EŞ ZAMANLI SANAL SINIF ORTAMININ
GRAFİK TASARIM DERSİNDE KULLANIMINA YÖNELİK BİR UYGULAMA VE ÖĞRENCİ ALGILARI
(Gazi Üniversitesi Örneği)
SÜMEYRA AKÇAY
YÜKSEK LİSANS TEZİ
UYGULAMALI SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI GRAFİK EĞİTİMİ BİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
i
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren ...(….) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN Adı : Sümeyra Soyadı : Akçay
Bölümü : Uygulamalı Sanatlar Grafik Eğitimi Bölümü İmza :
Teslim tarihi :
TEZİN
Türkçe Adı: Eş Zamanlı Sanal Sınıf Ortamının Grafik Tasarım Dersinde Kullanımına Yönelik Bir Uygulama ve Öğrenci Algıları: Gazi Üniversitesi Örneği
İngilizce Adı: Perceptions of Students and an Application About The Use of Synchronous Virtual Classroom Platform in Graphic Design Course (Gazi University Case)
ii
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: Sümeyra AKÇAY İmza: ………..
iii
Jüri Onay Sayfası
Sümeyra AKÇAY tarafından hazırlanan “Eş Zamanlı Sanal Sınıf Ortamının Grafik Tasarım Dersinde Kullanımına Yönelik Bir Uygulama ve Öğrenci Algıları: Gazi Üniversitesi Örneği ” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Uygulamalı Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir. Danışman: Doç. Armağan GÖKÇEARSLAN
Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi,
Grafik Tasarım Bölümü, Gazi Üniversitesi ………
Başkan: Prof. Dr. Mehmet TAŞPINAR Eğitim Fakültesi, Eğitim Programları ve
Öğretim Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi ………
Üye: Prof. Dr. Mehmet TAŞPINAR Eğitim Fakültesi, Eğitim Programları ve
Öğretim Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi ………
Üye: Doç. Armağan GÖKÇEARSLAN Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi,
Grafik Tasarım Bölümü, Gazi Üniversitesi ………
Üye: Yrd. Doç. Dr. Tutku Dilem ALPASLAN Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi,
Grafik Tasarım Bölümü, Gazi Üniversitesi ………
Tez Savunma Tarihi: 26/12/2014
Bu tezin Gazi Üniversitesi Uygulamalı Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
Prof. Dr. Servet KARABAĞ
iv
Mutluluk kaynağım biricik kızım Mira AKÇAY’a ve desteğini benden esirgemeyen sevgili eşim Tayfun AKÇAY’a
v
EŞ ZAMANLI SANAL SINIF ORTAMININ
GRAFİK TASARIM DERSİNDE KULLANIMINA YÖNELİK BİR
UYGULAMA VE ÖĞRENCİ ALGILARI
(Gazi Üniversitesi Örneği)
SÜMEYRA AKÇAY
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ARALIK, 2014
ÖZ
Bu çalışmada, eş zamanlı sanal sınıf ortamının grafik tasarım derslerinde kullanımı ile ilgili olarak öğrenci algıları araştırılmıştır. Öğrenci algıları Teknoloji Kabul Modelinde yer alan üç farklı değişkene göre araştırılmıştır: Teknolojinin motivasyona olan etkisi, algılanan fayda ve algılanan kullanım kolaylığı. Bununla birlikte öğrencilerden; bu teknolojinin olumlu yönleri, olumsuz yönleri ve kullanım kolaylığı ile ilgili öneriler alınmıştır.
Bu çalışma kapsamında eş zamanlı sanal sınıf ortamını oluşturmak için Adobe Connect sanal sınıf aracı kullanılmıştır.65 üniversite öğrencisi dört hafta boyunca haftada iki ders saati olmak üzere Adobe Connect aracılığıyla ders almışlardır. 51 öğrenci ankete
katılmıştır.
Çalışmada veri toplama ve analizinde nitel ve nicel araştırma yöntemleri birlikte
kullanılmıştır. Nicel veriler Turşak tarafından geliştirilen anket kullanılarak toplanmıştır. Nitel veriler ise 5 öğrenci ile yapılan mülakatlar ile toplanmıştır.
Bulgulara göre; öğrenciler, eş zamanlı sanal sınıf ortamını zaman-mekân esnekliği, motivasyon artışı, ekonomik olması, derslerin tekrarlanabilmesi ve multimedya kullanımı gibi nedenlerden dolayı faydalı ve kullanımı kolay bulmuşlardır.
Sonuç olarak grafik tasarım bölümlerinde uzaktan eğitim yönteminin kullanılmasının; geleneksel eğitimin iyileştirilmesi ve eş zamanlı teknolojilerin yaygınlaştırılması açısından
vi
etkili olacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda gelecekte yapılacak araştırmalara ve uygulayıcılara öneriler geliştirilmiştir.
Bilim Kodu:
Anahtar Kelimeler: Adobe Connect, uzaktan eğitim, eş zamanlı, sanal sınıf, Teknoloji Kabul Modeli, grafik tasarım dersi
Sayfa Adedi: 170
vii
PERCEPTIONS OF STUDENTS AND AN APPLICATION ABOUT
THE USE OF SYNCHRONOUS VIRTUAL CLASSROOM
PLATFORM IN GRAPHIC DESIGN COURSE
(Gazi University Case)
SÜMEYRA AKÇAY
GAZI UNIVERCITY
INSTITUTE OF EDUCATION SCIENCES
DECEMBER, 2014
ABSTRACT
This study investigated the perceptions of students, about the use of synchronous virtual learning platform in graphic design education at universities. Student perceptions are investigated in terms of three factors on Technology Acceptance Model: effects of the use of this technology on their motivation, the perceived usefulness and the perceived ease of use of this technology. In addition, information from students about advantages and disadvantages of this technology, and the suggestions of students about the use of this technology and the content was gathered.
In this study, Adobe Connect virtual classroom tool was used to create a synchronous virtual classroom. 65 students got involved in lessons offered via Adobe Connect. In these lessons, students attended lessons 2-hour a week in four weeks period. 51 students attended the questionnaire. In this study, both qualitative and quantitative research methodology are used for data collection and analysis. Quantitative data was gathered by using questionnaire that was developed by Turşak and qualitative data was gathered from interviews that were conducted by five students.
The findings of the study showed that students stated that synchronous virtual classroom environment is useful and easy to use since it provides learning anywhere and anytime with low cost, increases motivation and allows using multimedia learning materials.
viii
As a result, it is though that using distance education methods in graphic design departments will be effective in terms of improving of traditional education and making widespread of synchronous technologies. In this context, suggestions are proposed for further researches and practitioners.
Science Code:
Key Words: Adobe Connect, Distance Education, Synchronous, Virtual Classroom, Technology Acceptance Model, Graphic Design Lesson.
Page Number: 170
ix
İÇİNDEKİLER
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU ... i
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI... ii
Jüri Onay Sayfası ... iii
ÖZ ... v
ABSTRACT ... vii
İÇİNDEKİLER ... ix
TABLOLAR LİSTESİ ... xiv
ŞEKİLLER LİSTESİ ... xvi
SİMGELER ve KISALTMALAR LİSTESİ ... xix
BÖLÜM I ... 1 1. GİRİŞ ... 1 1.1. Problem Durumu ... 1 1.2. İlgili Araştırmalar ... 7 1.3. Araştırmanın Amacı ... 11 1.4. Araştırmanın Önemi ... 12 1.5. Sayıltılar ... 13 1.6. Sınırlılıklar ... 13 1.7. Tanımlar ... 13 BÖLÜM II ... 15 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 15
x
2.2. Uzaktan Eğitimin Özellikleri ... 16
2.3. Uzaktan Eğitimi Geleneksel Eğitimden Ayıran Özellikler ... 17
2.4. Uzaktan Eğitimin Tüm Dünyada Tercih Edilme Sebepleri ... 18
2.5. Uzaktan Eğitimin Olumlu Yönleri ... 20
2.6. Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yönleri ... 22
2.7. Dünyada Uzaktan Eğitimin Tarihsel Gelişimi ... 24
2.7.1. Uzaktan Eğitimin Doğuşu ... 25
2.7.2. Mektuplaşma Dönemi ... 25
2.7.3. Radyo ve Televizyon Dönemi ... 28
2.7.4. Açık Üniversite Dönemi ... 29
2.7.5. Telekonferans Dönemi ... 30
2.7.5.1. Görüntüsüz Telekonferans / Audio Teleconferencing... 31
2.7.5.2. Görsel-Yazısal Telekonferans / Audiographic Teleconferencing ... 31
2.7.5.3. Görüntülü Telekonferans / Video Teleconferencing ... 32
2.7.6. Bilgisayar ve CD-ROM Dönemi ... 32
2.7.7. İnternetin Doğuşu ve Web Tabanlı Eğitim Dönemi ... 33
2.7.8. E-Öğrenme Modeli ... 36
2.8. Türkiye'de Uzaktan Eğitimin Tarihsel Gelişimi ... 38
2.8.1. Yükseköğretimde İnternet Öncesi Uzaktan Eğitim Uygulamaları ... 41
2.8.2. Yükseköğretimde Web Tabanlı Eğitim Uygulamaları ... 42
2.8.2.1. Anadolu Üniversitesi Uygulamaları ... 43
