INDIRECT FRACTURES OF THE MANDIBLE DUE TO HIGH VELOCITY BULLETS STRIKING THE HEAD.

Başa İsabet

Eden Kinetik

.Enerjisi

Yükse

k

Ateşli

Silah

Mermi

Yara

l

anmalannda

O

l

uşa

n Indirekt Mandibula

Kırıkları

ÖZDEı\1lR KOLUSAYIN

Istanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı, Adli Tıp Enstitüsü, Adli Tıp Kumrnu, Istanbul, Türkiye

INDlRECT FRACTURES OF THE MANDIBLE

DUE TO RICH VELOCITY BULLETS STRIKINC THE HEAD

Summary

When a person is shot through the head with a high veloeity bullet his skun is broken into a number of bone fragments as the bunet's kinetic energy is transferred to the brain tissue. This ıs

well known in forensic medical practice and is called the "explosive effcct". This sign is helpful in

deterınining the range of fire and kind of fire arın and origin of death under some circumstances. In a ten years study, from i 977 to 1987, ı 522 skuns were examined in the Mortuary Section of the Council of Forensic Medicine of Turkey. Among these 1522 skulls, 222 carried the signs of

firearın bunets. Thirty-one of the 222 skulls were broken into 8-30 bone fragments and, even af ter restoration, wide areas were seen lacking bone. During the examination of these 31 skuııs, 5 indireeı

lower jaw fraetures were observed. 1lıere was no' evidenee of the buııet's striking on or around these indireet fraetures, so an attempt was made to find and explain the mechanism of this fraeture.

The explosive cffect in the skull of a high veloeity bullet, eauses eranial and faeial bones to break into many fragments. During the transfer of the bullet's kinetic energy to brain rissue and eerebrospinal fluid, every moleeule carrics the same amount of energy. This eqııal energy whieh tcnds to explode the skull, affeets both lower jaw joints (temporomandibular joints, TMJs) with the same amount of strcngth and foreing the equal forees, right and lower TMJs to open oııtwards, distending the mandible. When this effeerive foree overcomes the distention strength of the mandible, the indirect fractore occurs in the middle part of the lower jaw ( the body of the mandible).

The localization of the bullet entrance hole and the kind of firearın doesn't change the site of fracture.The oceurrenee of this fraeture at or around the body of the mandible is due to the same anatomieal features of the rami of the mandible and the equal amount of extension foree affecting the right and left mandibular condyles.

Keywords : High velocity bulleıs -Increase of hydrostatic pressure of the intracranial elements -Indirect fractures of the mandible

Adli Tıp Derg., 4, 127 - 142 (1988)

İ TIP DERGİSİ

Journal of Forensic Medicine

128 Ö. KOLUSA YLN

Özet

1977-1987 yılları arasında Adli Tıp Kurumu Morg Ihtisas Dairesi'nde incelenen 1522 adet kafatası

içerisinde 222 adet ateşli silah mermi isabeti olan vak'a tesbit edilmiş, bunlar arasındaki 31

kafatasında su tazyiki olayı görülenlerin 5 adedinde mermi isabeti olmadan gelmiş indirekt mandibula

kırıkları bulunmuştur. Daima mandibula korpusunda ve etrafında oluştuğu dikkati çeken bu kırıkların oluş mekanizması araştırılmıştır.

Kinetik enerjisi yüksek mermi çekirdeği kafaya isabet ettiğinde, taşıdığı kinetik enerjiyi, kıvamı

nisbeten yumuşak beyin dokusu ile beyin - omurilik sıvısının her bir molekülüne eşit olarak ilettiği varsayılmaktadır. Kafatası cidarının her noktasına eşit olarak etki eden bu enerjinin, kafatasını dağıtırken temporo-mandibular eklemleri dışa açıp mandibulada bir gerginlik yarattığı ve bu gerilme kuvvetinin mandibulanın esneklik sınırını ?oştığında, aynı anatomik özellikleri taşıyan her iki ramus mandibulada meydana çıkan indirekt kırıkların, morfolojik yapısı nedeniyle, korpus ve çevresinde

oluştuğu hipotezi ileri sürülmüştür. Ateşli silah türü ve menni giriş deliği lokalizasyonunun değişmesi

halinde dahi, kırıkların yerinin değişmediği saptanmıştır.

GİRİŞ

Ateşli

si

l

ah

l

arla meyda

n

a ge

l

en

öldürme

olayları

ve

intiharların sayısı

giderek

ar

t

makta,

gelişen

tek

n

olojik ilerlemenin

ateşli

sila

h

l

ara

yansıması

ile

ateşli silahların

tesir

güçleri

fazlalaşmakta; başın, ateşli

s

ila

hlarla

yapılan

cinayet

ve intihar

olaylarında

özellik

l

e seçilen

b

i

r

bölge

durumunda

o

l

dugu dikkati çekmektedir

(1-17)

.

