TC
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TURİZM İŞLETMECİLİĞİ EĞİTİMİ
TURİZM PLANLAMASINDA ALTERNATİF BİR YAKLAŞIM
KATILIMCI TURİZM PLANLAMASI; FETHİYE’DE ALAN
ARAŞTIRMASI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Uğur AKDU
Ankara Haziran, 2009
Uğur AKDU
Ankara 2009
TURİZM PLANLAMASINDA ALTERNATİF BİR
YAKLAŞIM KATILIMCI TURİZM PLANLAMASI;
TC
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TURİZM İŞLETMECİLİĞİ EĞİTİMİ
TURİZM PLANLAMASINDA ALTERNATİF BİR YAKLAŞIM
KATILIMCI TURİZM PLANLAMASI; FETHİYE’DE ALAN
ARAŞTIRMASI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Uğur AKDU
Yrd. Doç. Dr. R. Pars ŞAHBAZ
ANKARA Haziran, 2009
JÜRİ VE ENSTİTÜ ONAY SAYFASI
Uğur AKDU’nun “Turizm Planlamasında Alternatif Bir Yaklaşım Katılımcı Turizm Planlaması; Fethiye’de Alan Araştırması” başlıklı tezi 18 Haziran 2009 tarihinde, jürimiz tarafından Turizm İşletmeciliği Eğitimi Anabilim Dalında, Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.
Adı Soyadı İmza
Üye (Tez Danışmanı): ... ... Üye: ... ... Üye: ... ... Üye: ... ... Üye: ... ...
Onay
Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.
.../.../20..
(İmza Yeri)
Akademik Ünvanı, Adı Soyadı
Enstitü Müdürü
ÖNSÖZ
Uğur AKDU
“Katılımcı Turizm Planlaması” konusunun önemini fark ederek tez konusu olarak seçmemde büyük payı olan Sayın Prof. Dr. Yüksel Öztürk’e,
Tezin kaynak araştırması ve literatür yazımı esnasından başlayarak tüm aşamalarında yol gösterici olan, zora düştüğüm zamanlarda sakin ve tecrübeli tavırlarıyla problemlerime çözüm üreten ve bana güvendiğini her zaman hissettiren, manevi desteğini hiçbir zaman eksik etmeyen danışman hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. R.Pars Şahbaz’a
Özellikle Yüksek lisans ders ve tez süreci başta olmak üzere her konuda fikir ve önerilerine başvurduğum Sayın Araş. Gör. Dr. Elbeyi PELİT’e, Araş. Gör. Dr. Hakan Koç’a
Yüksek lisans ders ve tez döneminde her türlü nazımı çeken, ilgi ve bilgileriyle en büyük destekçim, hem okul hem hayat arkadaşım sevgili eşim Serap AKDU’ya ve hiçbir konuda desteğini esirgemeyen sevgili anne ve babama,
Araştırma anketlerinin uygulanmasına yardımcı olan Fethiye Kaymakamlığı, Fethiye Belediyesi, Mahalle muhtarları ve Turizm danışma bürosu başta olmak üzere katılımlarını esirgemeyen tüm katılımcılara,
Teşekkürlerimi sunarım.
ÖZET
TURİZM PLANLAMASINDA ALTERNATİF BİR YAKLAŞIM KATILIMCI TURİZM PLANLAMASI; FETHİYE’DE ALAN ARAŞTIRMASI
AKDU, Uğur
Yüksek Lisans, Turizm İşletmeciliği Eğitimi Ana Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. R.Pars Şahbaz
Mart – 2009, 145 sayfa
Bu araştırmada, turizm planlamasında alternatif bir yaklaşım olarak düşünülen katılımcı turizm planlamasının uygulanma durumunu ve yerel halk, özel sektör, yerel yönetim, sivil toplum kuruluşları ve meslek birliklerinin katılımcı turizm planlaması hakkındaki düşüncelerini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Katılımcı turizm planlaması, hükümetin, yerel yönetimin, yerel halkın, özel sektörün ve sivil toplum kuruluşlarının, kısaca konuyla ilgisi olan tüm paydaşların ortak görüş ve önerileri doğrultusunda belirlenen turizm gelişim planı olarak tanımlanabilir. Bu kapsamda araştırmanın evreni turistik değerler bakımından oldukça önemli ve zengin olan ayrıca kolay ulaşılabilirlik açısından Muğla ilinin Fethiye ilçesi olarak belirlenmiştir. Araştırmanın amaçları doğrultusunda hazırlanan anket formu Şubat-Mart 2009 tarihleri arasında Fethiye’deki yerel halk, özel sektör, yerel yönetim, sivil toplum kuruluşları ve meslek birliklerine uygulanmıştır. Anket soruları üçlü likert ölçeğinde “ Hiç (1)”, “Orta (2)” ve “Çok (3)” sıklık derecelerinde sorulmuştur. Toplamda 408 anket değerlendirmeye alınmış, elde edilen veriler Yüzde (%), Frekans (Sayı), aritmetik ortalama, çapraz tablo ve Ki-kare bağımsızlık testi analizleri yapılarak yorumlanmıştır.
Elde edilen verilerin analizi sonucu, katılımcıların tamamının turizm sektörünün planlamaya ve uygulanabilir planlara ihtiyacı olduğunu düşündükleri, % 77,7‘sinin yaşadıkları bölgede uygulanan turizm planlamasının bölgeye yeterince faydalı olmadığını düşündükleri ortaya çıkmıştır. Katılımcıların % 99’u “Çok” sıklık derecesinde turizm planlaması sürecinin yerel halk, devlet, sivil toplum kuruluşları ve özel sektörün ortak katılımıyla gerçekleşmesi gerektiği fikrine katılım göstermiştir. Katılımcıların % 95,8’i “Çok” sıklık derecesinde, katılımcı turizm planlamasının turizm değerlerinin korunmasında geleneksel turizm planlamasından daha etkili olacağı
fikrindedir. Katılımcıların % 96,6’sının daha önce bir turizm planlamasına dahil edilmediği, % 97,1 oranında büyük bir çoğunluğunun da turizm planlaması sürecine daha fazla katılmak istediği ortaya çıkmıştır.
Araştırma sonucunda katılımcı turizm planlamasının uygulama durumu ve katılımcıların konu hakkındaki düşünceleri ortaya çıkarılmış, turizm planlamalarında alternatif bir yaklaşım olan katılımcı turizm planlamasının uygulanabilirliği ile ilgi çözüm önerileri geliştirilmiştir.
ABSTRACT
AN ALTERNATIVE APPROACH IN TOURISM PLANNING; PARTICIPATORY TOURISM PLANNING; A DISQUISITION IN FETHIYE
AKDU, Uğur
MSc, Department of Tourism Management Education Supervisor: Assistant Prof. Dr. R. Pars ŞAHBAZ
March - 2009, 145 pages
This disquisition aims to search out participatory tourism planning practices which is thought as an alternative approach in tourism planning and participant’s attitudes about the participatory tourism planning. Participatory tourism planning is a tourism development plan which designed with thought and suggestions of local people, government, stakeholders, private businesses and organization. In this content, disquisition’s universe is appointed as Fethiye is town of Muğla / Turkey. Questionary which is formulate for this research’s aims, put into practice in February – March 2009 in Fethiye to all parties concerned. Questionary is constructed in the frequency grade as 3 grade likert scale “None (1)”, “Medium (2)”, “Much (3)”. 408 questionary rated and the data are evaluated through means, Percentage, Frequency and Khi-square.
The result of the analysis likes that; All participant had been declared that, tourism sector needs planning and applicable tourism planning and %77,7 participant had been declared that, formulated tourism planning for their region haven’t been useable for their region. %99 participant have been agreed that, tourism planning should formulate with local people, government’s, stakeholder’s, private business’s and organization’s participations. %95,8 participant have been agreed that, participatory tourism planning more effective than classic tourism planning to protect to cultural, social and natural tourism presentation. %96,6 participant have been declared that have never participate in a tourism planning before. %97,1 participant have been declared that want to more participate in a tourism planning. Finally of this disquisition, that has been searched out to participatory tourism planning practices and participant’s attitudes about participatory tourism planning. And have been improved some suggestion about participatory tourism planning which is an alternative approach for classic tourism planning.