2.8.2.2. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Uygulamaları... 43
2.8.2.3. Sakarya Üniversitesi Uygulamaları ... 44
2.8.3. Türkiye’deki Uzaktan Eğitime İlişkin İstatistiksel Veriler ... 45
xi
2.10. Türkiye’de Grafik Tasarım Eğitimi ... 47
2.11. Dünyada Uzaktan Eğitim ile Grafik Tasarım Alanında Eğitimler Veren Başlıca Üniversiteler ... 51
2.11.1. Bryant & Stratton Üniversitesi – ABD ... 51
2.11.2. Herzing Üniversitesi - ABD ... 53
2.11.3. Grafik Tasarım Okulu – Avustralya ... 54
2.11.4. The New School – ABD... 55
2.11.5. Devry Üniversitesi – ABD ... 57
2.11.6. Full Sail Üniversitesi – ABD ... 58
2.11.7. Mohawk Üniversitesi – Kanada ... 61
2.11.8. Pittsburgh Sanat Enstitüsü – ABD ... 61
2.11.9. İnteraktif Tasarım Enstitüsü – İngiltere ... 63
2.11.10. WestWood Üniversitesi – ABD ... 66
BÖLÜM III ... 69
3. YÖNTEM ... 69
3.1. Araştırma Modeli ... 69
3.2. Evren ve Örneklem... 70
3.3. Uygulama Süreci ... 70
3.3.1. Neden Adobe Connect ... 70
3.3.2. Adobe Connect Öğretim Elemanı ve Öğrenci Kılavuzları ... 72
3.3.3. Adobe Connect ile Eğitim Süreci ... 73
3.4. Verilerin Toplanması... 74
3.5. Geçerlik ... 77
3.6. Güvenirlik ... 77
xii
3.8. Verilerin Analizi ... 80
BÖLÜM IV ... 81
4. BULGULAR ve YORUMLAR ... 81
4.1. Öğrencilerin Bilgisayar Kullanabilme ve Uzaktan Eğitim İle İlgili Karakteristik Özellikleri ... 82
4.1.1. Öğrencilerin Cinsiyet Dağılımı ... 82
4.1.2. Öğrencilerin Bilgisayar Temel Becerilerine İlişkin Bulgular ... 82
4.1.3. Öğrencilerin Web Tabanlı Öğrenme Ortamları İle İlgili Geçmiş Deneyimlerine Yönelik Bulgular ... 83
4.2. ESSO’nın Grafik Tasarım Derslerinde Kullanılmasına Yönelik Öğrenci Algılarına İlişkin Bulgular ... 84
4.2.1. ESSO’nın Motivasyona Olan Etkisi Konusunda Öğrenci Algılarına Yönelik Bulgular ... 85
4.2.2. ESSO’nın Faydalılığı Konusunda Öğrenci Algılarına Yönelik Bulgular ... 89
4.2.3. ESSO’nın Kullanım Kolaylığı Konusunda Öğrenci Algılarına Yönelik Bulgular ... 93
4.3. Öğrencilerin Eş Zamanlı Sanal Sınıf Ortamına İlişkin Görüşleri ... 97
4.3.1. ESSO’nın Olumlu Yönleri ... 97
4.3.2. ESSO’nın Olumsuz Yönleri ... 98
4.3.3. ESSO’nın Grafik Tasarım Derslerinde Kullanılmasına Yönelik Öneriler ... 99
4.4. Öğretim Elemanının Eş Zamanlı Sanal Sınıf Ortamına İlişkin Görüşleri ... 100
4.4.1. ESSO’nın Olumlu Yönleri ... 100
4.4.2. ESSO’nın Olumsuz Yönleri ... 101
4.4.3. ESSO’nın Grafik Tasarım Derslerinde Kullanılmasına Yönelik Öneriler .. 101
BÖLÜM V ... 103
xiii
5.1. Tartışma ... 103
5.2. ESSO’nın Grafik Tasarım Derslerinde Kullanılmasına Yönelik Öğrenci Algılarına İlişkin Sonuçlar ... 105
5.3. ESSO’nın Grafik Tasarım Derslerinde Kullanılmasına Yönelik Öğrenci Görüşlerine İlişkin Sonuçlar... 106
5.3.1. ESSO’nın Olumlu Yönlerine İlişkin Sonuçlar:... 106
5.3.2. ESSO’nın Olumsuz Yönlerine İlişkin Sonuçlar: ... 106
5.3.3. ESSO’na İlişkin Öneriler: ... 106
5.4. ESSO’nın Grafik Tasarım Derslerinde Kullanılmasına Yönelik Öğretim Elemanı Görüşlerine İlişkin Sonuçlar... 107
5.5. Sonuç ... 107
5.6. Öneriler... 108
5.6.1. Uygulamaya İlişkin Öneriler ... 108
5.6.2. Araştırmacılara Yönelik Öneriler ... 110
KAYNAKLAR ... 111
EKLER ... 123
EK-1: Eş Zamanlı Sanal Sınıf Ortamının Grafik Tasarım Dersinde Kullanımına Yönelik Öğrenci Algı Anket Formu (Turşak, 2007) ... 124
EK-2: Eş Zamanlı Sanal Sınıf Ortamının Grafik Tasarım Dersinde Kullanımına Yönelik Öğrenci Algı Görüşme Formu (Turşak,2007) ... 132
EK-3: Adobe Connect Öğretim Elemanı Kılavuzu ... 134
xiv
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1. Geleneksel Eğitim ile E-Öğrenmenin Karşılaştırılması ... 18
Tablo 2. Uzaktan Eğitimin Öğrenci ve Öğretmen Açısından Olumlu Yönleri ... 21
Tablo 3. Uzaktan Eğitimin Tarihsel Kuşakları ve Kullanılan Teknolojiler ... 24
Tablo 4. Uzaktan Eğitimin Pedagojik Gelişim Dönemleri ... 25
Tablo 5. Yükseköğretimde Uzaktan Eğitim Alanında En Çok Tercih Edilen Bölümler ... 46
Tablo 6. Tek Grup Son Test ... 70
Tablo 7. Ankette Yer Alan Bölümler ve Soru Sayıları ... 75
Tablo 8. Cinsiyet Dağılımı ... 82
Tablo 9. Öğrencilerin Temel Bilgisayar Becerilerine İlişkin Bulgular ... 83
Tablo 10. Web Tabanlı Öğrenme Ortamlarına İlişkin Bulgular ... 84
Tablo 11. Öğrenci Algılarına Yönelik Bulgular ... 85
Tablo 12. İlgi Faktörüne İlişkin Bulgular ... 86
Tablo 13. Yeterlik Faktörüne İlişkin Bulgular ... 86
Tablo 14. Niyet Faktörüne İlişkin Bulgular ... 87
Tablo 15. Katılım Faktörüne İlişkin Bulgular... 88
Tablo 16. Motivasyona Faktörüne İlişkin Alt Faktörler ve Bulguları ... 88
Tablo 17. Hızlı Çalışma Faktörüne İlişkin Bulgular ... 89
Tablo 18. Performans Faktörüne İlişkin Bulgular ... 90
Tablo 19. Üretkenlik Faktörüne İlişkin Sonuçlar ... 90
Tablo 20. Etkililik Faktörüne İlişkin Sonuçlar ... 91
xv
Tablo 22. Kullanışlılık Faktörüne İlişkin Bulgular ... 92
Tablo 23. Algılanan Fayda Faktörüne İlişkin Alt Faktörler ve Bulguları... 93
Tablo 24. Öğrenme Kolaylığı Faktörüne İlişkin Bulgular ... 94
Tablo 25. Kullanım Kolaylığı Faktörüne İlişkin Sonuçlar ... 94
Tablo 26. Beceri Kazanma Kolaylığı Faktörüne İlişkin Sonuçlar ... 95
Tablo 27. Açık ve Anlaşılır Olma Faktörüne İlişkin Bulgular ... 95
xvi
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1. Stenografi yazı örneği ... 26
Şekil 2. Uzaktan eğitim teknolojisinin gelişimi ... 35
Şekil 3. Uzaktan eğitim şeması ... 38
Şekil 4. Dünyadaki bazı uzaktan eğitim uygulamalarının başlangıç tarihleri ve yöntemleri ... 39
Şekil 5. Angel programının ara yüzü ... 53
Şekil 6. Blackboard platformunun ara yüzü ... 54
Şekil 7. Örnek bir ders anlatımı ... 56
Şekil 8. Sanal sınıf ortamı ... 56
Şekil 9. The Hub programının ekran görüntüsü ... 58
Şekil 10. Adobe Connect sayfası ... 59
Şekil 11. Mesajlaşma ekranı ... 60
Şekil 12. Sınıf arkadaşları ile bağlantı ekranı ... 60
Şekil 13. Çizim dersi ... 62
Şekil 14. İllüstrasyon dersi ... 63
Şekil 15. Uzaktan eğitim anasayfa ... 64
Şekil 16. Illustrator dersi ... 65
Şekil 17. Indesign dersi ... 65
Şekil 18. Photoshop dersi ... 66
Şekil 19. Uzaktan eğitim ekranı ... 67
Şekil 20: Eş zamanlı sanal sınıf araçlarının karşılaştırılması ... 71
xvii
Şekil 22: Algıyı belirleyen faktör ve alt faktörler ... 76
Şekil 23: Teknoloji kabul modeli ... 79
Şekil 24: Mikrofonlu kulaklık ... 134
Şekil 25: Kulakiçi kulaklık ... 134
Şekil 26: Web kamera ... 134
Şekil 27: Bilgisayar kamerası ... 135
Şekil 28: Bilgisayar kamera ... 135
Şekil 29: Hoparlör girişi... 135
Şekil 30: Üyelik bilgileri ... 136
Şekil 31: Giriş ekranı ... 136
Şekil 32: Onaylama ekranı ... 137
Şekil 33: Meeting düğmesi ... 137
Şekil 34: Oturum bilgileri ... 138
Şekil 35: İlerleme düğmesi ... 138
Şekil 36: İşlemi tamamlama ekranı... 139
Şekil 37: Davet ekranı ... 139
Şekil 38: Toplantı odasına giriş ... 140
Şekil 39: Mikrofon ve kamerayı onaylama ekranı ... 140
Şekil 40: Açılış ekranı ... 141
Şekil 41: Mikrofonu açma seçeneği ... 141
Şekil 42: Mikrofon işlemleri ... 142
Şekil 43: Hoparlör simgesi... 142
Şekil 44: Söz hakkı verme ... 142
Şekil 45: Web kamerasını başlatma seçeneği ... 143
xviii
Şekil 47: Ekran paylaşma seçeneği ... 143
Şekil 48: Materyal paylaşma ekranı ... 144
Şekil 49: Paylaşımı durdurma düğmesi ... 144
Şekil 50: Katıımcı işlemleri ... 145
Şekil 51: Mikrofonlu kulaklık ... 146
Şekil 52: Kulakiçi kulaklık ... 146
Şekil 53: Web kamera ... 146
Şekil 54: Bilgisayar kamerası ... 147
Şekil 55: Bilgisayar kamerası ... 147
Şekil 56: Hoparlör girişi... 147
Şekil 57: Toplantıya giriş ekranı ... 148
Şekil 58: Açılış ekranı ... 148
Şekil 59: Hoparlör simgesi... 148
Şekil 60: Hoparlör sesini ayarlama düğmesi ... 149
Şekil 61: Söz hakkı isteme ekranı ... 149
Şekil 62: Mikrofon simgesi ... 150
xix
SİMGELER ve KISALTMALAR LİSTESİ
MEB Milli Eğitim Bakanlığı YÖK Yüksek Öğretim Kurumu TKM Teknoloji Kabul Modeli WTE Web Tabanlı Eğitim
WTUE Web Tabanlı Uzaktan Eğitim ESSO Eş Zamanlı Sanal Sınıf Ortamı
1
BÖLÜM I
1. GİRİŞ
Bu bölümde problem durumu, araştırmanın amacı, araştırmanın önemi, sayıltı, sınırlılık ve tanımlar yer almaktadır.
