Yaz Aylarında Buzağılayan Jersey Düvelerin Kolostrum Yağ Asit İçerikleri Değişimi
Özgül Anitaş1, Yeşim Özoğul2, Sibel Bozkurt1, Serap Göncü1
1 Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Balcalı Kampüsü, Balcalı Sarıçam/Adana 01330, Türkiye 2Çukurova Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölümü, Balcalı Kampüsü, Balcalı
Sarıçam/Adana 01330, Türkiye sibelbozkurt4312@gmail.com
Özet
Yeterli miktarda ve yüksek kaliteli kolostrumun tüketilmesi, buzağının hayatta kalma ve verimli sürü ömrü için hayati öneme sahiptir. Kolostrum içeriği de sağlık üzerindeki etkisi ile buzağı beslemesinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışma, yaz aylarında buzağılayan jersey ırkı düvelerin doğum sonrası kolostrum yağ asitleri içeriği değişiminin incelenmesi amacıyla yürütülmüştür. Buzağılamadan hemen sonra ve 2 farklı zamanda alınan kolostrum örnekleri Gaz Kromatografisi ile analiz edilerek yağ asit oranları karşılaştırılmıştır. Yapılan analiz sonucu buzağılamadan hemen sonra, buzağılamadan 8 saat ve 16 saat sonra önemli yağ asitlerinden oleik asit oranı sırasıyla %27,04 %26,36 ve % 20,88, palmitik asit oranı %31,32, 30,96 ve % 35,71, stearik asit oranı ise %14,02, % 13,42 ve % 9,47 olarak bulunmuştur. Bu üç yağ asidi oranlarının dönemler arası farkları istatistiksel olarak önemli (p<0,05) bulunmuştur. Ayrıca analiz sonucu kolostrumun doymuş yağ asitleri (SFA) oranları sırayla % 56,83, %58,04 ve %65,29 olarak hesaplanmış ve dönemlere bağlı olarak artış olduğu, tekli doymamış yağ asitlerinin (MUFA) oranları %31,26, %30,58 ve %25,42 ve çoklu doymamış yağ asitleri (PUFA) oranlarının ise %3,98, %3,6 ve %4,15 olarak bulunmuş ve MUFA ve PUFA oranlarında zamana bağlı olarak azalma olduğu gözlenmiştir.
Anahtar kelimeler: Jersey, kolostrum, yağ asitleri, dönem
Changes in Fatty Acid Profile of Colostrum of the Jersey Heifers in Summer Months
AbsrtactThe consumption of sufficient and quality colostrum is vital to the survival of the calf and later performance. Colostrum content has an important role in calf feeding with its effect on healthy life of cattle. This study was carried out to investigate the changes in fatty acids content of colostrum of Jersey heifers in the summer months. The fatty acid contents of colostrum samples taken immediately after calving and at 2 different times (8 hours and 16 hours) were determined by Gas Chromatography to compare. As a result of the analysis, immediately after calving, 8 hours and 16 hours, the rate of oleic acid was %27,04 %26,36 and % 20,88, palmitic acid was 31,32, 30,96 and % 35,71, and stearic acid was%14,02, % 13,42 and % 9,47 respectively. The differences between these three fatty acid were statistically significant (p <0.05). In addition, the saturated fatty acids ratios (SFA) of colostrum were determined as % 56,83, %58,04 and %65,29 respectively and there was an increase in SFA, depending on the periods. The ratios of monounsaturated fatty acids (MUFA) were calculated as %31,26, %30,58 and %25,42 while polyunsaturated fatty acids (PUFA) contents were found as %3,98, %3,6 and %4,15, respectively. The result of this study showed that there was a decrease in MUFA and PUFA contents of colostrum depending on the periods.