İÇİNDEKİLER
Sayfa
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI...i
ÖNSÖZ... ...ii
ÖZET... ...iii
ABSTRACT... ...v
İÇİNDEKİLER .. ...vi
TABLOLAR LİSTESİ ...viii
ŞEKİLLER LİSTESİ...xvi BÖLÜM 1. Giriş ...1 1.1. Araştırmanın Amacı...2 1.2. Araştırmanın Önemi ...3 1.3. Araştırmanın Sınırlılıkları ...3 1.4. Araştırmanın Varsayımları...4 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ...5
2.1. Turizm Kavramı ve turizmin önemi ...5
2.2. Planlama Kavramı ...7
2.2.1. Planlama Türleri ...10
2.2.1.1. Fiziksel Planlama ...10
2.2.1.2. Makro, Mikro ve Sektörel Planlama ...12
2.2.1.3. Örgütlenme Biçimine Göre Planlama ...12
2.2.1.4. Emredici ve Yol Gösterici Planlama...13
2.2.1.5. Kapsadığı Süreye Göre...14
2.2.1.6. Büyüme Tipi ve Kalkınma Tipi Planlar ...15
2.3. Turizm Planlaması ...15
2.3.1. Turizm Planlaması Türleri...21
2.3.1.1. Dönemsel Turizm Planlamaları ...21
2.3.1.2. Örgütsel Turizm Planlaması ...22
2.3.1.3. Mekansal Turizm Planlaması...23
2.3.2. Turizm Planlaması Yaklaşımları ...26
2.3.3. Turizm Planlaması Süreci ...28
2.3.4. Türkiye’de Turizm Planlaması ...29 vi
2.4. Katılımcı Turizm Planlaması...32
2.4.1. Katılımcı Turizm Planlamasının Dört Önemli Unsuru ...41
2.4.1.1. Amaç; Halk Ne Zaman Katılım Gösterecek? ...42
2.4.1.1.1. Planlama Görevlerinin Listelenmesi ...42
2.4.1.1.2. Halkın Katılımı İçin Hangi Görevlerin Gerekli Olduğunun Belirlenmesi...43
2.4.1.1.3. Katılımı Yönlendirmek İçin Zaman Ayarlamasının Yapılması…….. ...44
2.4.1.2. İnsanlar; İnsanları İçeren Katılım ...45
2.4.1.3. Metot (Yöntem); Halkın Katılımı Nasıl Sağlanacak?...47
2.4.1.4. Değerlendirme; Belgelendirme Ve Katılımı Değerlendirme...50
3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ...52
3.1. Araştırma Modeli...52
3.2. Evren ve Örneklem ...52
3.3. Veri Toplama Tekniği ...54
3.4. Verilerin Analizi ...55
4. BULGULAR VE YORUMLAR...56
5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER ...131
KAYNAKÇA...136
EK: Araştırmada Kullanılan Anket Formu Örneği ...143
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo Sayfa
1. Uluslar arası Turizm Planlaması Örnekleri ...23
2. Geleneksel Turizm Planlaması Yaklaşımları; Varsayım, Sorunun Tanımı, Yöntem ve Modeller...27
3. Katılımcı Grupları ve Gruplara Uygulanan Anket Toplamı...54
4. Katılımcıların Özellikleri...56
5. Katılımcıların Turizm Planlamasına İlişkin düşünceleri...58
6. Katılımcıların Turizm planlaması sürecine katılım ile ilgili düşünceleri...60
7. Katılımcıların Yaşadıkları Bölgedeki Katılımcı Turizm Planlaması Uygulamalarına Yönelik Düşünceleri...62
8. Katılımcıların, Katılımcı Turizm Planlamasına İlişkin Düşünceleri...64
9. Katılımcıların Turizm Planlamasına Katılma İsteklerine İlişkin Düşünceleri...67
10. Katılımcıların Özellikleri İle Turizm Sektörünün Planlamaya ve Uygulanabilir Planlara İhtiyacı Olduğu Fikrine Katılımlarına Yönelik Bulgular ...68
11. Katılımcıların Cinsiyetleri İle Yaşadıkları Bölgede Uygulanan Turizm Planlamasının Bölgelerine Faydalı Olduğu Fikrine Katılımlarına Yönelik Bulgular ...69
12. Katılımcıların yaşları ile yaşadıkları bölgede uygulanan turizm planlamasının bölgelerine faydalı olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...70
13. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile yaşadıkları bölgede uygulanan turizm planlamasının bölgelerine faydalı olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...70
14. Katılımcıların çalıştıkları sektörler ile yaşadıkları bölgede uygulanan turizm planlamasının bölgelerine faydalı olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...71
15. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm planlamasının yaşadıkları bölgede turizmin geliştirilmesi için kılavuz olacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...72
16. Katılımcıların yaşları ile turizm planlamasının yaşadıkları bölgede turizmin geliştirilmesi için kılavuz olacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...72
17. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm planlamasının yaşadıkları bölgede turizmin geliştirilmesi için kılavuz olacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...73
18. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm planlamasının yaşadıkları bölgede turizmin geliştirilmesi için kılavuz olacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...73
19. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm planlamasının yapılmadığı bölgelerde turizmin sağlayacağı ekonomik faydalardan tam olarak yaralanılamaz fikrine katılımlarına yönelik bulgular...74 20. Katılımcıların yaşları ile turizm planlamasının yapılmadığı bölgelerde turizmin
sağlayacağı ekonomik faydalardan tam olarak yaralanılamaz fikrine katılımlarına yönelik bulgular...75 21. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm planlamasının yapılmadığı bölgelerde
turizmin sağlayacağı ekonomik faydalardan tam olarak yaralanılamaz fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...75 22. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm planlamasının yapılmadığı bölgelerde
turizmin sağlayacağı ekonomik faydalardan tam olarak yaralanılamaz fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...76 23. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm planlamasının kontrollü ve sistemli bir turizm
gelişimi sağlayacağı ve turizmin sağladığı faydaları en üst düzeye çıkaracağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular...77 24. Katılımcıların yaşları ile turizm planlamasının kontrollü ve sistemli bir turizm gelişimi
sağlayacağı ve turizmin sağladığı faydaları en üst düzeye çıkaracağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...77 25. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm planlamasının kontrollü ve sistemli bir turizm
gelişimi sağlayacağı ve turizmin sağladığı faydaları en üst düzeye çıkaracağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular...78 26. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm planlamasının kontrollü ve sistemli bir
turizm gelişimi sağlayacağı ve turizmin sağladığı faydaları en üst düzeye çıkaracağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...79 27. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm planlamasının turistik çekim merkezlerinde
altyapıyı ve üstyapıyı geliştireceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...79 28. Katılımcıların yaşları ile turizm planlamasının turistik çekim merkezlerinde altyapıyı ve
üstyapıyı geliştireceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...80 29. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm planlamasının turistik çekim merkezlerinde
altyapıyı ve üstyapıyı geliştireceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...81 30. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm planlamasının turistik çekim merkezlerinde
altyapıyı ve üstyapıyı geliştireceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...81 31. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm planlamasının doğal ve kültürel kaynakların
korunmasını sağlayacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...82 ix
32. Katılımcıların yaşları ile turizm planlamasının doğal ve kültürel kaynakların korunmasını sağlayacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...82 33. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm planlamasının doğal ve kültürel kaynakların
korunmasını sağlayacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...83 34. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm planlamasının doğal ve kültürel kaynakların
korunmasını sağlayacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...83 35. Katılımcıların Cinsiyetleri ile turizm planlaması sürecinin yerel halk, devlet, sivil
toplum kuruluşları ve özel sektörün ortak katılımıyla gerçekleşmesi gerektiği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...84 36. Katılımcıların yaşları ile turizm planlaması sürecinin yerel halk, devlet, sivil toplum
kuruluşları ve özel sektörün ortak katılımıyla gerçekleşmesi gerektiği fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...85 37. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm planlaması sürecinin yerel halk, devlet, sivil
toplum kuruluşları ve özel sektörün ortak katılımıyla gerçekleşmesi gerektiği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...85 38. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm planlaması sürecinin yerel halk, devlet, sivil
toplum kuruluşları ve özel sektörün ortak katılımıyla gerçekleşmesi gerektiği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...86 39. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm planlamasının yerel istek ve beklentiler ile
kapasiteye uygun olmaması halinde toplum tarafından gösterilen tepkilerin turizm endüstrisini olumsuz etkileyeceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...87 40. Katılımcıların yaşları ile turizm planlamasının yerel istek ve beklentiler ile kapasiteye
uygun olmaması halinde toplum tarafından gösterilen tepkilerin turizm endüstrisini olumsuz etkileyeceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...87 41. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm planlamasının yerel istek ve beklentiler ile
kapasiteye uygun olmaması halinde toplum tarafından gösterilen tepkilerin turizm endüstrisini olumsuz etkileyeceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...88 42. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm planlamasının yerel istek ve beklentiler ile