1.1. Problem Durumu
Günümüz çağını bir bilgi çağı olarak değerlendirmek mümkündür. Yaşamın her alanında teknolojinin kullanımı, bilgiye anında ulaşabilmek ve bilgiyi sınır tanımadan paylaşabilmek günümüz çağının bilgi çağı olmasının en temel göstergeleridir. Bireylerin ihtiyaçları doğrultusunda kendini yenileyen ve sürekli gelişen teknoloji, her alanda olduğu gibi eğitim alanında da büyük bir öneme sahiptir. Geleneksel yöntemler artık geçerliliğini yitirmekte yerini teknolojinin etkin olarak kullanıldığı yeni bir eğitim anlayışı almaktadır. Teknolojik olanakların kullanılmadığı bir eğitim modeli toplumun ve dolayısıyla bireylerin ihtiyaçlarına cevap vermemektedir (Karasar, 2004, s.117). Bilgisayar, cep telefonu ve internet gibi bilişim teknolojilerinin yaygın olarak kullanımı, bilgiyi daha hızlı transfer edebilmeyi, paylaşmayı ve öğrenmeyi sağlamaktadır.
Negroponte (1995) bilim adamlarının gelecekte bilgi otobanından, sanal üniversitelerden, öğrenme ağlarından, sosyal ağlardan ve henüz düşünemediğimiz teknolojik gelişmelerden söz ettiklerini belirtmektedir (Negroponte’den aktaran İşman, 2011, s.2). Geçmiş yıllarda söz edilen sosyal ağlar, bilgi otobanı ve sanal üniversiteler gibi teknolojik gelişmeler günümüzde uygulanmaktadır. Bu sebeple eğitim alanındaki yeniliklerin sürekli gelişmeye devam edeceğini söylemek mümkündür.
Günümüzde pek çok yeni teknoloji eğitim-öğretim etkinlikleri içinde etkin bir biçimde kullanılmaktadır. Teknolojik gelişmeler nedeniyle geleneksel yöntemlerin yerini, bilişim teknolojilerinin kullanıldığı küresel eğitim anlayışının alması kaçınılmazdır. Uzaktan eğitim
2
de, bu eğitim anlayışını benimseyen modellerden birisidir (İşman, 2011, s.3). United States Distance Learning Association (USDLA), uzaktan eğitimi bilginin uydu, video, ses, grafik, bilgisayar ve çoklu ortam teknolojileri gibi elektronik araçların yardımıyla uzaktaki öğrenciye ulaştırılması olarak tanımlamaktadır (“Glossary of Terms”, 2013).
Uzaktan eğitimin, eğitim-öğretim sürecine pek çok olumlu katkısı bulunmaktadır. Bu olumlu katkılar şu biçimde sıralanabilir:
- İnsanlara değişik eğitim seçeneği sunma, - Fırsat eşitsizliğini en aza indirme, - Kitle eğitimini kolaylaştırma,
- Eğitim programlarında standart sağlama, - Eğitimde maliyeti düşürme,
- Eğitimde niteliği arttırma, - Öğrenciye serbesti sağlama,
- Öğrenciye zengin bir eğitim ortamı sunma,
- Öğrenciyi sınıf ortamında öğrenim görmeye zorlamama, - Bireysel öğrenmeyi sağlama,
- Bağımsız öğrenme sağlama,
- Bireye öğrenme sorumluluğu kazandırma, - İlk kaynaktan bilgi sağlama,
- Uzmanlardan daha fazla kişinin yararlanmasını sağlama, - Başarının aynı koşullarda belirlenmesini sağlama,
- Eğitimi bir taraftan kitleselleştirebilirken, diğer taraftan bireyselleştirebilme,
- Belli bir zamanda ve belli bir kapalı alanda bulunma zorunluluğunu ortadan kaldırma (Kaya, 2002, s.19).
Moore (2007, s. xviii) ise uzaktan eğitimin tercih edilme nedenlerini uzaktan eğitim ile birçok gruba ulaşabilmek, interaktif olmak, doküman ve simülasyon gibi ekonomik açıdan pahalıya mal olan bu uygulamaları avantaja çevirmek şeklinde ifade etmektedir.
Dünyada birçok ülkede uzaktan eğitim modelini benimsemiş üniversiteler ve kurslar mevcuttur. Bu eğitim kurumlarında birçok farklı branşta olduğu gibi grafik tasarım alanında da eğitimler verilmektedir. Devry University-Amerika, Full Sail University-Amerika, University of Southern Queensland-Avustralya gibi pek çok eğitim kurumu grafik tasarım eğitimini lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde uzaktan eğitim modeliyle vermektedir. Grafik tasarım derslerinin uzaktan eğitim yöntemiyle verilmesinin birçok olumlu yönü bulunmaktadır:
Dünyanın herhangi bir yerinde yaşayan bir öğrenci, yaşadığı şehirden uzak mesafelerdeki herhangi bir üniversiteye ulaşarak grafik tasarım eğitimi alabilmektedir.
3
Fiziksel ve sosyal sorunlar (fiziksel engel, aile ve iş hayatında yaşanan sorunlar, bireysel sorunlar vb.) ya da maddi sorunlar nedeniyle eğitim alamamış ancak, kendini mesleki anlamda geliştirmek isteyen bireyler grafik tasarım eğitimi alabilmektedirler.
Zaman ve mekân esnekliği sayesinde öğrenciler, günlük hayatlarındaki işleyişi etkilemeden istedikleri anda ve mekânda öğrenim görebilirler.
Bilgi ve iletişim teknolojilerini (bilgisayar, tablet, cep telefonu vb.) günlük hayatlarında sıklıkla kullanan öğrenciler, bu teknolojiler aracılığıyla kısa sürede kolay öğrenme sağlayabilirler.
Öğrencilerin ihtiyaç duydukları anda ders içeriklerini tekrar edebilmeleri, öğretmenleri ve arkadaşlarıyla günün her saatinde iletişim kurabilmeleri, hızlı geri dönüt alabilmeleri öğrenmelerine olumlu katkı sağlamaktadır.
Öğrenciler farklı kültürden bireylerle tanışarak kültür alışverişinde bulunabilmekte, bakış açılarını zenginleştirmektedirler.
Türkiye'de uzaktan eğitim modeli ile eğitim vermekte olan yaklaşık seksen iki üniversite bulunmaktadır (“Uzaktan Eğitim Veren Üniversiteler”, 2012). Bu üniversitelerin öncülerinden sayılabilecek Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi 1982–1983 yıllarında Açık ve Uzaktan Eğitim Sistemi ile eğitim veren ilk fakülte olarak hizmete başlamış ve İktisat ve İş İdaresi lisans programını açmıştır (“Açık öğretim Sistemi”, 2013). Ardından Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ), 1998 yılında Bilgi Teknolojileri Sertifika Programı (BTSP)'nı internete dayalı farklı zamanlı eğitim sistemi ile hayata geçirmiştir (“Odtü Sanal Kampüsü”, 2013). 1996’da Bilkent Üniversitesi ve 2000 yılında İstanbul Üniversitesi video konferans sistemini kurmuşlardır (Antalyalı, 2004, s.27).
Türkiye'de uzaktan eğitim modeli ile eğitim veren üniversite ve kurslarda sadece belirli branşlarda uzaktan eğitim yöntemi tercih edilmektedir: Bilgisayar Mühendisliği, Endüstri Mühendisliği, Tarih, İngiliz Dili ve Edebiyatı, Yönetim Bilişim Sistemleri, Bilgisayar ve Eğitim Teknolojileri Eğitimi gibi lisans programlarında (“Uzaktan Eğitim Lisans Programları”, 2013) ve Bilgisayar Mühendisliği, İşletme Yönetim Bilişim Sistemleri, Eğitim Yönetimi ve Denetimi, Sağlık Kurumları İşletmeciği gibi yüksek lisans programlarında (“Uzaktan Eğitim Yüksek Lisans Programları”, 2013) uzaktan eğitim modeli kullanılmaktadır.
4
Dünyada uzaktan eğitim modelini kullanan eğitim kurumlarında, grafik tasarım programlarına ön lisans ve lisans düzeylerinde sıklıkla yer verilmesine karşın; Türkiye’de son birkaç yıldır “Grafik Tasarıma Giriş” düzeyinde bir ya da iki uzaktan eğitim uygulama girişimi gerçekleşmiştir:
Gazi Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi’nin 12 Mayıs–27 Haziran 2014 tarihleri arasında 7 haftalık bir grafik tasarım sertifika programı açmasına karşın gerekli alt yapının hazır olmaması nedeniyle eğitim başlamamıştır (“Grafik ve Tasarım Sertifika Eğitim Programı”, 2015).
Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü ve Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü “kursiyer.meb.gov.tr” uygulaması ile belirli bilgisayar programlarının kullanımına yönelik eğitim videoları hazırlamıştır. Bu eğitim videoları arasında grafik tasarım bölümlerinde sıklıkla kullanılan Adobe programlarının videoları da yer almaktadır. Ancak Milli Eğitim Bakanlığı’nın “Kursiyer” uygulaması sertifikalı bir uzaktan eğitim uygulaması değildir. Kursiyer sitesinin oluşturulmasındaki amaç; kullanıcıların eğitim almakta zorlandıkları bilgisayar programlarını, web tabanlı bir ortamda kolaylıkla öğrenmelerine olanak sağlamaktır (Kahraman, 2011, s.1).
Türkiye’nin bir çok yerinde uygulama merkezine sahip olan Plato Meslek Yüksekokulu, 2013-2014 eğitim-öğretim yılında “İnternete Dayalı Karma Eğitim” yöntemi ile Grafik Tasarım eğitimleri vermiştir (“Plato Meslek Yüksekokulu-Programlar”, 2015). İnternete dayalı karma eğitim ile bazı dersler, derslerin belirli kısımları, uygulamalar, stajlar veya laboratuvar çalışmaları yüz yüze eğitim şeklinde verilebilmektedir (“Uzaktan Eğitim Programları Yönergesi”, 2015, s.5). Uzaktan eğitimler bir öğretim yönetim sistemi olan Blackboard ile verilmektedir (“Plato Meslek Yüksekokulu-E öğrenme”,2015).
Afyon Kocatepe Üniversitesi ise uzaktan eğitim yöntemi ile “Photoshop ile Grafik Tasarım” kursunu vermektedir. Kurs ile öğrenciler grafik tasarımın temelleri, renk bilgisi, kurumsal kimlik tasarımı ve Photoshop programı kullanımı hakkında eğitim almaktadırlar (“Photoshop ile Grafik Tasarım”, 2015).
Grafik tasarım dersinin uzaktan eğitim yöntemi ile verilmesi konusundaki bir diğer girişim ise Yıldız Teknik Üniversitesi Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından gerçekleştirilecektir. 31Ocak – 15 Mart 2015 tarihleri arasında düzenlenmesi planlanan 54
5
saatlik grafik tasarım eğitiminde, Adobe Photoshop ve Adobe Illustrator programlarının görüntülü anlatımları yer alacaktır (“Grafik Tasarım Eğitimi”, 2015).
Bütün bu girişimler göz önünde bulundurulduğunda; grafik tasarım eğitiminin uzaktan eğitim yöntemi ile verilmesi başlangıçta ön lisans ve lisans düzeyinde uygulanabilir. İki yıl süren ön lisans eğitimi sonunda uzaktan eğitim uygulamasının başarılı olması durumunda, lisansüstü eğitim için de uzaktan eğitim programının açılması önerilebilir. Grafik tasarım derslerinin uzaktan eğitim yöntemi ile işlenmesine yönelik alan yazında herhangi bir uygulama ya da araştırma bulunmamaktadır.
Bu nedenle araştırmada; Türkiye'de grafik tasarım eğitiminin uzaktan eğitim modeliyle verilmesinin örnek bir uygulaması gerçekleştirilmiştir. Bu araştırma ile uzaktan eğitimin grafik tasarım derslerinde kullanılmasının öğrencilerin motivasyonuna olan etkisi, algılanan fayda ve algılanan kullanım kolaylığı bulgularına ulaşılmıştır. Aynı zamanda uygulamanın olumlu yönleri, olumsuz yönleri ve uygulamaya ilişkin öneri bulguları da elde edilmiştir. Bu araştırmanın, grafik tasarım eğitiminde uzaktan eğitim modelini kullanmak isteyen araştırmacılara, eğitmenlere ve yöneticilere de bir kaynak oluşturması beklenmektedir. Uzaktan eğitim, senkron (eş zamanlı) ve asenkron (farklı zamanlı) olmak üzere iki farklı şekilde yapılabilmektedir.
Asenkron eğitim; katılımcıların aynı yerde ve aynı anda sistemde olmasalar bile e-posta yoluyla, mesaj panolarıyla ya da forum gibi çevrim içi ortamlarla iletişim kurabildikleri bir uzaktan eğitim yöntemidir (Hrastinski, 2008, s.51). Işık, Karaca, Özkaraca ve Biroğul (2010, s.362) ise senkron eğitimi, öğrencilerin ve öğretmenlerin çeşitli yöntemler aracılığıyla bir araya geldikleri bir sanal bir sınıf sistemi olarak tanımlamıştır. Eş zamanlı yani senkron eğitimde kullanıcılar birbirleriyle yazılı, görüntülü ve sesli iletişim kurabilmektedirler. Landay’e (2010, parag.4) göre kullanıcılar, eş zamanlı eğitime katılacaklarsa mutlaka bir web konferansı aracının kullanılması gerekmektedir (Landay, 2010, parag.4).
Uzaktan eğitim sürecinde online eğitimin gerçekleşmesini sağlayan birçok öğrenme platformu mevcuttur. Bu uygulamalar sahip oldukları özelliklere göre uzaktan eğitimi uygulayacak kurum ya da öğretmenler tarafından tercih edilmektedir.
6
Brown ve Adler’e (2008, s.16) göre, online öğrenme platformlarında bloglar, wikiler, asenkron tartışma forumları, multimedya paylaşımı, ses / video konferansları gibi özellikler mutlaka yer almalıdır.
Soumplis, Koulocheri, Kostaras ve Karousos’un (2010, s.38) bildirisinde yer alan verilere göre, en fazla olumlu kullanıcı yorumu alan uzaktan eğitim platformları; Adobe Connect, Angel, Blackboard, Claroline, Elluminate Live!, Ideal, Moodle, Nefsis, Saba Centra Live ve WebEx platformlarıdır.
Araştırmada eş zamanlı sanal sınıf ortamını gerçekleştirmek için bir web konferans aracı olan Adobe Connect platformu kullanılmıştır. Adobe Connect platformu, dosya paylaşımı, ekran paylaşımı, anlık anketler, görüntülü ve sesli ders anlatımına olanak sağlayan beyaz tahta uygulaması gibi örgün eğitime ilişkin tüm özellikleri web tabanlı gerçekleştiren bir platformdur (“Öğrenme Yönetim Sistemi”, 2013). Aynı zamanda Adobe Connect, sanal sınıf ortamlarında yaygın olarak tercih edilen bir platformdur. Öğrencilerin ilgisini çeken ve dinamik sanal sınıf yönetimi araçlarıyla öğretmenlerin etkinliğini arttıran Adobe Connect platformu, "Gazi Üniversitesi Uzaktan Eğitim" biriminde de kullanılmaktadır (Işık, Karaca, Özkaraca ve Biroğul, 2010, s.366).
Bu araştırmada kullanılan Adobe Connect platformunun kullanıcılar tarafından iyi bir şekilde anlaşılması ve kabul görmesi; uzaktan eğitim sistemlerinin grafik tasarım derslerinde kullanılmasını yaygınlaştıracaktır. Bu nedenle eş zamanlı sanal sınıf ortamının öğrenciler tarafından kabul edilebilirliğini görmek amacıyla Davis (2009) tarafından ortaya konulan Teknoloji Kabul Modeli / Technology Acceptance Model bu çalışma için temel oluşturmaktadır. İnternet gibi bilişim teknolojilerinin eğitim-öğretim sürecinde, kullanıcıların bu teknolojileri kabullenmesi ve söz konusu teknolojilerin yeterince kullanılıp, kullanamadığının tespiti konusunda Teknoloji Kabul Modeli yaygın olarak kullanılmaktadır (Martinez, Torres ve diğerleri’nden aktaran Turan ve Çolakoğlu, 2008, s.111).
Yukarıda da belirtildiği üzere Dünya’da ve Türkiye’de uzaktan eğitime olan ilgi her geçen gün artmaktadır. Türkiye’de bazı alanlarda uzaktan eğitim uygulamalarına rastlanmaktadır ancak grafik tasarım alanında herhangi bir uzaktan eğitim uygulamasının bulunmaması büyük bir eksikliktir. Türkiye’de grafik tasarım eğitiminin uzaktan eğitim modeliyle verilmesine ilişkin teorik temelli herhangi bir araştırmaya da rastlanmamıştır. Grafik tasarım alanında öğrenim görmekte olan öğrencilerin algıları, Türkiye’de grafik tasarım disiplini ilk
7
kez uzaktan eğitim modeliyle öğretileceği için önemlidir. Bu çalışmanın gelecekte Türkiye’de grafik tasarım disiplininin uzaktan eğitim modeliyle uygulanması ve yaygınlaşmasına katkı sağlayacağı öngörülmektedir. Bu nedenle bu araştırmada "Eş Zamanlı Sanal Sınıf Ortamının Grafik Tasarım Dersinde Kullanımına Yönelik Bir Uygulama ve Öğrenci Algıları (Gazi Üniversitesi Örneği)" konusu problem durumu olarak ele alınmaktadır.
1.2. İlgili Araştırmalar
Bölükoğlu (2002), "Bilgi Çağında Eğitim Fakültelerinde Resim-İş Eğitiminin Genel Bir Değerlendirmesi" konulu makalesinde sanat eğitimcisi yetiştiren Eğitim Fakülteleri Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalları’nda çağdaş bir sanat eğitiminin uygulanması gerektiği vurgulanmıştır. Çalışmanın sonucunda; Eğitim Fakültelerindeki Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı derslerinin içeriklerinin günümüz teknolojisine uygun olarak düzenlenmesi, gerekli alt yapının sağlanması, eğitimcilerin bu konuda istekli olması, öğrenciler için de kazanımların tekrar gözden geçirilmesi vb. önerilerde bulunulmuştur.
