İbrahim CallI
B
BÜYÜK Türk ressamı. Çal kasabasında doğdu, İs
tanbul’da öldü. Küçük yaşta memleketinden ayrıl
dı. İstanbul’da kendisine yardım eden Şeker Ahmet
Paşa tarafından Akademi’ye yerleştirildi. 1910’da
orayı bitirince Paris’e gönderildi. Dört yıl kaldı ve
Cromon’un atelyesinde çalıştı. Savaş patlayınca İs
tanbul’a dönerek Akademi’ye öğretmen oldu. 1947’
ye kadar bu görevde kaldı. Yaş haddi dolayısıyle
emekliye ayrıldı. 1960’da, 78 yaşında vefat etti.
'U usta san atçın ın İstanbul'a g e liş i v e A k a d e m iy e g iriş i b aşlı başın a b ir m aceradır. Ç a l'd a n ç ık tı ğ ı zam an k e m e rin d e k i a ltın la rı, Ç e m b e rlita ş'ta k a l d ığ ı han o d a sın d a, daha ertesi sabah ça ld ırd ı. H a n d a k i k a h ve o cağ ın a çırak o la ra k g ird i. B ir m ü d d e t de a y a k k a b ı b o y a c ılığ ı y a p tı. A m a İzm ir M ü lk i id a d i s in d e , y a n i s iv il o rta o k u lu n d a o k u d u ğ u için s o n u n da, o zam an S u lta n a h m e t'te ce za e v in in y a n ın d a b u lunan A d liy e 'y e k â tip o ld u . İyi b ir te sa d ü fle o n d a k i resim istid a d ı Ş e ke r A h m e t P aşa'n ın d ik k a tin i çekti. 1906'da İb ra h im 'i S a n ayi-i N e fis e -i Ş âh â n e 'ye , y a n i A k a d e m iy e a ld ıla r. İbrahim , çalışkan, z e k i ve istid a t lıy d ı. Y a ln ız b ir k u su ru v a rd ı: B u rn u n u n d ik in e g it m ek... Ruhu ö z g ü rd ü adam ın . Bu y ü zd e n o n u b ir y ıl geç m ezu n e ttile r. A m a, y in e d e b ilg is in i artırsın d iy e , k o ru y a ra k P a ris'e y o lla d ıla r. Ç a llı İbrahim , P a ris'te k a ld ığ ı y ılla r sü resin ce Fransızca ö ğ re n e c e ğ in e : « A rka d aş, b en Türk e v lâ d ıy ım !» d iy e re k k a ld ığ ı o te lin sa h ib i k a d ın la g ittiğ i k a h v e n in g a rso n u n a ye te ri kadar Jü p kç e ö ğ re tm e y i tercih etti.
P a ris'te C ro m o n g ib i son derece a k a d e m ik ça lışan b îr ressam ın a te ly e sin d e b ile , İbrahim « E m pres yo n ist» te k n iğ in e g ö re resim y a p a b iliy o rd u . E tra fın d a ki d e ğ iş ik lik le r i g ö re n b ir in sa n d ı. A m a İstan b u l' dan g e ld iğ i için » K ü b izm » g ib i aşırı g ö rü şle r h e n ü z on u e tk ile y e fn e m e k te y d i.
B irin c i D y n y a Savaşı p a tla yın ca İstanbul'a d ö n m ek zo ru n d a kalan İbrahim Bey, m ezun o ld u ğ u o k u la öğ retm en ta y in e d ild i. O tarih ten sonra da b ir d a ha, yaş h a d d in d e n e m e k liy e a y rılın c a y a k ad ar bu g ö re v i b ıra km a d ı. A te ly e s i, y e n ilik le r e a çıktı. C u m h u riy e tin ilâ n ın d a n sonra açılan ilk G a la ta sa ra y Ser g is in d e a çılış n u tk u n u o sö y le m işti. G a z i'n in H am d u lla h S u p h i T a n rıö v e r ta ra fın d a n o k u n a n te b rik te l g ra fı, sa n ki Ç a llı'y a b ir ce va p tı. O n d a n sonra y ıld a b ir G a latasaray Lisesi sa lo n la rın d a sergi açm ak âdet o ld u . 1 9 24 'teki s e rg iy e Ç a llı, M illî M ü c a d e le 'y i ca n la n d ıra n , z e y b e k le ri ta sv ir ede n b ü y ü k k o m p o z is y o n la rla k a tılm ıştı. A m a e sk i b ir ö ğ re n cisi: « Y a ln ız Ç a llı d ö rt tane çiçe k resm i te şh ir e d iy o rd u . B u n la rı o zam an, b e lk i bu y ıl a te ly e sin d e b a h a r var, bu ç i ç e k le r d ö k ü ld ü k te n sonra Ç a llı'n ın o lg u n m e y v a la rı- n ı b e k le y e b iliriz d iy e k a rşıla m ıştım , ama o za m a n dan b e ri Ç a llı b ize b ir arm u t b ile v e rm e d i» d e m işti.