kapasiteye uygun olmaması halinde toplum tarafından gösterilen tepkilerin turizm endüstrisini olumsuz etkileyeceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...89 43. Katılımcıların cinsiyetleri ile yerel halkın planlamaya katılması halinde turizmden daha
fazla yarar sağlanacağı ve geleneksel yaşam tarzlarına ve değerlerine saygı duyulduğu hissiyle turizmin gelişimine katkı sağlayacakları fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...89
44. Katılımcıların yaşları ile yerel halkın planlamaya katılması halinde turizmden daha fazla yarar sağlanacağı ve geleneksel yaşam tarzlarına ve değerlerine saygı duyulduğu hissiyle turizmin gelişimine katkı sağlayacakları fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...90 45. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile halkın planlamaya katılması halinde turizmden daha
fazla yarar sağlanacağı ve geleneksel yaşam tarzlarına ve değerlerine saygı duyulduğu hissiyle turizmin gelişimine katkı sağlayacakları fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...91 46. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile halkın planlamaya katılması halinde turizmden daha
fazla yarar sağlanacağı ve geleneksel yaşam tarzlarına ve değerlerine saygı duyulduğu hissiyle turizmin gelişimine katkı sağlayacakları fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...91 47. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm planlamasına halkın katılımının daha verimli
kararlar alınmasına ve yerel toplumu daha çok düşünen, dengeli bir plan oluşturmaya yardım edeceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...92 48. Katılımcıların yaşları ile turizm planlamasına halkın katılımının daha verimli kararlar
alınmasına ve yerel toplumu daha çok düşünen, dengeli bir plan oluşturmaya yardım edeceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...93 49. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm planlamasına halkın katılımının daha verimli
kararlar alınmasına ve yerel toplumu daha çok düşünen, dengeli bir plan oluşturmaya yardım edeceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...93 50. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm planlamasına halkın katılımının daha verimli
kararlar alınmasına ve yerel toplumu daha çok düşünen, dengeli bir plan oluşturmaya yardım edeceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...94 51. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm gelişim planlamasına toplum katılımında temel
hedefin, halkın turizm gelişmelerini ve diğer yerel meseleleri kontrol edebilmesine izin vermek olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...95 52. Katılımcıların yaşları ile turizm gelişim planlamasına toplum katılımında temel hedefin,
halkın turizm gelişmelerini ve diğer yerel meseleleri kontrol edebilmesine izin vermek olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...95 53. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm gelişim planlamasına toplum katılımında
temel hedefin, halkın turizm gelişmelerini ve diğer yerel meseleleri kontrol edebilmesine izin vermek olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular...96 54. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm gelişim planlamasına toplum katılımında
temel hedefin, halkın turizm gelişmelerini ve diğer yerel meseleleri kontrol edebilmesine izin vermek olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular...97
55. Katılımcıların cinsiyetleri ile yaşadıkları bölgede turizm planlamasının ilgili paydaşların katılımıyla oluşturulduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular...97 56. Katılımcıların yaşları ile yaşadıkları bölgede turizm planlamasının ilgili paydaşların
katılımıyla oluşturulduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular...98 57. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile yaşadıkları bölgede turizm planlamasının ilgili
paydaşların katılımıyla oluşturulduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular...99 58. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile yaşadıkları bölgede turizm planlamasının ilgili
paydaşların katılımıyla oluşturulduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular...99 59. Katılımcıların cinsiyetleri ile daha önce herhangi bir katılımcı turizm planlaması
uygulamasına dahil oldukları fikrine katılımlarına yönelik bulgular...100 60. Katılımcıların yaşları ile daha önce herhangi bir katılımcı turizm planlaması
uygulamasına dahil oldukları fikrine katılımlarına yönelik bulgular...100 61. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile daha önce herhangi bir katılımcı turizm planlaması
uygulamasına dahil oldukları fikrine katılımlarına yönelik bulgular...101 62. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile daha önce herhangi bir katılımcı turizm planlaması
uygulamasına dahil oldukları fikrine katılımlarına yönelik bulgular...102 63. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm bölgesinde yaşayan halkın, turizmin gelişiminden
asıl etkilenenlerden olduğu ve bu yüzden turizm gelişimi ile ilgili planlama kararlarına halkın da katılım göstermesi gerektiği fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...102 64. Katılımcıların yaşları ile turizm bölgesinde yaşayan halkın, turizmin gelişiminden asıl
etkilenenlerden olduğu ve bu yüzden turizm gelişimi ile ilgili planlama kararlarına halkın da katılım göstermesi gerektiği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...103 65. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm bölgesinde yaşayan halkın, turizmin
gelişiminden asıl etkilenenlerden olduğu ve bu yüzden turizm ile ilgili planlama kararlarına halkın da katılım göstermesi gerektiği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...104 66. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm bölgesinde yaşayan halkın, turizmin
gelişiminden asıl etkilenenlerden olduğu ve bu yüzden turizm ile ilgili planlama kararlarına halkın da katılım göstermesi gerektiği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...104 67. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm gelişim sürecine tüm paydaşların katılımının, ortak
fikir birliğinin sağlanması için gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular...105 68. Katılımcıların yaşları ile tüm paydaşların katılımının, ortak fikir birliğinin sağlanması
için gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...106 69. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile tüm paydaşların katılımının, ortak fikir birliğinin
sağlanması için gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...106 xii
70. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile tüm paydaşların katılımının, ortak fikir birliğinin sağlanması için gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...107 71. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm gelişim sürecine halkın katılımının, turistik bölgede
uzun dönemli başarı sağlaması için gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...107 72. Katılımcıların yaşları ile turizm gelişim sürecine halkın katılımının, turistik bölgede
uzun dönemli başarı sağlaması için gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...108 73. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm gelişim sürecine halkın katılımının, turistik
bölgede uzun dönemli başarı sağlaması için gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular...109 74. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm gelişim sürecine halkın katılımının, turistik
bölgede uzun dönemli başarı sağlaması için gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular...109 75. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm planlamasına halkın katılımı ile halkın sorumluluğu
paylaştığı ve planlama-uygulama sürecinde doğrudan etkili olabileceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...110 76. Katılımcıların yaşları ile turizm planlamasına halkın katılımı ile halkın sorumluluğu
paylaştığı ve planlama-uygulama sürecinde doğrudan etkili olabileceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular...111 77. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm planlamasına halkın katılımı ile halkın
sorumluluğu paylaştığı ve planlama-uygulama sürecinde doğrudan etkili olabileceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...111 78. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm planlamasına halkın katılımı ile halkın
sorumluluğu paylaştığı ve planlama-uygulama sürecinde doğrudan etkili olabileceği fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...112 79. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm planlamasına katılımın, konuyla ilgili toplumsal
ihtiyaçlarının tanınmasında ve toplumsal değerlerin dikkate alınarak daha etkili karalar alınmasında planlamacılara yardımcı olacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular...113 80. Katılımcıların yaşları ile turizm planlamasına toplumsal katılımın, konuyla ilgili toplum
ihtiyaçlarının tanınmasında ve toplumsal değerlerin dikkate alınarak daha etkili karalar alınmasında planlamacılara yardımcı olacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular...113 81. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm planlamasına toplumsal katılımın, konuyla
ilgili toplum ihtiyaçlarının tanınmasında ve toplumsal değerlerin dikkate alınarak daha etkili karalar alınmasında planlamacılara yardımcı olacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular...114
82. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm planlamasına toplumsal katılımın, konuyla ilgili toplum ihtiyaçlarının tanınmasında ve toplumsal değerlerin dikkate alınarak daha etkili karalar alınmasında planlamacılara yardımcı olacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular...115 83. Katılımcıların cinsiyetleri ile turizm gelişim sürecine toplumsal katılımının, turizm
gelişimi için önemli olan güçlü toplum desteğinin sağlanması açısından gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...115 84. Katılımcıların yaşları ile turizm gelişim sürecine toplumsal katılımının, turizm gelişimi
için önemli olan güçlü toplum desteğinin sağlanması açısından gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular...116 85. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile turizm gelişim sürecine toplumsal katılımının, turizm
gelişimi için önemli olan güçlü toplum desteğinin sağlanması açısından gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...117 86. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile turizm gelişim sürecine toplumsal katılımının,
turizm gelişimi için önemli olan güçlü toplum desteğinin sağlanması açısından gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...117 87. Katılımcıların cinsiyetleri ile katılımcı turizm planlaması sonucunda yerel halk, sivil
toplum kuruluşları ve yerel yönetim arasındaki ilişkilerin daha iyi olacağı ve tarafların birbirlerine karşı daha sorumlu davranacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular...118 88. Katılımcıların yaşları ile katılımcı turizm planlaması sonucunda yerel halk, sivil toplum
kuruluşları ve yerel yönetim arasındaki ilişkilerin daha iyi olacağı ve tarafların birbirlerine karşı daha sorumlu davranacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular...119 89. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile katılımcı turizm planlaması sonucunda halk, sivil
toplum kuruluşları ve yerel yönetim arasındaki ilişkilerin daha iyi olacağı ve tarafların birbirlerine karşı daha sorumlu davranacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular...119 90. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile katılımcı turizm planlaması sonucunda halk, sivil
toplum kuruluşları ve yerel yönetim arasındaki ilişkilerin daha iyi olacağı ve tarafların birbirlerine karşı daha sorumlu davranacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular...120 91. Katılımcıların cinsiyetleri ile katılımcı turizm planlamasının turizm değerlerinin
korunmasında geleneksel turizm planlamasından daha etkili olacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...121 92. Katılımcıların yaşları ile katılımcı turizm planlamasının turizm değerlerinin
korunmasında geleneksel turizm planlamasından daha etkili olacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...121
93. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile katılımcı turizm planlamasının turizm değerlerinin korunmasında geleneksel turizm planlamasından daha etkili olacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...122 94. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile katılımcı turizm planlamasının turizm değerlerinin
korunmasında geleneksel turizm planlamasından daha etkili olacağı fikrine katılımlarına yönelik bulgular ...123 95. Katılımcıların özellikleri ile turizm planlamasına daha fazla katkı sağlamak için
toplantı, konferans, eğitim seminerleri vb. aktivitelere katılımın gerekli olduğu fikrine katılımlarına yönelik bulgular...124 96. Katılımcıların cinsiyetleri ile “Turizm planlaması sürecine daha fazla katılım göstermek
istiyor musunuz?” Sorusuna verilen cevaplara yönelik bulgular...125 97. Katılımcıların yaşları ile “Turizm planlaması sürecine daha fazla katılım göstermek
istiyor musunuz?” Sorusuna verilen cevaplara yönelik bulgular...125 98. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile “Turizm planlaması sürecine daha fazla katılım
göstermek istiyor musunuz?” Sorusuna verilen cevaplara yönelik bulgular...126 99. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile “Turizm planlaması sürecine daha fazla katılım
göstermek istiyor musunuz?” Sorusuna verilen cevaplara yönelik bulgular...127 100. Katılımcıların cinsiyetleri ile “Turizm planlamasına daha fazla katılım göstermek için
toplantı, konferans, eğitim seminerleri vb. aktivitelere katılım gösterir misiniz?” Sorusuna verilen cevaplara yönelik bulgular ...127 101. Katılımcıların yaşları ile “Turizm planlamasına daha fazla katılım göstermek için
toplantı, konferans, eğitim seminerleri vb. aktivitelere katılım gösterir misiniz?” Sorusuna verilen cevaplara yönelik bulgular ...128 102. Katılımcıların eğitim düzeyleri ile “Turizm planlamasına daha fazla katılım göstermek
için toplantı, konferans, eğitim seminerleri vb. aktivitelere katılım gösterir misiniz?” Sorusuna verilen cevaplara yönelik bulgular...129 103. Katılımcıların çalıştıkları sektör ile “Turizm planlamasına daha fazla katılım
göstermek için toplantı, konferans, eğitim seminerleri vb. aktivitelere katılım gösterir misiniz?” Sorusuna verilen cevaplara yönelik bulgular ...129
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil Sayfa 1. Katılımcı turizm planlaması modeli...35 2. Karar Alma ve Uygulama Modeli...36 3. Amaçların Halkı Etkileme Düzeyi ...44
1
Giriş
Türkiye’de turizm, sürekli gelişmekte olan ve ekonomiye göz ardı edilemeyecek kadar büyük katkısı olan bir sektördür. Bu sektörün daha çok gelişebilmesi, milli gelire olan katkısının yanı sıra diğer olumlu etkilerinin de artırılabilmesi ve olumsuz etkilerinin de azaltılabilmesi için, planlı gelişim sürecinin işleyebilmesi gerekmektedir.
Planlama hakkındaki literatür çalışmalarının çoğu turizmin nasıl geliştirileceği, gelişim sürecinde nasıl bir yol izlenebileceği ve belirlenen bir bölge veya ülke için neler yapılabileceğiyle ilgilidir. Gittikçe önem kazanan turizm planlaması bir bölgede turizmin olası yararlarını artırdığı gibi, problemlerin ortaya çıkmasına engel olabilmekte veya gelişme sonucu ortaya çıkan problemlerin çözümünü kolaylaştırmaktadır.
Turizm planlaması dahilinde olumsuz etkileri azaltabilecek ve ortaya çıkabilecek sorunlara önlem alabilecek bir planlama yaklaşımı olarak “katılımcı turizm planlaması” oldukça önemlidir. Katılımcı turizm planlaması, turizm planlaması sürecine turistik faaliyetlerden etkilenen tüm paydaşların katılımını ifade etmektedir.
Turizm gelişim planları hazırlanırken halkın, sivil toplum örgütlerinin, turizm meslek birliklerinin, turizm işletmelerinin ve yerel yönetimin katılımının sağlanması turizm planlamasının uygulama sürecinde fayda sağlayabilecek, turizmin olumsuz etkilerini kontrol altına alabilecek ve ziyaretçi ve yerel halkın memnuniyetini arttırarak turizme katkı sağlayabilecek önemli bir unsurdur.
Tüm paydaşların katılımıyla gerçekleştirilen bir turizm planlaması ile tüm paydaşları memnun edebilen, turistik faaliyetlerin getirdiği olumsuzlukları en aza indirerek olumlu yönlerini arttırabilen kontrollü ve sistemli bir turizm gelişimi sağlanabilir.
Türkiye’de belirli aralıklarda turizm planlaması yapılmakta, bu sürece halk, özel sektör, sivil toplum kuruluşları ve meslek birlikleri ile yerel yönetimin katılımının olup olmadığı, söz konusu katılımın nasıl gerçekleşebileceği ile halkın ve diğer paydaşların bu duruma bakışı göz ardı edilmektedir. Bu eksikliklerin giderilmesi ihtiyacı ile bu araştırmanın yapılmasına karar verilmiştir. Konuyla ilgili literatürün az olması ve özellikle Türkiye’de benzer niteliklerde yapılan bir alan araştırmasına ulaşılamaması bu araştırmanın önemini gösteren ve aynı zamanda sınırlayan önemli bir etkendir.
Bu çalışmada turizm planlaması sürecine halkın ve özel sektörün katılımını incelemek için Fethiye ilçesinde bir alan araştırması yapılmıştır. Araştırma kapsamında, turizm arzlarının fazla olduğu, turistik değerlerin yıpranmadığı, yerleşim ve ulaşılabilirlik açısından uygun olduğu düşüncesiyle Muğla iline bağlı Fethiye ilçesi tercih edilmiş, Haziran 2007 ve Haziran 2009 tarihleri arasında çalışma gerçekleştirilmiştir.
Çalışmada mevcut literatür doğrultusunda, turizm, planlama, planlamanın önemi ve türleri, turizm planlaması, turizm planlaması türleri, modeli ve süreci, bölgesel planlama ile katılımcı turizm planlaması ele alınmış ve yöredeki alan çalışmasına geçilmiştir.
1.1. Araştırmanın Amacı
Araştırmanın amacı, geleneksel turizm planlamasına alternatif bir yaklaşım olarak öngörülen katılımcı turizm planlamasının önemli bir turizm merkezi olan Fethiye’deki mevcut turizm planlamalarında uygulanıp uygulanmadığını ortaya çıkarmak ve bu doğrultuda yerel halkın, turizmle doğrudan ve dolaylı ilgili sivil toplum örgütlerinin, yerel yönetimin, turizm meslek birliklerinin ve turizm işletmelerinin planlama faaliyetlerine katılım düzeyleri ve konuya ilişkin düşüncelerini tespit ederek mevcut literatür bilgileri çerçevesinde değerlendirme yapmaktır. Bu kapsamda belirlenen araştırmanın hipotezleri aşağıda yer almaktadır.
Araştırmanın hipotezleri:
H1: Yerel halk, özel sektör, yerel yönetimler, meslek birlikleri ve sivil toplum
kuruluşları mevcut turizm planlama sürecine dahil edilmemektedir.
H2: Yerel halk, özel sektör, yerel yönetimler, meslek birlikleri ve sivil toplum
kuruluşları turizm planlama sürecine katılmakta isteklidirler.
H3: Tüm paydaşlar, katılımcı turizm planlamasının turizm değerlerinin korunmasında
geleneksel turizm planlamasından daha etkili olacağını düşünmektedir.
H4: Tüm paydaşlar katılımcı turizm planlamasıyla ortak fikir birliğine varılacağı ve
turizm faydalarının maksimize edileceğini düşünmektedirler.