Sağlam

bir

kemik

yapı

olan kafatas

ının koruduğu

beynin,

kıvamının

çok katı olmaması ve bey

in

ventriküllerinde

bu

l

undurdugu

beyin-o

muri

lik

sıvısı nedeniyle, başa

isabet eden kine

ti

k

enerj

i

s

i

yüksek

ateşli

sila

h

merm

i

lerin

in

su tazyik

i

(explosive effec

t)

denilen olay

l

a

kafatasını ço

k

parçalı kırıklara ayırarak dagıttıgı

bi

linen

'bir durumdur (5-8,10,12).

Bu

durum, kine

ti

K

eneırjisi

yüksek

ateşli

silah mermiler

inin

,

sıvı

içeren

kalp, mide,

mesane

gibi

organlara

isabet

e

t

mesinde

de görülür.

Ülkemizde yete

rl

i

sayıda

Adli

Tıp Uzmanı'nın bulunmaması

nede

ni

yle ölüm

olaylarında yapılan

in

celemeler yetersiz

ka

lm

akta ve bu yete

r

s

i

zlikten kayna

kl

anan veya

sonradan ortaya

çıkan ad

li

tıp sorularını cevaplandırma

durumunda

olan

Adli

Tıp

Kurum

u

'nu

n

ilgili

bölü

ml

eri, bu so

rula

ra cevap verebilmek için

sıklıkla kafatası

incele

m

esine

başvurmaktadır.

Bu amaçla mezar

dan

çıkarılarak

incelenmek

ü

zere

gönde

r

ilen kafatasıarı,

Adli

Tıp

Kurumu Morg lhtisas Dairesi'nde inceleme

için

gerekli

temizleme iş

lemlerinden

geçip,

bütünlüğü bozulmuş kafatasıarının montajı yapıldıktan

sonra travmatik lezyon

l

ar degerlendirilmekte ve

kafatası,

incelerneyi

is

t

eyen ilgili ihtisas

ku

ru

luna gönderilmek

t

edir.

10

yıllık

bir süreyi ka

ps

ayan

kafatası

incelemeleri

sırasında ateşli silahların

kafatasında

meydana

getird

i

gi s

u

tazyiki

olaylarının bazılarında, ateşli

si

l

a

h

mer

mi

si

isabeti

olmadıgı

ha

ll

de

indirekt mandibula

kırıklarının

meydana

geldigi

görülmüş

ve

Adli

Tıp

literatüründe rastlanmayan böyle bir

kırığın oluş mekanizmasının

ortaya

konulmasına çalışılmış

ve konun

u

n Adli

Tıp'taki

önemi

üzerinde

durulmuştur.

Başa !sabeı Eden Kinetik Enerjisi Yüksek Ateşli Silah Mermi Yaralanmalarında ... 129 MATERYAL VE METOD

1977-1987 yılları arasında Adli Tıp Kurumu Morg !hıisas Dairesi'ne, Yargı Organları tarafından

mezar açılmak suretiyle gönderilen 1522 adet kafatası, kemik yapısındaki morfolojik ve travmatik değişiklikleri ortaya çıkannak için ıncelendi. Bu inceleme öncesinde, kafatasına yapışık yumuşak

dokular mekanik olarak ayrıldı ve kireçli, sodalı suda kaynalıldı. Bütünlüğü bozulmuş olanlar alçı,

cam cl macunu ve flasterle monte edildi.

Bu incelemede, ateşli silah lezyonları içeren olgular ayırım gözetmeksizin ayrılmış ve bunlar

arasında su tazyiki gösterenler seçilmiştir. Bu gruptaki indirekt mandibula kırıklan renkli ve siyah-beyaz fotoğraflarla tespit edilmiştir.

BULGULAR

1

977-

1

987

yılları arasında

Adli

Tıp

Kurumu Morg

I

htisas

Dairesi

'nde

incelenen

1

522

ad

et

kafatası arasında

222 adet

ateşli

sila

h Ic

zyonu gösteren

kafatası

t

esbit

edilmiştir. Bunlardan

31 a

d

ed

i

nde ateşli s

ilahın

kafada

m

eydana

getirdiği

su

t

azyiki

olayı saptanmış ve bu

3

1

olgu

arasında,

mermi isabeti ol

ma

dan meydana

gelmiş beş

adet

ind

i

rekt

m

andibula

kırığı

olgu

s

u

belirlenmiştir.

10

yıllık

materyal içerisindeki

1

522 a

d

et

kafatasında,

222 ade

t

ateşli

silah o

l

g

u

su

t

ü

m

olguların

%

14.58'

i

n

i

teşkil

etmektedir. 222

adet

ateşli

sil

ah

olgusundaki 3

1

su

tazyiki

bul

gusu da

ateşli ~ilah olgularının

%

13.96'sını oluşturmakta; bunlar arasındaki

5

a

det

indirekt mandibula

korpus

kırığı

i

se

,

su tazyiki gösteren

olguların

%

16.12'sini

m

eydana get

inn

ektedir.

Ol

g

u

i

a

rı

n

Tak d i

mi

Olgu

1.