Keywords: Jersey, colostrum, fatty acids, period
Giriş
İnek kolostrumunun bileşimindeki protein içeriği, özellikle, buzağıların hastalık ve ölümleri önlemek için pasif bağışıklık kazandığı immünoglobulinler ve bağışıklık faktörleri içermesi nedeniyle önemli bir yer tutar (Quigley ve Drewry, 1998; Weaver ve ark., 2000; Stelwagen ve ark., 2009). Kolostrum, doğumdan hemen sonra yeni doğan buzağıları immünolojik olarak korur ve vitaminleri (özellikle A, D ve E) ve düşük rezervleri olan mineralleri içermesi nedeniyle buzağılara yüksek kaliteli besinleri sağlar (Ontsouka ve ark., 2003; Kehoe ve ark., 2007). Buzağılamadan hemen sonra buzağılara, yeterli
Kolostrum bileşenlerinden biri de yeni doğan buzağıların vücut ısısını korumak için ısı üretimi aşamasında enerji sağlayan (termojenez) ve yağ asidi oksidasyonu ile glukoz homeostazını korumak için aktif glukoneogenezi sağlayan yağlardır (Hammon ve ark., 2012). Ayrıca, bazı yağ asitleri sadece beslenme özellikleri için değil, aynı zamanda spesifik sağlık etkileri için de faydalıdır (Hill ve ark., 2011). Kolostrum yağı üzerine yapılan çalışmalarda asıl önemli olan, doğumdan sonraki ilk günlerde toplam içeriğindeki oranların değişikliğine odaklanılmıştır (Nardone ve ark., 1997; Leiber ve ark., 2011). Bayizit (2003), metabolizmada yağların, yağ asitlerinin ve bunların metabolik ürünlerinin önemli fonksiyonlar gösterdiğini belirtmiştir. Bu fonksiyonlar arasında etkin enerji kaynağı olmaları dış faktörlere karşı dayanıklılık sağlamaları, hücre ve zarının temel yapı taşı olmaları, prostaglandin, tromboksan ve lökotrienler gibi hormon benzeri eikozanoid bileşiklerin ön maddesi olarak görev almaları sayılabilir. Hormon benzeri bileşikler merkezi sinir sistemi, ateşli hastalıklar ile bağışıklık sisteminde, diğer hormonların etki göstermesinde ve kan basıncının ayarlanmasında rol oynamaktadır (Lee, 1994). Yapılan araştırmalarda yağ asitleri içerisinde bulunan çoklu doymamış yağ asitleri (PUFA)’nin vücut metabolizmasında birçok hastalık üzerinde etkili olduğu görülmüştür. PUFA’ların eksikliğinde, kan, lipid düzeyinde dengesizlik, ateşli hastalıklar ve artritis gibi önemli metabolizma bozukluklarının ortaya çıktığı belirtilmektedir (Von Schacky, 2000; Yamada ve ark., 2000).
Bu çalışmanın amacı Jersey ırkı düvelerden buzağılamadan hemen sonra, 8 saat ve 16 saat sonra alınan kolostrum örneklerinden Gaz Kromatografisi ile yağ asitlerini analiz ederek özellikle doymuş yağ asitleri, tekli ve çoklu doymamış yağ asitleri oranlarının değişiminde zamanın yağ asitleri oranlarına etkisini değerlendirmektir.
Materyal ve Metot
Bu çalışma Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Süt Sığırcılığı Araştırma Uygulama Ünitesinde yürütülmüştür. Hayvan materyali olarak sağlıklı ve benzer özelliklerde olan 3 baş Jersey ırkı ilkine buzağılamış inekler üzerinde çalışılmıştır.
