Vel. mi. Dcrg. (2003).19.1·2: 109·112
ANADOLU MANDALARINDA DiLiN ARTERiEL VASKULARiZASYONU
'
Vural Ozdemir@l Sadettin Tlp
l
rdamaz
2
Bl
ood S
uppl
y
t
o t
h
e
Lin
g
u
ae o
r th
e A
n
ato
li
a
n
B
u
ffa
l
oes
6zet: Bu yall~mada mandalarda dilin arteriel vaskularizasyonuna kailian damarlan ve daliarlnl makroskopik olarak in·
celemek amaclyla 8 aOOt manda ~I kuliamldl. Oilin arteriel vaskularizasyonunu saglayan ana damar a. lingualis oIup tr. linguofaaatis'den aYflldll<tan sonra rr. perihyoidei. a. sublingualis, a. profunda linguae va rr. dorsales linguae Istmli daUan verdigl tespit edildi.
Anahtar Kelimeler: Arter, Oil, Anadolu Mandasl
Summary: The aim of this study IS to investigate macroscopically blood supply to the In"lQuse of Anatolian buffalOes. A total
of
a
buffalo heads were used. It was observed that the maIO vessel of bnguae IS lingual artery, and this anery ramified rr. perihyoidei, a. sublingualis. a. profunda linguae and rr. dorsales linguae.Key Words: Artery, Linguae, Anatolian Buffalo
Giri$
Ozellikle sulak ve batakl!k b6Igelerde ~mayl seven mandalann ye~itli liplen varsa da 01kemiz iyin
onemli alan Anadolu mandasldlr. Hindistan'ln yabani
mandasmdan evcille-?tirilmi-? olan bu manda tipi mor-IOlOjik olarak dO-?Ok sagnh, seyrek kill! ve boynuzlannln
kesitlerinin kO$eli olmasl gibi OzelHkler gbsterir (Cockrill 1974, A1pan ve Arpaclk 1996). TOrkiye'OO ozellikle
50-10nden glda sekt6riinde !aydalanllmak amaclyla hala yeti-?tirilmekte olan mandalar hakklncia yapllml$ olan analomik yah$malar oldukya slnll1idlr. 8u nedenle, manda lurOnde yaptlml$ olan analomik ara$lIrmalara
hem bir yenisini eklemek, hem
de
bu IOrOn dil ar· tenerini inceleyerek arteriel sislemin makroanalomiSlnibelirlemek ve varsa val)'asyonlan ortaya ylkarmak bu ara-?tlrrnanln amaclnl olu~turmaktadlr.
A. tingualis: m. plel)'goideus medialis'in
me-dlalinde lruncus linguofaciaJis'den olijin alan kahn bir
damar olup. dilin ba~lica kan damandlr (Ghoshal 1975. Schummer ve ark 1981, Lahunla ve Habel 1986, Schaller 1992, Smallwood 1992. Berg 1995,
Dursun 2000). Stylohyoid'in ventral kenanna paralel
olarak seyreden damar, m. hypoglossus'un medialine
dogru ilerleyerek dile ula$lr ve m. hypoglossus ile m.
genIOglossus araslnda a. profunda Hnguae ismini ahr. Su arada dile dogru seyri esnaslnda a. lingualis gl. mandibularis'e giden (T. glandulares isimli dallan ve dil kaslanna giden IT. perihyoidei isimli dallan verir. Aynca
Gch~ Tanhi : 31.05.2001 @: vozdcmir@lsckuk.edu.lr
a. lingualis'den aynlan a, sublingualis adll damar sub·
lingual bOlgede yOzeysel olarak rostral yenlu ilerleyerek frenulum linguae. bOlge kaslan ve gl. sublingualis'e da·
gllarak sonlamr (Nur ve Dursun 1992, Nur 1995, Ghos· hal 1975, Schummer ve ark 1981. Lahunta ve Habel 1986, Schaller 1992. Smaltv.lood 1992, Dursun 2(00). A. linguaJis'in devaml niteli{linde olan a. profunda lin· guae dilin dorsal yOzOndeki kaslara giden rr. dorsales linguae isimli dallan verir (GhoshaI1975. Schummer ve ark 1981, Lahunta ve Habel 1986, Nur ve Dursun 1992. Schaller 1992, Berg 1995, Nur 1995, Dursun
2000). Aynca a. profunda linguae apex linguae
ya-kJnlnda kanji tarafln aynl isimli daman lie anastomozolur. (Nur ve Dursun 1992, Schaner 1992, Smallwood
1992, Nur 1995) A. lingualis kl:HfOk ruminantlarda m. di-gastricus'un medialinde a. carolis externa'dan onjin allr ve m. styloglossus'un ventral kenan boyunca n,
hypog-lossus ile birlikle dilin radixine dogru Ilerler (Lahunta ve
Habel 1986, Nur ve Dursun 1992. Nur 1995).
