Türk Mikrobiyol Cem Derg (2005) 35:103-106
‹ d r a r Örneklerinden ‹zole Edilen Bakteriler ve
Antibiyo-tiklere Duyarl›l›klar›
Nefle DEM‹RTÜRK(*), Tuna DEM‹RDAL(*), Hülya ELDEM‹R( **) , Raike ‹NCE(***), Mustafa ALTIND‹fi(***)
(*) Kocatepe Üniversitesi T›p Fakültesi Klinik Mikrobiyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Anabilim Dal›, Afyon (**) SSK Afyon Hastanesi ‹nfeksiyon Hastal›klar› Klini¤i, Afyon
(***) Kocatepe Üniversitesi T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Afyon
ÖZET
Bu çal›flma en s›k karfl›lafl›lan sistem infeksiyonu olan üriner sistem infeksiyonlar›nda etken olan bakteriler ve antibiyotik du-yarl›l›klar›n›n saptanmas› amac› ile retrospektif olarak planlanm›flt›r. Çal›flmaya Afyon'da iki hastanede mikrobiyoloji labo-ratuvarlar›nda infeksiyon düzeyinde üreme saptanan 511 idrar kültürü dahil edilmifltir. En s›k izole edilen bakteri Escheric-hia coli olarak belirlenmifltir. ‹zole edilen bakterilerin %99.4'ü imipeneme, %83.3'ü seftriaksona, %82.5'i gentamisine, %74.9'u siprofloksasine, %44.6's› sulbaktam/ampisiline, %28.4'ü trimetoprim/sulfametoksazole, %16.6's› ise ampisiline du-yarl› bulunmufltur. Sonuç olarak üriner infeksiyonlar›n ampirik tedavisinde ampisilin ve trimetoprim/sulfametoksazol kullan›-m›n›n uygun olmad›¤› düflünülmüfltür.
Anahtar kelimeler: Üriner infeksiyonlar, etiyoloji, antibiyotik duyarl›l›¤› SUMMARY
Bacteria Isolated from Urine Samples and Their Antibiotic Susceptibilities
This retrospective study was done to determine the most common microorganisms and their antibiotic susceptibilities in uri-ne samples from the patients with urinary tract infections. In this study, 511 uriuri-ne cultures with the evidence of infection, ob-tained from two different microbiology laboratories, were included. Escherichia coli was found to be the most common isola-ted microorganism. Susceptibility was found to be 99.4% to imipenem, 83.3% to ceftriaxone, 82.5% to gentamicin, 74.9% to ciprofloxacin, 44.6% to sulbactam/ampicillin, 28.4% to trimetoprim-sulfamethoxazole, 16.6% to ampicillin in isolated mic-roorganisms. These results showed that ampicillin and trimetoprim-sulfamethoxazole are inappropriate for empirical treat-ment of urinary tract infections.
Key words: Urinary tract infections, etiology, antibiotic susceptibility
‹letiflim : Nefle Demirtürk
e-postanesed60@hotmail.com G‹R‹fi
‹drar yolu infeksiyonlar› (‹Y‹) toplumdan ya da has-taneden kazan›lm›fl infeksiyonlar içerisinde ilk s›ra-larda yer almakta ve nozokomiyal infeksiyon-lar›n yaklafl›k %40-%60'›ndan sorumlu tutulmak-tad›r. Son y›llarda uygunsuz antibiyotik kullan›m›, infeksi-yon kontrol önlemlerinin yeterli düzeyde uygulana-mamas›, hayvanlarda antibiyotik kullan›m› gibi
ne-denlerle giderek artan antibiyotik direnci tüm infek-siyonlarda oldu¤u gibi ‹Y‹'nin tedavisinde de sorun yaflanmas›na neden olmaktad›r (1,2).
