T.C.
TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM YÖNETİMİ, TEFTİŞİ, PLANLAMASI VE EKONOMİSİ BİLİM DALI UZAKTAN ÖĞRETİM
TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
OKUL YÖNETİCİLERİNİN TEKNOLOJİ
OKURYAZARLIĞININ İNCELENMESİ
ÖZLEM BERBER
PROJE DANIŞMANI DOÇ. DR. YILMAZ ÇAKICI
Projenin adı: Okul Yöneticilerinin Teknoloji Okuryazarlığının İncelenmesi Hazırlayan: Özlem BERBER
ÖZET
Teknolojinin eğitim öğretimde kullanılması konusunda okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin rolü çok büyüktür. Eğitim-öğretim ortamlarına teknolojiyi entegre etmek ve teknolojiden etkili bir şekilde faydalanmak için okul yöneticilerinin teknoloji okuryazarı olması oldukça önemlidir. Bu araştırmada Trakya Üniversitesi İktisat Fakültesi, Eğitim Fakültesi ve Beden Eğitimi Spor Yüksek Okulunda görev yapan yöneticilerin teknoloji okuryazarlığı incelenmiştir.
Nitel bir araştırma olan bu çalışmada görüşme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma verileri, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Eğitim Fakültesinden 8, İktisat Fakültesinden 8 ve Beden Eğitimi Spor Yüksek Okulundan 4 yönetici olmak üzere toplam 20 öğretim üyesi ile yapılan yarı-yapılandırılmış görüşmeler yoluyla toplanmıştır.
Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre, üniversitede görev yapan yöneticilerin bilgisayar kullanma konusunda kendilerini kısmen yeterli gördüğü anlaşılmıştır. Okul yöneticileri kendi bölümü kendi alanıyla ilgili teknolojik araçların özelliklerini bildiğini, rahatça kullandığını, okulda bulunan tüm teknolojik araçların özelliklerini bilmediğini ifade etmektedirler. Teknoloji kullanımı genel anlamda başarıyı arttırdığını ifade etmişlerdir. Trakya Üniversitesinde bulunan okul yöneticileri en çok kullandığı eğitim teknolojileri bilgisayar, projeksiyon cihazı ve yazıcılar olduğu internet erişimini genellikle araştırmalarında kullandıkları görülmüştür. Sonuç olarak, okul yöneticilerinin teknolojiyi aktif olarak kullandıkları ve teknoloji okuryazarlık düzeylerinin yüksek olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Teknoloji, teknoloji kullanımı, teknoloji okuryazarlığı,
Name of Project: An Analysis OF Technology Literacy of School Administrators Prepared by: Özlem BERBER
ABSTRACT
The role of school administrators and teachers in the use of technology in education and training is enormous. It is very important that school administrators have technology literacy to integrate technology into educational environments and make effective use of technology. In this research, the technology literacy of the administrators working at Trakya University Faculty of Economics, Faculty of Education and College of Physical Education and Sports was analyzed.
In this qualitative study, interview method is used. The research data were collected through semi-structured interviews with a total of 20 faculty members, including 8 from the Faculty of Education, 8 from the Faculty of Economics and 4 administrators from College of Physical Education and Sports in 2016-2017 Academic Year.
As a result of the research, it is understood that administrators working at the university consider themselves partially adequate in using computers. School administrators indicate that they are aware of the characteristics of the technological tools related to their department and their field, they use them easily, and they do not know the characteristics of all the technological tools at school. They state that the use of technology increases success in general terms. It seems that mostly used educational technology tools by school administrators at Trakya University are computers, projectors and printers whereas Internet access is mostly used in their researches. As a result, it is determined that the school administrators use the technology actively and their technology literacy levels are high.
Key words: Technology, technology use, technology literacy,
TEŞEKKÜR
Yüksek Lisans dönem projesi hazırlamamda bana yardımcı olan proje danışmanım Doç.Dr. Yılmaz ÇAKICI’ ya,
Trakya Üniversitesi Anabilim Dalı Başkan ve Başkan Yardımcıları, Bölüm Başkan ve Başkan Yardımcılarına teknoloji okuryazarlık düzeyleri inceleme sürecinde bana zamanlarına ayıran, sorularıma içtenlikle cevap veren tüm öğretim üyelerine,
Her zaman, her koşulda, her daim sabırla yanımda olan eşim ve çocuklarıma sonsuz sevgi, saygı ve teşekkürlerimi sunarım.
Özlem BERBER Edirne-2017
İÇİNDEKİLER Özet...i Abstract ... ii Teşekkür... iii İçindekiler………... v Tablolar………... vii 1.BÖLÜM . ... 1 GİRİŞ ... 1 1.1.Problem... 2 1.2.Amaç. ... 7 1.3.Önem... …8 1.4.Sayıltılar...9 1.5.Sınırlılıklar ... .9 1.6.Tanımlar... 10 1.7.İlgili Araştırmalar………. ... 11
1.8.Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar…..……… ... 12
1.9.Yurt İçinde Yapılmış Çalışmalar ...13
1.10.Araştırmanın Değerlendirilmesi…….…..………...………16
II.BÖLÜM ... 18
İLGİLİ ALANYAZIN...18
2.1.Teknoloji Okuryazarlığı... .18
2.2.Teknoloji Okuryazarlığının “Bilgi” Boyutu Nitelikleri...21
2.3.Teknoloji Okuryazarlığının “Eleştirel Düşünme ve Karar Verme” boyutu……….………...21
2.4.Teknoloji Okuryazarlığının “Uygulama” Boyutu...21
2.6.Öğretmenlerin Teknoloji Okuryazarı Olma Gerekliliği…... 24 III.BÖLÜM………...….………31 ARAŞTIRMA YÖNTEMİ………..…..31 3.1.Araştırma Modeli……….…..31 3.2.Çalışma Grubu……...……….……...33 3.3.Verilerin Toplanması……….…...……….35 3.4.Verilerin Analizi.. ……….…...……….35 IV.BÖLÜM... 37 BULGULAR VE YORUM………...………37 V.BÖLÜM ... 61 SONUÇLAR VE ÖNERİLER... 61 5.1.Sonuçlar... 61 5.2.Öneriler……….………..………..63 KAYNAKLAR ... 64 EKLER...68
TABLOLAR
Tablo No: Sayfa No:
1.Öğretmenler İçin Teknoloji Okuryazarlığı Standartları………...…27
2. Araştırmaya Katılan Eğitim Çalışanlarının Demografik Özellikleri………33
3. Okul Yöneticilerinin Teknolojinin Tanımı İle İlgili Görüşlerinin Dağılımı.…...37
4. Okul Yöneticilerinin Okulda Kullanılan Teknolojik Araçların Dağılımı……...…40
5. Okuldaki Teknolojik Araçları Yeterli Olup Olmadığının Dağılımı…………...…41
6. Okul Yöneticilerinin Okulda Bulunan Teknolojik Araçların Tüm Özelliklerini Bilip Bilmediğinin Dağılımı………...………....43
7. Okul Yöneticileri Okuldaki Teknolojik Araçların Kullanımında Sorun Yaşayıp Yaşamadığı Dağılımı………45
8. Okul Yöneticileri Eğitim Öğretim Sürecinde Teknoloji Kullanımı
Hususuna İlişkin Görüşlerin Dağılımı……….………...………48
9.Okul Yöneticileri Eğitimde Teknoloji Kullanımı ve Başarı Arasındaki İlişkiyi Yorumlama Frekans Dağılımı………..………..……50
10. Okullunuzda Bulunan Öğretmenlerin Teknolojiden Yararlanma
Dağılımı……….…………...…..53 11. Okullunuzda ki Öğretmenlerin Teknoloji Kullanımını Özendirmek Geliştirmek İçin Yapılan Faaliyet Dağılımı……….….………...…55
12. Okullarda Teknolojinin Etkili ve Verimli Kullanımı İçin Yapılan Faaliyetler Dağılımı……….………..57
1. BÖLÜM
Bu bölümde araştırmanın kavramsal çerçevesini oluşturan konular başlıklar halinde ele alınmıştır.
Bu bölümde problem durumu, araştırmanın amacı, önemi, sınırlılıkları, tanımlar ve temel kavramların açıklamaları ve ilgili araştırmalar yer almaktadır.
GİRİŞ
Teknoloji insan yeteneklerini genişletmek ve insan ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılan bilgidir. Teknoloji inanların kendi amaçlarına uygun bir şekilde doğal dünyayı kullanmasıdır. Teknoloji bilimi kullanarak hayatı kolaylaştırmak için yapılan araç ve gereçtir.
Dijital çağ ya da bilgi çağı diye nitelendirilen günümüz dünyasında, geleneksel öğrenme-öğretme anlayışında ortaya çıkan güncel eğilimler, çağın gereksinim duyduğu özelliklerde bireylerin yetiştirilmesinde bilgi ve iletişim teknolojilerinin pedagojik yaklaşımlarla temellendirilerek işe koşulmasını neredeyse zorunlu bir hale getirmektedir (Bülbül ve Çuhadar, 2011; Tan, 2010).
Çağımızda teknoloji hızlı bir şekilde ilerlemektedir. Teknoloji insan hayatını kolaylaştırmayı başarmıştır. Teknoloji çağımızın vazgeçilmezi olmuştur. Teknolojinin kullanım alanları çok geniştir. Eğitimden sağlığa, savunma sanayine kadar her alanda kullanılan teknoloji sosyal ve ekonomik hayatta vazgeçilmesi durumuna gelmiştir.
Teknolojinin eğitimde etkin kullanılması, maddi olanaklardan çok öğretmenlerin çağa uygun olarak kendilerini geliştirmelerine ve sahip olunan imkânların öğretmenler tarafından verimli kullanılmasına bağlıdır.