Materyal ve Metod
Su cal!$mada Konya ve Afyon ybresinden temin edilen 8 aOOt manda ba!;;1 kullamldl.
A.
carotlS com· munis'ler vasltaslyla formaldehit verilerek tespit edilen kadavralara aynl damarlardan kmnlZI boya ile renk-tendiril~ latex enjekte edilerek diseksiyona hazlr hale gelirildi. Cali-?mada elde edilen bulgulann fotograf!anSony
Digital Still Camera DSC-S75 {ologra! makinasl ile cekildi. Yapllan bu yal!~mada Nomina Anatomica• Bu 'i"ah~ma "Mnndalarda A. carolls communis vc Son D311an Uzenne Makroanatomlk Am~llrma1:lf" isunh 1elden ozel·
Icnml~tir.
I. Afyon Kocalcpc Um\'crsitesi VelCflncr Fakiiltcs; Anatomi Anabihm Dall. AFYON
OZDEMIR. TIPIRDAMAZ
Velerinaria (NAV) (1994)'daki lerimler esas allnml~tlr.
Bulgular
Tr.
linguofacialis: A. carotis extema'nm m. oc-eipilohyoideus'un medialine ula~llktan sonra styloh-yoideum'un caudal ucunun venlrali hizaslna gelinee Ir. linguofacialis'i verdigi tespit OOildi (:?ekil 1). Oriiinini la-kiben rostral yOnde stylohyoideum'un ventral kenan bo-yunca iler1eyen Ir. linguofaclalis'in6-7
em sonra a. lin-gualis ve a. facialis'e aynlarak sonlandl~llesp~ edildi.A.
lingualis (:?ekil 1):A.
lingualis'in Ir. lin-guofacialis'den aynlchklan sonra roslral yende ve stylohyoideum'un ventral kenanna paralel olarak iter-ledlgl gozlendi. Adl g~n damann m. styloglossus'un ba~langlcl dOzeyindedorsal
yande verdigi inee bir dalln stylohyoideum'un laleral yOzOnden a~rak m. phary-ngeus roslralis'e uta:};llgl ve bu kasln derininden dil k6· kOne daglldlQI gOzlencfi. Aynca bu dalln oriiin aldlQI dO· zeyde yine a. lingualis'ten dorsale doQru ~Ikan inee bir dahn IS8 stylohyoideum'un perioslu Ozerinde dagltdlgl gOzJencli.Rami perihyoidei (~kil 1):
A.
lingualis yukanda bahsedilen dallan verdikten sonra stylohyoideum'un rostral ucu dozeyinde dorsal yanlO olarak 3 adet ve ventral yenlO oIarak ise 1 adet olmak Ozere toplam 4 adet rr. perihyoidei'yi verdigi gozlendi. Dorsale yenelen dallar m. styloglossus'a daglllrken ventrale y6nelen datln ise m. ceratohyoideus'un lateral yOlOncfen venlral kenanna ul~llklan sonra adl ~n kasa, m.myloh-~ I. A. l.-.guabs va daJlan
yoideus'a ve m. stylohyOideus'a dallar vererek son-lanehgl gOruldu.