O y sa ressam, ta b iî, arm u t ağacı d e ğ ild i. N ite kim Edgar D e g a s'n ın a te ly e sin d e , k lâ sik b ir k o m p o z is y o n u n y a n ın d a k ü ç ü k b ir arm u t re sm in i g ö re n le r k e n d is in e b u n u ne d iy e a stığ ın ı so rd u k la rı zam an Degas: « C e za n n e 'ın d ır, bazan b ir arm u t b ile resim o la ra k b ir şaheseri ö ld ü re b ilir» c e v a b ın ı v e rm işti.
İbrahim , 1934'ten sonra, so ya d ı ka n u n u çıkın ca k e n d is in e v e rile n lâkab ı, so y a d ı o la ra k k a b u lle n d i ve Ç a llı İbrahim d iy e a n ılırk e n İbrahim Ç a llı o ld u . Z e kâsı v e z e h ir g ib i n ü k te le ri b ü tü n c a n lılığ ın ı m u h a faza e d iy o rd u .
iç k in in yasak o ld u ğ u y ılla rd a b ir gece g e ç v a kit, T a ksim 'd e y ü rü rk e n Ç a llı'n ın ç a k ırk e y f o ld u ğ u n dan ş ü p h e le n e n p o lisle r, on u ka ra ko la d a v e t e tm iş lerd i. N ö b e tç i k o m ise r « A d ın n e ?» d iy e sorunca res sam, sadece « Ç allı» d e m işti. « N e iş y a p a rsın ?» d iy e so rd u ğ u zam an da « P ro fesö rü m » c e v a b ın ı v e rm işti. A d re s o la ra k da o zam an G ü z e l Sanatlar A k a d e m is i' nin b u lu n d u ğ u y e ri g ö ste rip d e « F ın d ık lı Sarayı'n d a» c e v a b ın ı ve rin ce , n ö b e tçi kom ise r, sanatçıyı g e tire n m em ura d ö n m ü ş v e « N e sarhoşu yah u, bu za v a llı d e lin in b iri, sa lıve rin g itsin » d iy e y a k a sın ı b ıra km ıştı.
Sanatçı h e r y ıl, o rta k açılan se rg ile re k a tı lıy o rd u ama h iç k işise l sergi açm am ıştı. Bunu, ö lü m ü n d e n b ir y ıl sonra, A n k a ra 'd a k i T ürk - A m e rik a n D e rn e ğ i'n d e k ızı Belm a Ç a llı yap tı.
1947'de e m e k liy e a y rıld ığ ı zam an: «Sanatkâr e m e k liy e a y rılm a z. Bu, sen a rtık resim y a p a m ıy o r sun d e m e ktir. B ö y le d ü ş ü n e n le r a te ly e m e g e lsin le r, resim y a p ıp y a p m a d ığ ım ı g ö rsü n le r» d iy e fe ry a t et ti am a, k im se ye sesin i d u y u ra m a d ı. B u n u n la b e ra ber, Ç a llı, o ta rih te n sonra da v e r im li ça lışm alar y a p m ıştır. Ş ö h re ti p o rtre re ssa m lığ ın d a o lm akla b era b e r m anzara ve n a tü rm o rtla rı da d a im î b ir ta ze lik v e h e yecan g ö rü n tü sü n d e d ir. B ilhassa ço k serbest tuşları, fırça sü rü ş le riy le b e n z e rle rin d e n a y rılır. Ö ğ r e n c ile rin e tesir etm e kte n daim a d ik k a tle ka çın m ış olan sa natçı, bazı a rk a d a şla rın ı ta k lit d e n e ce k d e re ce d e te siri altın a alm ıştır.
İbrahim Ç a llı'n ın g ü n ü m ü ze kalan en ö n e m li e se rle ri arasında Resim ve H e y k e l M ü z e s i'n d e b u lu nan v e m aalesef, ca nlı m o d e ld e n çalışm a im k â n ı b u la m a d ığ ı için , fo to ğ ra fta n y a p tığ ı b ü y ü k A ta tü rk p o rtre siy le , İsmet İn ö n ü 'n ü n p o rtre si başta g e lir.
Taha Toros Arşivi