Bu işletmede, inekler doğum yapmadan 1 hafta önce doğum bölmesine alınmakta ve doğumdan 3 gün sonrasına kadar bu bölmelerde gözetim altında tutulmaktadır. Doğum yapan ineklerden doğumda, doğumdan 8 ve 16 saat sonra kolostrum örnekleri alınmıştır. İneklerin memelerinin temizlik ve dezenfeksiyonu yapıldıktan sonra elle sağılarak 15 ml’lik steril tüpe kolostrum örnekleri alınmış ve tüp üzerine ineğe ait bilgiler kaydedilerek önce -20 °C’de dondurulmuş, ardından analiz dönemine kadar -80 °C’ye kadar soğutma kapasitesine sahip olan derin dondurucuda muhafaza edilmiştir. Analiz dönemi geldiğinde +4 °C’de çözdürüldükten sonra gerekli ölçümleri yapılmıştır.
Jersey ırkı ineklerden kolostrum numunelerinin yağ asit analizleri Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi laboratuvarında yapılmıştır.
Yağ Asitleri Tayini
Eksrakte edilmiş lipitten, yağ asidi metil esterleri Ichihara ve ark. (1996) metoduna göre yapılmıştır. 25 mg eksrakte edilmiş yağ örneği üzerine 4mL 2M’lık KOH ve 2mL n-heptan ilave edilir. Daha sonra oda sıcaklığında 2 dakika vortekste karıştırılır ve 4000 rpm’ de 10 dakika süreyle santrifüj edilir ve heptan tabakası gaz kromotografisi (GC)’inde analiz için alınır.
Gaz Kromotografisi Şartları
Yağ asidi analizi, bir GC Clarous 500 cihazı (Perkin–Elmer, USA), bir adet alev iyonizasyon detektörü ve SGE kolon (30 m x 0.32 mm ID x 0.25 lm BP20 0.25 UM, USA) kullanılarak analiz edilmiştir. Enjektör ve dedektör sıcaklıkları sırası ile önce 220 °C ‘ye sonra 280 °C’ye ayarlanır. Bu esnada fırın sıcaklığı 5 dakika 140 °C ‘de tutulur. Sonrasında her dakika 4 °C arttırılarak 200 °C’ye
Bulgular ve Tartışma
Kolostrum içerik itibari ile de normal sütten farklıdır. Yapılan araştırmalarda kolostrum içeriğindeki değişkenliğin buzağılamadan 3-4 gün sonra azaldığını belirtilmiştir (Csap´o ve ark., 2011).
Yaz aylarında ilk defa doğuran Jersey ırkı ineklerde buzağılama sonrası saatlere göre kolostrum örnekleri yağ asit içerikleri ve yüzde oranları Tablo 1’ de verilmiştir.
Tablo 1.Yaz aylarında ilk defa doğuran Jersey ırkı ineklerde buzağılama sonrası saatlere göre
kolostrum örnekleri yağ asit içerikleri ve yüzde oranları.
Farklı dönemlerde kolostrumda bulunan yağ asitleri oranları
Formül Doğumdan hemen sonra Doğumdan 8 saat sonra Doğumdan 16 saat sonra Önem düzeyi Caproic acid C6:0 0,96±0,10 0,83±0,14 0,51±0,04 0,000 Caprylic acid C8:0 0,45±0,06 0,28±0,05 0,49±0,04 0,000 Capric acid C10:0 0,83±0,12 0,97±0,47 1,37±0,07 0,018 Laurik acid C12:0 1,42±0,22 2,05±0,13 2,51±0,31 0,000 Myristic acid C14:0 6,85±0,42 7,81±0,45 14,07±1,13 0,000 Myristoleic acid C14:1 0,52±0,05 0,63±0,07 0,29±0,03 0,000 Pentadecanoicacid C15:0 0,78±0,05 1,14±0,06 0,93±0,09 0,000 Methylpentadecanoate C15:1 0,31±0,03 0,34±0,04 0,29±0,01 0,019 Palmitic acid C16:0 31,32±0,37 30,96±0,71 35,71±1,67 0,000 Palmitoleic acid C16:1 1,66±0,05 1,61±0,20 1,93±0,10 0,002 