Öğretmenlerin sahip oldukları yeterlilikler, eğitim sisteminin başarısı ile ilişkilidir. Öğretmensiz bir eğitim olmayacağı için eğitim ortamında öğretici konumunda olan öğretmenin öğretime katkı sağlayacak her türlü teknolojiye karşı öncelikle olumlu tutumları olması ve en az temel seviyede teknoloji kullanması gerekmektedir. Özellikle öğrencileri yönlendirme sorumluluğu üstlenen öğretmenlerin teknoloji okuryazarlığı becerileriyle donatılması gereklidir. Toplumun gereksinim duyduğu insan profiline uygun bireyler yetiştirme sorumluluğunu üstlenmiş olan eğitim kurumlarından beklenen ise teknolojiyi bilinçli kullanabilen ve kendi kendine öğrenen bireyler yetiştirmeleridir (Akkoyunlu ve Kurbanoğlu, 2003).
Okul yöneticisinin, eğitim teknolojisi araçlarının okulda etkili ve verimli kullanımıyla ilgili bilinçli kararlar verebilmesi, öğretmenleri ve öğrencileri yönlendirebilmesi, diğer bir deyişle etkili bir teknoloji liderliği yapabilmesi için bu araçları tanıma ve kullanma konusunda ilgili ve istekli olması gerekir (Ergişi, 2005)
1.1. Problem Durumu
Bilgi teknolojilerinin hızla geliştiği günümüzde, pek çok bilim adamı, bilgi çağının yaşandığını düşünmektedir. Geçmiş yüzyıllara kıyasla daha fazla bilgi üretilmesi, daha çok bilgiye ihtiyaç duyulması ve üretilen bilginin büyük bir hızla dünyanın her yanına yayılması da bu düşüncenin temelini oluşturmaktadır. Bilginin yayılmasını ise gelişen teknolojik imkânlar sağlamaktadır. Netice olarak bilgi teknolojilerini etkili kullanan ve yeni bilgi üretebilen ülkeler bilgi toplumları haline dönüşmektedir (Halis, 2002). Teknoloji; makineler, işlemler, yöntemler, süreçler, sistemler, yönetim ve kontrol mekanizmaları gibi öğelerin belirli bir düzende bir araya getirilmesi ile oluşan ve bilim ile uygulama arasında köprü görevi yapan bir disiplin olarak tanımlanabilir (Alkan, 2005).
Küresel boyutta gerçekleşen bilgi aktarımında, teknolojinin çok önemli bir görevi vardır. Teknolojiyi etkili kullanmada iş, uygulayıcılara ve planlayıcılara düşmektedir. Bilgi teknolojilerini etkili kullanan ülkeler bilgi toplumlarına dönüşmektedir. Bu ülkeler, ABD ve Japonya’da olduğu gibi büyük boyutlu iletişim ağları kurmaktadırlar. Kurulan iletişim altyapısı sayesinde, iş yerleri ve evler birbirine bağlanmakta ve böylece bilgiye kolay ulaşılan bir nitelik kazandırılmaktadır. Bireyler; bankacılık, sigortacılık, sanat, eğitim, sağlık gibi konulardaki hizmetlerden kolayca faydalanabilmektedir. Teknolojide varılan bu noktadan sonra, eğitim imkânlarının daha çok kişiye ulaştırılması, zaman ve mekân açısından yeni düzenlemeler gerektirmektedir.
Etkili ve kaliteli eğitime ihtiyaç artmaktadır. Çalışanların daha bağımsız, daha yaratıcı, daha aktif olması istenmekte, bütün bunlar bilgi teknolojilerinin eğitimde kullanılmasını mecburi kılmaktadır (Halis, 2002). Eğitim teknolojisi, öğrenme için gerekli olan kaynak ve süreçlerin tasarlanması, geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmelerinin pratiği ve teorisidir (Seela ve Richey, 1994). Bu tanımlama AECT (Association for Educational Communication and Technology) tarafından çok yaygın olarak kullanmaktadır. Bu durumda eğitim teknolojisinin bir disiplin dalı olduğu vurgulanmaktadır (Akt: İşman, 2005). Okullarda bilgi teknolojilerinden istenilen düzeyde faydalanılabilmesi için öğretmenlere çok büyük görevler düşmektedir. Öğretmenler bilgi teknolojilerini kendi eğitim öğretim etkinliklerini içine dahil ederek daha verimli eğitim öğretim ortamları tasarlamanın yanı sıra, kendi kişisel ve mesleki gelişiminde de bilgi teknolojilerini aktif bir şekilde kullanmalı ve eğitim öğretim ortamında yer alan tüm paydaşlara örnek olmalıdır. Öğretmenler, okul yöneticileri bilgi teknolojilerinin okullara entegre edildiğinde sağladığı avantajları önce kendisi keşfedip kabullenmeli, daha sonra ise bu durumu okullardaki diğer paydaşlarla paylaşmalıdır.
Okulların en iyi bilgi teknolojileri entegrasyon düzeyine ulaşması için;(BT Entegrasyonu Temel Araştırması, 2007)
• Öğretmenler bilgi teknolojileri kaynaklarını (bilgisayarlar, tarayıcılar dijital kameralar ve eğitim yazılımları vb.) kullanma olanağına ve becerisine sahip olmalıdır. • Bilgi teknolojilerini, ders materyali geliştirmede kullanmak isteyen öğretmenler için destek olanağı olmalıdır.
• Öğretmenler, bilgi teknolojilerini farklı ortamlarda (kütüphane, çalışma odaları, sınıflar vb.) kullanabilmelidir.
Öğretmenlerin bunları gerçekleştirebilmesi için bilgi teknolojileri imkânlarının öğretmenlere sunulması, en önemlisi de öğretmenlerin bilgi teknolojileri okuryazarı olması gerekmektedir.
Geçmiş yıllara oranla daha fazla bilgi üretilmesi ve bilgiye olan ihtiyaç, teknolojinin bu denli hayatımızda yer alması, eğitimde kullanılması; yaşam boyu öğrenme, bilgi okuryazarlığı, bilgi teknolojileri okuryazarlığı, bilgisayar okuryazarlığı, e-okuryazarlık, ağ okuryazarlığı gibi kavramların çağımızda kullanılmasına sebep olmuştur.
Türk Dil Kurumu’nun resmi sitesinden, okuryazarlık kelimesinin anlamına bakıldığında “okuryazar olma durumu” olarak, okuryazar, kelimesi ise; “okuması yazması olan, öğrenim görmüş (kimse)” olarak açıklanmaktadır. Günümüzde ise okuryazarlık kavramı; bilgiyi sadece okuyup yazabilen kişiler değil, aynı zamanda bilgiye ihtiyaç duyan, bilgiye ulaşan, ulaştığı bilgiyi değerlendiren, yorumlayan ve uygulayan kişiler için kullanılmaktadır (TDK,2008).
Literatürde geçen tüm bu okuryazarlık kavramlarındaki ortak özelliğin, “belli bir konuda bilgi edinmede önkoşulun yerine getirilmesi” olduğu görülmektedir. Bu bağlamda ilgili alandaki okuryazarlık, bu alana yönelik olarak kişinin uzmanlık düzeyinde değil, ancak temel düzeyde bilgi sahibi olmasıdır. Örneğin bir bilim adamının bilimsel okuryazar olması bilim adamı olduğu anlamına değil, bilimle ilgili genel bilgilere sahip olduğu anlamına gelmektedir (Polat, 2005).
Akkoyunlu (1995), “Bilgi Teknolojilerinin Okullarda Kullanımı ve Öğretmenlerin Rolü” isimli, formatör öğretmenlerin bilgisayarları işlerinde nasıl kullandıkları, bilgisayara karşı tutumları ve onların öğrenme stilleri konusunda betimsel bir araştırma yapmıştır. Bu araştırmanın sonucunda, öğretmenlerin çoğunun bilgisayara karşı olumlu tutuma sahip olduğu ancak elektrik, fen ve matematik gibi alanlardan gelen öğretmenlerin diğerlerine göre daha olumlu tutuma sahip oldukları belirtilmektedir. Öğretmenlerin işlerinde bilgisayar kullanmaları, bilgisayara karşı olumlu tutum geliştirmelerinde önemli etkenlerden birisi olabileceği vurgulanmaktadır. Günümüzde, öğretmen yetiştiren kurumların programlarına bilgisayar okuryazarlığını artıran derslerin yanı sıra bilgisayarlı/bilgisayarla eğitim derslerinin konulması zorunlu hale geldiği belirtilmektedir. Yetişmiş öğretmenlerin de hizmet içi eğitim kursları ile bilgisayarlı/bilgisayarla eğitim kurslarından geçirilerek, öğretmenlere bilgisayar okuryazarlığının kazandırılmasının sağlanması önerilmektedir. Bilgisayar okuryazarı, teknoloji okuryazarı, bilgi teknolojileri okuryazarı gibi kavramlar oldukça sık kullanılmaktadır. Günümüzde bu kavramlara yüklenen anlamlar büyük önem taşımaktadır. Ayrıca bilgisayar okuryazarı, teknoloji okuryazarı, bilgi teknolojileri okuryazarı olarak nitelendirilen bireylerin hangi özellikleri taşıdıklarının bilinmesi de oldukça önemlidir
Bilgi teknolojileri okuryazarlığı ile eş anlamlı olarak kullanılan teknoloji okuryazarlığını, Uluslararası Teknoloji Eğitim Derneği (International Technology Education Association-ITEA, 2000) “teknolojiyi kullanma, yönetme, değerlendirme ve anlama becerisi” olarak tanımlamaktadır. Bilgi teknolojileri okuryazarı olan bir kişi artan kişisel gelişimiyle teknolojinin ne olduğunu, nasıl oluşturulduğunu, toplumu nasıl şekillendirdiğini ve karşılığında toplum tarafından nasıl şekillendirildiğini anlayan kişi olarak yorumlanmaktadır. Penrod ve Douglas (2002) ise bilgi teknolojisi okuryazarlığı becerilerini şu şekilde belirtmişlerdir:
• Teknolojik araçları kullanma,
• Sistemlere ya da ağlara uygun alt sistemlerin nasıl olduğunu anlama, • Kullanılan yazılımın nasıl çalıştığını anlama,
• Teknolojiyi kullanarak sorunları çözme,
• Değişen bilgi kaynaklarını belirleme ve kullanma; bilgi teknolojisinin geçmiş ve geleceğini tartışma,
• Bilgi teknolojisine ilişkin etik ve yasal sorunlarla ilgili düşüncelere sahip olma.