A.
lingualis epihyoideum'un venlraJinde iken ca-udoventral yonde, ceratohyoideum'un rostrovenlralinde veana para
lei oIarak ilerleyen bir dal verdigl ve bu dal -dan rostral ve caudal yenlO aynlan iki datln m. hyog· Iossus'a girerek daglktlgl g6zlendi. Adl ~en daltn de -vammm ise ikiya aynldlgl belirtendi. Dallardan birislnln ceratohyoideum'un mediaJinden caudal yOnde daglldlgt gOzlendi. Digardaltn iss
m. genioglossus'un caudal ucuna girdigi taspit edildi. eu daldan orijin alarak me-diate yanelen ince bir dahn ise ka~1 taralm a. IIn-guatis'incfen ~Ikan inee bir dal ile anastamoz oldugu gOzlendL Adl Q8(;en dahn devammln iss caudal y6nde iler1eyerek larynx'in rostral ucuna kadar ula~tlgl ve iki thyrohyoideum araslndaki b61geye dagllarak sonlandlgl betir1endi.A.
lingualis'in epihyoideum'un rOS1-roventralinde iken dorsocaudal yande oriiin alan ve epihyoideum'a ula~rak burada daQ'lIan lnee bir dal ver· digi gOzlencfi. eu daldan hemen soma dorsal yanto ola-rak a. lingualis'den aynlan ba~ka bir dahn ise ikiye ay-rtlarak dil kOkOne ve m. genioglossus'a girerek daglldlQ'1 tespit edildi. eudaldan
2 em sonra a. sublingualis'in rostrovenlral y6nde a. lingualis'ten orijin aldl{jI gorOldO.A.
sublinguaJis ($ekil 1):A.
lingualis'den ayrtldlktan soma rostroventral ybnde seyrOOen a. subhnguahs'in sayri esnaslOda m. myIohyoideus'a, m.ge.
niohyoideus'a, m. stylohyoideus'a ve gl. subtingualis polyStomatica'ya giden yak saylda dal verdikten sonraa-II. ~nguofaaalis. t>- a. lingua~s. c- a. facialis, d-rr. perihyoidel, e-a. profunda ~nguae, f· a. sublingualis, g-rr. dorsales ~nguae, ,. corpus linguae, 2-gl. sublingualis morlOStomatica. 3-m. myiohyoideus. 4-stylohyoideum
Amldolu i\landalarlnda Dilin Arl~'ricl.,.
$eki12. A. profunda linguae
a- a.
profunda li"Iguae corpus lingua'nm rostral 113'une kadar ula~tlQIgOz-lendi. GI. sublingualis monostomatica'ya ula~n a. subhngualis adl ~n bezin ventrallndeyken dorsal yonlu verdl~1 bir dahn bezln lateral yOzune ge<;tikten
sonra rostral yenlu iler1eyerek bezln rostral ucuna ula~·
1191 gOzlencli. Bu noktada adl Qe((en bezin ventralinden devam eden a. sublingualis'in devaml ile vas abarens yolla anastamoz oldugu ve bu anastamozdan ((Ikan dahn ise ad. ~n bezin rostral klsmma dagllarak
son-landlQI gOruldu.
A. profunda linguae (~kil 1,2): A. lingualis'in a.
sublingualis'i verdikten sonra a. profunda linguae adl
lie m. genioglossus'un derininde dilin ventra line paralel olarak apex lingua'ya doQru seyrettiQi gOzlendL Seyri esnaSlnda m. genloglossus'a dagllan
4fOk
saYlda rr. dorsales linguae adlndaki dallan veren a. profunda lin-gualls'in dllin rostral 1/4'1Qk klsmlna gelince 45 de-recelik a((1 ile 2 dala aynldlgl gOzlendi. Dilin laleralineyanelen dahn dilin kenanna paralel olarak apexe doQru
IIer1edigl g6rOldu. Su seyri esnaSlnda dil kasma da-gllarak sonlanan yok saylda dal veren damann apex
linguae'ya ula~madan kas iyerisinde dagllarak
son-lanchgl tesDit edildi. A. profunda linguae'nin devaml du-rumundaki di\)er dahn ise median hana para lei olarak apexe kadar iler1edlgi va sayn esnaslnda dil kasma
da-111
gllarak sonlanan ince dallar vardlQi gOzlendi. Dilln rosl-ral ucuna ula$tlglnda ise damann ka~1 tarafln aynl isim-Ii damannln son dall ile lnoskulasyon yolla anastamoze oldu{Ju belirlendi (~kil 2).
Rami dorsales linguae (~kil 1): A. profunda guae'nin sayri esnaslnda COk saYlda rr. dorsales lin-guae verdigi lespit edildi. Adl Qegen damann dorsal ke-nanndan orijin alan rr. dorsales linguae'nin orijinlerini
takiben dorsal yenda ilerleyerek m. genioglossus'a gir-dikleri ve adl geyen kas ~risinde daglldlklan g6zlendi.