Margaric acid C17:0 1,05±0,04 1,07±0,04 0,83±0,08 0,000 Heptadecenoic acid C17:1 0,42±0,01 0,43±0,05 0,31±0,06 0,000 Stearic acid C18:0 14,02±0,50 13,42±0,98 9,47±1,24 0,000 Oleic acid C18:1n9 27,04±0,56 26,36±0,92 20,88±0,46 0,000 Vaccenic acid C18:1n7 1,22±0,04 1,11±0,05 0,84±0,06 0,000 Linoleic acid C18:2n6 3,23±0,03 2,94±0,19 3,49±0,57 0,041 Alfa Linolenic acid C18.3n3 0,29±0,02 0,27±0,04 0,23±0,04 0,037 Gama Linolenic acid C18:3n6 0,12±0,00 0,13±0,03 0,10±0,00 0,031
Arachidic acid C20:0 0,56±0,01 0,54±0,11 0,40±0,01 0,016 Eicosanoic acid C20:1n9 0,09±0,01 0,10±0,01 0,08±0,01 0,044 Eicosadienoic acid C20:2 0,05 0,05±,00 0,07±0,02 0,000 Erucic acid C22:1n9 0,70±0,06 0,55±0,06 0,76±0,08 0,000 Behenic acid C22:0 0,00 0,08±0,00 0,00 0,000 Eicosapentaenoic acid (EPA) C20:5n3 0,07±0,01 0,05±0,01 0,08±0,01 0,002 Docosahexaenoic acid C22:6n3 0,22±0,02 0,16±0,01 0,18±0,03 0,006
C ap ro ic a cid C ap ry lic a ci d C ap ric a ci d La u rik a ci d M yr is tic a ci d M yr is to le ic a cid P e n ta d ec an o ic a cid M e th yl p en ta d e ca n o at e P al m it ic a ci d P al m it o le ic ac id M a rg ar ic a ci d H e p ta d ec e no ic a ci d St ea ri ca ci d O le ic a ci d V ac ce n ic A ci d Li n o le ic ac id A lf a Li n o le n ic a cid G a m a Li n o le n ic A cid A ra ch id ic a ci d E ic o sa no ic a ci d E ic o sa d ie no ic Ac id E ru cic A ci d B e h e n ic Ac id E ic o sa p en ta e no ic A cid ( E P A ) D o co sa h ex ae no ic a cid 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00
Doğumdan hemen sonra 8 saat sonra 16 saat sonra
Grafik 1.Yaz aylarında ilk defa doğuran Jersey ırkı ineklerde buzağılama sonrası saatlere göre
kolostrum örnekleri yağ asit içerikleri ve yüzde oranları
Tablo 1 incelendiğinde kolostrumda bulunan toplam yağ asitleri içerisinde en yüksek orana, Palmitic acid (%31,32), Oleic acid (%27,04), Stearic acid (%14,02) ve Myristic acid (%6,85)’in sahip olduğu görülmektedir. Kolostrum yağ asitlerinden kaproik asit, miristoleik asit, margarik asit, heptadekenoik asit, stearik asit, oleik asit, vaksenik asit, alfa linolenik asit, araşidik asit oranları buzağılamadan hemen sonra yüksek oranda olmasına rağmen buzağılamadan 16 saat sonra bu oranlarda düşme görülmektedir. Kaprik asit, laurik asit, miristik asit, pentadekanoik asid, palmitik asit, palmitoleik asit ve eikosadienoik asit oranları ise buzağılamadan hemen sonra düşük oranda olmasına rağmen buzağılamadan 16 saat sonra bu oranlarda artış görülmektedir (Tablo 1).
Laakso ve ark. (1996), Ayrshires ve Frisian ırkı ineklerin kolostrumunu doğumdan hemen sonra başlayıp bir hafta süresince her 12 saatte almışlar ve kolostrum analizlerinde miristik asit ve palmitik asit oranlarının giderek azaldığını, stearik asit, oleik asit ve vaksenik asit oranlarının giderek arttığını belirtmişlerdir. Bu araştırma bulguları yukarıda yapılan bulgulara benzerlik göstermektedir.