Özellikle toplum kaynakl› ‹Y‹'lar›nda antibiyotik te-davisi ampirik olarak bafllanmakta, cevap al›nama-yan ya da tekrarlaal›nama-yan vakalarda idrar kültürü sonuç-lar›na baflvurulmaktad›r. Tedavide ideal seçene¤in tan›mlanabilmesi için lokal antibiyotik direnci duru-munun düzenli sürveyans› gereklidir (3). Bu çal›fl-mada Afyon ilinde iki hastanede idrar kültürlerinden en s›k izole edilen bakteriler ve bu bakterilerin
Türk Mikrobiyol Cem Derg (2005) 35:103-106
104 104
biyotiklere direnç paternlerinin belirlenmesi amaç-lanm›flt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çal›flma 1 Aral›k 2003-31 May›s 2004 tarihleri ara-s›nda retrospektif olarak planlanm›flt›r. Çal›flmaya bu tarihler aras›nda Kocatepe Üniversitesi T›p Fakülte-si HastaneFakülte-si ve SSK Afyon HastaneFakülte-si Mikrobiyoloji laboratuvarlar›nda infeksiyon düzeyinde (105 cfu bakteri/1 ml idrar) üreme saptanan ve 418’i (% 82) poliklinik 93’ü (%18) yatan hastalara ait olmak üze-re toplam 511 idrar kültürü dahil edilmifltir. Kültür-lerin tümü etken ve antibiyotik duyarl›l›klar› aç›s›n-dan irdelenmifltir. Sufllar›n ampisilin (AMP), sulbak-tam/ ampisilin (SAM), seftriakson (CRO), trimetop-rim/ sulfametoksazol (SXT), siprofloksasin (CIP), gentamisin (CN) ve imipenem (IMP) olmak üzere yedi antibiyoti¤e duyarl›l›klar› Mueller-Hinton agar'da disk difüzyon yöntemi (Kirby-Bauer) ile NCCLS kriterleri do¤rultusunda de¤erlendirilmifltir.
BULGULAR
‹zole edilen mikroorganizmalar aras›nda en s›k rast-lanan yatan hastalar›n %63'ünde, poliklinik hastala-r›n›n ise %67'sinde izole edilen Escherichia coli idi.
Bunu s›ras› ile yatan hastalarda Pseudomonas (%15), Klebsiella (%4.1), Staphylococcus aureus (%4.1), Acinetobacter (%3); poliklinik hastalar›nda ise Enterobacter (%7.9), P roteus (%6.6), Staphylo-coccus aureus (%5.6), Klebsiella (%4..8) ve Pseudo-monas (%3.4) izlemifltir. Etken mikroorganizmalar antibiyotik duyarl›l›klar› aç›s›ndan genel olarak de-¤erlendiril-di¤inde, saptanan duyarl› izolat say›s› ve yüzdesi Tablo 1'de, poliklinik ve yatan hastalardan izole edilen mikroorganizmalar›n antibiyotik duyar-l›l›k yüzdeleri ise Tablo 2'de gösterilmifltir.Tablo 3'de en s›k etken olan mikroorganizmalar›n antibiyo-tiklere duyarl›l›klar› gösterilmifltir.