Teknoloji toplumunda teknoloji okuryazar bireylerin yetiştirilmesi için özellikle öğretmenlerin teknoloji ile içi içe olmaları ve var olan teknolojilerden yararlanabilmeleri için öncelikle o teknolojiyle ilgili belli düzeyde bir okur-yazarlığa sahip olmaları gerekmektedir. Araştırmalara göre teknoloji okuryazarı olan öğretmenlerin, olmayanlara göre mesleki açıdan daha yeterli oldukları vurgulanmaktadır. Ancak günümüzde öğretmenlerin büyük bir bölümünün teknoloji okuryazarlığı konusunda bir eksiklik yaşadığı görülmektedir. Bu eksikliğin nedeni incelendiğinde hizmet içi eğitimlerin yetersizliği ve eksikliği, öğretmenlerin; teknolojiye karşı olan ilgisizliği ve önyargıları, teknoloji kullanımından korkmaları, geçmişten gelen alışkanlıklarına devam etmeleri gibi birçok etkenin göze çarptığı görülebilir. Bu eksikliklerin en önemli nedenlerinden birisi ise bu konularda belirlenen teknoloji politikalarının hayata tam anlamıyla geçirilememesidir. Türk Eğitim Sistemi’nde Milli Eğitim Şuraları önemli bir yere sahiptir. Bu şuralarda alınan kararların incelenmesi, eğitim sistemi için teknoloji politikalarının belirlenmesi ve gerçekleştirilmesi açısından önemli görülmektedir. Teknoloji politikaları bakımından yıllara göre planlarda gözlenen değişiklikler ve teknoloji politikalarına ilişkin yaklaşımlar incelendiğinde, şuralarda alınan kararların önemli bölümünün, hiç uygulanmadığı, alınan kararın uygulamaya aktarılmasının zaman aldığı ve kısa bir süre uygulamaya konulduktan sonra uygulamadan vazgeçildiği görülmektedir. Şuralardan alınan kararların uygulanmamasının en önemli etkenlerinden birinin özellikle eğitim için bu yeni teknolojileri kullanabilecek nitelikte öğretmen sayısının yeterli olmaması ve öğretmen eğitimlerinin tamamlanmadan projelerin uygulamaya geçilmesi, nitelikli yetişmiş öğretmenlerin işe koşulmasında gecikmelerin yaşanmasıdır (Seferoğlu ve diğerleri, 2011).
Öğretim sürecine teknolojinin entegrasyonu, teknolojik bilginin yanı sıra hangi teknolojiyi, nerede, nasıl ve ne amaçla kullanıldığı bilgisini de gerektirir. Öğrenme
ortamları ile ilgili yapılan düzenlemeler, sadece hazırlanan programın içeriği, yöntemi veya teknolojisi ile değil, aynı zamanda öğretmenin bu konularda olumlu tutumu ve yeniliği kabul ederek uygulamaya dönüştürmesiyle olumlu sonuçlar vermektedir. (Memmedova ve Seferoğlu, 2002).
Öğretmenlerin teknoloji kullanımı konusunda olumlu tutumlar geliştirmesi, teknolojiyi uygun ve etkin bir şekilde kullanmasında kendilerine yeterli bir eğitimin veriliyor olması önemli bir değişken olarak söylenebilir. Teknoloji kullanımına karşı olumlu tutuma sahip olan öğretmenler hem teknolojiyi sınıflarında rahatlıkla kullanabilecek hem de teknoloji kullanımıyla mesleki ve kişisel açılardan kendilerini geliştirebilecek (Şahin ve Akçay, 2011) ve dolayısıyla teknoloji okuryazarı bireyler yetiştireceklerdir. Ancak bu konuda kendilerine rehberlik edilmesi önemlidir. Bu rehberlik görevi hizmet içi eğitimlerle birlikte bilişim teknolojileri öğretmenlerine düşmektedir (Seferoğlu, 2010).
1.2.Amaç
Bu araştırma ile okul yöneticilerinin teknoloji okuryazarlığına ilişkin görüşlerini belirlemek amaçlanmıştır.
Bu amaçla araştırmada aşağıdaki konularda okul yöneticilerinin düşünce ve görüşleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır:
1-Okul Yöneticilerinin “Teknoloji” kavramı ile ilgili düşünceleri,
2-Okul Yöneticilerinin okulda kullanılan teknolojik araçları kullanımı ile ilgili görüşleri,
3-Okul Yöneticilerinin okuldaki teknolojik araçların yeterliliği ile ilgili görüşleri,. 4-Okul Yöneticilerinin okulda bulunan teknolojik araçların tüm özelliklerini bilmeleri ile ilgili görüşleri.
5-Okul yöneticilerinin okuldaki teknolojik araçların kullanımında yaşadıkları sorunlar ile ilgili görüşleri.
6-Okul yöneticilerinin eğitim-öğretim sürecinde teknoloji kullanımı hususunda düşüncelerine ilişkin görüşleri.
7-Okul Yöneticilerinin eğitimde teknoloji kullanımı ile başarı arasında ilişki hakkındaki görüşleri.
8-Okul Yöneticilerinin okuldaki öğretmenlerin teknolojiden yararlanmaları ile ilgili görüşleri.
9-Okul Yöneticilerinin öğretmenlerin teknoloji kullanımını özendirmek ve geliştirmek için yapılan faaliyetler ile ilgili görüşleri.
10-Okul Yöneticilerinin okullarda teknolojinin etkili ve verimli kullanımı ile ilgili görüşleri.
1.3.Önem
Teknoloji günlük yaşantımızın önemli bir parçası haline gelmiş ve her alanda karşımıza çıkmaktadır. Teknoloji kullanımı doğal olarak insanların ihtiyaçlarını da farklılaştırmaktadır. Evde kullanılan en küçük cihazdan araçlarımıza kadar her taraf teknoloji ile donatılmıştır. Teknoloji bilgisine sahip olmanın zorunlu bir gereksinim olduğu teknoloji çağında; teknoloji kullanıcıların artması ve bunun eğitimde kullanılması ile öğrenme yöntemlerinin geliştirilmesi önemli bir kazanım olacaktır.
Teknoloji hayatın her alanını olduğu gibi eğitim sistemini de etkilemiştir. Teknoloji, eğitim sistemi içinde var olan öğretmen ve öğrencilerin rollerini, öğretme
ve öğrenme yöntemlerini değiştirmiş ve öğretmenlerin en önemli yardımcısı olma noktasına ulaşmıştır. Hayatın her alanına giren teknolojinin anlaşılması için teknoloji okuryazarlığı çok önem taşımaktadır. Teknolojinin mantığını bilmemiz gerekir. Bu sebeple teknolojik bireyler yetiştirmekle yükümlü olan öğretmenlerin teknolojiyi etkili bir şekilde kullanabilmeleri ve bu alanda kendilerine güvenmeleri yani teknoloji okuryazarı olmaları gereklidir.
1.4.Sayıltılar
Bu araştırmada aşağıdaki sayıltılardan hareket edecektir.
2. Araştırmaya katılan Anabilim Dalı Başkanlarının görüşmelerde soruları doğru ve samimiyetle yanıtladıkları kabul edilmiştir.
3. Katılımcıların, teknolojileri okuryazarlık düzeyleri ve teknolojiyi kullanma düzeyleri hakkında bilgi sahibi olduğu ve görüşmelerde yer alan sorulara cevap verecek düzeyde mesleki yeterliliğe sahip olduğu kabul edilmiştir.
1.5.Sınırlılıklar
1. Bu araştırma 2016-2017 öğretim yılıyla sınırlıdır.
2. Araştırmanın kapsamına giren konular; Eğitim kurumu yöneticilerinin teknoloji okuryazarlık düzeyleri ve teknolojiyi kullanma düzeyleri incelenmiştir.
1.6.Tanımlar
Bu araştırmada bazı kavramlar, aşağıda tanımlandıkları biçimiyle kullanılmıştır.