Jersey ırkı ineklerin buzağılama sonrası saatlere göre kolostrum yağ asit içerikleri karşılaştırıldığında kolostrumu oluşturan tüm yağ asitlerinin saatlere göre değişim oranları istatistiki olarak önemli (p<0,05) bulunmuştur (Tablo 1).
Tablo 2.Yaz aylarında ilk defa doğuran Jersey ırkı ineklerde buzağılama sonrası saatlere göre
kolostrum yağ asit içeriklerinin ∑SFA, ∑MUFA ve ∑PUFA oranları
Yağ Asitleri Buzağılamadan
hemen sonra
8 saat sonra 16 saat sonra
C10:0 0,83±0,12 0,97±0,47 1,37±0,07 C12:0 1,42±0,22 2,05±0,13 2,51±0,31 C14:0 6,85±0,42 7,81±0,45 14,07±1,13 C15:0 0,78±0,05 1,14±0,06 0,93±0,09 C16:0 31,32±0,37 30,96±0,71 35,71±1,67 C17:0 1,05±0,04 1,07±0,04 0,83±0,08 C18:0 14,02±0,50 13,42±0,98 9,47±1,24 C20:0 0,56±0,01 0,54±0,11 0,40±0,01 C22:0 0,00 0,08±0,00 0,00 ∑ SFA 56,83 58,04 65,29 C14:1 0,52±0,05 0,63±0,07 0,29±0,03 C15:1 0,31±0,03 0,34±0,04 0,29±0,01 C16:1 1,66±0,05 1,61±0,20 1,93±0,10 C17:1 0,42±0,01 0,43±0,05 0,31±0,06 C18:1n7c 1,22±0,04 1,11±0,05 0,84±0,06 C18:1n9c 27,04±0,56 26,36±0,92 20,88±0,46 C20:1 0,09±0,01 0,10±0,01 0,08±0,01 ∑ MUFA 31,26 30,58 25,42 C18:2n6 3,23±0,03 2,94±0,19 3,49±0,57 C18:3n6 0,12±0,00 0,13±0,03 0,10±0,00 C18:3n3 0,29±0,02 0,27±0,04 0,23±0,04 C20:2 cis 0,05 0,05±,00 0,07±0,02 C20:5n3 0,07±0,01 0,05±0,01 0,08±0,01 C22:6 n3 0,22±0,02 0,16±0,01 0,18±0,03 ∑ PUFA 3,98 3,6 4,15 MUFA/SFA 0,55 0,53 0,4 PUFA/SFA 0,07 0,06 0,06 PUFA/MUFA 0,13 0,12 0,16 ∑n6 3,45 3,07 3,59 ∑n3 0,58 0,48 0,49 n6/n3 5,95 6,4 7,33
Tablo 2 incelendiğinde ∑SFA’da en yüksek oranı palmitik asit oluşturduğu görülmektedir. Palmitik asit ∑SFA’nın yaklaşık % 55’ini oluşturmaktadır. Jersey ırkı ineklerin doğumdan sonraki kolostrum
∑SFA oranları 56,83, doğumdan 8 saat sonra 58,04, doğumdan 16 saat sonra ise 65,29 olarak
hesaplanmıştır. Bu verilere göre zamana bağlı olarak ∑SFA oranlarında artış olduğu görülmektedir (Grafik 2).
Varga-Visi ve ark. (2011) yaptıkları çalışmada Jersey ırkı ineklerin 1., 3. ve 5. günde alınan kolostrum örneklerinde ∑SFA oranlarını ortalama olarak %72,7 oranında, Contarini, ve ark.(2014) ise siyah alaca ineklerin kolostrum analizinde ∑SFA oranlarını ilk gün %66,3 olarak bulmuşlardır. Bu araştırmacıların bulguları yukarıdaki oranlara benzerlik göstermektedir.