TARTIfiMA Duyarl› sufl Antibiyotik (n) (%) AMP 85 16.6 SAM 228 44.6 CRO 426 83.3 SXT 145 28.4 CIP 383 74.9 CN 422 82.5 IMP 508 99.4
Toplam izolat say›s› 511 -Tablo 1. Etken mikroorganizmalar›n antibiyotik duyarl›l›klar›
Antibiyotik AMP SAM CRO SXT CIP CN IMP (n) 14 33 59 18 49 60 91 (%) 15.0 35.4 63.4 19.3 52.6 64.5 97.8 (n) 71 195 367 135 334 362 418 (%) 16.9 46.6 87.7 32.2 79.9 86.6 100 Tablo 2. Yatan ve poliklinik hastalar›ndan izole edilen mikroorganizmalar›n antibiyotiklere duyarl›l›klar›
Tablo 3. En s›k izole edilen etkenlerin antibiyotik duyarl›l›klar› (%) Yatan hasta izolatlar›
E. coli Pseudomonas Klebsiella MSSA Acinetobacter
Poliklinik hastas› izolatlar› E. coli Enterobacter P roteus MSSA Klebsiella Pseudomonas AMP SAM 20.3 49.1 0.0 0.0 0.0 0.0 25.0 50.0 0.0 0.0 17.4 39.1 15.1 51.5 17.8 75.0 43.4 86.9 0.0 60.0 7.1 14.2 CRO SXT 77.9 28.8 35.7 0.0 50.0 0.0 75.0 0.0 0.0 0.0 86.4 8.5 96.9 9.0 100 0.1 100 46.4 70.0 95.0 71.4 75.6 CIP CN 59.3 77.9 35.7 50.0 50.0 50.0 75.0 50.0 0.0 0.0 79.0 25.6 96.9 93.9 100 60.7 78.2 100.0 100 95.0 100 78.5 IMP 96.7 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Yatan hasta izolatlar› (n:93) Poliklinik hastas› izolatlar› (n:418)
N. Demirtürk ve ark., ‹drar Örneklerinden ‹zole Edilen Bakteriler ve Antibiyotiklere Duyarl›l›klar›
105 ‹Y‹ %95'den fazlas› tek bakteri türü taraf›ndan
olufl-turulmaktad›r. Tüm dünyada en s›k izole edilen mik-roorganizma E.coli'dir (2,4). Bu çal›flmada literatür bilgisi ile uyumlu olarak hem yatan hastalar hem de poliklinik hastalar›ndan al›nan idrar örneklerinde en s›k karfl›lafl›lan etken E.coli olmufltur. Son y›llarda E. coli baflta olmak üzere ‹Y‹ etkeni olan mikrorganiz-malarda özellikle hastane infeksiyonlar›nda izole edilen sufllarda giderek artan antibiyotik direnci am-pirik antibiyotik seçiminde zorluk yaratmakta ve uy-gun tedavi için idrar kültür sonuçlar›na baflvurul-maktad›r (5-8). CIP ‹Y‹ 'lar›n›n ampirik tedavisinde en s›k kullan›lan antibiyotik-lerden biridir. Bu çal›fl-mada en s›k izole edilen etken olan E. coli'de yatan hasta örneklerinde %40.7, poliklinik hasta örnekle-rinde ise %21 oran›nda CIP direnci saptanm›flt›r. Ül-kemizden bildirilen ve ço¤u toplum kaynakl› E.coli sufllar›n› içeren çal›flmalarda CIP'e direnç oranlar› %5.8-%45 aras›nda de¤iflmektedir (5,6,9,10). Bu ça-l›flman›n sonucu da ülkemiz verileri ile uyumlu gö-rünmektedir. Çal›flmam›zda izole edilen tüm etken-lerin antibiyotiklere duyarl›l›klar› toplu olarak de¤er-len-dirildi¤inde CIP direnci %25.1 bulunmufltur. Do-lay›s› ile ‹Y‹'lar›n›n tedavisinde ampirik tedavide CIP kullan›ld›¤›nda %25 oran›nda tedavi baflar›s›zl›-¤› ile karfl›lafl›labilece¤i dikkate al›nmal›d›r. Sadece yatan hastalar de¤erlendiril-di¤inde bu oran % 47.4'e ulaflmaktad›r.
Bu çal›flma sonucuna göre ‹Y‹'lar›nda izole edilen etkenlerde Tablo 1'de gösterildi¤i gibi en düflük du-yarl›kl›k AMP (%16.6), SAM (%44.6) ve SXT (%28.4)'e karfl› saptan›rken en yüksek duyarl›l›¤›n IMP (% 99.4)'e karfl› oldu¤u belirlenmifltir. ‹Y‹ 'la-r›nda etken olan mikroorganizmalar›n birço¤unun beta-laktamaz salg›lamas› (E. coli, Klebsiella, S. au-reus, Pseudomonas gibi) ve geçmiflte yayg›n ampisi-lin kullan›m› ülkemizde görülen yüksek ampisiampisi-lin di-rencinin nedenidir. Ülkemizde yap›lan çal›flmalarda ‹Y‹ etkeni olan Gram negatif bakterilerde SAM di-renci %80- %100'e ç›kan oranlarda, SXT didi-renci ise %38-%100 aras›nda bildirilmektedir (11-13). Bu ne-denle ‹Y‹'lar›n›n tedavisinde yayg›n olarak kullan›-lan bu üç antibiyotikten, duyarl›l›k yüzdeleri en dü-flük olan AMP ve SXZ'ün ampirik tedavide özellik-le tercih ediözellik-len antibiyotiközellik-ler aras›ndan ç›kar›lmas› uygun olacakt›r.