Morg

Şubesinin

523/l343

sayı,

16.10.1978 tar

ihl

i raporu:

Mardin C.Savcılığl'nca yapılan

ölü m

u

ayenesinde;

kişinin

evinin av

lu

sunda

sırtüstü

yatar d

urum

da

v

e beyin

dokularının parçalanmış bir şekilde

cesetten 5

0

cm uzakta

bulunduğu,

cesed

in

etrafında bo

l

miktarda kan

olduğu,

av

l

uyu çevreleyen

duvarlarda

b

eyin dokus

u

nun küçük parçalar hali

nd

e

yapışmış olduğu, başın t

am o

l

arak

parçalanıp

v

ücud

un

herhangi

bir yerinde

darp

ve cebir

asannın görülmediği.

Kafatasının

Morg

Şubesi'nde yapılan

tetkikinde;

kafa ve yüz kemikleri

n

in

24

p

arça

h

ali

nde

bulunduğu,

y

üz

ve kaide bölümünde

geniş

kemi

k

noksanlıkları olduğu,

kemikleri

n

tümünün

alçı kalıp

üzerinde

montajının yapıldığında

su tazy

ik

i

olayı

gösterdik

l

eri,

sağ kaş

kavs

i

nden

arkaya

u

zan

an

radial kırıklar görüldüğ

ü,

mevcu

t

kemik

parçalarında ateşli

silah mer

m

isi

n

e

ait giriş

ve

çıkış lezyonu

görü

lm

emesine

rağmen

mo

n

taj

d

an sonra oksipital skuamada

orta

haltın

2

cm sağında

9

mm

çapında

mer

mi

giriş

130 Ö. KOLUSAym

deliğinin

4/5

kısmının

meydana

çıktığının

teshit edikligi, yii:/. kentiklerinden mandibula

korpusunda,

yukarıdan aşagıya doğru

seyreden ve

mandibulayı

ikiye

ayıran

tam

kırık görüldüğü,

ölümün

ateşli

silah mcrmi

yara'>ı Iıcdi.:l1i

ilc

oıuştu~u, atışın kısa

mesafeden

mavzer gibi kinetik enerjisi çok yüksek bir

s'lahıa yapılmış olduğu, olayın

intihar

olması

ihtimalinin kesin olarak reddcdildig;i

bUdJilmiştir.

Başa l:;abct Eden Kinetik Enerjisi Yüksek Ateşli Silah Meımi Yaralanmalarmda ... "..,;

.

,

.

'.

_"

'~

..

'1: 11 .

.,

~.

,"

131

Hc;;in, 2. Oksipiıal skuama sağından 46 yarı daire şeklinde mennı giriş dcliği ve alçı kalıpla tarnaınlanabilcn kemik noksanlıkları.

'

..

..

O;;

P-CS'ı:J 3. Kondilleri dışı doğru ilen güç nedeniyle kanır1.ru ve gerilme sonucu olupn mandibula korpus kınğı.

132 Ö.KOLUSAYIN

Olgu

2.

Morg

!htisas

Daires

i

'nin 3

13

/1432-17090

sayı,

11.

1

2.1985

tarih,

ı.

!h

t

isas

Kurulu'nun

1432/17090-476

sayı,

1

4.3.1986 tarihli

raporları;

Uşak C.Savcllığl tarafından

gönderilen

kafatasının

30

parça ha

l

inde olduğu,

oto

p

si

tutanağında,

s

o

l göz,

alın, buru

n

ve

parieta

l

bölgede

kafatasının

tamamcn

parçalanmış

olduğu, kafatasının Morg

lhtisas Dairesi'nde

temizlenmesi

sırasında

8

ade

t

defor

m

e

saçma tanesi elde

edildiği,

ka

f

a kubbesini

n

kemik

l

erin

montajı

ile a

n

cak ortaya

konabildiği,

kaide

kem

ikle

r

inin

mevcut

olmadığı,

mandibula

korpusunun

sağ ve

solundan geçen y

u

kardan

aşağıya seyir

l

i iki

kırıkla

altçe

n

e

kesiğinden ayrılmış olduğu, sağ

kond

i

lde

de kopma

kırığı varlığı

tesbit

edilerek,

olayın, ateşli silah yarasına bağlı

su

tazyiki

olduğu, atışın bitişik atış

mesafesinden

yapılmış olabileceği kayıtlıdır.

Resim 4. Yüz ve alın bölümünde menni girişi ve su tazyikine bağlı olarak meydana gelmiş geniş kemik noksanlığı ve mandibula korpusundaki kırık çizgileri.

Başa lsabet Eden Kinetik Enerjisi Yüksek Ateşli Silah Menni Yaralanmalarında ... 133

Resim 5. Kondillerin dışa açılması ilc ortaya çıkan gcrilmc sonucu korpusun sağ ve solunda meydana gelen kırıkların görünümü.

Olgu 3

.

Morg

Ih

ti

sas

D

ai

resinin 358/1580-

1

9030

sayı,

11.1

2.1985

tari

h

li

1.

thtisas

Kurulu'nun

1

580-19030-232

sayı,

7

.