70 65 60 55 50 Buzağılamadan hemen sonra
8 saat sonra 16 saat sonra
Grafik 2. Yaz aylarında doğuran Jersey ırkı ineklerin kolostrumunda bulunan yağ asitlerinin ∑SFA
oranları
Tablo 2 incelendiğinde ∑MUFA’da en yüksek oranı Oleic acid (C18:1n9) oluşturduğu görülmektedir. Oleic acid ∑MUFA’nın yaklaşık % 86,5’ini oluşturmaktadır. Oleik asitte oluşan değişimler ∑MUFA oranlarını etkileyecektir. Jersey ırkı ineklerin doğumdan sonraki kolostrum ∑MUFA oranları 31,26, doğumdan 8 saat sonra 30,58, doğumdan 16 saat sonra ise 25,42 olarak hesaplanmıştır. Bu verilere göre zamana bağlı olarak ∑MUFA oranlarında azalma olduğu görülmektedir (Grafik 3).
35 30 25 20 15 10 5 0 Buzağılamadan hemen sonra
8 saat sonra 16 saat sonra
Grafik 3. Yaz aylarında doğuran Jersey ırkı ineklerin kolostrumunda bulunan yağ asitlerinin ∑MUFA
oranları
Varga-Visi ve ark. (2011) çalışmalarında ∑MUFA oranlarını %23,1 olarak bulmuşlardır. Bu oranların buzağılamadan 16 saat sonra ölçülen kolostrum ∑MUFA oranına yakın bir değere sahip olduğu görülmektedir.
Tablo 2 incelendiğinde ∑PUFA’da en yüksek oranı Linoleic acid oluşturduğu görülmektedir. Linoleic acid ∑PUFA’nın yaklaşık % 81,16’sını oluşturmaktadır. Jersey ırkı ineklerin doğumdan sonraki kolostrum ∑PUFA oranları 3,98, doğumdan 8 saat sonra 3,6 doğumdan 16 saat sonra ise 4,15 olarak hesaplanmıştır. Bu verilere göre zamana bağlı olarak ∑PUFA oranlarında artış olduğu görülmektedir (Grafik 4). 4,2 4 3,8 3,6 3,4
Varga-Visi ve ark. (2011) çalışmalarında ∑PUFA oranlarını %3,8 olarak bulmuşlardır. Bu bulguların yukarıda yapılan çalışma bulgularına yakın bir değere sahip olduğu görülmektedir.
Bu çalışmanın sonunda Jersey ırkı ineklerin buzağılama sonrası saatlere göre kolostrum yağ asit içerikleri karşılaştırıldığında, kolostrumu oluşturan tüm yağ asitlerinin saatlere göre değişim gösterdiği saptanmıştır. Ayrıca zamana bağlı olarak kolostrum yağ asitlerinin ∑SFA ve ∑PUFA oranlarında artma, ∑MUFA oranlarında azalma olduğu tespit edilmiştir.
Kaynaklar
Bayizit AA. 2003. Doymamış Yağ Asitlerinin Beslenme Ve Sağlık Açısından Önemi. Gıda ve Yem Bilimi-Teknolojisi, Sayı 3.
Contarini G, Povolo M, Pelizzola V, Monti L, Bruni A, Passolungo L, Abeni F, Degano L. 2014. Bovine colostrum: Changes in lipid constituents in the first 5 days after parturition. Journal Dairy Science, 97(8):5065–5072. https://doi.org/10.3168/jds.2013-7517.
Csapó J, Lóki K, Béri B, Süli Á, Varga-Visi É, Albert Cs, Csapó-Kiss Z. 2011. Colostrum and milk of current and rare cattle breeds: protein content and amino acid composition. Acta Universitatis Sapientiae, Alimentaria, 4(1):18–27.