Oğuzoğlu (2009), "Orta öğretim Kurumları Programlarında Yer Alan Grafik Tasarım Derslerinde Öğretim Yöntem ve Teknikleri İle Araç-Gereç Kullanımının Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenmesi" konulu doktora tezinde Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlı Meslek Liseleri ve Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Grafik Tasarım Derslerinde öğretim yöntem ve teknikleri ile araç-gereç kullanımının öğretmen görüşlerine yer verilmiştir. Araştırmanın sonucunda öğretmenlerin, Grafik Tasarımı derslerinde en fazla kullandıkları yöntem ya da tekniğin örnek gösterme olduğu gözlemlenmiştir. Bunu sırasıyla anlatım, soru-cevap yöntemleri izlemiştir. Öğretmenlerin en az kullandığı yöntem ya da teknikler ise gezi-gözlem, dramatizasyon ve tartışma olmuştur. Bu da öğretmenlerin genellikle geleneksel öğretim yöntem ve tekniklerini kullanma eğiliminde olduklarını göstermektedir. Ayrıca bilgisayarın grafik tasarımı konusunda sağladığı katkıların öğrencilere tanıtılmasının önemli olduğu, öğretmenler tarafından ifade edilmiştir. Araç-gereç maliyetlerinin yüksek olması, okulda araç-gereç bulunmaması ya da olanakların yetersizliği, araç-gereç kullanımını etkileyen en önemli nedenler olarak belirtilmiştir.
8
Gibbs ve Larson (2007), "Using Video Conferencing in Lecture Classes" konulu makalesinde Doquesne Üniversitesi Gazetecilik ve Multimedya Sanatları bölümünün dijital medya alanında profesyoneller yetiştirmeyi amaçladığı ve bu doğrultuda mevcut teknolojiyi takip ederek öğrenmeyi yeni yaklaşımlarla desteklemeyi hedefledikleri anlatılmıştır. Bu nedenle iki lisansüstü sınıfta biri geleneksel biri video konferans olmak üzere bir uygulama gerçekleştirmişlerdir. Arşivleme, dersi kaydetme ve dersleri online ortamda işleme vb. özellikleri olan Sonic Foundry's Mediasite adlı video konferans programını kullanmışlardır. Uygulama ile birlikte video konferans programının kullanımına ve üniversitenin bu programı derslerine nasıl adapte edebileceğine dair bilgi verilmiştir. Uygulama sonunda öğrencilerin geri bildirimleri dikkate alınarak, bu programın öğrenmeye ve öğretmeye olan yeterliliği tartışılmıştır.
Özsoy İlhan (2010), "Mesleki ve Teknik Eğitimde Uzaktan Eğitim ile Geleneksel Eğitimin Karşılaştırılması" konulu yüksek lisans tezinde uygulamalı eğitim veren Mesleki ve Teknik eğitim kurumlarının geleneksel ve uzaktan eğitim sistemlerinin karşılaştırılması üzerine bir çalışma yapmıştır. Bu araştırma için konuyla ilgili farklı anketler hazırlandığı ve bu anketlerin örgün eğitim ve uzaktan eğitim öğrencilerine uygulandığı belirtilmiştir. Araştırma kapsamına alınan grup, Gazi Üniversitesi Makine Resim Konstrüksiyon, Elektrik, Elektronik Teknolojisi, Endüstriyel Elektronik bölümü öğrencilerinden oluşmaktadır. Araştırmanın sonucunda öğrencilerin uzaktan eğitimin yararlarına inandıkları ve öncelikli olarak “Zaman ve mekân sınırlamasının olmaması” , “Yaşam boyu eğitim olanağı sağlaması” ,”Sosyo-Ekonomik statü engellerini ortadan kaldırılması”, “Öğrenmede bireysel sorumluluğu geliştirme ve günün her saatinde öğrencilik yapabilme” ve “Uygulamaya dayalı etkinliklerin olması” gibi yararlarından dolayı uzaktan eğitimi benimsedikleri görülmüştür. McBrien, Jones ve Cheng (2009), “Virtual spaces: Employing a Synchronous Online Classroom to Facilitate Student Engagement in Online Learning” adlı makalesinde çevrim içi öğrenmede öğrenci katılımını sağlamak için senkron çevrim içi sınıfların etkisini Elluminate Live! yazılımını kullanarak incelemişlerdir. Araştırma sorularının ilki; Elluminate Live! gibi senkron çevrim içi öğrenme ortamlarının uzaktan eğitimde eksik kalan sosyal etkileşimi arttırıp arttırmayacağı ve bu artışın öğrenciler için olumlu öğrenme deneyimleri sağlayıp sağlamayacağıdır. İkinci soru ise; çevrim içi senkron öğrenme ortamlarının güçlü ve zayıf yönlerinin neler olduğu ve zayıf yönleri için neler
9
yapılabileceğidir. Çalışmanın katılımcıları Güney Florida’da bulunan üniversitede öğrenim gören 55 lisans öğrencisi ve 35 yüksek lisans öğrencisidir. Üç lisans, üç de yüksek lisans dersi için senkron ortamlar hazırlanarak dersler sunulmuştur. Bu derslerin sonunda öğrencilere anketler dağıtılmıştır. Anketlerden alınan veriler İşlemsel Uzaklık Teorisi çerçevesinde incelenmiştir. Bu teori diyalog, yapı, öğrenci özerkliği, teknik güçlükler, uygunluk ve pedagoji unsurlarının temel alındığı temaları içermektedir. Öğrencilerin %91’i diyalog teması hakkında olumlu yorumlar yapmışlardır. Öğrenme ortamının yapısı ile ilgili de etkileşimli ve esnek olduğuna yönelik olumlu sonuçlar ortaya çıkmıştır. Öğrenci özerkliği temasının incelenmesi sonucunda ise öğrenciler bazen teknik sorunlar yaşadıklarını, derse katılım konusunda sıkıntı çektiklerini ifade etmişlerdir. Fikir üretimi konusunda ise bu öğrenme ortamının ideal olduğunu belirtmişlerdir. Son olarak da senkron ortamın etkileşimi arttırarak, uzaklık algısını en aza indirdiği öne sürülmüştür.
Yıldız (2011), "Web-Tabanlı Senkron Derslerin Öğretmen Adaylarının Uzaktan Eğitime Karşı Tutumları ve Senkron Teknolojileri Kabulleri Üzerine Etkisi" konulu yüksek lisans tezinde bir web-tabanlı senkron öğrenme ortamı tasarlanıp geliştirilerek, öğretmen adaylarının uzaktan eğitime karşı tutumları ölçülmüştür. Araştırmada algılanan kullanışlılık, algılanan kullanım kolaylığı, teknolojiyi kullanmaya yönelik niyet şeklinde üç farklı kritere göre öğretmen adaylarının uzaktan eğitime karşı tutumları araştırılmıştır. Öğretmen adayları farklı üniversitelerden dört öğretim üyesinden haftada iki saat toplam sekiz saatlik eğitim almışlardır. Eğitim sonunda öğretmen adayları ile görüşme yapılarak nitel veriler toplanmıştır. Görüşme soruları "Teknoloji Kabul Modeli"ne göre oluşturulmuştur. Nicel veriler ise ön-test ve son-test şeklinde "Uzaktan Eğitime Karşı Tutum Ölçeği" aracılığıyla toplanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmen adaylarının uzaktan eğitime karşı ön-test ve son test tutumları arasında olumlu yönde önemli bir fark olduğu gözlemlenmiştir. Öğretmen adaylarına göre web tabanlı senkron eğitim ortamının sağladığı faydalar; zaman ve mekân esnekliği, fırsat eşitliği, farklı kültürlerle etkileşim, anında dönüt, çoklu ortam kullanımı, motivasyon artışı, aktif katılım sağlaması, eğitime yardımcı olması, ekonomik olması, tekrarlanabilmesi ve hayat boyu öğrenme sağlaması şeklinde görüş olarak belirtilmiştir. Araştırmaya göre senkron eğitim ortamların beğenildiği ve senkron teknolojilerden yararlanma isteğinin artacağı düşünülmüştür.
10
Turşak (2007), " Programlama Dili Derslerinde Uzaktan Erişim Teknolojisinin Kullanımı İle İlgili Öğrenci ve Öğretmenlerin Algıları: Bir Durum Çalışması " konulu yüksek lisans tezinde uzaktan erişim teknolojisinin programlama dili derslerindeki grup projelerinde kullanımı ile ilgili olarak öğrenci ve öğretmenlerin algılarını araştırmıştır. Algılar, Teknoloji Kabul Modeli’ne uygun olarak üç açıdan araştırılmıştır: Bu teknolojinin kullanımının öğrencilerin motivasyonu üzerindeki etkisi, bu teknolojinin faydalılığı ve kullanım kolaylığı. Bu çalışma kapsamında öğrencilerin grup projelerinde kullanımı için merkezi bir proje sunucusu tasarlanmış ve kurulumu yapılmıştır. Merkezi sunucunun ortak çalışma alanına erişim için ise öğrenciler ve öğretmenler tarafından Microsoft Remote Desktop Connection isimli bir uzaktan erişim yazılımı kullanılmıştır. Veriler, programlama dersi almakta olan 37 üniversite öğrencisinden bilgisayara karşı tutum ölçeği ile araştırmacı tarafından geliştirilen anket kullanılarak toplanmıştır. Ayrıca, dersin öğretmeni ve laboratuvar asistanına da anketler uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlarda öğrencilerin, uzaktan erişim teknolojisinin faydalı ve kolay kullanılabilir bir teknoloji olduğunu ve ayrıca öğrencilerin projelerine karşı motivasyonlarını olumlu yönde etkilediğini düşündükleri görülmüştür. Ayrıca ders öğretmeni ve laboratuvar asistanının da öğrenciler ile aynı görüşte oldukları saptanmıştır. Akçay (2009), " Bilgisayar Derslerinde Çocuk Programlama Dili Kullanımı İle İlgili Öğrenci ve Öğretmenlerin Algıları" konulu yüksek lisans tezinde Small Basic’in yeni bir teknoloji olarak; Türkiye’deki ilköğretim okullarının bilgisayar derslerine entegrasyonu sorgulanmıştır. Bilgisayar derslerinde Small Basic’in kullanımı hakkındaki öğrenci ve öğretmenlerin algıları, bu teknolojinin kullanımının öğrencilerin motivasyonu üzerindeki etkisi, bu teknolojinin faydalılığı ve kullanım kolaylığı araştırılmıştır. Bununla birlikte öğretmenlerden; bu teknolojinin avantajları, dezavantajları ile ilgili bilgiler toplanmıştır. Yine öğretmenlerin bu teknolojinin kullanımı ve içerik hakkındaki önerileri kendilerinden toplanmıştır. Veriler, Plevne İlköğretim Okulu’nun 4. ve 5. sınıf öğrencilerine uygulanan bir anket aracılığıyla toplanmıştır. Öğretmenlerle de teknoloji ile ilgili mülakatlar yapılmıştır. Çalışmanın bulgularına bakıldığında Small Basic uygulamasının yeni bir teknoloji olarak tüm öğrenci ve öğretmenler tarafından kabul edildiği görülmüştür. Tüm katılımcıların Small Basic’in yararlı ve kolay kullanılabilir bir teknoloji olduğu kanısına vardıkları anlaşılmıştır. Ek olarak, öğrenci ve öğretmenlerin öğrenim ortamlarında bu yeni teknolojiyi kullanmanın avantajlı olduğunu düşündükleri görülmüştür.
