H a lid e
4 - V /
E d ib , o.ı.t,.3
b e lg e s e li
Genç televizyoncu Kemal Öztürk,
Halide Edib Adıvar’ı “Halide,
Cumhuriyetin Asi Kızı” adlı
belgeselde anlatıyor.
alide Edib Adıvar, evet,
ta-H
rihimizin önemli romancıla rından biri ama işin aslına bakarsanız, bu m ücadeleci, hırslı, kişilik sahibi ka
dına sadece romancı demek haksızlık o- lur. Geleneksel değerlerini yitirmeden, içten, bağımsız bir sanatçı ruhu inşa eden Halide Edip, Doğu - Batı kültü rü arasında yaşadığı çelişkileri varolu şu adına avantaja dönüştürmeyi be cerebildiği için mühimdi. Kültür ve siyaset tarihimizin önde gelen simala rından biri oldu. Bir miting için Sulta nahmet’e topladığı kadar kadını bir daha birarada görme şansımız doğacak mı kestirmek zor. Bu toplum öyle bir ka
rizm a daha yaratır mı, bu da bilinemez!
Meşrutiyet öncesinde edebiyat alanında adı geçen Fatm a Aliye, Em ine Samiye,
Nigar Hanım ve Makbule Hanım dan
sonra Halide Edib adeta bir balyoz gibi i- niyor entelijansiyamıza. Sadece yazmakla kalmıyor. Milli Mücadele döneminde siyasi etkinliğin yanı sıra savaşa da bizzat iştirak ediyor. Biz onun hangi tarafta olduğunu, aydın kişiliğini tartışmaya devam ederken, kendisi Türk fem inizm inin altın heykel lerinden biri gibi duruyor tarih sayfaların da. Milliyetçiliğiyle hesaplaşılan bu aydın kadın, bireysel özgürlüklerine de sonuna dek sahip çıkan, bugün bile tüm orjinalite- sini koruyan bir fenom en. Kitaplarını İngi liz dilinde yazıyor, Batılı çağdaşlarına oku tuyor. Bazı edebi çevrelerden Colette ve
Virginia W oolf kadar kalemi kişilikli bir
yazar olduğu sesleri yükseliyor.
Aşk - tutku, derken toplum ve gelenek ler ekseninde gelişen romanı üç evrede in celenebilir. “H a n d a n ”, "Vuran K ahpeye” ve “Sirıekli B a k k a l”, Halide Edib’in üç ev resinin ilk akla gelen örnekleri. Yazarın- iz- lekleri sırasıyla ihtiras, telkin ve töredir...
Babacı kızlardandı Halide Edib (1884 - 1964). Annesi ölmüştü. Hem babası da ona hayrandı. Çok eşli bir Osmanlı olmasına rağmen, kızının en iyi eğitimi almasını iste di. Varlıklıydılar. Böylece Halide, babasının
H alide Edip, 9 Ocak. 1964'te a ra m ız d a n ayrılmıştı.
istediği gibi, Üsküdar Amerikan Kız Kole- ji’nde, Batılı anlamda iyi bir eğitim gördü. Ebedi öğrenciydi! Çılgın bir merakı vardı. İ- lerleyen tarihlerde Colombia ve Delhi üni versitelerinde konuk p rofesör olarak ça lıştı. Yurda döndükten sonra İstanbul Üni versitesi İngiliz Edebiyatı Bölümü’nde pro fesör oldu. Tarihler 1950’yi gösterdiğinde o aıtık bir milletvekiliydi. Halide Edib, ancak hayran olabileceği, bilim ve sanatta yetkin adamlarla aşk ilişkisine girebilecek türden bir kadındı. İki evliliği oldu. Biri meşhur matematikçi Salih Zeki Bey, diğeriyse ilim insanı siyaset adamı Abdüllıak Adnan A-
dıvardı Anlayacağınız bu belgeselden
çok şey beklememek elde değil!
I
L G I N
Ö N M E Z
Taha Toros Arşivi
