Barraclough B (1998) Excess mortality of mental disor-der. Br J Psychiatry; 73: 11-53.
Henderson DC, Cagliero E, Gray C, Nasrallah RA, Hayden DL, Schoenfeld DA, Golf DC (2000) Clozapine, diabetes mellitus, weight gain, and lipid abnormâlities: A five year naturalistic study. Am J Psychiatry; 157: 975-981.
Henderson DC, Copeland PM, Borba CP, Evins E, Hayden D, Weber MT, Anderson EJ, Allison DB, Daley TB, Schoenfeld D, Goff DC (2005) Glucose metabolism in patients with schi-zophrenia treated with atypical antipsychotic agents: a fre-quently sampled intravenous glucose tolerance test and mi-nimal model analysis. Arch Gen Psychiatry; 62: 19-28. Henderson DC, Doraiswamy PM (2008) Prolactin-related and
metabolic adverse effects of atypical antipsychotic agents. J Clin Psychiatry; 69: 32-44.
Jeste D, Gladsjo J, Lindamer L, Lacro J (1996) Medical comorbi-dity in schizophrenia. Schizophr Bull; 22: 412-430.
Kinon BJ, Basson BR, Gilmore JA, Tollefson GD (2001) Long term olanzapine treatment: Weight related health factors in schi-zophrenia. J Clin Psychiatry; 62: 92-100.
Kinon BJ, Lieberman JA (1996) Mechanism of action of atypical antipsychotic drugs: A critical analysis. Psychopharmaco-logy; 124: 2-34.
Kurt E, Akman B, Alatafl G, Da¤delen S, Oral T (2007). fiizofreni tan›l› hastalarda antipsikotik ilâçlar›n kardiyak etkilerinin karfl›laflt›r›lmas›. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni; 17: 155-161.
Mclntyre RS, McCann SM, Kennedy SH (2001) Antipsychotic metabolic effects: weight gain, diabetes mellitus, and lipid abnormâlities. Can J Psychiatry; 46: 273-281.
Mete L, Ünsal PÇ (2004) Yeni kuflak antipsikotiklerin metabolik
yan etkileri. Bull Clin Psychopharmacol; 14: 168-177. Nasrallah HA (2007) The roles of efficacy, safety, and tolerability
in antipsychotic effectiveness: practical implications of the CATIE schizophrenia trial. J Clin Psychiatry; 68: 5-11. Newcomer JW (2005) Second-generation (atypical)
antipsycho-tics and metabolic effects: a comprehensive literature review. CNS Drugs; 19: 1-93.
Parson VL (1989) Estimation procedures for the 1985-94 NHIS Vital Health State 2; 110: 28-33.
Shirzadi AA, Ghaemi SN (2006) Side effects of atypical antipsyc-hotics: Extrapyramidal symptoms and the metabolic syn-drome. Harv Rev Psychiatry; 14: 152-164.
Tandon R, Jibson MD (2003) Safety and Tolerability: How do second generation atypical antipsychotics compare? Current Psychosis and Therapeutics Reports; 1: 15-21.
Taylor DM, McAskill R (2000) Atypical antipsychotics and weight gain: a systematic review. Acta Psychiatr Scand; 101: 416-432.
Tschoner A, Engl J, Laimer M, Kaser S, Rettenbacher M, Fleisch-hacker WW, Patsch JR, Ebenbichler CF (2007) Metabolic side effects of antipsychotic medication. Int J Clin Pract; 61: 1356-1370.
Wirsing DA (2001) Adverse effects of atypical antipsychotics. J Clin Psychiatry; 62: 7-10.
Wirshing DA, Boyd JA, Meng LR, Ballon JS, Marder SR, Wirs-hing WC (2002) The effects of novel antipsychotics on glu-cose and lipid levels. J Clin Psychiatry; 63: 856-865. Wirshing DA, Spellberg BJ, Erhart SM, Marder SR, Wirshing WC
(1998) Novel antipsychotics and new onset diabetes. Biol Psychiatry; 44: 778-783.
Wirshing DA, Wirshing WC, Kysar L, Berisford MA, Goldstein D, Pashdag J, Mintz J, Marder SR (1999) Novel antipsyc-hotics: Comparison of weight gain liabilities. J Clin Psychiatry; 60: 358-363.
Yurtsever F, Esen-Dasnaci A, Taneli F, Günay Ö, Veznedaro¤lu B (2007) Atipik antipsikotik kullanan hastalarda ailede diyabet öyküsü olmas›n›n glikoz metabolizmas› üzerine olan etkisi. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni; 17: 111-118.