11
İlgili araştırmalara bakıldığında uzaktan eğitim uygulamalarının son derece olumlu sonuçlandığı görülmektedir. İlhan Özsoy’a (2010) göre, uzaktan eğitim yöntemi ile ders alan üniversite öğrencileri zaman-mekân esnekliği, fırsat eşitliği, tekrar edebilme özelliği gibi nedenlerden dolayı bu yöntemi yararlı bulmuşlardır. McBrien, Jones ve Cheng’in (2009) yüksek lisans ve lisans öğrencileri ile ilgili yaptığı araştırma sonucunda; uzaktan eğitimde kullanılan senkron yani eş zamanlı teknolojilerin yaşanan teknik sorunlar dışında ders içi etkileşimini olumlu etkilediği ve uzaklık algısını en aza indirgediği belirtilmiştir. Oğuzoğlu (2009)’un yaptığı araştırma ise grafik tasarım dersi öğretmenlerinin derslerini geleneksel yöntemlerle işlediklerini ancak bilgisayar teknolojilerinin pahalı olmasına rağmen grafik tasarım derslerinde mutlaka kullanılması gerektiğini belirtmişlerdir.
Araştırmalar göz önünde bulundurulduğunda uzaktan eğitim yönteminin birçok olumlu özelliklerinin olduğu, uzaktan eğitim teknolojilerinden biri olan eş zamanlı yani senkron teknolojilerin sınıf ortamına yakın olduğu ve bu teknolojilerin grafik tasarım derslerinde kullanılabileceği görülmektedir.
Turşak (2007), Akçay (2009) ve Yıldız (2001) yaptıkları araştırmalarda; yeni eğitim yazılımlarının veya uzaktan eğitim uygulamalarının araştırma grupları tarafından nasıl algılandığını belirlemeye çalışmışlardır. Bu gibi araştırmalarda uygulamanın grup açısından yeni olması, uygulamanın değerlendirilmesi açısından önem taşımaktadır. Teknoloji Kabul Modeli ile oluşturulmuş anketler ile uygulamanın araştırma gruplarındaki motivasyonu nasıl etkilediği, faydalı olup olmadığı ve kullanım kolaylığı hakkında bilgiler toplanmıştır. İlgili araştırmalara bakıldığında eş zamanlı uzaktan eğitim araçlarının birçok olumlu özelliklere sahip olduğu ve geleneksel sınıf etkileşimini sağlayabildiği görülmektedir. Bu nedenle grafik tasarım veya çoklu ortam tasarımı derslerinin de eş zamanlı araçlar ile verilmesi mümkündür. Eş zamanlı araçların grafik tasarım derslerinde kullanılması yeni bir uygulama olacağından Teknoloji Kabul Modeli ile oluşturulmuş anketlerin tercih edilmesi uygun olmaktadır.
1.3. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın genel amacı; grafik tasarım dersinin eş zamanlı sanal sınıf ortamıyla işlenmesine yönelik bir uygulama geliştirmek ve uygulama sonunda öğrenci algılarını ortaya koymaktır.
12
Bu genel amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranacaktır.
A. Öğrencilerin bilgisayar kullanabilme ve uzaktan eğitim ile ilgili karakteristik özellikleri nasıldır?
1. Öğrencilerin bilgisayar temel becerileri nasıldır?
2. Öğrencilerin web tabanlı öğrenme ortamlarıyla ilgili geçmiş deneyimleri nelerdir?
B. Öğrencilerin grafik tasarım eğitiminde eş zamanlı sanal sınıf ortamının kullanılması konusunda algıları nasıldır?
1. Eş zamanlı sanal sınıf ortamının motivasyona olan etkisi konusunda öğrencilerin algıları nasıldır?
2. Eş zamanlı sanal sınıf ortamının faydalılığı konusunda öğrencilerin algıları nasıldır?
3. Eş zamanlı sanal sınıf ortamının kullanım kolaylığı konusunda öğrencilerin algıları nasıldır?
C. Öğrencilerin eş zamanlı sanal sınıf ortamına ilişkin görüşleri nelerdir?
1. Eş zamanlı sanal sınıf ortamının olumlu yönleriyle ilgili öğrencilerin görüşleri nelerdir?
2. Eş zamanlı sanal sınıf ortamının olumsuz yönleriyle ilgili öğrencilerin görüşleri nelerdir?
3. Eş zamanlı sanal sınıf ortamının grafik tasarım eğitiminde kullanılmasına yönelik öğrencilerin önerileri nelerdir?
1.4. Araştırmanın Önemi
Bu araştırma ile toplanacak verilerin,
1. Türkiye’de yükseköğretim kurumlarında grafik tasarım eğitiminin uzaktan eğitim modeliyle verilmesine ilişkin yükseköğretim düzeyinde uygulama ve araştırma bulunmaması nedeniyle örnek bir araştırma olması,
13
2. Eş zamanlı sanal sınıf ortamının grafik tasarım eğitiminde uygulanmasıyla benzer derslerin de uzaktan eğitim modeliyle uygulanmasında yol gösterici olması,
3. Uzaktan eğitim uygulamaları geliştiren uzmanlara ve öğretim elemanlarına ışık tutması yönünden önemli olduğu düşünülmektedir.
1.5. Sayıltılar
Çalışma grubunda yer alan 65 öğrencinin grafik tasarım eğitiminde eş zamanlı sanal sınıf ortamının kullanılması konusundaki algıları, bilgisayar temel becerileri ve web tabanlı öğrenme ortamları ile ilgili geçmiş deneyimleri açısından sahip oldukları yeterliliklerden etkilenmemektedir.
1.6. Sınırlılıklar Araştırma;
Ankara ilinde bulunan Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi, Grafik Tasarım Bölümünde 2013–2014 Akademik yılı Bahar döneminde 2.sınıflar “Animasyon” dersini ve 4.sınıflar “Televizyon Grafiği” dersini alan toplam 65 öğrenciye uygulanmıştır. Dersler dört hafta süresince haftada iki saat olmak üzere eş zamanlı sanal sınıf ortamında uygulanmıştır.
1.7. Tanımlar
Grafik Tasarım: Bir mesajın amaca yönelik olarak toplum tarafından daha kolay anlaşılmasını sağlayan görsel bir iletişim aracıdır.
Grafik Tasarımcı: Bir mesajın doğru ve yalın bir şekilde topluma iletilmesini sağlayan ve bu amaçla sözel ve görsel öğeleri amacına yönelik olarak bir araya getiren, tasarlayan kişidir.
14
Uzaktan Eğitim: Farklı zaman veya mekânlardaki öğrencilerin ve öğretmenlerin iletişim kurmasını sağlayan ve bireysel öğrenmeyi destekleyen, bilişim teknolojilerinin kullanıldığı öğrenme ortamlarıdır.
Bilişim Teknolojileri: Radyo, televizyon, uydu, bilgisayar, internet ve cep telefonları gibi iletişim kurmayı sağlayan araçlardır.
Eş Zamanlı Eğitim: Farklı mekânlarda bulunan öğretmen ve öğrencilerin bilişim teknolojilerini kullanarak aynı anda sesli, yazılı ve/veya görüntülü iletişim kurabildikleri öğrenme ortamlarıdır.
Sanal Sınıf Uygulaması: Farklı mekânlarda bulunan öğretmen ve öğrencilerin aynı anda internet üzerinden ders işledikleri sınıf ortamıdır.
Adobe Connect: Farklı mekânlarda bulunan öğretmen ve öğrencilerin aynı anda internet üzerinden ders işlemelerine olanak sağlayan bir web konferans aracıdır.
Edmodo: Öğrencilerin, öğretmenlerin ve velilerin etkileşim içerisinde olduğu eğitsel bir sosyal paylaşım sitesidir.
15
BÖLÜM II
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
2.1. Uzaktan Eğitim Nedir?
Uzaktan eğitim kavramının mevcut teknolojilerden yararlanıyor ve bu teknolojilere göre değişiyor olması, standart bir tanımının olmasını zorlaştırmıştır. Geçmişten günümüze değin farklı yüzyıllarda farklı tanımlamalar yapılmıştır.
1973’lü yıllarda Peters uzaktan eğitimi, çok sayıda öğrencinin kendi yaşadıkları yerden öğrenmelerini mümkün kılan bir sistem olarak tanımlamıştır (Peters’tan aktaran Keegan, 1996, s.41). Yaklaşık 20 yıl sonra Moore uzaktan eğitimi aşağıdaki gibi tanımlamıştır: “Farklı yer ve zamanlarda planlanan, basılı ya da elektronik iletişim gereçlerinin ve bilginin kitle iletişim araçları ile insanlara sağlanması için yapılan tüm düzenlemelerdir” (Moore’dan aktaran Keegan, 1996, s.43).