1.2. Araştırmanın Önemi
Araştırma yerel halkın, özel sektörün, turizmle doğrudan ve dolaylı ilgisi bulunan sivil toplum örgütlerinin, meslek birliklerinin ve yerel yönetimin turizm planlamasına katılım düzeylerini tespit etmek ve paydaşların konuyla ilgili fikir ve önerilerini öğrenerek olası bir katılımcı turizm planlamasına katılım konusunda ne derece istekli olduklarını ortaya çıkarmak, ayrıca konuyla ilgilenenlere kaynak teşkil etmek ve plan hazırlayıcılara yol göstermek açısından oldukça önem arz etmektedir.
Mevcut literatür kapsamında Türkiye’de konuyla ilgili çalışmalara ulaşımın oldukça güç olması, “Katılımcı Planlamaya” ilişkin bu çalışmanın önemini tekrar ortaya çıkarmaktadır.
1.3. Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırma kapsamına Fethiye’deki halkın, özel sektörün, turizmle doğrudan ve dolaylı ilgisi bulunan sivil toplum örgütlerinin, meslek birliklerinin ve yerel yönetimin tümüne ulaşılmasının zaman ve maliyet açısından güç olması araştırmanın belirli bir
kesime yapılmasını gerekli kılmış ve araştırmayı sınırlamıştır. Yüz yüze görüşme yöntemiyle de veri elde edileceğinden özellikle yerel yönetim, meslek birlikleri ve turizm sektörü temsilcilerine konuyla ilgili anket uygulaması araştırmacı tarafından ilk elden uygulanmaya çalışılmıştır.
Anket uygulaması diğer paydaşlara anketörler yardımıyla gerçekleştirilmiştir. Paydaşların olaya bakış açılarının değişkenlik gösterebileceği, bu doğrultuda araştırmaya katılım konusunda isteklerinin de değişebileceği düşünülmektedir. Bu kapsamda araştırmanın geçerliliği, anket sorularının geri dönme oranlarıyla bağlantılı olmasının yanı sıra katılımcıların istekli olması, soruları doğru algılamaları ve cevaplarında samimi ve dürüst olmasına bağlı olacaktır.
Ayrıca Türkiye’de araştırma konusuna benzer yol gösterici, model bir uygulamaya ulaşılamaması ve literatür sayısındaki yetersizlikler araştırmayı sınırlandıran diğer bir önemli etkendir.
1.4. Araştırmanın Varsayımları
Turizm planlaması sürecinde yerel halkın, yerel yönetimin, sivil toplum kuruluşlarının ve özel sektörün görüş ve önerilerine başvurulmadığı, ihtiyaç ve beklentilerinin belirlenmediği düşüncesiyle Fethiye ilçesindeki yerel halk, yerel yönetim, sivil toplum kuruluşları ve özel sektörün konu hakkındaki düşünceleri anket ve yüz yüze görüşme teknikleriyle belirlenmiştir. Araştırmanın katılımcılarının tamamen tesadüfi ve yansız olarak seçilmesi sebebiyle katılımcıların tümünün anketi cevaplandırmada gönüllü olacakları, doğru ve samimi cevap verecekleri varsayılmaktadır.
Anket soruları, ilgililerin ve konu hakkındaki uzmanların görüşleri alınarak danışman öğretim üyesi denetiminde hazırlanmıştır. Dolayısıyla anket sorularının konuya ve amaca uygun olacağı varsayılmaktadır.
2
Kavramsal Çerçeve
2.1. Turizm Kavramı ve turizmin önemi
Turizmin tanımı farklı kişiler tarafından farklı şekillerde yapılmakla birlikte temelde benzer anlamlar taşımaktadır. Aşağıda turizm kavramının temelde benzer yönlerini ifade eden farklı tanımlara yer verilmiştir.
İnsanların kendi konaklama yerleri dışında sürekli olarak yerleşmemek, özellikle politik ve ticari bir amaç gütmemek üzere liberal bir atmosfer içinde iş, merak, din, sağlık, spor, istirahat, kültür gibi amaçlarla veya aile ziyareti, kongre, seminerlere katılmak gibi nedenlerle, kişisel ya da toplu şekilde yaptıkları seyahatlerden ve gittikleri yerde 24 saati aşan veya ülkenin bir konaklama tesisinde en az bir geceleme süre ile konaklamalarından ortaya çıkan ve iş ilişkilerini kapsayan, hizmet endüstrisi bir tüketim olayı ve sosyal bir olaydır (Aycı, 2004: 4).
Guyer-Feuler tarafından 1905 yılında yapılan tanım ise şöyledir: “Turizm, gittikçe artan hava değişimi ve dinlenme gereksinimleri, doğa ve sanatla beslenen göz alıcı güzellikleri tanıma isteği; doğanın insanlara mutluluk verdiği inancına dayanan, özellikle ticaret ve sanayinin gelişmesi ve ulaşım araçlarının kusursuz hale gelmelerinin bir sonucu olarak, ulusların ve toplulukların birbirlerine daha çok yaklaşmalarına olanak veren modern çağa özgü bir olaydır.” (Dinçer, 1993; 105, Kozak vd. ,2006:1).
Uluslararası Turizm Uzmanları Biriliği’nce yapılan turizm tanımı şöyledir: "Yabancıların seyahat ve geçici veya devamlı asli kazanç elde etme faaliyeti için yerleşmeye dönüşmemek koşuluyla, konaklamalarından doğan ilişkilerin ve olayların tümüdür" (Ulucak, 2000: 5).
Yukarıdaki tanımlardan da anlaşılacağı gibi bir seyahatin turizm faaliyeti olarak kabul edilebilmesi için bazı özellikler bulunmaktadır. Bu özellikler net anlaşılması için maddeler halinde sıralanmıştır. Bunlar;
Yapılan seyahatin ticari ve gelir sağlayıcı bir amaç gütmemesi, Gidilen yerdeki kalış süresinin sürekli ikamete dönüşmemesi, Seyahatin mesleki bir faaliyet amacı taşımaması,
Gidilen yerde en az bir gece konaklama veya 24 saati aşan seyahatler.
Yukarıda verilen maddelerden sonuncusu yani 24 saati aşan seyahat süresi veya en az bir gecelik konaklama son yıllarda üzerinde oldukça tartışılan bit konudur ki özellikle günübirlik turizm aktiviteleri düşünüldüğünde bu maddenin bir zorunluluk arz etmediğini ortaya çıkmaktadır.
Turizm hareketlerinde önemsenmesi gereken konu turistik varlıkların değerinin toplumca daha iyi anlaşılması ve bu sayede tarihi, doğal ve kültürel değerlere sahip çıkılmasının sağlanmasıdır. Bu zihniyet gelecek kuşaklara da aşılanarak, ülkelerin öz varlıklarının sonsuza dek korunmasına uzanan bir sonuç elde edilebilecektir. 2000’li yıllarda her kesimce kabul görmüş ekonomik, sosyal, politik, sağlık, kültürel, finansal işlevi olan turizmin önemi şu şekilde özetlenmiştir (Ulucak, 2000: 6) (www.unescap.org).
Milli gelire katkı sağlayan önemli bir faaliyettir. Ekonomiyi geliştiren bir hizmet sektörüdür.
Milyonlarca insanı ilgilendiren bir üretim ve tüketim olayıdır.
Turizm endüstrisine ve endüstriye yardımcı diğer kaynaklara istihdam sağlar.
Doğal, kültürel ve sosyal çevreyi korumanın ve geliştirmenin etkili bir aracıdır.
Yörenin altyapısının düzenlenmesi için kaynak ayrılmasını sağlar.
Sağladığı dövizle dış ödemeler dengesini olumlu yönde etkileyen bir endüstridir.
Sürdürülebilir gelişimin ilkeleri doğrultusunda ekonomik çeşitliliği arttırarak toplumun yaşam standartlarını güçlendirir.
Yerli ve yabancı turistlerin yanı sıra yerel halkın kullanımı için de rekreasyonel ve kültürel faaliyet olanakları yaratır.
Tarihi yapıların, yörenin, arkeolojik alanların vb. korunmasının sağlanması için gelir ayrılmasını sağlar.
Doğal çevre kullanımıyla birlikte yine çevrenin korunmasına yönelik önlemler alınmasını ve bunun için de kaynak ayrılmasını sağlar.
2.2. Planlama Kavramı
Planlama, açık bir başlangıcı ve sonu olan tek bir faaliyet değildir. Aksine doğrudan ve dolaylı faaliyet çevrelerinde oluşabilecek değişimlere uyum sağlayan ya da değişimleri yansıtan devamlı bir süreçtir (İçöz, Var ve İlhan; 2002:57 ).
Fiziksel planlama yüzyıllardır var olan bir kavramdır. Ortaçağ şehirleri genellikle şehri korumak için etrafı surlarla çevrilerek planlanmıştır. Yapıların numaralandırılması ve bölgelere ayrılarak düzenlenmesi de bu dönemlere dayanmaktadır. Şehirlerin planlanması bu dönemlerde yetkililerin kontrolü altında merkezileşmiştir. Daha yakın dönemde ise sosyalist ve planlı ekonomiye sahip ülkeler merkezi yönetimden kontrolü devir almak için çalışmalara başlamıştır.
