I
ve Ziya Gökalp...
Elimin altında bulundurduğum ve zamâb Zâmâiı okuyarak zevk aldığım kitaplardan birisi de rahmetli Ziya Gökalp’ın “Türkçülüğün Esasları” i- simli eseridir. Biiyiik bilginimizin “Ocaklılara armağan" da ettiği bu estirin, Tiirkntağirtlıı yeniden açıldı ğı îti günlerde sayfalanın çevirmek
daha gerekli «İliyor.
Türkocağının sayın Başkanı, yaz dığı yazılarda, verdiği konferans larda dinden fazla dem vurduğu, çek tirdiği resimlerde bir tuğranın ya nında ve bir bilyenin önünde görün düğü için Gökaİp’ın eserindeki beşiü- ; ci meblıası buraya aktarmak istiyo rum. Çünkü bu bahis, “Dİlıî Türk çülük” başlığını taşımaktadır.
Rahmetli diyor ki:
“Dinî tiirkçülük, - eser 1923 de ya zılmıştır - dili kitaplarının ve hutbe lerle vaiklarıll Türkçe olması demek tir. bir millet, dinî Kitaplarını oku yup anlayamazsa, tabiidir ki dininin hakikî mahiyetini aıılıvamaz. Hatip lerin, vaızların ne söylediklerini anlamadığı surette de ibadetten İliç bir zevk alamaz, lmam-ı Azam Haz retleri, hattâ, namazdaki kürelerin bile millî lisanda okunmasının caiz olğuntı beyan buyurmuşlardır. Çün kü ibâdetten alınacak vect, aıtCftk okunan duaların tamamiylc anlaşıl masına bağlıdır. Halkımızın dinî ha yatini tetkik edersek görürüz ki â- yinler arasında en ziyade vecid du yulanlar, namazlardan sonra ana di liyle yapılan derıınî ve samimî miiııa- catlardır. Müslümanların camiden çıkarken hüyiik bir vecid ve itminan ile çıkmaları, işte her ferdin kendi vicdanı içinde yaptığı bu mahrem mil- necatların neticesidir.
Türklerin namazdan aldıkları ulvi zevkin bir kısmı da gene ana diliyle iıışad ve terennüm olunan İlâhilerdir, i
Bilhassa teravih namazlarını canlan-! dıraıı âmil, şiir ile musikiyi Cami o- lan Türkçe İlâhilerdir. Ramazanda ve »air zamanlarda Türkçe Irâdolu- lıalı vaizlar da halkta dilli duygular ve heyecanlar uyandıran bir âmildir.
Türklerin en ziyade vecd aldıkları ve zevk duydukları bir âyin daha vaıdlr ki o da Movlût kıraatinden ibarettir. ¡Jitr ile musikiyi ve canlı vakaları Cemedeıl blı âyin, dinî bir bid'at suretinde sonradan hâdis ol makla beraber, en canlı âyinler sıra sına geçmiştir.
İşte bu misallerden anlaşılıyor
ki bugün Türklerin ara sıra dini W hayat yaşamasını temin eden âmil ler, dinî ibadetlerin arasından eski denken! Türk lisaniyle icrasına mü saade olunan âyinlet-in mevcudiyeti dir,,..”
Kike dili bilen, dini anlıyan ve Türk cemiyetine herkesten dalla zi yade vakit olan, bir büyüğümüzün stolediklhrindeb bir kısmını tekrar ladım. Bu vesile He rııhuua Türkçe Fatihalarımı sunarım.
T i 1. Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği
Taha Toros Arşivi