Tanımlardan da anlaşılacağı gibi uzaktan eğitim sisteminde öğrenciler, farklı mekânlarda ve farklı zamanlarda eğitim alabilmektedirler. Eğitim sürecinde iletişim, mevcut bilgi teknolojilerinin kullanılmasıyla sağlanmaktadır.
Kaya’ya (2002, s.12) göre uzaktan eğitim, öğretmen ve öğrenciler arasındaki eğitimsel iletişimin çoğunluğunun karşılanmadığı, eğitimsel sürecin desteklenmesi ve yapılandırılması için öğretmen ve öğrencilerin iki yönlü iletişiminin uzaktan sağlandığı ve iki yönlü iletişimde teknolojinin kullanıldığı eğitimdir.
Uzaktan eğitim genellikle eğitimin geleneksel yöntemlerle öğrenciye ulaştırılamadığı durumlarda tercih edilmektedir. Zaman ve mekân sorununu tamamen ortadan kaldıran uzaktan eğitim uygulamaları, eğitimin her an her yerde gerçekleştirilebilmesine olanak sağlar.
Uzaktan eğitim geleneksel eğitime alternatif olarak düşünülmüş bir sistemden daha çok öğrenim görmek isteyenlerin eğitim alma koşullarını kolaylaştıran bir eğitim türüdür.
16
İşman’a (2011, s.15) göre uzaktan eğitim, bireylere kendi kendine öğrenme imkânının sağlandığı, geleneksel eğitime göre daha esnek ve birey koşullarına uygulanabilen, çoklu ortam araçlarının ve sunum sistemlerinin işe koşulduğu bir eğitim biçimidir.
Özetle e-öğrenme, web tabanlı eğitim, internet tabanlı eğitim, sanal sınıf gibi kavramları da içeren uzaktan eğitim kavramı; öğrencinin ve öğretmenin yer-zaman veya her iki yönden ayrı oldukları, iki yönlü iletişimde mevcut teknolojilerin kullanıldığı bir eğitim modelidir.
2.2. Uzaktan Eğitimin Özellikleri
Uzaktan eğitim kavramını çeşitli açılardan ele almak mümkündür. Aşağıda yer alan maddeler uzaktan eğitimin özelliklerini on farklı başlıkta toplamıştır.
Küreselleşme: Uzaktan eğitim veren kurumlar küresel düzeyde eğitim verebilirler ve uzak mesafelerdeki bireylere ulaşabilirler.
Kişiselleştirme: Uzaktan eğitim ile öğrencilerin kişisel özellikleri dikkate alınarak ders içeriği hazırlanır.
Özelleştirme: Uzaktan eğitim sistemi öğrenciyi sınıf ortamından alarak bireysel olarak eğitebileceği bir konuma taşır.
Endüstrileşme: Hızla değişen ve gelişen eğitim taleplerini karşılayabilmek için uzaktan eğitim kurumları açılır.
Geleneksel Eğitime Uygun Olmayan Öğrencilere Hizmet Verme: Uzaktan eğitim; ders saatlerine yer / zaman açısından katılma imkânı olmayanlara (tam zamanlı olarak çalışanlar - memurlar, askerler - farklı şehir / ülkede yaşayanlar) hasta, özürlü ve suçlu insanlara eğitim alma haklarını sağlar.
Hareket Kabiliyeti: Uzaktan eğitim; mevcut yeniliklerden yararlanan, ulaşılması ve uygulanması kolay bir eğitim sistemidir. Günümüzde kablosuz iletişim, cep telefonları, tablet bilgisayarlar gibi teknolojiler sayesinde kişilere eğitim esnasında hareket özgürlüğü de sağlanmıştır.
Hızlı Geri Dönüt: Günümüzde uzaktan eğitim sayesinde öğrenciler, internet yolu ile dünyanın herhangi bir yerinden günün herhangi bir saatinde ödevlerini
17
gönderebilmekte ve çalışmalarının değerlendirme sonuçlarını internet üzerinden alabilmektedirler.
Diğer Eğitim Sistemlerine Göre Ucuz Olması: Alt yapıya yönelik yatırımın çok yüksek düzeyde olması ya da öğrenci başına düşen ücretlendirmenin geleneksel eğitime göre daha yüksek olması veya yapılan yatırım maliyetini karşılayacak sayıda öğrencinin bulunamaması durumları hariç, genel anlamda uzaktan eğitim, eğitim sistemleri arasında en ucuz olanıdır.
Teknoloji ve Eğitim: Sanal sınıflar, mobil eğitim, uydu teknolojileri ve daha birçok yenilik sayesinde uzaktan eğitimde çoklu iletişim sağlanabilmektedir.
Eğitim Bütçesi: Ulusal eğitim bütçeleri kullanılarak bireylerin; ilköğretim, lise ve üniversite düzeyinde eğitim görmeleri sağlanmaktadır (Keegan’dan aktaran Çetiner ve diğerleri, 1999, s.3).
2.3. Uzaktan Eğitimi Geleneksel Eğitimden Ayıran Özellikler
Uzaktan eğitimi geleneksel eğitim anlayışından ayıran en önemli özellik, öğrenci(ler) ve öğretmenin yer-zaman veya her iki açıdan ayrı olmalarıdır. Ayrıca öğrenci-öğretmen iletişiminin sağlanması ve ders içeriğinin paylaşılması için standart sınıf koşulları yeterli değildir. Bu nedenle mevcut teknolojilerden en üst düzeyde yararlanmak gerekir.
Uzaktan eğitimi geleneksel eğitimden ayıran özellikler, beş madde ile ifade edilebilir. 1. Öğrenci ve öğretmenin ayrı oluşu.
2. Öğrenme araç-gereçlerinin planlanması, hazırlanması, öğrenci destek hizmetlerinin sağlanması ve düzenlenmesi.
3. Öğretmen-öğrenci iletişiminde veya dersin içeriğini sunmada mevcut teknolojilerden yararlanma.
4. Teknolojiden uzaktan eğitime özgü yararlanma.
5. Öğrenme sürecinde öğrencilerin genellikle bireysel olarak eğitilmesi. (Peters’tan aktaran Kaya, 2002, s.13).
18
Cebeci’ye göre geleneksel eğitim ile e-öğrenmeyi karşılaştıran bir tablo (Tablo 1) hazırlamıştır. Bu tabloda yer alan e-öğrenmeye ilişkin veriler ve tespitler, e-öğrenme kavramını da içeren uzaktan eğitim için de geçerli olmaktadır.
Tablo 1. Geleneksel Eğitim ile E-Öğrenmenin Karşılaştırılması
Faktör Geleneksel Eğitim E-Öğrenme Zaman Bağımlı, süreli Bağımsız, yaşam boyu Mekân Bağımlı, kısıtlı Bağımsız, teorik sınırsız
Transfer Teknolojiye bağımlı değil Teknolojiye bağımlı
Hız Yavaş Hızlı
Öğrenim Ortamı Kontrol altında, kurallı, yüz-yüze, süre sınırlı Kontrolsüz, kuralsız, öğrenci-öğretmen ayrı, süre sınırsız Yetenek
Kalite
Öğretmenin öğretim yeteneği, bilgi ve beceri düzeyine, öğrencinin öğrenme
hızına bağımlı
Öğretim ve öğrenim yeteneğine bağımlı değil, en değerli materyal herkese
sağlanabilir.
Esneklik Esnek değil, yeniden yapılandırılamaz. Esnek, kişiye, zamana, amaca bağlı olarak yeniden yapılandırılabilir. Etkinlik Durum ve koşula bağlı Durum ve koşula bağlı Ölçeklendirme Çoğunlukla hayır Evet, 1-1000 arasında fark yok
Yararlanma Kısıtlı, belirli sayıda öğrenci Teorik olarak sınırsız Yatırım Pahalı (binalar, maaşlar, yönetim) Göreceli ucuz (çalışma yapmalı)
İşletim Pahalı/Ucuz Ucuz (30 öğrenci/öğretmen) (Cebeci’den aktaran Gürol ve Başal, 2011, s.91)
2.4. Uzaktan Eğitimin Tüm Dünyada Tercih Edilme Sebepleri
Uzaktan eğitim kavramı kendiliğinden ortaya atılmış sıradan bir teori ya da yöntem değildir. Uzaktan eğitim kavramının bu denli önemli olmasının altında tüm dünyayı ilgilendiren sebepler yer almaktadır. Bu sebepleri iki başlık altında toplamak mümkündür.
Bu sebeplerden birincisi; tüm dünyada yaşanan sanayileşme ve gelişen bilgi ve iletişim teknolojilerinin eğitim dünyasını olumlu yönde etkilemesi ve bunun sonucunda ortaya çıkan ihtiyaçların karşılanması için eğitim kurumlarının yenilenme çabasıdır.
Gelişen bilgi ve iletişim teknolojilerinin insanların günlük hayatını kolaylaştırmasının yanı sıra eğitim dünyasını da etkilediği görülmektedir. Tüm dünyada birçok eğitim kurumu gelişen teknolojiyi yakından takip etmekte ve bu teknolojileri eğitim ortamlarına entegre etmek için özel bir çaba sarf etmektedirler. Malasri’ye (2000, s.1) göre, bilgi ve iletişim teknolojileri, yükseköğretim kurumlarında eğitimin hızla değişmesini sağlayan en önemli unsurlardan bir tanesidir.
19
Özellikle internetin yaygınlaşması ile birlikte eğitim anlayışındaki değişim süreci daha da hızlanmıştır. Artık günümüzde bir çok üniversite değişen öğrenci ihtiyaçlarına cevap verebilmek amacı ile internet üzerinden eğitim verebilir duruma gelmiştir (Akdemir, 2011, s.70)
Günümüzde tüm dünyada eğitim-öğretim faaliyetlerinde geleneksel yöntemin tek başına yeterli olmadığı, farkı yöntemlerin ve teknolojilerin de denendiği bilinmektedir. Özellikle de bu farkındalığı yaratanlar beklenti düzeyi yüksek, teknolojiyi iyi kullanan, bilinçli öğrenenler grubudur.