Teknoloji : Türk Dil Kurumu’nun resmi sitesinden, teknoloji kelimesinin anlamına
bakıldığında, Teknoloji Bir sanayi dalı ile ilgili yapım yöntemlerini, kullanılan araç, gereç ve aletleri, bunların kullanım biçimlerini kapsayan uygulama bilgisi, uygulayım bilimi. İnsanın maddi çevresini denetlemek ve değiştirmek amacıyla geliştirdiği araç gereçlerle bunlara ilişkin bilgilerin tümü (TDK 2016)
Eğitim alanında yirminci yüzyılın son çeyreğinden itibaren daha sıkça
kullanılmaya başlanan teknoloji teriminin tanımı sözlükte “Bir sanayi dalı ile ilgili yapım yöntemlerini, kullanılan araç ve gereçleri kapsayan bilgi” şeklinde yapılmıştır (TDK, 2016). Teknoloji terimi ile ilgili yapılan diğer bir tanımda ise, teknoloji, bir şeyin nasıl yapıldığını bilme olarak ifade edilmiştir (AAAS, 1993). Bilindiği gibi, teknolojinin herkes tarafından kabul edilen ortak bir tanımını yapabilmek oldukça güçtür. Bu nedenle, teknoloji faklı alanlarda faklı şekillerde sınıflandırılmıştır. Bunlar (Web, 2003);
a) Nesne olarak teknoloji: araç-gereç, alet, silah ve makine, b) Bilgi olarak teknoloji: teknolojik yeniliklerin gelişimini bilme,
c) Etkinlik olarak teknoloji: bireylerin becerileri, yöntemleri ve yordama, d) Yöntem olarak teknoloji: ihtiyaç ve çözümleme,
e) Sosyo - tekniksel sistem olarak teknoloji: bireyleri ve diğer objeleri birleştirme, objeleri üretme ve kullanmadır.
Okuryazar: Türk Dil Kurumu’nun resmi sitesinden, okuryazarlık kelimesinin
anlamına bakıldığında “okuryazar olma durumu” olarak, okuryazar, kelimesi ise; “okuması yazması olan, öğrenim görmüş (kimse)” olarak açıklanmaktadır. Günümüzde ise okuryazarlık kavramı; bilgiyi sadece okuyup yazabilen kişiler değil,
aynı zamanda bilgiye ihtiyaç duyan, bilgiye ulaşan, ulaştığı bilgiyi değerlendiren, yorumlayan ve uygulayan kişiler için kullanılmaktadır (TDK,2016).
Bilgi Teknolojileri: Bilgi teknolojisi elektronik ortamda bilgiye ulaşma, elde etme,
kaydetme, düzenleme, kullanma ve sunma olanağı veren donanım (bilgisayarlar, tarayıcılar, dijital kameralar vb.) ve bilgisayar yazılımları (veri tabanı ve çoklu ortam programları) ile telefonlar, belge-geçerler, modemler ve bilgisayarlar gibi bilgiye erişme ve kullanmayı sağlayan telekomünikasyon araçlarını tanımlamak için kullanılan bir terimdir (UNESCO, 2002).
Bilgisayar Okuryazarlığı: Bilgisayarı kullanma yeteneğidir. Bununla birlikte,
bilgisayar okuryazarlığı için şu türden tanımlar da yapılmaktadır:
• Çeşitli amaçlara ulaşmada bilgisayarı ve programları denetleme yeteneği. • Çeşitli bilgisayar uygulamalarını kullanma yeteneği.
• Bilgisayarın birey ve toplum üzerindeki ekonomik, psikolojik ve toplumsal etkilerini anlama yeteneği.
• Bilgisayarı bilgiyi elde etmede, iletişim kurmada ve sorun çözmede kullanma yeteneği (Akkoyunlu,1996).
1.7. İlgili Araştırmalar
Bu araştırma ile ilgili öncelikle yurt dışında konuyla ilgili yapılan araştırmalara, sonrasında ise bu araştırma konusuna yakın olan ya da ortak yönleri olan yurt içinde yapılan araştırmalara yer verilmiştir. İlgili araştırmaların sonunda incelenen araştırmaların değerlendirilmesi yapılmıştır.
1.7.1 Yurt Dışında Yapılmış Araştırmalar
Karal ve Berigel (2005) çalışmalarında öğretmen adaylarının eğitim sistemindeki değişikliklerde önemli bir rol oynayan teknolojik gelişmelere uyum sağlayabilmeleri ve bu teknolojileri eğitim ortamlarında rahatça kullanabilmeleri için ihtiyaç duydukları becerileri kazanmalarında eğitim fakültelerinin etkisini ele almışlardır. Araştırma için veriler, öğretmenlerin teknolojiyi eğitimde kullanmaları ve teknolojiye bakış açılarını ölçmeyi içeren sorulardan oluşan bir anket aracılığı ile toplanmıştır. Araştırma sonunda elde edilen bulgulara göre öğretmenlerin eğitimde teknolojiyi kullanmakta ve yeni teknolojik gelişmeleri eğitime adapte etmede sorunlar yaşadıkları belirtilmiştir.
Tuti (2005) tarafından bilişim teknolojilerinin eğitimde kullanımı üzerine yapılan çalışmanın amacı, ilköğretim düzeyindeki okullarda bilişim teknolojilerinin kullanım durumunun, eğitimde bilişim teknolojilerinin kullanımıyla ilgili performans göstergelerine göre belirlenmesi; öğrencilerin bilgisayar öz-yeterlik algılarının ve bilişim teknolojileri görüşlerinin incelenmesidir. Bu çalışmada eğitimde bilişim teknolojileri performans göstergeleri, erişim, bilgisayar kullanımı, internet kullanımı ve bilgi ve iletişim teknolojilerinin eğitimde kullanımı olmak üzere dört yönüyle ele alınmıştır. Öğrencilerin, çalışmada kullanılan ölçeğe verdiği cevaplar okul türüne ve cinsiyete göre farklılık gösterdiği gibi, bilgisayar öz yeterlik algılarının yüksek ve bilişim teknolojileri kullanımı ile ilgili görüşlerinin olumlu olduğu sonucuna varılmıştır.
Frank (2009) , “Gelişen dünyada teknoloji okuryazarlığı: Bangladeş Örneği” adlı çalışmasında Bangladeş özel ve devlet okullarında eğitim gören ilköğretim öğrencilerinin teknoloji okuryazarı olmaları için teknoloji müfredat yapısı incelenmiştir.
Araştırmada ilköğretim öğrencilerinin gelişen dünyaya ayak uydurabilmeleri ve teknoloji okuryazarı olmaları için öğrenciler, veli, öğretmen ve siyasilerin işbirliği halinde olmaları ve buna uygun müfredat oluşturulması gerekliliği belirtilmiştir.
Becker, Hodge, Sepelyak (2010), Teknoloji Okuryazarlığının Değerlendirilmesi: Proje Tabanlı Öğrenme için durum değerlendirilmesi adlı araştırmalarında ilköğretim öğrencilerinin teknoloji okuryazarlığı durumlarının proje tabanlı öğrenme ile öğrenme durumları incelenmiştir. Öğrencilerin proje tabanlı öğrenme ile teknoloji okuryazarlığı düzeylerinin geliştirilebileceği ve bu şekilde teknoloji okuryazarlığı durumlarının daha sağlıklı bir şekilde değerlendirileceği sonucuna ulaşmışlardır.
Kingsley (2010), “K-12 okullarında Teknoloji Araçlı Kritik Okuryazarlık: 21.yy Öğretmen Eğitimi İçin Çıkarımları” adlı araştırmasında öğretmenlerin eğitim ortamında teknoloji kullanımlarının tutum, inanç ve deneyimleri ile ilişkisine göre teknoloji okuryazarı olma durumlarını incelemiştir.
1.7. 2 Yurt İçinde Yapılmış Çalışmalar
İşman (2002) Sakarya ilinde yaptığı, öğretmenlerin eğitim teknolojilerinikullanmalarına ilişkin çalışmasında öğretmenlerin genel olarak klasik eğitim teknolojilerini etkin bir şekilde kullandıklarını, ancak internet ve bilgisayar teknolojileri gibi yeni gelişen eğitim teknolojilerinden haberdar olmadıklarını ve bunları eğitim öğretim ortamlarında etkin bir şekilde kullanamadıklarını ortaya koymuştur. İşman (2003), öğretmenlerin eğitim teknolojilerine yönelik tutumlarına ilişkin yaptığı bir diğer araştırmada, öğretmenlerin eğitim teknolojilerini öğrenme-öğretme ortamlarında yeterince kullanmadıklarının ortaya çıktığını belirtmektedir. Eğitim teknolojilerine yönelik tutumu olumlu olan öğretmenlerden, öğrenci ihtiyacına göre hedef belirlemesi, derslerde içeriğe göre değişik yöntemler uygulayarak motivasyonu yükseltmeye çalışması, görsel-işitsel materyalleri kullanarak derslere olan ilgiyi artırması, araç-gereç kullanımının öğretimde önemli unsur olarak görmesi ve sınavların öğrenmeye yönelttiğini düşünmesi beklenmektedir. Teknolojinin derslere bütünleştirilmesi etkili öğretim için kaçınılmaz hale gelmektedir.
Öğretmenlerin gelişen teknolojiyi sınıfta kullanabilmeleri için öncelikle teknolojiyi benimsemesine, teknolojiye karşı olumlu tutum göstermesine bağlı olacaktır.
Ulaş ve Ozan (2005) sınıf öğretmenlerinin eğitim-öğretim faaliyetlerinde eğitim teknolojilerini kullanımları konulu araştırmasında, öğretmenlerin eğitim-öğretim faaliyetlerinde eğitim teknolojilerini kullanmalarının cinsiyete, yaşa, mesleki kıdeme, eğitim durumlarına, görev yaptıkları kurumun türüne ve sınıflarındaki öğrenci sayılarına göre aralarında önemli fark olduğunu belirtmişlerdir. Sınıf öğretmenlerinin sınıf içindeki öğrenme-öğretme faaliyetlerinin eğitim teknolojilerini kullanım düzeylerini belirlediğini ve cinsiyet, yaş, eğitim durumu, mesleki kıdem, kurum türü ve öğrenci sayısı değişkenlerine göre sınıf öğretmenlerinin sınıf içi öğrenme-öğretme faaliyetlerinde eğitim teknolojilerini kullanım düzeyleri arasında anlamlı bir fark olup olmadığını açıklamışlardır. Sınıf öğretmenlerinin sınıf içi öğrenme-öğretme faaliyetlerinde klasik olarak nitelendirilebilecek düz yapıya sahip teknolojileri ve farklı öğrenme-öğretme yöntemlerini sık olarak kullandıkları ve yeterli oldukları belirlenmiştir. Sınıf öğretmenlerinin sınıf içi öğrenme-öğretme faaliyetlerinde bilgisayar teknolojilerini, internet temelli teknolojileri ve görsel-işitsel teknolojileri ise seyrek olarak kullandıkları ve bu teknolojilerin kullanımında istenilen yeterliğe sahip olmadıkları da araştırma sonucunda elde edilmiştir.