İngiltere’ de şehir planlaması iki yüzyıldır devam etmektedir ve fiziksel planlama erken Yunan ve Roma dönemi zamanına dayanmaktadır. Fiziksel planlama kavramı yasal olarak kapsamlı planlama kavramının ortaya çıkışına kadar devam etmiştir. (Gunn ve Var, 2001: 6 ). Bir yandan teknolojik ilerleme, bireyin psikolojik ve sosyo-ekonomik davranışlarındaki gelişmeler, diğer yandan adil, dengeli, hızlı ve sürekli ekonomik kalkınma amacı; hedeflerle bu hedeflere ulaşmak için kullanılacak araçlar arasında en uygun bir dengenin sağlanmasını, diğer bir deyişle planlamayı zorunlu kılmaktadır. Siyasal rejimleri ne olursa olsun sayısız deney, teorik formülasyon ve metodolojik önemdeki araştırmalardan sonra hemen hemen her ülkede bütün
ekonomik sektörlerde ve her düzeyde genel planlamaya gidilmesi kabul edilmiş bulunmaktadır (Olalı, 1990: 429).
Planlama çok boyutlu bir aktivite olup sosyal, ekonomik, politik, psikolojik, antropolojik ve teknolojik etkenleri kapsamaktadır. Planlama geçmiş, şimdi ve gelecekle bağlantılıdır (Gunn, 1994: 19). Planlama sürekli değişkenlik gösteren çevrede, kendileri de zamanla değişecek olan amaç ve geleceğe dönük hedefler ile bunlara ulaşma yollarını seçeneklerini de gözeterek belirleme sanatıdır (Alpay, 1990: 13).
Buradan hareketle planlama sürecinin dinamik bir yapıya sahip olduğu, planlamanın birbirinden farklı birçok faktörü etkilediği ve planlamada esnekliğin ne kadar önemli olduğu sonucu çıkarılabilir.
Planlama, gelecek bir dönemde ulaşılacak amacın saptanmasını, bu amaca ulaşmak için hangi araçların kullanılacağını, hangi işlerin hangi sıraya göre, ne zaman ne kadar miktarda, ne kadar bir süre içerisinde kimler tarafından yapılacağını, bu işlere yönelik finansmanın hangi kaynaklardan sağlanacağının belirlenmesidir (Olalı ve Korzay, 1993; 243). Diğer bir ifadeyle planlama, bir bölge için toplumun amacını ve beklentisini yansıtan stratejik bir görüş saptama yöntemidir (Dredge, 1999: 772).
Yukarıda açıklanan planlama kavramları dikkate alınarak planlama hakkında kapsamlı bir tanımlama şu şekilde yapılabilir. “Planlama, kendisi de çevredeki değişimlere göre zamanla değişebilecek amaçların ve onlara ulaştıracak yolların belirlenmesi ve bir planlar hiyerarşisi geliştirilmesi sürecidir.” Bu süreçte, önce mevcut durum saptanmakta ve gelecekte nerede olunmak istendiği belirtilmekte, yani amaçlar belirtilmekte sonra oraya nasıl ulaşılacağının yolları yani amaçlara ulaşmak için neler yapılması gerektiği belirtilmekte ve amaçlara ne kadar ulaşıldığı yani politikalar ve stratejilerin ne ölçüde gerçekleştiğinin kontrol edilmesi ile sürecin başına dönülmekte ve planlama sürekli devam etmektedir (İçöz, Var ve İlhan; 2002:58 ).
Bu tanımlar incelendiğinde öne çıkan bazı noktaların olduğu görülmektedir. Bunlar;
Mevcut bilgiler ışığında gelecek tahmin edilmektedir.
Planlamanın amaçları ve hedefleri doğrultusunda kullanılacak araçlar, kaynaklar ve izlenilecek yollarbelirlenmelidir.
Planlama bir süreçtir ve planlama döngüsü sürekli devam etmektedir. Planlama esnek bir yapıdadır, koşullara uyum sağlar.
Bu doğrultuda etkin bir planlamanın bir takım ilkeleri olduğu söylenebilir. Bunlar; planlama sürecinde rol alacak kişilerin, kurumların; bunların görevlerinin, sorumluluklarının, aralarındaki ilişkilerin açık ve anlaşılır bir şekilde ortaya konulmasını ifade eden “açıklık ilkesi”, beklenmedik durumlar karşısında geçerliliğini koruyabilen, hemen ya da kısa süre içerisinde koşullara uyum sağlayabilen bir planlamayı ifade eden “esneklik ilkesi”, planlama eylemini oluşturan parçaların birbiriyle çelişmemesini ve kendi aralarında uyumlu olmasını ifade eden “tutarlılık
ilkesi” ve son olarak planlamanın başlangıcı ve bir sonunun olmadığını, çevrede oluşan
değişimleri yansıtan sürekli bir faaliyet olduğunu ifade eden “süreklilik ilkesi” olarak kısaca özetlenebilir (Gürsoy, 2006: 27-30).
Planlama kavramı çok büyük amaçları içermesine rağmen bunları gerçekleştirmesi basit değildir. Çeşitli nedenlerden dolayı alınması gereken çok karmaşık kararlar dünyanın her yerinde özel kişi, kurum veya yönetimler tarafından alınmaktadır fakat bunların planlamacıların yaptığı planlamalar kadar başarılı olması beklenemez. Profesyonel planlamacıların ortak amacı diğer disiplinlerde kullanılmayan, toplumun beklentilerini göz önüne alarak daha elverişli bir yaşam alanı sağlamaktır. Planlamacılar genellikle planlamanın diğer disiplinlerden bağımsız bir faaliyet olarak düşünmezler aksine onlarla iç içe girmiş birbirini etkileyen bir faaliyet olduğu konusunda hem fikirlerdir (Gunn ve Var, 2001: 6 ).
Sonuç olarak planlama, belirli bir amaca ulaşmak için tasarlanıp geliştirilen bir hareket tarzı ve karar alma sürecidir. Yani planlama bir çeşit tahminlemedir. Tahminleme ise, gelecekte olacağı varsayılan birtakım olaylar ya da durumları önceden belirlemektir (Şahbaz, 2000: 2). Planlama ileriyi görmeyi, yaratıcı olmayı ve doğru değerlendirmeyi gerektiren bir yönetim işlevi ve gelecekte meydana gelebilecek olayları tahmin etme gibi geleceğe yönelik faaliyetler bütünüdür. Maddi ve insani kaynakların
en etkin ve verimli bir biçimde kullanılması amacına yöneliktir ve sürekli yapılması gereken bir faaliyettir. Planlama, bireylerin ya da örgütlerin isteklerinin sıralanması değildir. Bilimsel araştırmalara ve bilgilere dayanmalı ve uygulanabilir olmalıdır. Planlama olanaklar ölçüsünde geleceğe yön vermek ve geleceği şimdiden yaratmaktır (İçöz, Var ve İlhan, 2002: 60).
2.2.1. Planlama Türleri
Planlama birçok yazarca çeşitli türlere ayrılmakta olup bu araştırmanın kapsamında planlama çevrelediği alana, işlevlerine, bağlayıcılığına, örgütlenme biçimine ve kapsadığı süreye göre ele alınmıştır. Bu kapsamda planlama türleri aşağıda detaylarıyla ele alınmaktadır.
2.2.1.1. Fiziksel Planlama
Örgütsel (Yönetsel) Planlama: Örgütsel ya da yönetsel planlamanın alanına belli bir örgüt girer ve örgütsel(yönetsel) planlama bu örgütün sahip olduğu insan gücü, teknoloji, sermaye vb. kaynakların etkili ve eşgüdümlü bir biçimde, örgütsel hedefleri gerçekleştirmek üzere harekete geçirilmesini anlatır.
Örgütsel planlama bir kuruluşun kısa ve uzun dönem hedeflerini belirlemesi ve hedeflerine ulaşmak için kendine özgü stratejileri belirlemesidir. Örgütsel planlama ayrı bir personel ve kaynak tahsisi gerektirmekle birlikte, bir yönetim ekibinin en
önemli sorumlulukları arasında yer almaktadır
(http://www.businessdictionary.com/definition/organizational-planning.html).
Planlama, hem kamu yönetimi hem de örgüt yönetimi alfabesinin ilk harfi olarak görülen Luther H. Gulick ile Lyndall Urwick’in “Papers on Science of Administration” adlı yapıtlarında ortaya koydukları POSDCORB’un [Planning (planlama), Organizing (örgütleme), Staffing (personel), Directing (yönlendirme), Coordinating (koordinasyon), Reporting (denetleme), Budgeting (bütçeleme)] birinci ve ana ilkesini oluşturmaktadır (Emre, 2003: 5).