2.1986 tarihli

raporları;

Sakarya

C.Saveılığı tarafından

gönderilen 26

parça

h

alin

de

kafatasının te

mi

zlenmes

i

sırasında 14

a

det saçma

tanesi,

ı

ade

t

av

tüfeği tapası

elde

edildiği,

otops

i

zabıtında

ö

n

frontalde, bu

ru

n kökünden

saçlı

dcr

i

ye kadar 10 x 8 cm

genişliğinde

bi

r

delik

olduğu

ve

burada baru

t

ve

yanık

izler

i

bulunduğu, başın muh

t

e

li

f

yerlerinden

kırılmış olduğu, yapılan

montaj sonunda

kafatası

k

u

bbesinin ortaya

konabildiği,

kaide

kısmının

kemik

noksanlıkları

nede

n

iyle

oluşturulamadığı, kafa kubbesi

nde çok

değişik

yön

l

ere gide

n

kırık hatları,

fronta

l

skuama

orta bölümünde

2 cm

çapında,

av

tüfeği

saçma

giriş

defekti

tesb

it

edildiği, sağ maksila ve mandibula

korpus

sağında kırık oldu,ğu, mandibulanın

ik

i

parç

a

hali

n

de

olduğu,

ölümün

av tüfeği saçma yar

ası

ile

meydana gelmiş

olduğu, kafayı

dağıtan olayın

su tazy

i

k

i olduğ

u

ve atışın bitiş

ik atış mesafesinden yapılmış olabileceği kayıtlıdıL

134 Ö.KOLUSAY1N

Resim 6. Frontal kemikte av tüfeği saçma girişi defekti. Su tazyiki nedeniyle kafatasının dağılmış hali ve mandibula korpusunun sağındaki kırık.

Resim 7. Mandibula korpasunun sağındaki kırığın, kondillerin dışa açılması sonucu oluştuğunu

Başa Isabet Eden Kinetik Enerjisi Yüksek Ateşli Silah Memıi Yaralanmalarında ... 135

Olgu 4.

Morg

I

hti

sas D

a

iresinin 94/600-870218-2

ıo-B sayı,

23.3.1987

tarih,

I.lh

t

i

sas

Kuru

l

unun

600/8702

18-210-1344-B

sayı,

19.8.1987 tarihli

raporları;

Mi

dya

t

C.Savcılığı tarafından

gönder

il

en

kafatasının

21 parça

hal

inde

olduğu,

otops

i

zabtında

sol

kulağın

3-4 cm

sağında,

0.5

cm

ebadında

iki ade

t

kurşun giriş deliği,

kafatasının

o

rta

hattının

so

l

kısmında kümelenmiş

4 adet

kurşun giriş deliği,

sol k

ulak

ke

p

çesi 2 cm üs

t

ünde

giriş

delig

i

,

ağızIn

solunda

kurşun çıkış deliği,

burun

sag

tarafında,

ü

st dudakt

a

kurşun çıkış deliği, alın sağ yarısında

parçalanma

oldugu,

mon

t

e

ed

i

ld

ik

te

n

sonra

kafatasının yapılan

t

elkik

in

de; so

l

parietal orta bölümde, sol mastoid

üstü

n

de, sol

pari

eta

l

arka

bö

l

ümde, yanyana

iki

adet oksipitaldc sol oksipito-

t

c

mp

oral

sütü

r

altında

aIt

alta iki

adet

9

mm

kadar çap göstere

n

ateşli

si

lah

mermİ giriş

delikleri,

frontal

sağda

2

çıkış deliği,

m

crmi

girişi

defek

l

le

rin

den

çıkan kırık hatlarının

muhteli

f

yönle

re

uzandığı,

su

tazyiki

nedeniyle

kafatının dağılmış olduğu,

[

rontal

so

l bö

lüm yüz,

kaide ve

sol tempora

li

n

bi

r

b

ölüm

ü

n

ü

içine

alan

geniş

kemik

noksanlığı,

alt

çenede

k

o

rpu

su

n

sağ

v

e solda

n

yukarda

n

aşağıya

sey

i

rli

i

ki

kırık hattı

ilc

mand

ibul

adan

ayrılmış olduğu, kişinin başına

7 adet mermi

çekirdeği

isabe

t

etmiş

olup

h

e

p

s

inin

öldürücü n

itelikte

olduğu kayıtlıdır.

i.36 _Ö. KOLUSA YIN

Resim 9. Milııdibula korpusunun "ağ \ec ;olundaki kmklarla rnarıdibulaoan aynlrmş hali.

Olgu 5.

Morg

lhtis3s

Dairesinin 300/1622870526-284

sayı,

2L.7.1987

tarihli,

1.

Ihtisas

Kurulu'nun 1622/870526-284-1532

sayılı,

30.9.1987 tarihli raporlan;

Diyarbakır c.Savcılı~l tarafından

gönderilen

kafatasının

8

parça halinde

olduğu,

mopsi zabunda yüzde

sag

burun deli

ği hizasında

1.5 x 2.5 cm

ehadında ate~li

silah

giriş

deiigi,

haşIn

arka

kısmında

so.! kulagm

iki

parmak

sağında

1.5 x 2 cm

ebadında çıkış deliği olduğu, kafatasında

kuhhe ve kaideye uzanan çok

sayıda kırıklar olduğu, maksillanın

kopup

ayrıldığı,

sol

temporal, sol parieta! alt arka oksipital sol alt

kısmını

içine alan

geniş

kemik

noksanlıj'\;ı,

mandibulanm korpusundan

yukarıdan aşağıya

dogru

zikzak

şeklindeki kınkIa

ikiye

ayrılmış

oldugunun tesbit

edildiği, kafatasında

su

tazyiki

belirtisi

olması

nedeniyle

alışırı

av

tUfeği

ve herhangi bir silahla

bitişige yakın

mesafeden

yapılan auşla

meydana gelmiş olacagı kayıtltdIf.