Fendi, (2007) tarafından yapılan “İlköğretim Öğretmenlerinin Teknoloji Kullanım Yeterliliği” ile ilgili çalışmada öğretmenlerin teknolojik araç gereçleri kullanmasını gerektiren ve engelleyen sebeplerle ilgili görüşlere yer verilmiştir. İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlere teknoloji kullanımının önemini kavratmak ve öğretmenlerin teknoloji kullanım yeterliliğini belirlemek amaçlanmıştır. Eğitim öğretimin çeşitli safhalarında kullanılan teknolojik araç gereçler ve materyaller ayrıntılı olarak açıklanmış ve bunların öğretmene sağladığı faydalar değerlendirilmiştir. Öğretmenlerin teknoloji kullanımı konusunda bilinçlendirilmeleri gerekliliği üzerinde durulmuş ve öğretmenlere teknoloji kullanımını artıracak öneriler sunulmuştur.
Özaydın (2010) “Teknoloji kültürü ve etik” adlı çalışmasında teknoloji kültürü ve beraberinde getirdiği etik anlayışı araştırılmıştır. Teknoloji; cep telefonu, bilgisayar ve televizyon cihazları ile sınırlandırılmıştır. Araştırmada, üniversite öğrencilerinin Kulaklıkla müzik dinlerken tanıdıkları ile karşılaşınca kulaklıklarını çıkarttığı, arkadaşları ile konuşurken aynı zamanda cep telefonları ile ilgilenmenin uygun olmadığını düşündükleri, toplu kullanım alanlarında telefonlarını sessize aldıkları belirlenmiştir. Ancak özel günlerde, gelen mesajların diğer kişilere aynen gönderilmesi cep telefonlarının 24 saat açık tutulması gibi konularda bir kültür oluştuğu belirlenmiştir. Üniversite öğrencilerinin, e-mail yazışmalarında kişiye özel hitapla başlamaya özen gösterdikleri, resmi e-maillerde ifadelerine dikkat ettikleri belirlenmiştir. Öğrencilerin gelen e-mailleri geciktirmeden cevaplama, msn gibi ağlarda çevrim içi oldukları halde çevrim dışı görünme, bu ağlarda arkadaşlarından gelen teklifleri kabul etme kültürü oluşturdukları belirlenmiştir. Öğrenciler, televizyonda sevdikleri program varken arkadaşlarının misafir olarak gelmesi durumunda televizyonu kapattıklarını belirtirken, bir kısmının televizyon için uydu bağlantısı yaptırdıktan sonra aile içi iletişiminde azalma olduğu, televizyon izlerken bir yandan da bir şeyler yeme kültürü oluşturdukları belirlenmiştir. Teknoloji kültürü ve etik konusunda, cinsiyetlere ve bölümlere göre bazı konularda farklılık bulunmuş, öğretim türlerine göre ise değişme belirlenmemiştir.
Seferoğlu (2011) “Bilgi Toplumunda Öğretmenin Tükenmişliği” konulu çalışmasında teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler ve öğretmen tükenmişliğini etkileyen değişkenleri teknoloji kullanımı ve uygulamalar açısından irdelenmiştir. Bu amaçla teknoloji politikaları incelenmiş ve bu politikaların uygulanamamasının arkasında yatan nedenler sorgulanmıştır. Araştırmalarda öğretmenlerin büyük bir bölümünün teknoloji okuryazarlığı konusunda bir eksiklik yaşadığını ve bu durumun tükenmişliğin en önemli tetikleyicilerinden biri olduğu belirtilmiştir. Bu eksikliğin oluşma nedenleri olarak; hizmet içi eğitim yetersizliğinden, sayısal uçuruma kadar birçok etkenin varlığı belirtilmiştir. Teknolojinin yaşamın her alanını sürekli olarak değiştirdiği ve sürekli olarak geliştiği çağımızda öğretmenlerin teknolojik yeterliklerinin sürekli olarak geliştirilmesi gerektiğinin önemi üzerinde durulmuştur.
Metin (2011) Teknoloji Okuryazarlığını geliştirmek üzere yetişkinlere yönelik bir eğitim programı konulu araştırmasında yetişkin bireylerde teknoloji okuryazarlığına yönelik bir farkındalık oluşturmak ve bilgi düzeylerini artırmak için bir eğitim programı geliştirilmiş ve yetişkinlerde teknoloji okuryazarlığının teknolojiyi kullanabilme boyutu araştırılmıştır. Araştırmaya göre yetişkinlerin bu eğitim programını faydalı bulduğu ve bu programın teknoloji okuryazarlığı alanında önemli bir boşluğu doldurduğu belirtilmiştir.
1.7. 3 Araştırmaların Değerlendirilmesi
Yurt dışında yapılan çalışmalarda; teknoloji okuryazarlığı kavramı, teknoloji okuryazarlığı boyutları üzerinde durulmuştur. Özellikle öğretmen, öğretmen adayları ve öğrencilerin teknoloji okuryazarlığı görüş ve düzeyleri konularına yönelik araştırmalar bulunmaktadır.
Yurt içinde araştırmalarla ilgili literatür taraması sonucunda çeşitli değişkenlere göre teknoloji kullanımı ile ilgili çeşitli meslek grupları üzerinde çalışmalar yapıldığı halde ilköğretim öğretmenlerinin teknoloji okuryazarlığı görüşlerine yönelik bire bir hazırlanmış araştırmaya rastlanmamıştır. Bununla birlikte öğretmenlerin derslerde bilişim teknolojilerini kullanmaya yönelik ve teknolojiye karşı tutumlarına ilişkin birbirinin tekrarı niteliğinde, bir çok araştırmaya rastlanmıştır. Teknoloji okuryazarlığı ve boyutları üzerine birebir çalışmalar yer almamaktadır. Türkiye’de özellikle son yıllarda daha çok teknoloji liderliği konusunda yapılan çalışmalar artış göstermektedir. Bu çalışmalarda teknolojiye karşı tutumlar ön plana çıkmıştır. Yapılan bu çalışmalar teknoloji liderliği, teknoloji yönetimi ve yeterliklerini (Can, 2003, 2008; Hacıfazlıoğlu, Karadeniz ve Dalgıç, 2010), okul yöneticilerinin teknolojiye yönelik tutumlarını (Akbaba‐ Altun 2002, 2008; Akbaba‐ Altun ve Gürer, 2008; Tanzer, 2004; Helvacı, 2008; Karadağ, Sağlam ve Baloğlu,
2008; Seferoğlu, 2009) ve yöneticilerin teknoloji kullanım düzeylerini (Ağar ve Erginer, 2007) belirlemeye yönelik olduğu görülmektedir.
II.BÖLÜM
İLGİLİ ALANYAZIN
Bu bölümde teknoloji okuryazarlığı, eğitimde teknoloji okuryazarlığı, hakkında bilgi verilecektir.
Teknoloji Okuryazarlığı
Geçmişte basit okuma, yazma ve hesaplama becerilerine sahip bireyler iyi eğitim görmüş olarak algılanırken son yıllarda yaşanan hızlı gelişim ve değişimin ortaya çıkardığı koşullar sözü edilen temel becerilerin üstüne farklı becerilerin eklenmesini zorunlu kılmaktadır. Toplumlar değiştikçe hayatın karmaşası ile uğraşmak için gerekli araç ve becerileri de değişmektedir. Bu bağlamda bireylerden geliştirilmesi istenen beceri alanlarından birisi de okuryazarlıktır. Günümüzde teknolojik gelişmelere paralel olarak, okuryazarlık kavramı, adeta bir slogan gibi değişik konularla bir araya gelmiştir(Odabaşı, 2000).
Okuryazarlık sadece temel yazılı metinleri çözümleyebilme becerisi veya okuması yazması olan, öğrenim görmüş kimse olmaktan çıkmış, gelişerek ve çeşitlenerek; dijital okuryazarlık, kültürel okuryazarlık, görsel okuryazarlık, ekolojik okuryazarlık, bilgi okuryazarlığı, bilgisayar okuryazarlığı, çevre okuryazarlığı, kültür okuryazarlığı, duygusal okuryazarlık gibi 34 farklı okuryazarlık alanı tanımlanmıştır (Snavely ve Cooper, 1997).
Bilgi ve teknoloji çağının zorunlu bir gereksinimi olarak ortaya çıkan okuryazarlık kavramı alanlarına bakıldığında bu okuryazarlık türlerinin önemlilerinden birisinin hiç kuşkusuz teknoloji okuryazarlığı olduğu rahatlıkla söylenebilir. Toplumu oluşturan bireyler tarafından teknolojinin anlaşılması yani
teknoloji okuryazarlığı, bireyin toplumla olan ilişkilerini kolaylıkla anlayabilmesini sağlaması bakımından önem arz etmektedir (Bacanak vd., 2003).
Holland (2004) teknoloji okuryazarlığı kavramının; teknolojiyi kullanma becerisini, teknoloji kullanımı ile yükselen karmaşık problemleri anlayabilme yeteneğini ve toplum içerisindeki teknolojinin rolünü takdir edebilme becerilerini içermekte olduğunu belirtmektedir (akt: Kıyıcı, 2008, s.16-19).
