/£ /sssss¿ sssssssssssssss/ssssssssss¿ /SS /ssss/¿ /S S SsS //Z ^ //W S//ñ 7 ///////////vS / fi/ / / j/¿ -jL¿ ,
X
j î«
mO
T
Ü R K nü k ted a n d ır ve k arakte ri itiba r i y l e neşelidir B ü tü n tarih b o y u n ca, en k a rışık devirlerde bile ince zekâsının hiciv k u d re tin i gösterm iş, g ü lü n çlükle ri, kaba lıkları ve hattâ zulü m le ri, d u d a kla rın d a belki acı b ir gü lü m se m e ile, za rif bir n ü k te n in veya fık ra n ın fisk e sin i k o n d u ra ra k yer m eşini, y a ra lam asın ı bil m iştir. B ü tü n N asrettin Hoca, İn c ili Ç a v u ş veBektaşi h ik â ye ve fık ra la rı b u n u n apaçık m isal leridir. B u ruh, tasavvu fun da bile ham sofuya is tihza ok la rın ı fırlatır. B u n u n için T ü rk ü n öz ka rakteri, bü tü n şa rk lıla rın im reneceği b ir a y d ın lıktır. T e ve kk ü lü , hülyası, hattâ ıstırabı bile k e n disine hâs b ir m izah şe v ki içinde, bakarsınız, b ir den bire p a rıld a r ve k a ra n lığ ın d a n sıyrılır. H alk e d e b iy a tın ız ın eğlenceli destanları, m eselâ Pire ve M ira sy e d i destanı, nice tekerlem eler ve nice tü rk ü ve m â nile rin zarif hâtıraları u n u tu lu r m u ? Fa kat h e r şeyin üstünde, T ü r k e sp lrisln ln şah la n dığı, k an atla n d ığı b ir çerçeve v a r ki o da K a ragöz o yu n la rıd ır. V e K aragö zden so n ra da o r taoyu nu ve nihayet Tanzim attan b u g ü n e kadar tuluat dediğim iz sah ne e sp iriie ri gelir.
Bende Fran sızca bir kitap var. İk i m u h a r rir hazırlam ış bu kitabı. İsm i « A n 'a n e tiyatrosu-. Y a n i bizim A b d ü rre z za k, H aşan, Şe v k i ve Orta- oyu nd a K a v u k lu H a m d i ve K ü ç ü k İsm ail E fe n di g ib ile rin «tuluat» ism iyle anılan oyu nla rın a benzer h a lk oyu nları. B u ik i F ra n sız senelerce F ra n sa 'd a şe h ir şehir, kasaba kasaba dola şm ış lar, en eski ha lk o yu n la rın ı b ü tü n n ü kteleri iie k ü ç ü k sahnelerde, p a n a yır ve ça d ır tiya tro la rın da se y re d ip not etm işler, sonra kütü p h an e le rd e a rşivle ri k a rıştırm ışla r, u n u tu lm u ş bazı ha lk o- y u n la rım a sırla rd a n sonra te k ra r bulup ortaya ç ık a rm ışla r ve bu koca kitabı böylece vücuda getirm işler. K ır k ş u kadar sayfa tutan çok m ü him önsözünden sonra yüze y a k ın halk piyesi bu kitaba a lın m ış b ulun uyor. D e m e k k İ -tu lu a t- a bizim de an'ane tiyatrom uz dem em iz pek y e r in de b ir h a k k ı teslim etm ek olurdu.
B u satırla rı neden ya zd ım ? K âb ın a v a r ıl maz halk sanatçım ız M u a m m e r K a ra ca 'n ın , bu sezonda ilk piyesi olan -Ş e y h in En c a m ı» nın p ro g ra m ı başında — gene şu eski tab iri k u lla n a lım — m e rh u m tulûat ü stad ların d an yeni tarz da eserler o yn a d ığı için b ir nevi af dilem esidir. B u n la rın arasın da H âzım 'sn ru h u n a da hitap ediyor. Son ra, -Ş e y h in Encam ı» isim li kom edisi nin s o n perdesi kapanırken, m uhatabı olan a k tö rü n ke n d isin e -S e n n e sin ? C u m h u riy e tç i mi, kra lcı mı, dik ta tör m ü ?» sualine san ki piyesin m etninden değil de kendi içinden cevap v e ri yor: «— Sadece tulûatçıyım !»