Kentsel Planlama: Kentsel planlama, bir kentin yerleşim biçimi ve alanı, toprak yapısı gibi fiziksel ve coğrafi; nüfus, geçim kaynağı, ulaşım, barınma gibi toplumsal ve ekonomik özelliklerinin, kenti çevreleyen tüm koşullarla birlikte belirlenerek, bunların gelecekteki yönelimlerine ilişkin tahminlerde bulunma ve kentsel hizmetleri bu tahminlere göre ayarlama eylemidir (Gürsoy, 2006: 31).
Bölgesel Planlama: Sınırlarını coğrafi, ekonomik, yönetsel ya da toplumsal ölçütlerin belirlediği ve birden fazla yerleşim birimini içine alan bir mekanda, içerdiği hedeflere ulaşılmasını ve bunun için gerekli kaynakların harekete geçirilmesini öngören bir planlama türüdür. Bir ya da daha fazla bölgeyi içeren eyalet, taşra ve aynı ülkenin bir takım bölgelerini kapsayan bir planlamadır (Demircioğlu, 1997: 15).
Bölge planlaması ekonomik, toplumsal ve fiziksel planlama çalışmaları arasında eşgüdüm sağlamaya elverişli düzeyde bir planlama türüdür. Kalkınmaya ilişkin ulusal politikaların yerel ihtiyaçlara cevap verecek biçimde yerel eylemlere dönüştürülmesi, gelenek ve göreneklerin hesaba katılması için bölgesel planlama çalışmalarına ihtiyaç vardır.
Bu açıdan bölgesel planlama, soyut ve genel düzeyde olan ulusal plan ve politikalar ile somut ve yerel düzeyde yer alması gereken yerel planlama eylemleri arasında bir bağ işlevi de görmektedir. Kurulacak böyle bir bağ, yerel bilgilerin ulusal planlara aktarılmasını kolaylaştıracağı gibi, ulusal kalkınma hedeflerinin yerel planlara yansıtılmasına da olanak sağlayacaktır (Arslan, 2005: 280).
Ulusal Planlama: Bir ülkenin genel kalkınma planlarını içermekte olup, turizm planlamasını da kapsamaktadır (Demircioğlu, 1997: 15). Ulusal planlama, öngörülen bir süre içerisinde ulaşılmak üzere, ulusal ve uluslar arası düzlemde ekonomik, siyasi ya da toplumsal hedefleri belirleme ve ulusal kaynakları bu hedefler doğrultusunda harekete geçirme eylemidir ( Gürsoy, 2006: 33).
Uluslararası Planlama: Her örgüt gibi uluslarüstü örgütler de belli bir amacı gerçekleştirmek üzere kurulmakta ve amaçlarına ulaşmak için planlamayı bir araç olarak kullanmaktadır. Uluslarüstü örgüt yönetsel bir kuruluş olarak, bürokratik mekanizmasının daha verimli çalışmasına yönelik planları dışında, uzun dönemli
örgütsel hedefleri ve bu hedeflere nasıl ulaşılacağını belirleyen planları, hedeflerin gerçekleşmesi için üye ülkelerin ulusal sınırları içinde yapacakları ekonomik, mali, yönetsel ya da hukuksal düzenlemeler gerektirdiğinden dolayı uluslarüstü bir nitelik taşımaktadır (Sezen, 1999: 22–23).
Bu bağlamda, AB Komisyonunca hazırlanan bazı belgeler, resmi düzlemde plan olarak adlandırılmasa bile içerikleri itibariyle birer uluslar üstü plan olarak kabul edilebilir (Gürsoy, 2006: 33).
2.2.1.2. Makro, Mikro ve Sektörel Planlar
Makro planlar, tüm ekonomiyi içeren planlardır. Ulusal hasıla, yatırım, istihdam, tasarruf gibi makro büyüklüklerin planlanmasıdır.
Mikro planlar, üretim ve tüketimin tür ve miktarlarıyla ilgili olarak mikro iktisadi birimleri kapsar. Örneğin tarım, ulaştırma planlaması mikro planlardır.
Sektörel planlamanın konusu, demir-çelik üretimi, tahıl üretimi, madencilik yatırımları gibi sektör düzeyinde toplulaştırılmış büyüklüklerdir (Günsoy, 1997: 139).
2.2.1.3. Örgütlenme Biçimine Göre
Merkezi Planlama: Merkezi planlama; belli bir merkezin güdümünde hazırlanan, üretim araçları, mülkiyetinin kamunun elinde bulunduğu bir sosyo-ekonomik yapıda uygulanan, ulusal ekonomiyi bütünüyle kapsayan, toplumun yalnızca maddi yönden refahını değil, aynı zamanda mülkiyet, değişim ve bölüşüm ilişkileri açısından da bütün ekonomik birimleriyle iyileşmesini amaçlayan buyurucu özelliğe sahip, yasa gücünde sürekli ve bilinçli bir müdahale aracı olarak kullanılan bir planlamadır. Merkezi planlama, devletin ekonomik faaliyetleri düzenlemede ve yönlendirmede başvurduğu bir mekanizmadır. Başka bir anlatımla, sosyalist ekonominin temel yürütücü gücüdür. Planlama yoluna başvuran ilk ülkenin 1991 yılının sonunda dağılan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) olması nedeniyle
uzunca bir süre merkezi planlama ile sosyalist düzen eşanlamlı olarak kullanılmıştır (Gözlükaya, 2007: 23).
Merkezi Olmayan (Adem-i Merkeziyetçi) Planlama: Planın hazırlanmasında ve uygulanmasında, demokratik yöntemlere uyularak, örneğin; ilgili kuruluşların ve halkın görüşleri değerlendirilerek hazırlanan ve uygulanan planlar demokratik (adem-i merkeziyetçi) planlardır. Bu tür planlama yöntemi demokratik ülkelerde uygulanır. Plan hazırlanırken halk ile özel ve kamu kuruluşlarının görüş, öneri ve düşünceleri alınır. Hazırlık aşamasında sağlanan bu işbirliği uygulama aşamasında da devam ettirilir. Planlar uygulanırken kamu kurumlarının ve özel kuruluşların plan amaçlarını benimsemelerine önem verilir. Özel girişimlerin planın amaçlarına yönelmesi için inandırıcı, teşvik edici ve özendirici yöntemlere başvurulur. Zorlama yerine gönüllü katkı ve katılım esastır (Gözlükaya, 2007: 23).
2.2.1.4. Emredici ve Yol Gösterici planlama
Emredici (Katı) Planlama: Emredici planlama ise ilke olarak tüm ekonomik birimlerin uyması zorunlu olan mikro ve makro amaç büyüklüklerinin saptanmasıdır. Genellikle sosyalist ekonomilerdeki planlama emredici niteliktedir (Günsoy, 1997: 139).
Plan hedefleri, yerine getirilmesi zorunlu birer direktif niteliğindedir. Emredici planlama, özel girişime ve rekabete dayalı piyasa ekonomisiyle ve çoğulcu siyasi yapıyla bağdaşmaz. Planlama tarihinde bu türün ilk örneğini Sovyet planlaması oluşturur (Gürsoy, 2006: 35).
Yol Gösterici (Esnek) Planlama: Yol gösterici planlama, özel ekonomik birimler için ya bağlayıcı olmayan uyum sağlayıcı araçlar ya da bilgi verici amaç büyüklüklerini içeren makro, sektörel ve/veya mikro büyüklüklerin planlanmasıdır (Günsoy, 1997: 139).
Kapitalist toplumlara özgü, emredici niteliği olmayan, yol gösterici ya da özendirici planlamadır, İkinci Dünya Savaşından sonra Fransa'nın, 1960 sonrasında
Türkiye'nin uygulamaya koyduğu kalkınma planları esnek planlama örnekleridir ( Gürsoy, 2006: 35).
Genellikle karma ekonomik bir yapıya sahip olan az gelişmiş ülkelerde, yan yana bulunan özel ve kamu sektörü birlikte planlanır. Bu ülkelerde özel sektörün de büyük ölçüde yer alması yüzünden genellikle yol gösterici planlama uygulanır. Bu planlama türünde emredicilik sadece kamu kesimi için söz konusudur. Devlet bu planlama türünde ekonominin bütünü için emirler verme yerine kararları etkileme ve onları saptanmış plan hedeflerine yöneltme yoluna gider. Bunu sağlaması için devletin elinde para, kredi, maliye, gümrük, fiyat ve döviz kontrolleri, ücretler gibi politika araçları vardır. Bu araçlarla, devlet özel kesimin bazı faaliyetlere girmesini teşvik edebilir, ortam hazırlayabilir ya da yapmasını istemediği faaliyetler için engel koyabilir (Günsoy, 1997: 139).