Aminoglikozidler Gram negatif bakteri infeksiyon-lar› baflta olmak üzere antimikrobiyal tedavide önemli bir yere sahiptir. ‹Y‹'lar›nda etkenler s›kl›kla Gram negatif bakteriler oldu¤undan bu infeksiyonla-r›n ampirik tedavisinde de s›kça yer almaktad›rlar. Ülkemizde özellikle toplum kaynakl› ‹Y‹'lar›n›n ayaktan tedavisinde uygun olmamas›na ra¤men, yayg›n olarak tek bafl›na aminoglikozid kullan›m› vard›r. Bu çal›flmada izole edilen sufllarda gentami-sin duyarl›l›¤› araflt›r›lm›fl ve %86.6 oran›nda bulun-mufltur. Literatürde bildirilen gentamisin duyarl›l›k oranlar› %80-100 aras›nda de¤iflmekte olup, bu so-nuçla uyumludur. Aminoglikozid direnci henüz ül-kemiz ve yöremiz için önemli bir problem olmamak-la birlikte, tüm antibiyotiklerde oldu¤u gibi aminog-likozidlerde de kontrolsüz kullan›m›n önlenmesi ve izole edilen sufllarda direnç oranlar›n›n takip edilme-si gelecekteki direnç sorunlar›n› engellemekte yarar-l› olacakt›r. Literatürde ‹Y‹ etkenlerinde iki ve üçün-cü kuflak sefalosporinlere karfl› artan direnç oranlar› bildirilmektedir (13,14). Bu çal›flmada üçüncü kuflak sefaloporinlerden seftriakson de¤erlendirilmifl olup, özellikle yatan hastalarda duyarl›l›¤›n düflük oldu¤u gösterilmifltir. Önceki çal›flmalarda oldu¤u gibi bu çal›flman›n sonuçlar› da sefalosporin grubu antibiyo-tiklerin kültür sonuçlar› ile kontrol edilerek kullan›l-mas› gerekti¤ini göstermektedir.
Bu çal›flmada de¤erlendirilen sufllardan, yatan hasta-larda izole edilen iki E. coli suflu d›fl›nda, hiç birinde imipenem direnci saptanm›flt›r. Ülkemizden bildiri-len çal›flmalarda da karbapenemler ‹Y‹'da etken olan Gram negatif bakterilere karfl› en etkili antibiyotik grubudur (13,15,16). Ancak bu grup antibiyotikler özellikle hastane kaynakl› ÜS‹'lar›nda etken olan çoklu dirençli mikroorganizmalara karfl› rezerv ola-rak korunmal› ve uygunsuz kullan›m-lar›ndan kaç›-n›lmal›d›r.
Sonuç olarak bu çal›flmada izole edilen ‹Y‹ etkenle-rinin AMP ve SXT direnci önemli boyutta saptan-m›flt›r. Dolay›s› ile ampirik tedavide bu iki antibiyo-tik kullan›lmamal›d›r. Bölgesel sürveyans sonuçlar›-n›n bildirilmesi tedavi seçeneklerini belirlerken yol gösterici olacakt›r.
