Ankara Üniversitesi Veterilıer Fakültesi Genel Parazitoloji ve Helminfofoji Kürsüsü
Pror.nr.Nevzat Güralp
YURDUMUZ KOYUN VE SIGIRLARINDA TESBİT ETTİGİ.
MtZ TRİcHURİs (=TRİcHOCEPHALUS) TÜRLERİ
Turan Oğuz*
Vorkonınıen Verschiedener Trichurisarten bei Schaf und Rind in der Türkei
Zusaınınenfassung: Das Caecum von Schaf und Rind wurde auf dem Ankaraner Schlachthof auf das Vorkommen von Trichuris hin untersucht. Dabei wurden beim Schaf T. avi s und T. skrjabini und beim Rind T. ovis, T. skrjabini und T. discolor gefunden. Die beiden letzgenanten Arten wurden erstmals in der Türkei festgestellt.
Özet: Ankara Et kombinasında kesilen ve yurdumuzun çeşitli bölgelerinden gelen koyun ve sığırların körbarsakları Trichuris yönünden muayene edilmiştir. Koyunlarda
Trichııris o"is, T. skrjabini, sığırlarda T. ovis, T. skrjabini ve T. discoior türleri saptanmıştır. Bunlardan T. skrjahiııi ve T. Discoiar'un yurdumuzdaki varlığı ilk olarak ortaya konmuş bu-lunmatadır.
Giriş
Evcil ruminantlarda rastlanan Trichuris türlerinden Tovis, yer-yüzünde çok yaygın olarak görülmekte ise de, bu hayvanlarda Tskrja-bini, Tglobulosa, ve özellikle sığırlarda Tdiscolor gibi türlerinde sıra-sıyla sık olarak bulunduğu bir çok Avrupa, Asya, Afrika ülkelerinden bildirilmiştir (I, 2, iO). Ayrıca Güney Afrika, Rusya, Hindistan ve Amerika gibi memleketlerden bu türlerin dışında evcil ruminanlarda
6-7 kadar Trichuris türü daha saptanmış bulunmaktadır (I, 4, 6, 8). Yurdumuz evcil ruminantlarında Trichuris'in varlığı çok eskiden beri bilinmektedir. Zira yapılan gerek dışkı muayeneleri ve gerekse otopsilcrde, parazitlerin yumurta veya kendileri tesbit edilmiş bulun-maktadır. Nitekim Kocgel (7), Ankara ve yöresi tiftik keçilerinin
dış-* A.Ü.Vcteriner Fakültesi Genel Parazitoloji ve Helmintoloji Kürsüsü Doçenti, Ankara, Türkiye.
Ynr,luınuz Koyı,,! yc S!~ırıarıııda Tc_bit Ettiğimiz .•. 4U
kılarında
% ı
o,
Oytun (9) koyunlardan yaptığı koprolojik ara~tırma-larda Orta Anadoluda(10
5.ı,
Güney Anadolu'da %ı3.6, Batı
Ana-dolu 'da ise% ı
0.9 oranında Trichuris saptamı~lardır. Stetter (ı ı), 64 koyunun otopsisinde Trichuris'e% ı5.6 oranında,
Güralp ve Oğuz (3) çqitli illerden muayene ettikleriıo
Ankara keçisinin kör ve kalın barsaklarında%
70 oranında Trichuris ovis'e rastladıklarını bildirmi~-lerdir. Vural ve arkadaşları da (ı ı), Karacabey ve Çifteler haraların-daki koyunların otopsi \Oedı~kı muayenelerinde trichuris'lere rastla-dıklarını bildirmektedirler.Et ve Balık Kurumu, Ankara Kombinasında kesilen koyunların kör barsaklarında rastladığımız trichuris'ler, bize koyun ve sığırları-mızda deği~ik türler bulunabileceği inancını vermi~tir. Bu nedenle yaptığımız inceleme sonu saptamı~ bulunduğumuz ve bugüne kadar yurdumuzdaki varlığı bildirilmemi~ olan türleri meslekda~larımıza duyurmayı yararlı gördük.