Ne istediklerini bilen ve nasıl öğreneceklerinin bilincinde olan yeni nesil öğrenciler, geleneksel öğrenme ortamları yerine karşılıklı iletişim ve etkileşimin yer aldığı çoklu ortam desteğiyle oluşturulmuş öğrenme ortamlarını tercih etmektedirler (Dursun ve Aydın, 2011, s.70).
Yeni nesil öğrenciler yer ve zaman kavramı gözetmeksizin eğitim alabilecekleri, bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanıldığı uzaktan eğitim sistemine ihtiyaç duymaktadırlar. Bu nedenle bazı üniversiteler uzaktan eğitim birimleri oluştururken bazıları tamamen sanal üniversite olma yolunda ilerlemektedir.
Uzaktan eğitimi önemli ve gerekli kılan ikinci sebep ise adil olmayan yani eğitimde fırsat eşitliğinin olmadığı eğitim politikasını değiştirerek eğitim almak isteyen bireylere ulaşma çabasıdır.
Coğrafi uzaklık, fiziksel ve sosyal sorunlar (fiziksel engel, aile ve iş hayatında yaşanan sorunlar, bireysel sorunlar vb.), maddi sorunlar eğitim almak isteyen ve/veya mesleki anlamda kendilerini geliştirmek isteyen bireylerin eğitim alma olanaklarını azaltmaktadır. İşte bu noktada uzaktan eğitim mevcut sınırlılıkları ortadan kaldırarak eğitimde fırsat eşitliğini sunmaktadır.
Yüz yüze eğitim alma olanağı olmayan bireylerin problemlerine bir cevap olan uzaktan eğitim, aynı zamanda fiziksel açıdan uzakta olan öğrenci ve öğretmenin farklı şekillerde iletişim kurmasına da olanak tanımaktadır (Keegan’dan aktaran Beldarrain, 2006, s.139). Bhatti ve Ariff'e (2006, s.307) göre, uzaktan eğitim, teknolojinin her biçiminden yararlanarak farklı öğrenim alanlarında birçok ülkeye ulaşılabilir, bağımsız ve interaktif bir
20
eğitim fırsatı sunmaktadır. Öğrenciler coğrafi uzaklıklara rağmen, evlerinden iş yerlerinden ve kasabalarından uzaktan eğitim programlarına katılabilmektedirler.
2.5. Uzaktan Eğitimin Olumlu Yönleri
Uzaktan eğitim; zaman ve mekân sorunu, ekonomik nedenler, fiziksel engeller, mevcut eğitim sisteminde yaşanan sorunlar gibi nedenlerden dolayı yüz yüze eğitim alamayan bireylerin ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Bu nedenle geleneksel eğitimde yaşanan sıkıntılara çözüm olan uzaktan eğitim modelinin birçok olumlu yönü bulunmaktadır.
Uzaktan eğitim alan öğrenciler için 7/24 ulaşılabilir olması, öğrencilerin geri bildirim almaları, sistemin esnek koşullara sahip olması, öğrencilerin bireysel hızlarıyla ilerlemeleri, yurt dışında eğitime katılma olanakları, ulaşım ve yerleşim maliyetinin azalması gibi özellikler olumlu yönlerinden bazılarıdır. Ayrıca öğrencilerin farklı bir sosyal ortamda öğrenmeleri, farklı kültürden bireylerle tanışmaları, kendilerini sanal ortamda daha rahat ifade etmeleri, teknolojiyi daha etkin kullanabilmeleri gibi durumlar da uzaktan eğitimin olumlu yönleri arasında yer almaktadır. Birkök'e (2004, s.5) göre, uzaktan eğitim ile birlikte mekân sorununun ortadan kalkması, bireylere istediği kültürel düzeyi tercih etme olanağını verir. Bu durum demokrasinin yaygınlaşmasını ve kültürel düzeyde sosyalleşmeyi sağlamaktadır.
Uzaktan eğitimin olumlu yönlerini genel hatlarıyla aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:
Zamandan ve mekândan bağımsız olması,
Yaş sınırının olmaması,
Eğitimde bilgisayar kullanımının eğitim kalitesini, başarıyı ve verimliliği arttırması,
Bilgisayar teknolojilerindeki gelişmeler sayesinde öğrenmenin kısa sürede ve sistemli sağlanması,
Öğrenmeyi bireyselleştirmesi,
Anında geri-bildirim alınabilmesi,
Öğrencinin ders içeriğini istediği kadar tekrar edebilmesine olanak sağlaması,
21
Görsel ve işitsel öğrenme ortamları tasarımına izin vermesi,
Laboratuvar gerektiren derslerin benzetim animasyon ve sanal laboratuvarlar sayesinde öğrencilere daha az maliyetle ve daha tehlikesiz olarak sunulabilmesi,
Ders içeriğinin ve eş-zamanlı (senkron) sanal sınıf uygulamalarının arşivlenebilmesi,
İki yönlü iletişim sağlanabilmesi,
Geleneksel eğitime kıyasla öğrencilerin araştırma, bilgi ve becerilerini artırmada daha istekli ve motive olmalarını sağlaması,
Öğrenci performansını değerlendirmeye olanak vermesi,
Değerlendirme sonuçlarının ölçümünde hata olasılığının en aza düşmesi,
Geliştirilen ders materyallerinin yeniden kullanımının mümkün olması (Balcı, 2010, s. 466).
Gürol ve Başal (2011, s.90) ise uzaktan eğitimin olumlu yönlerini öğrenci ve öğretmen açısından değerlendirerek tablolaştırmıştır (Tablo 2).
Tablo 2. Uzaktan Eğitimin Öğrenci ve Öğretmen Açısından Olumlu Yönleri
Öğrenci Yönünden Faydaları Öğretmen Yönünden Faydaları
Öğrenci, öğretmen ile kolaylıkla iletişim kurabilir.
Öğretmen, internetteki kaynakları kullanarak kolaylıkla materyal geliştirebilir.
Öğrenci, öğretmen veya diğer öğrencilerle iletişim kurabilir, pratik yapabilir.
Öğretmen, internette yer alan görsel ve sesli öğeleri dersinde kullanabilir.
Farklı öğrenme stilleri olan öğrencilere hitap eder.
Öğretmen, ders içeriğini internet ile istediği yerde istediği an hazırlayabilir.
Öğrenci, öğrenme hızını kendi ayarlar. Öğretmenler sanal ortamda birçok öğrenciye aynı anda ulaşabilir.
Öğrenci, kendi öğrenme sürecinden sorumludur.
Öğretmen öğrencilerine daha fazla zaman ayırabilir.
Öğrenci, internette yer alan ders içeriğine istediği yerden istediği an ulaşabilir.
Öğretmen her öğrenciye aynı ders içeriğini sunar.
Ulaşım ve yerleşim masraflarını, ulaşım için harcanan zamanı azaltır.
Ulaşım ve yerleşim masraflarını, ulaşım için harcanan zamanı azaltır.
İhtiyaç duyulan materyaller ve etkinlikler internetten rahatlıkla bulunabilir.
Öğretmen, internet sayesinde öğrencilerine güncel ve güvenilir içerikler sunabilir. Uzaktan eğitim sayesinde öğrenci, interneti
etkin bir şekilde kullanır.
Uzaktan eğitim sayesinde öğretmen, interneti etkin bir şekilde kullanır.
22 2.6. Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yönleri
Uzaktan eğitimin olumlu yönlerinin yanı sıra işleyişinde yaşanan aksaklıklar, teknolojik alt yapı maliyeti, ders içeriklerinin tasarlanması gibi sorunlar nedeniyle olumsuz yönleri de bulunmaktadır.
Bijeesh (2013, s.1), uzaktan eğitimin olumsuz yönlerini şöyle sıralamaktadır:
Öğrencinin Öğrenim Sürecinde Sorumlu Olması: Geleneksel eğitime kıyasla uzaktan eğitim öğrencilerinin, öğrenim sürecine motive olması ve odaklanması gerekmektedir. Geleneksel eğitimde öğrenci, sınıf arkadaşlarından ya da okul çevresinden öğrendiği başvuru tarihleri ya da ödev teslim tarihi gibi detayları, uzaktan eğitim sürecinde dikkat etmezse kaçırılabilir.
Teknolojiye Bağlı Masrafların Olması: Geleneksel eğitime kıyasla daha ucuz olan uzaktan eğitimin teknolojiye dayalı bazı masrafları vardır. Öğrencilerin kullandıkları bilgisayarların uzaktan eğitime uygun şekilde donatılması, hızlı internet bağlantısı, web kamera, yazıcı, mikrofon gibi aksesuarların satın alınması bu masraflar arasında sayılabilir.
Öğrencinin Teknoloji İle Olan İlişkisi: Teknoloji bağımlılığı olan öğrenciler uzaktan eğitim ortamında sorun yaşayabilirler ve bağımlılıkları bir dezavantaj haline dönüşebilir. Aksine teknoloji ile ilişkisi olmayan öğrenciler, uzaktan eğitim sistemini kullanmakta zorlanabilirler. Uzaktan eğitim için hazırlanmış hatalı uygulamalar da eğitim sürecini olumsuz etkileyebilir.
Üniversite Kalitesi: Üniversite öğretmenleri geleneksel eğitimde yeterli olsalar da bu durum uzaktan eğitimde daha fazla önem taşımaktadır. Yani iyi bir öğretmen bile uzaktan eğitim ortamında eğitim verme işinde zorlanabilir. Bazen de teknolojik alt yapı da süreci zorlaştırabilir. Bunun gibi olası sorunlar öğrenci kaybına neden olacaktır. Bu nedenle uzaktan eğitim veren kurumların sadece teknolojik açıdan iyi olmaları yeterli değildir. Uzaktan eğitim verebilecek öğretmenleri bulmaları da çok önemlidir.
Güvenilir Olmayan Uzaktan Eğitim Kurumları: Uzaktan eğitim sistemi ne kadar biliniyor olsa da güvenilir olmayan birçok eğitim kurumu ortaya çıkmaktadır. Online programların artışıyla birlikte aldatmaca eğitimlerin de sayısı artmaktadır. Bu da