Başa Isabet Eden Kinetik Enerjisi Yuksek Aıcşll Silah Menni Yaralanmalarında ...

"J"-""""

~

~

. , (CL

"

... i JL.Ccl ... . ....

. ·

~

"}if

ResIm 10. Su ıazyiki ne<leniyle kafatasInın rlağı'ınış hali. Kırık yü?eylcrindcn. mandihula korpusundaki kınğın dışa açılma sonucu meydana gelen kanırma ve gerilmeye bağlı olduğu anlaş ılmaktadır.

TARTIŞMA

Başa

isabete eden kinetik enerjisi yuksek

ateşli

silah mermi çekirdeklerinin beyinde

su tazyiki veya

explosive effeet

denen olaya sebep olarak beyni muhafaza eden

kafatasını dagıtarak parçaladıklan

klasik olarak bilinen bir bilgidir (5,7,8,10,12).

ilu

olay kinetik enerjisi yüksek

ya da

hızlan

800

mls'den

fazla olan

mermi

çekirdeklerinin

başa

isahet etmesi ya da özellikle intihar olaylannda

bitişik

veya

hitişiğe yakın yapılan atışlarda

namludan

çıkan

mermi ve barut

gazlarının basıncının

meydana

getirdigi

pressure wave

etkisiile meydana gelmektedir (7). Çünkü beyin ventrikülleri

içinde bulunan beyin omurilik

Sıvısı

ve beynin nisp0ten

yumuşak

anatomik

yapısı

bu

oluşumların

herbir molekülünc iletilen kinetik enerjiyi

aynı şiddette

heyni çevreleyen

kafaLasına

iletmektc ve bu

şekilde kafat.asının

her

nokt.asına

etki eden büyük enerji

miktarı kafatasının

çok yöne giden ve çok

sayıda kınk

hatlan ile

parçalanmasına

ve

hatta beynin kafa

boşlu~undal1 çıkarak

etrafa

dağılmasına

sebep

olmaktadır.

Bu durum

olgu

ı'in

ölü

keşif

muayenesinde beyin

parçalannın

avln

duvarlarına yapışması

olarak

oldukça

iyi

bii-

şekilde

gözlenerek tarif

edilmiştir.

Bu

şekilde

kafata<;mda

ortaya

çıkan

çok

sayıda kırık

kafa kemiklerini

olduğu

kadar

yüz

kemiklerini de etkilemekle ve

yüz

kemiklerinin

olduğu

kadar

yüz

kemiklerinin pek

çO~Llnda

da

doğalolarak kırıklar oluşma1(tadlL Olgularımızda

su tazyiki

kafatasıarını

8

ila

30

kemik

parçasına ayrılmış,

montajdan sonra da

geniş alanı

ilgilendiren kemik

noksanlıklan

ortaya

çıkmıştır.

Bu kemik

noksanlığı ahınlarının, kırık sayılaıını

daha

yüksege

ulaştırması do~aldır.

138

Ö.KOLUSArlN

Ateşli

silah

l

a mey

d

ana ge

l

en öl

ü

ml

erde olaydan

uzun bir za

m

an

geç

t

i

kten

sonra

yumuşak

dokular

ortadan

kalktığından, olayın

o

rij

inini

belirlemeye yarayacak ola

n

atış

mesafes

in

i

tay

in

etmek mümkün

olamamaktadıi.

Ancak

ateşli

s

il

ah

mer

mi

sinin kafaya

i

sabet

etmiş olduğu

durumlarda

kafatasında

s

u

tazyiki

olayının saptanması, atışın bitişik

veya

bilişiğe yakın

mesafeden

yapıldığını

or

taya

koyduğu

g

i

bi, kinetik

enerjisi yüksek

bir

silahın

da

olayda

kullanıldığını

belir1c

r.

(8).

Ateşli

silah

olaylarında kafatası

incelemelerinin

bu

yönlü önem

arz

etmesi nedeniyle

Adli

Tıp

Kurumu Morg

1htisas Dairesinde

1977-1987 yılları arasında yap

ılan

1522 adet

kafatası

içindeki 222 adet

ateşli

silah mermi

lezyonu

ayrılmış

ve

bunların

31 ad

edi

nde s

u

tazyiki

olayı saptanmış

olup

s

u ta

zyiki

sırasında

meydana gelen

karıklar arasından atış

mesafesi

ve

silah tür

ü

nü

be

li

rlemeye

yarayacak s

u

tazyiki

tanısını

koyd

ur

abilecek

spesifik

b

ir

kırık şekli aranmış

ve

b

u

araştırma

sonunda su

tazyiki

olaylarının bazılarında

ma

n

dibu

l

ada me

r

mi

isabe

ti

olmada

n in

direkt mekanizma

ile

ortaya

çıkan bİr kırık saptanmıştır.