Teknolojiyi, teknolojinin boyutlarını ve sınırlarını anlamak, sağladığı olanakları ve neden olduğu problemleri bilmek yurttaş olmanın önemli bir yükümlülüğüdür. Bununla birlikte küreselleşen dünyada kritik ve eleştirel düşünme becerisi ile var olan teknolojilerin farkına varıp, bu teknolojileri amaç ve ihtiyaçlar doğrultusunda kullanma becerisi en önemli küresel yurttaşlık görevidir. Küresel yurttaş olmak ise teknolojiyi sorgulayabilen teknoloji okuryazarı birey olmayı gerektirmektedir (Odabaşı, 2000).
Teknoloji okuryazarlığında insanlardan teknoloji konusunda uzman olmaları beklenmemektedir ancak bu alanda yazılmış bir makaleyi okuduklarında anlayabilmeleri ya da günlük hayatta bazı durumlarda bu bilgileri uygulayabilmeleri gerekmektedir (Pearson ve Young, 2002).
Gagel (1997) teknolojideki hızlı ve devam eden değişim sürecinde teknoloji okuryazarlığı doğasında olan, devamlılık gösteren ortak unsurları belirtmektedir. Teknoloji okuryazarlığının bu tipi bireysel teknolojilerin ayrıntıları ve teknolojik gelişimin süreçleri hakkında bilgi içermektedir. Bu aynı zamanda, teknolojinin tarihsel ve kültürel içeriğinin bütüncül bir anlayışını ve öncelikli, girişimci ve zengin kaynaklı düşünceye dayalı bir uyumu da içermektedir. Sonuçta, teknoloji okuryazarlığı dört genelleştirilmiş yeterliği içermektedir.
Bunlar;
1. Hızlı ve devam eden teknolojik gelişmeye uyum sağlamak ve bu teknolojik gelişmenin üstesinden gelebilmek,
2. Teknolojik problemler için yaratıcı ve yenilikçi çözümler üretme, 3. Hem etkili hem de verimli teknolojik bilgi yoluyla hareket etmek,
4. Teknoloji ve onun insanların yaşam dünyası ile olan ilişkisini akıllıca değerlendirmektir.
(Gagel 1997). Gamire & Pearson (2006) teknoloji okuryazarlık boyutlarını üç alan ile açıklamıştır. Bu alanlar bilgi, eleştirel düşünme ve karar üretme ile yeteneklerdir. Bu alanlar arasındaki ilişki Şekil 1’de gösterilmiştir.
Şekil 1 Teknoloji Okuryazarlığı Boyutları
Şekil 1’de görüldüğü üzere teknoloji okuryazarlığının üç boyutu birbirine bağlıdır. Bireyin kendine özgü üç boyutlu kombinasyonu; bilgi yetenekleri, eğitim ve yaşam
tecrübesi ile zamanla değişecektir. Teknoloji okuryazarı olan bireyin yeterlilikleri bu boyutların seviyelerine göre tanımlanabilir. Bu üç boyutun her biri farklı nitelikler gerektirir. Teknoloji okuryazarlığının belirtilen üç boyutlu tanımına göre teknoloji okuryazarı bir bireyin özellikleri şöyle belirtilmektedir:
Teknoloji Okuryazarlığının “Bilgi” boyutu nitelikleri:
• Teknolojinin günlük hayattaki yerinin farkında olma,• Bazı teknolojilerin insanlık tarihini nasıl şekillendirdiğini ve insanların teknolojiyi nasıl şekillendirdiğini bilme,
• Temel mühendislik kavramlarını ve terimlerini anlayabilme,
• Teknoloji ile ilgili tahmin edilebilecek ve önlenebilecek durumları bilme,
• Teknolojiye bir tüketici olarak, kar zarar dengelerinin kullanılması ve geliştirilmesi anlamında değer verme,
• Teknolojinin toplum değerleri ile kültürüne olan etkisini anlama olarak belirtilmiştir.
Teknoloji Okuryazarlığının “Eleştirel Düşünme ve Karar Verme”
boyutu:
• Yeni teknolojiler ile ilgili bilgileri araştırma,
• Teknolojinin riskleri ve yararlarına ilişkin kendisine ve başkalarına sorular sorma, • Teknolojiyi merak etme,
• Teknolojinin kullanımı ve gelişimine ilişkin kararlara katılma.
Teknoloji Okuryazarlığının “Uygulama” boyutu:
• El becerilerine sahip olma. Örneğin; evde ya da ofiste çeşitli aletleri kullanabilme, bilgisayar kullanma ve internette araştırma yapma,
• Evde ya da işte ortaya çıkan küçük teknik ve mekanik problemleri tanımlayabilme ve var olan sorunu, teknik arızayı giderme,
• Teknolojinin yarar –zararları ile ilgili değerlendirmeler yapabilmek için temel matematiksel kavramlar olan olasılık, ölçme ve tahmin becerilerinden yararlanarak karar verme.
Eğitimde Teknoloji Okuryazarlığı
Çağımızda düşünen, üreten, paylaşan, kendine güvenen, aktif, bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanabilecek bilgi ve becerilere sahip, dünyaya ve dünyadaki gelişmelere duyarlı, donanımlı bireyler olarak ifade edilebilecek beklentileri karşılamanın yollarından biri de teknolojiyi bilmek ve onu etkin kullanabilmektir (Ünal, 2010).
Teknolojinin birey ve toplum üzerindeki en önemli etkisi, yaşam biçimlerine, yani kültürlerine ilişkindir. Teknoloji kültürü, değerler kültürünü belirleyen, onu kontrol altında tutan en önemli etkenlerden birisi durumundadır. Bu yüzden, bireyin etkileşim içinde olduğu teknoloji kültürüyle uyum sağlaması, aynı zamanda onun toplumsal uyumuna temel oluşturmuştur. Teknolojik gelişmeler aynı zamanda eğitim sürecinin de yapısını değiştirmiş, eğitim anlayışına farklı bir bakış açısı kazandırmıştır (Keser, 1991).
Bireylerin hızla gelişen teknolojiye, giderek karmaşık bir hale dönen toplum yaşamına ayak uydurabilmeleri için, çağdaş bilgi, beceri ve tutumlarla donatılmaları gereklidir. Teknoloji eğitiminin amacı bireylerin teknolojinin dinamik gücünü anlamalarını sağlamak ve bireylerin teknolojiyi en verimli şekilde kullanmalarına yardımcı olmaktır. Teknoloji eğitimi bu bağlamda önem kazanmaktadır (Şenel ve Erden, 1996).
Bilginin geleneksel öğretim yöntemleri ile aktarılması ve ezberlenmesinin tercih edilmediği çağdaş eğitim yaklaşımlarında öğretmenin rolü de öğrenciden beklenenler de değişmiştir. Düşünen, üreten, paylaşan, kendine güvenen, etkileşime yatkın, bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanabilecek niteliğe sahip olan, dünyaya ve gelişmelere duyarlı, donanımlı bireyler olabilmenin yollarından biri de teknolojiyi bilmek ve onu etkin olarak kullanabilmektir. Toplumların geleceği açısından ise teknolojinin kullanıldığı en önemli alanlardan biri şüphesiz eğitim ve öğretimdir. Bu nedenle başta gelişmiş ülkeler olmak üzere, bütün toplumlar teknolojiyi kullanarak kaliteli bir eğitimi bireylerine kazandırma çabasındadırlar (MEB, 2004).
Teknolojinin temel disiplin alanlarına olan etkisi, teknolojinin öğrenci merkezli öğrenmeye olan etkisi, öğrenci ve öğretmenlerin teknoloji okuryazarı olarak yetiştirilme zorunluluğu, teknolojinin okullara entegrasyonunu gerekli kılmaktadır (Varış, 2008).
Holland (2004) eğitim öğretimden geçen öğrencilerin teknolojinin getirdiği yeniliklere adapte olabilen, problemleri tanımlayabilen ve çözebilen, aynı zamanda yaşamlarını ve geleceklerini etkileme potansiyeline sahip olan, değişik kuvvetler konusunda uygun kararlar verebilen bireyler olarak yetiştirilmesi gerekliliğini vurgulamaktadır (akt: Kıyıcı, 2008, s.16-19).
Teknoloji hakkında sahip olunan bilginin becerilere dönüşmesinin yolu ise teknolojik araçlar ile sürekli etkileşim içinde olmak ve araçları kullanmaktan geçmektedir. Öğrenciler farklı araçları, makineleri, bilgisayar sistemlerini, materyallerini, süreçleri ve teknolojik sistemleri kullanarak keşfetmek, araştırmak, problem çözmek ve çözümler oluşturmak üzere cesaretlendirilmeli ve teşvik edilmelidir(Paydon,2002,akt: Kıyıcı, 2008, s.16-19)
Tüm bu teknolojileri uygulamaya geçirecek olan öğretmenlerin sadece teknolojiyle tanıştırılmaları değil, teknoloji ve yeni öğretim tekniklerini kullanarak öğrenme etkinlikleri düzenleme becerilerinin de kazandırılması gereklidir. Bu nedenle
öncelikle öğretmen yetiştiren kurumların, genelde eğitim teknolojisi ve özelde yeni bilgi teknolojilerinin kullanımına ilişkin planları olmak zorundadır (Akpınar, 2003). Eğitim araştırmalarının da vurguladığı gibi, teknolojiye karşı olumlu tutum geliştiren öğretim elemanları, teknolojiyi eğitime entegre etmede, olumsuz tutum geliştiren öğretim elemanlarından daha başarılı olmuşlardır (Satıcı, Akkuş ve Alp, 2009).