Hammon HM, Steinhoff-Wagner J, Schönhusen U, Metges CC, Blum JW. 2012. Energy metabolism in the newborn farm animal with emphasis on the calf: Endocrine changes and responses to milk-born and systemic hormones. Domestic Animal Endocrinology, 43(2):171–185. https://doi.org/10.1016/j.domaniend.2012.02.005.
Hill TM, VandeHaar MJ, Sordillo LM, Catherman DR, Bateman II HG, Schlotterbeck RL. 2011. Fatty acid intake alters growth and immunity in milk-fed calves. Journal Dairy Science, 94(8):3936– 3948. https://doi.org/10.3168/jds.2010-3935.
Ichıhara K, Shıbahara A, Yamamoto K, Nakayama T. 1996. An ımproved method for rapid analysis of the fatty acids of glycerolipids. Lipids, 31(5):535–539. https://doi.org/10.1007/BF02522648.
Kehoe SI, Jayarao BM, Heinrichs AJ. 2007. A survey of bovine colostrum composition and colostrum management practices on Pennsylvania dairy farms. Journal of Dairy Science. 90:4108–4116.
Laakso P, Manninen P, Mäkinen J, Kallio H. 1996. Postparturition changes in the triacylglycerols of cow colostrum. Lipids, 31(9):937–943.
Lee RMKW. 1994. Fish oil, essential fatty acids, and hypertension. Canadian Journal of Physiology and Pharmacology, 72(8): 945 - 953. https://doi.org/10.1139/y94-132.
Leiber F, Hochstrasser R, Wettstein HR, Kreuzer M. 2011. Feeding transition cows with oilseeds: Effects on fatty acid composition of adipose tissue, colostrum and milk. Livestock Science, 138(1- 3):1–12. https://doi.org/10.1016/j.livsci.2010.11.016.
Nardone A, Lacetera N, Bernabucci U, Ronchi B. 1997. Composition of colostrum from dairy heifers exposed to high air temperatures during late pregnancy and the early postpartum period. Journal of Dairy Science, 80(5):838–844. https://doi.org/10.3168/jds.S0022-0302(97)76005-3.
Ontsouka CE, Bruckmaier RM, Blum JW. 2003. Fractionized milk composition during removal of colostrum and mature milk. Journal of Dairy Science, 86(6):2005–2011. https://doi.org/10.3168/jds.S0022-0302(03)73789-8.
4th International Anatolian Agriculture, Food, Environment and Biology Congress-2019
Quigley III JD, Drewry JJ. 1998. Nutrient and immunity transfer from cow to calf pre- and postcalving. Journal of Dairy Science, 81(10):2779–2790. https://doi.org/10.3168/jds.S0022- 0302(98)75836-9.
Stelwagen K, Carpenter E, Haigh B, Hodgkinson A, Wheeler TT. 2009. Immune components of bovine colostrum and milk. Journal of Animal Science 87(13 Suppl.):3–9. https://doi.org/10.2527/jas.2008-1377.
Von Schacky C. 2000. n−3 Fatty acids and the prevention of coronary atherosclerosis. The American Journal of Clinical Nutrition, 71(1): 224 – 227. https://doi.org/10.1093/ajcn/71.1.224s
Weaver DM, Tyler JW, VanMetre DC, Hostetler DE, Barrington GM. 2000. Passive transfer of colostral immunoglobulins in calves. Journal of Veterinary Internal Medicine. 14:569–577.
Yamada T, Strong JP, Ishıı T, Ueno T, Koyama M, Vvagayama H, Shımızu A, Sakaı T, Malcom GT, Guzman MA. 2000. Atherosclerosis and ω-3 fatty acids in the populations of a fishing village and a farming village in Japan. Atherosclerosis, 153(2):469-481. https://doi.org/10.1016/S0021- 9150(00)00431-7.