Adli

Tıp

literatüründe

yapılan

taramada

ateşli

silah

olaylarında

görüle

n

bu

t

ür

indirekt

kırık hakkında

bir

bilgiye

rastlanmamış

ve

kırığın oluş mekanizması

ilk

d

efa

or

taya

konmuştur.

Bu

kırığın oluş mekanizması araştırılmış

ve

kırıkların

daima

mand

i

bula korp

u

sunda

lokalize

olması

dikkati

çekmiştir. Kırık

yüzleri

incelendiğinde

5

olgudaki

tüm

kırıkların mandibulanın dışa doğru açılması

ile

oluşan kanırma

ve gerilme sonucu or

tay

a

çıktığı anlaşılmıştır.

K

ine

tik

ener

j

i

yüksek bir

silahtan

atılan

he

r

mermi

ya da kinetik enerjisi

nisbeten

düşük

de o

l

sa

başa

naml

u

dayanarak

ateşlenen

bir s

i

lahtan

çıkan

mermi

ve barut gazlan

beyin

om

uri

lik

sıvısındaki

herbi

r

moleküle

taşıdığı

kin

etik enerjiy

i

geçirir, bu

m

olekü

ll

er de yük

l

e

nd

ikle

ri

enerj

i

yi

kafatasının

h

er

bir noktasına

aradaki nisbeten

yumuşak kıvamh

bey

in

dokusu

aracılığı

il

e ile

tir

. B

u

ile

ti

rnin

kafatasının

her

noktasına yaptığı basınç

veya

enerji

miktarı aynıdır.

Çü

n

kü

taşıdığı

kinetik

enerjiyi

h

er bir

sıvı

m

olekülüne

aynı

oranda

iletir.

Dolayısıyle kafatasının dağılması sırasında mandibulayı

etk

i

l

eyecek güç

sağ

ve

sol

m

andibul kondi

lin

e

eşit

olarak

tesir

ederek her

iki temporo-mandibuler eklernde

mandibula

kondillerini

aynı

oranda

dışa

açar

ve bu

eşit

kuvvetlerin

oluşturduğu

geri

l

me

kemikleri

n

esneklik

sınınnı aştığında mandibulanın

orta

kısmını oluşturan

korp

u

sta

indirekt

kırıklar

meydana gelir. Bu

tıpkı

iki

u

c

un

dan

eşit

kuvvet

l

e

b

ükülen yay veya

esnek

sopaların

esneklik

sınırı aşıldığında

or

t

adan

kırılmasına b

enzer. Gerçekte

n

de

kinetik e

ne

rjis

i

yüksek

ateşli

sila

h

etkisi

il

e

oluşan

su

tazyiki

olaylarındaki

mand

i

bula

kırığı

gösteren 5

o

l

gudak

i

indirekt

kırıkların

korpusta

l

oka

li

ze

olması

bu

teorimizi

kanıtlamaktadır.

Çünkü

araştırma

konus

u

o

la

n

beş

o

l

gudan

ikisinde,

kırık,

korpus

mandibulanın ortasında;

ikisinde korpusu

n

he

m

sağ h

em so

lun

da; birinde

ise

korpus

sağında yukarıdan aşağıya

seyi

rli kırıklar

o

l

arak

ortaya

çıkmıştır.

Durum

Şekill'de

izah

edilmiştir.

İncelenen

olgulardaki

verilere göre;

mermi

çekirdeğinin kafatasına giriş noktası

man-dibuladaki

kırık

lokalizasyonunu etkilememekte

ve

kırık

daima korpus ve

çevresinde

görülmektedir

.

Birinci

olguda mermi

çekirdeği

oksipital

sağından girmiş, kırık

korpusta

Başa Isabet Eden Kinetik Enerjisi Yüksek Ateşli Silah Mermi Yaralanmalarında ...

139

\

t

i

Şekil ı. Başa isabet eden kinetik enerjisi yüksek bir merminin, mandibulada meydana getirdiği indirekt kırıkların oluş mekanizması. ( ... : kafatasına etki eden kuvvetler, -+: temporo-mandibular eklemleri dışa açan kuvvetler, ---o mandibula korpusundaki indirekt kırıkların lokalizasyonu).

hem so

l

unda

görülmüştür.

Ü

çü

n

cü

ol

guda

m

er

mi

kafaya bur

u

n kök

ü

üzerinden

girmiş,

kırk

korpus

sağında oluşmuştur.

Dör

d

ün

cü olg

u

da is

e

kafatasının değişik

ye

d

i yerinden

mermi

çekirdeği

kafay

a

girmiş,

kmk korpusun

h

em

sağında,

hem

solu

nd

a meydana

gelmiştir. Beşinci

o

l

guda ise b

u

ru

n

sağ deliği hizasından

merm

i

ka

fa

ya

girmiş, kırık

korpusun

ortasında

mey

dan

a

gelmiştir. Ateşli

si

l

ah

t

ür

ü

de bu

kırıgm

l

o

kalizasyonu

n

u

etkilemektedir.