Öğretmenlerin Teknoloji Okuryazarı Olma Gerekliliği
Toplumların geleceği açısından teknolojinin kullanıldığı en önemli alanlardan biri de eğitim ve öğretimdir. Bu nedenle başta gelişmiş ülkeler olmak üzere, bütün toplumlar teknolojiyi kullanarak kaliteli bir eğitimi bireylerine kazandırma çabasındadırlar (MEB, 2008). Eğitim kurumları ve öğretmenler her gün bilgisayar, video kamera, fotoğraf makinesi ve cep telefonları gibi teknoloji araçlarını kullanan öğrenci kesimiyle karşı karşıya olduklarından, mevcut teknoloji ürünlerini kullanma becerilerini geliştirmedikleri takdirde, önemli güçlükler ile karşılaşmaları kaçınılmazdır (Reiner, 2009).
Teknolojik gelişmelerle birlikte öğretmenlerden beklenen işlevler de değişmiştir. Günümüzde öğretmenlerin bilgi teknolojilerini en etkili ve ekonomik şekilde kullanabilmeleri, aynı zamanda bu teknolojilerin nasıl kullanılacağını öğrencilere öğretebilmeleri beklenmektedir. Teknoloji okuryazar bireylerin yetiştirilmesi ve teknoloji okuryazar toplumların oluşabilmesi için öncelikle bu eğitimleri sağlayacak öğretmenlerin teknoloji okuryazarı olmaları gereklidir. Endüstri, ekonomi ve iletişim alanlarındaki gelişmeler eğitim kurumlarının teknolojiyi kullanabilen bireyler yetiştirmesini gerektirmektedir. Hiç kuşkusuz, eğitim kurumları da bu işlevin gerçekleştirilmesini öğretmenlerden beklemektedir.
Ancak öğretmenlerin bu beklentiyi karşılayabilmesi için sadece öğrencilerine teknoloji kullanımını öğretmesi yeterli değildir. Öğretmenlerin aynı zamanda derslerde bu teknolojiyi kullanabilmeleri de gerekmektedir. Bir başka ifadeyle,
öğretmenlere bu konuda düşen rol eğitim teknolojilerini okula ve sınıfa entegre etmekle sınırlı değildir.
Öğretmenler, aynı zamanda öğrencileri teknoloji kullanmaya teşvik etmeli, bilinçli, amaçlı teknoloji kullanan birey olmaları gerektiğini öğretmeleri gerekmektedir. Kendilerini ve yetiştirecekleri bireyleri bilgi toplumuna hazırlayacak olan öğretmenlerin, bilgi toplumunun teknoloji destekli okul kültürünü benimsemesi gereklidir (Dinçer, 2011).
Hem bilgisayar hem teknoloji eğitimi gün geçtikçe “eğitimcinin eğitimini” yanında getirmektedir. Ancak bu, hizmet içi eğitimle sınırlandırılabilecek bir olay değil aksine yaşam boyu öğrenmeyi kapsamaktadır. Meydana gelen değişmeleri yakından takip edip ve değişime en çok uymak zorunda kalan kesim olan öğretmenlerin görevi, çocuklar ve gençleri yaşadıkları toplumun kimliğini korumak ve aynı zamanda küresel dünyaya onları hazırlamak gibi karmaşık öğeleri içermektedir. Bu durum öğretmenlere yeni yükler getirmektedir. Öğretmenlerin bu yükü kaldırabilmeleri için kendilerini geliştirmeleri gereklidir (Güven, 2001).
Teknolojinin eğitimde büyüyen etkisi, teknolojinin bir öğretim aracı olarak kullanılabilmesi için öğretmenlere yeni bilgi ve yetenekler oluşturma ihtiyacı yaratmış, öğretmenlerin teknolojiyi yeterince etkili kullanamaması ve teknoloji paralelinde eğitim sistemlerinde oluşan değişimlere uyum sağlayamaması eğitim sisteminin ana unsuru olan öğretmenin etkinliğini azaltmış ve eğitim kalitesini düşürmüştür. Okullarda kullanılan teknolojiler eğitim teknolojisi olduğuna göre öğretmenlerin öncelikle eğitim teknolojilerini etkili bir biçimde kullanabilir düzeye gelmeleri gereklidir. Fakat küresel dünyanın bir gerçeği de, öğretmenlerimizin eğitim teknolojilerini öğrenme-öğretme ortamlarında kullanmamasıdır (Haddad ve Jurich, 2002). Öğretmenin teknolojiyi yeterince kullanamamasındaki en büyük etkenlerden birinin yetersizlik duygusu olduğu görülmüştür. Yetersizlik duygusuna sahip olan öğretmenler yeni beceriler öğrenmek veya daha fazla sorumluluk almak zorunda kaldıklarında kendilerini yetersiz hissetme eğilimindedirler. Ancak değişikliğe karşı
direnmelerinin nedeni beceri eksikliğinden değil, "öz güven" eksikliğinden kaynaklanmaktadır (Reece ve Brandt, 1999).
Milli Eğitim Bakanlığının 2006 yılında yayımladığı Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlilikleri Kılavuzu’nda, öğretmenlerin BT ile ilgili performans göstergelerinde kişisel gelişim ile ilgili olarak; teknoloji okuryazarı olmaları, bilgi teknolojilerindeki gelişmeleri izlemeleri, bilimsel araştırma yapmaya istekli olmaları gibi yeterlilikler yer almaktadır. Bu bağlamda eğitim sistemlerinde teknolojiden yararlanabilmek için, öğretmenlerin nitelikli yetiştirilmesi gereklidir. Çünkü bir toplumun gelişerek teknoloji toplumu olabilmesinde en büyük etken, eğitim sistemi içerisindeki öğretmenlerdir. Bununla birlikte öğretmenlerin çağın getirdiği yenilikler doğrultusunda öğretme öğrenme süreçlerinde öğrencilere başarılı biçimde rehberlik yapabilmeleri için, teknolojiyi eğitim sürecinde nasıl işe koşacaklarını bilmeleri önemlidir (Uşun, 2006).
Her konuda olduğu gibi, teknoloji konusunda da eleştiri yeteneğine sahip olan bireyler, bu yetenek sayesinde çevrelerini etkileme ve geleceklerini şekillendirme olanağını bulacaklardır. Bu özelliklerle donanmış bireyleri yetiştirmek görevi ise büyük ölçüde öğretmenlere düşmektedir.
Bu doğrultuda öğretmen rolleri şu şekilde belirlenebilir:
• Gerek öğrencilere, gerekse topluma çağdaş teknoloji yaklaşımını kazandırarak, teknolojik gelişmeler hakkında bilinç ve bilgi oluşturmak,
• Eleştirel düşünme ve karar verme yeteneklerini geliştirmek,
• Öğrencileri yerel ve ulusal konularda düşünme ve hareket etmeye yüreklendirmektir (Odabaşı,2010).
Teknolojinin eğitimde kullanılmasıyla ilgili çalışmalar yapan 2004 yılında yayınlanan ISTE raporuna göre öğretmenler için açıklanan Ulusal Eğitim Teknolojisi Standartları (NETS), öğretmenlerde bulunması gereken özellikleri, teknoloji okuryazarı olma, derslerinde teknolojiden istifade edebilme, öğrencilerini teknoloji
kullanmayı yöneltebilme, öğrencilerine bilgiye ulaşma ve bilgiyi kullanma becerilerini kazandırmada öğrenme çevresini teknoloji kullanabilecekleri şekilde düzenleyebilme, teknoloji destekli öğrenme ortamları planlama, tasarlama ve uygulama, öğrencinin öğrenmesini değerlendirmede teknoloji destekli farklı değerlendirme stratejilerini kullanma, mesleki gelişim için teknolojik değişimleri takip etme ve bu konuda kendini geliştirme, teknoloji kullanımı konusunda sosyal, etik, yasal ve insani konularla ilgili ilkeleri sınıfta uygulama şeklinde belirlemiştir (ISTE, 2004).
ISTE Öğretmen ve Öğretmen Adayları için Teknoloji Okuryazarlığı Standartları şu kategorilere göre listelenmiştir (ISTE 2004, akt: Saban 2008).
Tablo 1 Öğretmenler İçin Teknoloji Okuryazarlığı Standartları
1
Teknoloji Kavramları ve İşletimi
“Teknoloji kullanma ihtiyacını fark etme, teknolojiyi merak etme”
Öğretmenlerin teknoloji kavramlarına ilişkin iyi bir anlayışa sahip
olmaları gereklidir. Bu standardı
karşılayan öğretmen;
a. Teknolojiye ilişkin temel kavramlar hakkında giriş düzeyinde
bilgi, beceri ve anlayış sergiler
b. Güncel ve gelişmekte olan teknolojilere uyum sağlayabilmesi ve
teknolojik bilgi ve becerilerini sürekli olarak geliştirir. 2 Öğrenme Ortamlarının ve Deneyimlerinin Planlanması
Öğretmenler Teknoloji Destekli etkili öğrenme ortamları ve tecrübeleri planlaması ve tasarlaması gerekir. Bu
standardı karşılayan öğretmen;
a. Öğrenme aktivitelerine ilişkin teknoloji kaynaklarının kontrolünü
yapar.
b. Teknoloji kaynaklarını tanımlar, onlara erişir ve bu kaynakların
doğruluğunu ve uygunluğunu değerlendirir. c. Öğrenme ortamları ve tecrübelerini planlarken teknoloji destekli
öğrenme ve öğretme konusunda araştırma sonuçlarından faydalanır.
d. Öğrenci öğrenmesini teknoloji destekli bir ortamda organize etmek
için stratejiler geliştirir.
e. Öğrencilerin öğrenmesine yardım etmek için uygun eğitim
teknolojisini kullanma bilgisine sahip olmak
3
Öğretim, öğrenme ve Program
Öğretmenlerin öğrenci öğrenmesini en yüksek düzeye çıkarabilmek için teknoloji kullanımına yönelik metot ve stratejileri içeren ders planlarını uygulaması gerekir. Bu standardı
karşılayan öğretmen;
a. Öğrenci ve Teknoloji standartlarını ve konu alanı standartlarını
karşılayan teknoloji destekli tecrübeleri öğrencilere sunar.
b. Öğrencilerin yüksek düzey becerilerini ve yaratıcılıklarını geliştirmek
için teknolojiden faydalanır. c. Öğrencilere yönelik öğrenme aktivitelerini, teknoloji destekli öğrenme ortamlarında yürütür.