Tarw~ma
ve sonw
;
Tr. linguolacilais'in lileratOr1erde (Ghoshal 1975. Schummer ve ark 1981, Khamas va GhoshaJ 1982.
Lahunla va Habel 1986, Dursun 2000) belirtildi{Ji gibl stylohyoideum'un caudal ucu hizaslnda a. caralls ex-tema'dan arijin aldlktan sonra a. factalis ve a. hnguaJis'e aynldlgl gOzlendi. A lingualis'in dif kaslanna glden rr. perihyoidei'yt verdikten sonra a. sublinguallS va a. pro-funda linguae isimli son dallanna aynldlglnln gOz-lenmesi literafurte (Ghoshal 1975. Schummer ve ark 1981, lahunta ve Habel 1986, Dursun 2000) uyum arz etmektedir. Fakat literaturde (Ghoshal 1975, Schum-mer ve ark 1981) yer alan ve a. lingualis'den aynlarak gl. mandibularis'e daglldl~1 bildirilen rr. glandulares i
sim-OZOEMIR. T1PIROAMAZ
Ii damara sunulan ~1I~mada kullanllan materyallerin
hK; blrinde rastlanllmaml§tlr. Aynca a. lingualis'in
m
.
styloglossus'un ba~langlCI dOzeyinde adl gecen da-mardan aynlan bir dahn dorsal yonda iler1eyerek m.
pharyngeus rostralis'e UIa§tl~1 ve adl g~n kasa
da-~1k:l1~lnm gOzlenmesine ra~men literalOrierde benzer
bir bilglYe rasllanllmaml~llr.
A. lingualis'in son dallanndan biri alan a. sub-hnguaJis'in rostroventral bir seyil1e gl. sublingualis ve b6lge kaslanna da~llmasl ve di~er son dal alan a. pro-funda linguae'nln ise
rr.
dorsales linguae isimli dallanvererek dilin derin kaslannm arteriel beslenmesini
saO-lamasl literature (Ghoshal 1975, Schummer ve ar1<
1981, Nur va Oursun 1992, Nur 1995) paralellik
gas-termektedir.
Kaynaklar
~n 0, Arpaclk A (1996) "SI~:W yet~tlriciligi"
$ahin
mat· baaSI AnkaraBerg R (1995) "Angewandle und topograptVsche anatomie
der haustlere' Gustav Fischer Vertag Jeoa, Stuttgart
Cocknn WR (1974) "The Husbandry and Health of the
D0-mestic BuHalo" Fao, Rome.
Dursun N (2000) "Vetenner Anatomi II" Medsan yaymevi,
Anka ..
112
Ghoshal NG (1975) Ruminant heart and arteries In "The
Anatomy of the Domestic Animals", Ed. By R. Getty,
960-1024, W. B. Saunders company. Philadelphia
International Committee on Veterinary Gross Anatomical
No-menclature (1994) "Nomina Anatomica Veterinaria". Fourth
Ed, Ithaca, New York.
lahunta A, Habel AE (1986) ~Applied veterinary anatom~,
W. B. Saunders Company, Philadelphia.
Nur IH. Dursun N (1992) Ankara k~lennde artena carotis
extema ve UQ dallan Ozerinde macroanatomlC ve subgros
ya
.
h~lan, Y.Y.O. Vet. Fak. Derg. 3(1·2), 209·226.
Nur IH (1995) Merinos koyunlannda arteria carotis extema
va UQ dallan Uzerinde makroanatomik bir ~I~, Tr J V
&-terinary and Animal Sciences, 19, 417·422
Schaller 0 (1992) "Illustrated veterinary anatomICal
n0-menclature". Ferdinand Enke Vertag, Stutgard.
Schommer A, Wilkens H. Volimemaus B. Habefmehl KH
(1981) The circulatory system, the ski'l, and the cutaneus or·
gans of the domestic mammals. "The Anatomy of the
D0-mestic Animals" volume 3, Ed. by Nichel R, Schommer A,
Seifer\e E, Verlag Paul Parey, Berlin - Hamburg
Smallwood EJ (1992) "A guidecllour 01 veterina'Y anatomy",