Türk Mikrobiyol Cem Derg (2005) 35:103-106
106
KAYNAKLAR
1.Chomarat M: Resistance of bacteria in urinary tract in-fections. Int J Antimicrob Agents 16: 483 (2000). 2.Sobel JD, Kaye D: Urinary tract infections. “ Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Principles and Practice of Infectious Disease. p 773,: Churchill Livingstone, Phila-delphia (2000).
3.Akata F: Üriner sistem infeksiyonlar›nda uygun antibi-yotik kullan›m›. KL‹M‹K Derg 14: 114 (2001).
4.Barnett BJ, Stephens DS: Urinary tract infection: an overview. Am J Med Sci 314: 245 (1997).
5.Özden M, Kalkan A, Demirda¤ K, K›l›ç SS, Özdaren-deli A: Üriner sistem infeksiyonlar›ndan izole edilen E.co-li sufllar›nda siprofloksasin ve kotrimaksazol direnci. AN-KEM Derg 17: 51 (2003).
6.Akan ÖA: ‹bn-i Sina Hastanesinde poliklinik idrar ör-neklerinden izole edilen E coli izolatlar›n›n ilk seçenek an-tibiyotiklere direnç durumu. Ankara Üniversitesi T›p Fak Mecm 56: 147 (2003).
7.Dimitrov TS, Udo EE, Emara M, Awni F, Passadilla R : Etiology and antibiotic susceptibility patterns of com-munity-acquired urinary tract infections in a kuwait hospi-tal. Med Princ Pract 13:334 (2004).
8.Navaneeth BV, Belwadi S, Suganthi N: Urinary patho-gens' resistance to common antibiotics: a retrospective analysis. Trop Doct 32:20 (2002).
9.Elçi S, Özerden AN, Gül K: ‹drar örneklerinden izole edilen E. coli sufllar›n›n baz› kinolonlara duyarl›kl›klar›. ANKEM Derg 12:86 (1998).
10.Aç›kgöz ZC, Göçer S, Gamberzade fi, Karahocagil MK: ‹drar kültürlerinden izole edilen bakterilerde siprof-loksasin direncinin son 5 y›ldaki seyri: 1999-2004 (P-425).XXXI. Türk Mikrobiyoloji Kongresi Kitab› s:396 (2004).
11.Urbarl› A, Ar› A, Erdenizmenli M, Fidan N, Özgenç O : ‹drar örneklerinden soyutlanan gram-olumsuz bakteri-ler ve antibiyotik direnç oranlar›. ‹nfeksiyon Derg 15:249 (2001).
12.Tolun V, Akbulut DT, Çatal Ç, Turan N, Küçüker MA, An¤ Ö: Yatan ve ayaktan hastalarda izole edilen üri-ner sistem infeksiyonu etkeni gram negatif çomaklar›n an-tibiyotiklere duyarl›l›klar›. Türk Mikrobiyol Cem Derg 32: 69 (2002).
13.Türkmen L: ‹drar örneklerinden izole edilen gram ne-gatif bakterilerin de¤iflik antibiyotiklere duyarl›l›¤›. ‹nönü Üniversitesi T›p Fakültesi Derg 9:185 (2002).
14.Erayman ‹, Erayman B, Ar›bafl ET: ‹drar örneklerin-den izole edilen bakterilerin antibiyotik duyarl›l›klar›. AN-KEM Derg 15:164 (2001).
15.Tekin B, Balc› M, ‹nkaya AÇ, Ar›bafl ET, Bitirgen M : ‹drar kültüründen izole edilen mikroorganizmalar ve izolatlar›n antibiyotik duyarl›l›klar›.(PXV-400) XXXI. Türk Mikrobiyoloji Kongresi Kitab› s.388 (2004). 16.Gedik H, Ulutürk R, Yahyao¤lu M, Cevahir A, Boz-tafl Z, ‹zat A, Fincanc› M: 2003 y›l›nda izole edilen top-lum ve hastane kökenli E coli sufllar›n›n çeflitli antibiyotik-lere karfl› duyarl›l›klar›. (P-XV-403) XXXI. Türk Mikrobi-yoloji Kongresi Kitab› s.389 (2004).