Materyal ve Metod
Trichuris'lerin arandığı sığır ve koyun kör barsakları, Ankara Et Kombinasından temin edilmi~tir. Zaman zaman buraya gidilerek 5-
ı
O kadar kör barsak kürsüye getirilmi~ ve laboratuvarda açılan bar-sakların gerek iç yüzleri ve gerekse içerikleri muayene edilmiştir. Bu-lunan parazitler fizyolojik suda temizlendikten sonra kaynama nok-tasındaki%
70'lik alkolde tesbit edilmiş ve saydamlaştırılmak üzere laktofenole alınmışlardır. Mikroskop altında parazitlerin morfolojik özellikleri incelenmiş ve gereklivücut kısımlarının ölçümleri yapıl-mıştır.Sonuç ve Tartışma
Koyunlardan toplanan Trichuris'ler, Tovis ve Tskrjabini, sığır-larda bulunanlar ise Tovis, Tskrjabini ve Tdiscolor olarak teşhis edil-mişlerdir. Parazitlerin erkekleri spiculumlarının uzunlukları ve sp i-cular kılıflarının şekilleri ile kolayca birbirlerinden ayrılabilmektedir. Dişileri ise vulvanın dışa bir çıkıntısı olup olmadığı, varsa şekli ve üze-rinde diken veya papilimsi pullar taşıyıp taşımadığına göre yine ko-layca birbirlerinden ayrılabilmektedirlcr.
Tovis, muayene ettiğimiz koyun ve sığır/arda
%
60-70 oranında hakim tür olarak görülmüş veı
O parazitten yapılan ölçümlerin orta-laması ve göze çarpan morfolojik özellikleri şöyle tesbit edilmiştir.4B Turan O~u7.
Erkeklerde vücut uzunluğu 59 mm.dir. Kuvvetli bir yapıya sahip olan
spieulum'un uzunluğu 6.275 mm. olup, ba~langıç kısmının genişliği
111 mikl'an, gövde kısmının genişliği ise 34 mikrondur. Spieulum'un son kısmı, bir ok ucu gibi sivri bir ~ekilde nihayetlenmektedir. Üzeri
küçük dikmeiklerle örtülü olan spieular kılıf düz bir boru şeklinde
ıızanmakta olup, çoğu kez ön uçta içe irıvagine olmak suretiyle
balo-numsu bir şi~lik göstermektedir (Resim I). Dişilerin boyu 61 mm.
olup, kalın olan vücudun arka kısmı orak şeklinde bir kıvrım göster-mektedir. Vulva çıkıntısı yuvarlakea ve üzeri papilimsi pulcuklarla örtülü bir vaziyette olup geni~liği ise ıOg mikranclur (Resim 2).
Tskıjabini, muayene edilen ve parazitli bulunan bütün barsak-Iarda, ToriJ ile birlikte ve
%
30-40 oranında rastlanmıştır. Yapılan 10parazitin ölçüleri ortalamasına göre erkeklerinin vücut uzunluğu 54
mm. bulunmuştur. Spieulumları daha zayıf ve narin bir yapı
göster-mekte olup, başlangıç genişliği 19 mikron, gövde genişliği ise 9.1
mik-rondur. Spieulum'un tüm uzunluğu ise 1.103 mm. olup son ucu küt
bir ~ekilde nihayetlenmektedir. Spicular kılıf: soııa doğru gittikçe ge-nişleyen bir lobut görünümündedir ve üzeri küçük dikeneiklerle
örtü-lüdür (Resim 3). Di~ilerin kalın olan vücutlarının arka nihayeti, T
Qi,is'lerdeki gibi bir kıvrım göstermeyip, hemen hemen düz bir
~ekil-de seyretmektedir. Vücut uzunluğu 58 mm. dir. Vulvanın dı~arıya
olan uzantısı düz bir boru görünümünde ve üzeri dikeneiklerle
ör-tülü olup geni~liği 36 mikronclur (Resim 4).
Tdiscalar, yalnız bir sığırın kör barsağında 3 dişi, i erkek olarak
bulunmuştur. Erkeğin vüeut uzunluğu 52 mm. olarak ölçülmüştür.
Spieulum'un boyu 1.782 mm. olup, başlangıç kısmı 36.4 mikl'an,
gövdesi ise 10.4 mikron genişliktedir. Spieulum ucu ise yine küt bir
~ekilde son bulmaktadır. Spieulum kılıf! tersine oturtulmu~ bir lamba ~işesini anclırmakta olup üzeri dikenciklerle örtülü bulunmaktadır
(Resim 5). Dişi parazitlerin ortalama boyu 57 mm. olup, bunlarda
da vücudun kalın olan arka nihaycti hemen hemen düz bir ~ekilde
bulunmaktadır. Vulva çıkıntıları yoktur (Resim 6).