Beş

o

l

g

u

m

uzdan biri

u

zun nam

l

u

l

u h

arp

silahı,

üçü av

tüfeği,

b

i

ri de

kısa

m

am

l

u

l

u

ateşli silahtıf. Yukarıda olayın mekanİzması

izah

edildiği

gibi önemli

olan ka

f

ada su tazyikin

i

n

oluşmasıdır.

Su tazyik

i

n

i

oluşturacak

herhang

i

b

i

r

silah türü

mand

ib

ula

da

bu

kırığı oluşturacaktır.

Kafatasında ateşli

s

i

l

ah

l

ezyonu göst

e

ren ve

10

senelik m

a

t

e

r

yal içinde

n

ayrılan

222

olgudan % 14.58'ini

teşkil

eden 31 o

l

guda su

ta

zy

ik

i

saptanmıştır.

Bu

nlar

arasında

da

%16.

1

2'sini

teşkil

eden

beş

ad

et

me

rm

i isa

be

ti ol

m

a

d

an meydana

gelmiş

in

dir

ekt

mandi-bu

la

kırığı

t

esb

it

edilmiştir.

Bu tü

r

kırık, sayı

ve oran olarak az gibi gö

rü

nürse de adli

140 Ö. KOLUSAYIN

kullanımı giderek artmakta ve ateşli silahın kullanıldığına

dair her türlü

d

elilin to

p

l

an-ması

önem

kazanmaktıdır. Ateşli s

ilahla

meydana

gelmiş

ö

lü

mler, olaydan heme

n

sonra

adli

tıp

i

ncelemes

in

e

t

abi tutulursa o

l

a

y

kolayca

çözümlenebilecektir.

Çünkü

v

ücudu

n

yumuşak kısımları ile e

lbiseler

üzerinde

yapılacak

in

celeme

olayı

çözmeye

yardımcı

olur, ancak

ateşli s

ilah

la

öldürülmüş

bir

kişinin

cesedi

gömülür veya or

m

an,

dağ, çöl

V.s. g

ib

i

ıssız yerlerde bırakılırsa, aradan geçen zaman yumuşak dokuların

ortadan

kalkmasına yol açacak, açıkta kalan cesetler vahşi

hayva

n

l

ar

tarafından

tahr

i

p

ed

il

ebilecektir. Bu şekilde yumuşak

dokuları

ortadan

kalkmış, bütünlüğü bozulmuş

ceset

veya

parçalarında ateşli

silaha ait bir belirtiyi

tanımlamak

çok önem

taşır. Kafatasıarı

üzerinde

yapılan bir araştırmada kafatasındaki

mermi

lezyonlarının olayı çöz

m

ede

kıymetli

bir

yeri

olduğu

ortaya konmuşt

ur.

Ateşli

sila

h

olaylarındaki kafatası ve kemik incelemesini önemli derecede ortaya çıkaran

bir durum

da ülkemizdeki ad

l

i

tıp uygulamasıdır.

Yeterli

sayıda Adli Tıp uzmanının bulunmaması

nedeniyle

i

l

k

araştırma yete

rin

ce

yapılamamakta,

sonradan

ortaya

çıkan

hukuk

i

sorunları çözmek için mezar açılarak kem

i

kler tetkik edilmek

t

edir.

İşte

bu gibi durum

l

arda ö

lü

mün

kafaya

isabet

etmiş

bir

kurşun

nedeniy

le

ortaya

çıkıp çıkmadığı, atış

mesafes

i

ve

silahın

türü

hakkındaki

sorulara cevap verebilmek

için

kafatasında mevcut bulguların

iyi

değerlendirilebitmesi gerekmektedir. Olayda kinetik

ene

r

jisi y

ü

ksek bir sila

h

kullanılmış veya atış bitişik atış mesafesinden yapılmış ise,

kafatasında su tazyikine bağlı

olarak parçalanma

meydana

gelecek

ve

t

op

l

an

ab

ilen kemik

parça

l

an monte edilse bile

geniş

kemik

noksanlıklan

ortaya

çıkacak

ve mermi

çekirdeğine ait

tipik

giriş

ve

çıkış

delikleri ke

mi

k

noksanlığı alanına rastladığında, olayın ateşli

si

l

a

h

nedeni ile

olduğu, bu kafatası dağılımının su tazyiki olayına bağlı olduğunun saptanması ile mümkün olabilecektir. Çünkü araştırmamızda su tazyiki

sonucu

kafatasının 8 ile 30 kemik parçasına bölündüğü

ve

yapılan

montajda

geniş

kemik

noksanlığı görüldüğü tes

b

it

edilmiştir. Olgularımızdan iki ve beş numaralı

ol

gularda

ateşli si

l

a

h

a a

i

t tipik

giriş

ve

çıkış lezyonları kem

ik

noksanlığı alanında

kalmış

su tazyikin

i

n belirlenmesi

olayı ateşli

silaha bağlamaya yardımcı o

lmuştur.

Kafatasında su tazyiki olayı çok yönl

ü

ve

çok

sayıda kırı~ın

mevcudiyeti ile

ortaya

konabilmektedir.