2.2.1.5. Kapsadığı Süreye Göre
Kısa Dönemli Planlama: Bu tür planlama gerçekleştirilecek hedefler açısında 1-2 yıllık bir zaman süresini kapsar. Bunlar kararlaştırılmış, politikaları saptanmış yatırım programlarına uygun biçimde gerçekleştirilen programlardır (Demircioğlu, 1997: 15).
Orta Dönemli Planlama: Bunların hedefler açısından kapsadığı süre 3-6 yıl arasındadır. Ekonomik büyümede, ulusal ve bölgesel planlar çerçevesinde gerçekleştirilen yatırım programlarına yöneliktir (Demircioğlu, 1997: 15).
Uzun Dönemli Planlama: 10-25 yıllık bir zaman dilimini hedef alır. Bu planlama süreklilik arz eden, dönem içerisinde verilerdeki değişmelere göre hedeflere uygun değişikliklerin yapıldığı bir planlama yaklaşımıdır (Demircioğlu, 1997: 15).
Sürekli Planlama (Rolling Planlama): Bu planlama türü planlamada esnekliğin bir sonucudur. R. Frisch’e göre, planlama dinamik bir süreçtir. Periyodik olarak ve mümkünse her yıl tüm plan yeni bilgi ve verilerle, analizleri yansıtacak şekilde gözden geçirilmelidir. Diğer bir ifadeyle planın ara hedeflerine ulaşıldıkça
sonraki süreçleri görmek ve detayları zaman içinde ortaya çıkarılmasıdır. Yıllık planlar beş yıllık planların gözden geçirilmesi için iyi bir araçken, beş yıllık planlar da perspektif planların yenilenmesinde kullanılabilir. Bu planların daha esnek bir yapı ve daha açık bir perspektif getirdiği iddia edilmektedir. TBMM’nin 28.06. 2006 tarihli 121. Birleşiminde onaylanarak 01.07. 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 9. Kalkınma Planı (2007–2013) Sürekli (rolling) planlama anlayışıyla uygulanacaktır (Gözlükaya, 2007: 24).
2.2.1.6. Büyüme Tipi ve Kalkınma Tipi planlar
Ekonomide sadece büyümeyi sağlayan unsurların dengeli ve istikrarlı bir büyümeyi sağlayacak bir biçimde planlanması ve buna uygun bir planın hazırlanması sonucunda büyüme tipi planlar ortaya çıkar.
Büyümeyi sağlayan unsurların yanında ekonomide yapısal bir değişiklik sağlamak ve sosyo-ekonomik yapıya dinamizm kazandırmak amacıyla hazırlanan planlara ise kalkınma tipi planlar denir (Günsoy, 1997: 139).
2.3. Turizm Planlaması
Turizm hızla gelişmekte olan ve milli gelire göz ardı edilemeyecek kadar büyük katkısı olan bir sektördür. Turizm toplumsal refah ve kalkınmaya yarar sağlayacağı gibi kendi kaynaklarını yok edebilir. Bu bakımdan, bir ülke ya da bölgede turizm geliştirme çabaları esnasında sağlıklı bir planlamaya ihtiyaç vardır. Araştırmanın bu bölümünde mevcut literatür doğrultusunda turizm planlaması, önemi, amacı ve türleri açıklanmıştır.
Turizm planlaması uzun süre yalnızca fiziksel nitelikte anlaşılmış, ilgililer daha çok mimarinin görsel nitelikleri ile arazi kullanım biçimi gibi iki farklı boyut üzerinde yoğunlaşmışlardır(Demircioğlu, 1997: 8).
Turizmin gelişimin planlanması yakın döneme dayanmaktadır. Konuyla ilgili olarak ilk kez 1940’larda bir coğrafyacı bilgi vermiş olup ilk ciddi çalışma 1970’lerde
yapılmıştır. 1972 yılında Gunn, “Vacationscape: Designing Tourist Region” adlı kitabı yazmış olup, Amerika’da belki de ilk kez, bölgesel turizm planlaması uygulamasından ve planlamaya ilgililerin katılımının gerekliliğini ortaya koyan katılımcı planlama yönteminden bahseden çalışmadır. Ayrıca araştırmacılar turizm planlamasının ekonomik yönü ile ilgili çalışmalar yapmaktadırlar ve çalışmalarında birçok ekonomik modeller sunmaktadırlar. Yine çalışmalarda çekiciliklere, mevcut değişkenlere ve alternatif planlara yer verilmektedir (Gunn ve Var, 2001: 7).
Literatürde birçok yazar turizm planlamasını farklı açılardan ele alarak farklı tanımlamalarda bulunmuştur. Temelde benzer özellikler taşıyan bu kavramlardan birkaç tanesine aşağıda yer verilmiştir.
Turizm planlaması, genel planlama kavramlarının ve yaklaşımlarının turizm sisteminin belirli özelliklerine adapte edilerek uygulanmasıdır (Inskeep, 1991: 25). Bu doğrultuda turizm planlaması, turizmin toplumun daha iyi bir şekilde yaşaması ve çevresel kaliteye olan potansiyel katkısını optimal düzeye çıkarabilmek amacıyla araştırma ve değerlendirmeye dayanan bir süreçtir şeklinde açıklanabilir (Batman ve Cömert, 2002: 128, Simmons, 1994: 99).
Turizm planlaması, bir dönemde turizm sektöründe ulaşılmak istenilen hedefleri, bu hedeflere ulaşılabilmesi için kullanılabilecek araçları, yapılabilecek işleri, iş zamanlamasını ve işlerin sorumluluklarını gösteren sistemli bir düzenlemedir (Korkmaz, 1993: 16).
Turizm planlaması, ulusal kalkınma planı ve stratejisinin bir bileşenidir. Ayrıca turizm endüstrisi ile ekonominin diğer sektörleri arasında ve bölgesel alanlar ile turizm türleri arasında karar verme sürecini de içermektedir. Turizm endüstrisinin tarım, sanayi, ulaşım ve sosyal hizmetler gibi diğer sektörlerle entegrasyonunu gerektirmektedir (Tosun ve Timoty; 2001: 352).
Turizmden sağlanan yararların en uygun düzeye çıkarılması ve doğacak sorunları önlemek için iyi planlama ve dikkatli bir yönetim gerekmektedir. Turizm planlaması herhangi bir gelişim planlaması kadar önemlidir. Dikkatlice düşünülmüş ve ülkenin genel gelişme planlarına entegre edilmiş bir turizm planlaması ile turizm
sektörünün amaçları daha etkili olarak gerçekleştirilebilir. Bu doğrultuda turizm planlamasının ne kadar önemli olduğu bir kez daha anlaşılmaktadır. Geniş bir ifadeyle turizm planlamasının önemi aşağıda maddeler halinde açıklanmıştır (Batman ve Cömert, 2002; 133-134).
- Modern turizm, gelişmekte olan birçok bölge için yeni bir tür olgudur. Turizm planı ve geliştirme programları bu bölgelerde turizm sektörünün geliştirilmesi için kılavuz olacaktır.
- Turizm olayının çoğu, çeşitli hizmet ve olanaklardan yararlanan ziyaretçileri kapsayan bir deneyim ürününü satmaya dayanmaktadır. Planlama süreci içerisinde turist pazarları ve sunulan ürünler arasında, sosyo-kültürel ve çevresel konulardan taviz vermeden, uyum sağlamak gerekmektedir.
- Entegre ve dikkatlice yapılmış bir planlama sayesinde, turizm birçok doğrudan ve dolaylı ekonomik yararlar sağlayacaktır. Planlama olmadan turizmin getireceği faydalardan tam olarak yararlanılmaz ya da ekonomik sorunlar doğabilir.
- Turizm birçok sosyal ve kültürel olumsuzluğa sebep olabilir ya da bu konuda fayda sağlayabilir. Planlama, turizmin olumsuz etkilerini en aza indirebilir ve sağladığı faydaları en üst düzeye getirebilir. Turizmi sosyal ve kültürel sorunları önleyen ve kültürel koruma amaçlarını gerçekleştiren bir araç olarak kullanabilme, ancak bir turizm gelişme politikası ve planlaması sayesinde mümkün olur.
- Turistik arz kaynaklarının, çekim yerlerinin ve alt yapının geliştirilmesi fiziksel çevrede olumlu ya da olumsuz etkiler yaratır. Dikkatli bir planlama, çevresel bir zarara sebebiyet vermeyen, optimal fayda sağlayacak bir turizm türünün belirlenmesini ve turizmi çevresel koruma amaçlarının gerçekleşmesinde bir araç olarak kullanılmasını sağlar.
- Planlama sayesinde turizm için gerekli olan kültürel ve doğal kaynakların korunması sağlanır.