4 Ölçme ve Değerlendirme “Teknolojiyi seçme, kullanabilme ve değerlendirme”
Öğretmenlerin birçok etkili ölçme ve değerlendirme stratejilerini
uygulamaları için teknolojiyi
kullanmaları gereklidir. Bu standardı
karşılayan öğretmen;
a. Öğrencilerin konuyu öğrenip öğrenmediklerini ölçmek için, ölçme tekniklerinin uygulanmasında teknolojiden yararlanır.
b. Öğrencilerin uygun teknoloji kaynaklarını öğrenme, iletişim, verimli olma, vb amaçlar için kullanıp
kullanmadıklarını ortaya koymada farklı değerlendirme yöntemleri kullanır.
5 Verimlilik ve Profesyonel Uygulama Öğretmenlerin profesyonel uygulamalarını ve verimliliklerini geliştirmek
için teknolojiyi kullanmaları gerekir. Bu
standardı karşılayan öğretmen;
a. Hayat boyu öğrenmeyi sürdürmek ve profesyonel gelişiminin
sürekliliğini sağlamak için teknolojiyi kullanır.
b. Mesleki üretkenliği artırmak için teknolojiyi kullanır.
c. Öğrenci öğrenmesini desteklemek için meslektaşları, veliler ve diğer
profesyonel topluluklarla iletişime, etkileşime ve işbirliğine girmede teknoloji kullanırlar.
d. Teknolojinin öğrenci öğrenmesi üzerindeki etkisine ilişkin karar
verebilmek için profesyonel uygulamalarını sürekli olarak
değerlendirir
6
Sosyal, Etik, Yasal ve İnsani Boyutlar
“Teknolojinin yasal ve etik kullanımı”
Öğretmenlerin okullardaki teknolojinin kullanımına ilişkin sosyal, etik,
yasal ve insani boyutları hakkında iyi bir anlayış geliştirmeleri ve bu
anlayışı profesyonel uygulamalarında sergilemeleri gerekir. Bu standardı
karşılayan öğretmen;
a. Teknoloji kullanımına ilişkin yasal ve etik boyutlarını öğrencilere
öğretir. Bu konuda başkalarına örnek olur. b. Teknoloji kaynaklarının sağlıklı, bilinçli ve güvenilir bir şekilde
kullanılmasını sağlar.
MEB Şuraları, çalışmaları ve politikalarına bakıldığında öğretmenlere yönelik “Öğretmenler için Teknoloji Standart Kategorileri” bulunmamaktadır. Derslerin daha etkin ve çağa uygun işlenebilmesi ve teknoloji okuryazarı bireylerin, toplumların yetişmesi için öğretmenlerin teknolojiyi derslere entegre etmeleri gereklidir. Bunun içinde öğretmenlerin belli seviyede teknoloji becerilerinin olması gereklidir (Saban, 2008). Bu nedenle ülke için “teknoloji okuryazarlığı standartlarının” belirlenmesi önem arz etmektedir.
Öğretme-öğrenme sürecinde öğretim teknolojilerinin kullanılması ve öğretim teknolojilerinin öğretim yöntemleri ile uyumlu hale getirilmesinde öğretmenler önemli rol oynar. Öğretim teknolojilerinin öğretme-öğrenme sürecinde etkin olarak kullanılması öğretmenlerin tutumlarına ve teknolojiyi kullanmada istekli olmalarına bağlıdır (Becker, 1994; Christiansen, 2002; Hew ve Brush, 2007). Günümüzün gereksinimlerini karşılamak ve yarının dünyasına daha iyi hazırlayabilmek için öğrencileri; nasıl öğrenecekleri, nasıl düşünecekleri ve bunlar için gerekli teknolojiyi
nasıl kullanacakları konusunda bilinçli yetiştirmek gereklidir (Weis, 1999). Öğretimin gerçekleştirilmesi sırasında kullanılan teknolojiler ve materyaller öğrenimin tam olarak gerçekleştirilmesinde yardımcı araç olurken, her geçen gün teknolojide meydana gelen yeni gelişmeleri izleyebilmek ve bunları günlük yaşamın gereği içerisinde doğru şekilde kullanabilmek kazanılması gereken bir beceridir ve bu beceriye öncelikle eğitimciler sahip olmalı; ardından öğrencilere kazandırabilmelidirler (Kaya, 2006).
Yıldırım (2007)’ın, öğretim teknolojilerinin okullarda kullanılması ile ilgili olarak öğretmenlerle yaptığı araştırmanın sonuçlarına göre, öğretim teknolojilerinin okullarda kullanılmasını engelleyen faktörler şöyle sıralanmaktadır.
• Sınıfların kalabalık olması
• Bilgisayar sayısının yetersiz olması
• Öğretmenlerin teknolojiyi kullanmaya yönelik tutumlarının düşük olması • Öğretmenlerin öğretim teknolojilerini kullanma konusundaki bilgi ve beceri yetersizlikleri
• Yeni teknolojik gelişmelerin izlenmemesi • Donanım ve yazılım yetersizliği
III.BÖLÜM
YÖNTEM
Bu araştırma Okul Yöneticilerinin Teknoloji Okuryazarlık düzeylerini belirlemeye yönelik nitel bir çalışmadır.
3.1.
Araştırma Modeli
Bu çalışma Okul Yöneticilerinin Teknoloji Okuryazarlık düzeylerini belirlemeye yönelik nitel bir çalışmadır. Bu çalışmada 10 açık uçlu sorudan oluşan yarı-yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler sorunun doğasına göre betimsel veya içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir.
Görüşme sosyal bilimlerde ve özellikle sosyolojide en sık kullanılan araştırma yöntemlerinden biridir. Stewart ve Cash görüşmeyi önceden belirlenmiş ve ciddi bir amaç için yapılan soru sorma ve yanıtlama tarzına dayalı karşılıklı ve etkileşimli bir iletişim süreci olarak tanımlanmıştır. Bu tanımda süreç iletişimdeki sürekliliği ve dinamikliliği, karşılıkla veya daha fazla birey arasında gerçekleşen karşılıklı etkileşimi ifade etmektedir. Bu yönleriyle görüşme, günlük sıradan bir konuşmadan hayli farklıdır (Yıldırım 2005, s.120).
Görüşmeler araştırma konusu, görüşmenin yapıldığı bireyler, görüşmenin yapıldığı ortam gibi birçok değişkene göre farklı özellikler taşıyabilir. Buna bağlı olarak görüşmeye yön veren görüşme formu da farklı özellikler taşıyabilir.
Görüşme formunun hazırlanmasında dikkate alınması gereken bazı ilkeler aşağıya çıkarılmıştır.
1. Kolay anlaşılabilecek sorular sorma 2. Odaklı sorular sorma
3. Açık uçlu sorular sorma 4. Yönlendirmekten kaçınma
5. Çok boyutlu soru sormaktan kaçınma 6. Alternatif sorular hazırlama
7. Farklı türden sorular sorma
8. Soruları mantıklı biçimde düzenleme 9. Soruları geliştirme
Nitel araştırma, gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırma olarak tanımlanabilir. Başka bir deyişle nitel araştırma, kuram oluşturmayı esas alan bir anlayışla sosyal olguları bağlı bulundukları çevre içerisinde araştırmayı ve anlamayı ön plana alan bir yaklaşımdır (Yıldırım ve Şimşek, 2005:39).
Nitel araştırmanın genel karakteristiği, araştırma öznelerin bakış açılarını, anlam dünyalarını ortaya koyma ve dünyayı araştırma öznelerinin gözleriyle görmedir. Bu nedenle görüşlerinin, anlam dünyalarını, duygu ve düşüncelerini anlamak, nicel görüşmeden farklı olarak yüzeysel değil, daha derin bilgi edinmek esastır (Kuş, 2003:87).
Nitel araştırmalar psikolojik ölçümler ve sosyal olaylarla ilgili nicel araştırma yöntemlerine göre daha derinlemesine bilgi sağlanır. Nitel araştırmalar, geleneksel araştırma yöntemleriyle ifade edilmesi zor olan sorulara cevap bulmak için gereklidir. (Frankel ve Devers,2000; Akt: Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz, Demirel 2008:200).
3.2.Çalışma Grubu
Araştırmanın çalışma grubu 2016-2017 öğretim yılında Edirne ili Merkez ilçesinde görev yapan Trakya Üniversitesi (Eğitim Fakültesi, İktisat Fakültesi, Beden Eğitim Spor Yüksek Okulu) okul yöneticileri (Anabilim Dalı Başkanları ve Yardımcıları, Bölüm Başkanları ve Yardımcıları) oluşturmaktadır. Toplam 20 kişiye görüşme formu uygulanmıştır.
Araştırmaya katılan Okul Yöneticilerinin Demografik Özellikleri aşağıya çıkarılmıştır.