Araştırmamızda 10 yıllık kafatası incelemesi sırasında tesbit ed

il

en

ateşli

silah mermilerine

ba~lı ~afatasındaki

su tazyiki

olgularında

%

16.12 gibi

küçümsenmiyecek bir oranda indirekt mandibu

I

a

kırıklarının varlığı saptanmıştır.

Kafatasına

isa

b

et eden kinetik enerjisi yüksek

ateşli

silah

mermisİ

ile

oluşan

su tazyik

i

olayında

özel

bir

larık türü

olarak

ortaya

çıkan bu kırık,. kafatasının bütünlüğünü kaybetti~i

durumlarda su tazyiki

tanısını

koydurabilecek ve

dolayısıyle

ölüm sebebinin'

başa

nafiz ateşli s

ilah

yarası oldu~unu

belirtecek niteliktedir.

Başa habet Eden Kinetik Enerjisi Yüksek Ateşli Silah Meımi Yaralanmalarında ... 141

SONUÇ

K

in

eti

k

enerj

i

si y

ü

ksek

ateşli

silah mermilerinin

başa isaberi halinde taşıdıklan

enerjiyi bey

in

dok

u

su

v

e beyin omurilik sıvısı mo

l

ekül1erine i

l

eterek su tazyiki dene

n

olaya sebep olup kafatasını dagıtarak parçaladıklan

he

m

en herkesçe bilinen bir k

o

nudur.

1977-1987 y

ılları arasında

Ad

li

Tıp Kı.:rumu

Morg lhtisas D

air

esinde incelenen 1522

adet kafatası arasında

222 adet ateşli silah o

l

gusuna

rastlanmış ve bunlar incele

n

diginde

31 adet su tazyiki gösteren olgu

saptanmıştır. Su tazy

i

k

i

ne

baglı olarak o

r

taya çıka

n

kırıklar arasında mermi isabeti olmadan ortaya çıkan

i

n

d

ir

ekt mandibu

l

a

kınklan

görülmüş, başa

i

sabe

t

eden ateşli silah olaylarında

öze

l

şartlarda or

ta

ya

çıkan

bu kın

gm

oluş mekanizması izah edilmiş, adl

i

tıp alanında hang

i

d

ur

umlarda

yararlı olacagı

irdelenmiş ve başından vurularak ö

l

dürüle

n

ya da b

u

şekilde intihar ede

n

kişilerin

o

topsi

l

er

i

n

i

n olaydan uzu

n b

ir zaman geç

ti

k

t

en so

nr

a yapılm

ası halinde b

u

özel kıngın

belirle

n

mes

i

n

i

n, ö

l

üm

n

edeni, si

l

a

h

tü

rü

ve

atış mesafesini ortay

a

koy

ma

da öne

m

li

katkıları olacagı

sonucu

n

a vanlm

ıştır.

KAYNAKLAR

1- Antony, I.R. (1970) J. Neurosurg., 32, 647-653.

2- Oemedson, C.I., Falconer, B., Frankenberg. L., Iönsson, A., Wennerstrand, J. (1973)

Z.Rechtsmed., 73, 103-114.

3- Cleveland, F.P. (1977) in Forensic Pathology (Gisher, S.R., Petty, C.S., eds) US Department of Justice, US Government Printing Office, Washington D.C.

4- Francis, C.D.Jr., Rich, M.N. (1967) J. Traumıı, 7, 619-625. 5- George, B.l., Roger, A.B. (1970) 1. Neurosurg., 32, 642-645.

6- Gordon, L, Shapiro, H.A. (1980) Farensic Medicine, A Guide to Principies, pp. 340-354, Churchill Livingstone, Edinburgh, London, Melbourne, New York.

7- Gordon, 1., Shapiro, H.A. (1980) Forensic Medicine, A Guide to Principles, pp. 341-356, Churehill Livingstone, Edinburgh, London, Melbourne, New York.

8- GÖk,Ş. (1983) Adli Tıp, 5.baskı, s. 209-241, Filiz Kitabevi, IstanbuL.

9- Kinght, B. (1977) in Farensic Medicine (Tedesehi, c.G., Eckert, C.W.,eds), Volume

r,

pp.sIO-526, WB Saunders Co., Philadelphia, London, Toronto.

10-Mason I.K. (1978) in Farensic Medicine for Lawyers, pp. 103-113, Iohn Wright& Sons Ltd., BristoL.

11- Özen, C. (1983) Kısa Adli Tıp, s. 137-146, Taş Matbaası, İstanbuL.

12-Petty, S.c. (1980) in Modern Legal Medicine, Psychiatryand Farensic Science (Curran, I.W., MeCarry, A.L., Petty, S.c., eds) pp.415-472, FA Davis Co., Philadelphia.

l3-Scott, R. (1983) elin. Lab. Med., 3, 273-274.

14- Sellier, K. (1986) in F orensic Science Progress (Maehly, A., Williams, R.L., eds) pp. 91 -115, Springer Verlag, Berlin, Heidelberg, New York, Tokyo.

15- Simpson, K. (1985) in Forensic Medicine, pp. 71-86, English Language Book Soeiety, Edward