Yukarıda bildirdiğimiz türlere ait morfol~jik özellikler ve ölçüler, Hinks ve TholTıas (.5)'ın gerek bizzat kendilerinin ve gerekse diğer araş-tırıcılara ait olarak bildirdikleri özelliklere uymakta ve verilen ölçü-lerin sınırları içerisincle bulunmaktadır.
Literatür
1- Boch,
J.
und Supperer, R. (1971): Velerinaer medi<.inische Para-Jitalagie. Verlag Paul Parey, Berlin uncl Hamburg.Yurdunııız Koyıın ye Sığnlıırında Tc,bit Ettiğimiz .•.
2- Frechette, J.L., Beauregard, M., Girou", A.L. et Clairmont, D. (1973): Infection de jeıınes hovins jıar Triclmris diseolor. Can. Vct. Jour. 14, 243-246.
3- Güralp, N. ve Oğuz, T. (i 967): Yıırdumuz 'liftik keçilerinde gö-rülen parazit türleri ve hunların )'rl)!ılış oranı. Ankara Üniv.Vct.Fak. Dcrg. i4, :)7-64.
4- Hinks, M.I. and Thomas, R.J. (1974): A new mord of the oecur-rence of Triclmrü skıjabini Baskakov, i924 in sheep in Britain.
J.Hd-minthology 48, 33-38.
5- Knight, A.R. (I 97 i): Redeseriptions of Thriclwris düeolor (Von Linstow, i906) and T.skıjabini (Baskakov, 1921) from domestic rumi- , nants in the Unued States and Comparisons 'lL'ith T.ovis (Abildgaard
1795) .
.J.
Parasit. 57; 302-310.6- Knight, R~A. and Uhazy, L.S. (i 973): Redeseription of Trichu-rü (= Triclwcephal7ts) schumakovitschi (Savikova, 1967) from Cana-rHan Rock)' 1ı1ountain bigflOm sheep (Gvis canadensis canadensis).
J.
Parasit. 59, 136- i40.7- Koegel, A. (1935): Parasitologisehe Beobaehtımgen an Angoraziegen und Anatofisclten Schafen. Münciı. tricrarztl. Wschr. 86, :ii7-.1i9.
,-:3- Ortlepp, R.J. (1'937): Whipworms from Soııth African Ruminants.
Onderstepoort J.VetSc'ien. Animal Industry. 9, 91-100.
... .r'
9-- Oytu n, H.Ş. (1,937) :.,Anadolu ko)!ımlarmda endoparaziter hastalık-ları, bilhassa helmeıi(Vıasta1ıklarml1l linemi ve kesin teşhisIerinin deneci.
Y.Z.E. çalı~malar: 43:
ı
0- Sarwar, M.M. (19:i7)': A criticai surilt]' of the rejn-esentation of the genııs niclmris in ruminants in Indo-Pakistan. Acta Tropica, 14,225-227.
11- Stetter, R. (i 936): 1935 )'ıll1lda Ankara'da koyunlar üzerinde )'(lpı-lan otopsi muayeneleri neticesi. Y.Z. E. çalışmalar, 19.
12- Vural, A., Onar, E., Everett, G., ve Whitten, L.K. (i 969) : Türki)'e' de kOYll1lai'znparazitleri: Türk£J'e'nin batısında değişik iki iklim bMgesindeki helmint duıumlll1un muka)'esesi. Pendik Vet. Kont.Araşt. Enstit. Dcrg. 2, i29-
ı
39.416 Turan 'Oğuz
Resim I. Erkek T. avİs'in arka nihayetİ. T. avİs, :\1annchen, Hinterende.
Yıırdnmnz Koyun n Sığırlannda Tesbit Ettiğimiz ...
Resim 2. T. avis'in vulva çıkınusı. Vulvaanschwellung von T. avİs.
418 Turan Oğuz
Resim 3. Erkek T. skrjabirı.i'nin arka nihayeti. T. skrjabini, l"Iannchen, Hinıerende.
Yurtlumıız Koyun ve Sığırlarıntlıı Tesbit Ettiğimiz ...
Resim 4. T. skrjabini'nin vulva çıkınmı.
Vulvaanschwellung von T. skrjabini.
420 Turan Oğuz
Resim 5. Erkek T. disco!or'un arka nihayeıi. T. discolor, Mannchen, Hinıercnde.
Yurdumuz Koyun ve Sığırlarında Tesbit Ettiğimiz ...
Resim 6. T. discolor'un vulva bölgesi. T. discolor, Gegend der vulva