M u a m m e r bu replikle bü tü n züppe tiyatro tenkidçile riııe ve k e n d isin i anlam ak Istemiyenie- re en beliğ b ir hicivle n ü ktesin i b ir şam ar g iH yapıştırıyor.
«Şe yh in Encam ı» nasıl b ir p iye s? G id ip de gö rm e li ve M u a m m e re b ir kere daha h a yran ol-
m ' l ı .
E s e rin m evzuu, k o m şu m u z bir A r a p devle tinde v u k u a gelen ihtilâlden ilham a larak ya zılm ış, fak at M u a m m e r b u n u eşsiz zekâslyle ö y le işlem iş ve o yn a d ığ ı dik ta tör ro lün ü öyle ha rik u lâ d e g ü lü n ç b ir tip ola ra k ya ra tm ış ki, her jestinde, her b a kışınd a ve şıp diye yu v a rla d ığ ı h e r e sp iri d a m la sın d a gü le rk e n ş a şırıy o r ve şa şırd ık ça güKüyoruz.
Piyelsin h ik â ye sin i de kısaca şöyle a nkta
-TİYATRO
Muammer Karaca Tiyatrosunda
ŞEYHİN ENCAMI
Halid Fahri OZASSOY
l;m: H aşan (M u a m m e r <3 Karaca!, arkad a şı O sm a n i ile ista nbu ldan kalkm ış- J lar, bu Ş a rk m em leketi- y ne gelm işler, ik isi ıstan- £j b uiu n sayılı hırsızların - -i dan. V a rd ık la rı şehirde kj pencereden neresi oidu- ¡S) ğ u n u bilm eden saraya fei g iriyo rla r. H a lb u k i b i r i ihtilâi olm uş, t ü fe k ie rl patlıyor, kra l ve m aiyeti i ö ld ü rü lm ü ştü r ö ld ü rü le n k ra lın d uva rda b ir re s-i ... .... -— mi var. H aşan tıp k ı ona ; benziyor. B u suretle i H aşan ı ölm em iş diye ve eski krat zanniyle iş ba- 0 şına ge çiriyorla r. B u da lavereyi çe viren de Ebu- p b ekir (Zafer A n e n ) ve A b d ü lk e n m (T u rg u t B o - M rak) İsim li iki sa ra y adamı. Haşan, böylece ha- 0 vadan kral olunca, h ırsız lık arkadaşı O sm a nı po- y lis m ü dürü, E b u b e k ir ile A b d ü lk e rlm i de dev- jg let ve k ille ri ola ra k tâyin ediyor. B u n d a n sonra b irçok g ü lü n ç hâdisele r geçiyor. E s k i k ra lın ka- rısı A v ru p a d a n dehşetli borçlar b ıra k a ra k dönü- ft yor. H a şa n ı eski kocası sa n ıyo r ve onu gene dö- |j v e rc k a yak la rın a k ap a n d ıraca ğın ı u m uyor. Fa- m
kat Haşan, k ad ın ın g ö ğ sü n e v u ru p onu gizli oda- sına sü rü k le rk e n , «Bu nedir, b u ?» sualine he- ^ men şu cevabı y a p ıştırıyo r: «— ithal malı!» B u s *,u Pj espiri hiç şüph esiz M u a m m e rin o anda yarattı- jjS ğıdır. Daha böyle ne espirtler v a r kom edide! yi M eselâ ilk perdede, m asanın üstü n d e k i k ü re y i d ö n d ü re re k şe h irle ri ve m em leketleri a rıy o r B ir an d u ru y o r ve ya n ın d a k in e söylü yor: •— D u r hele, T a ria b a şın ı da bulaiım !»
B u sosyal ve siyasal kom ediye A liy e isimli, bir A m e rik a n gaz şirketi m ü m essili de a y rı bir neşe katıyor. M e ğer, eskiden öien k ra lın m etre si olm uşm uş. H a lb u k i H aşan, kendisine aşk ile, ,, şevk ile sald ıran k ad ın ı ilk defa görm ektedir! jii A liy e ise, d a lga n ın ve ya n lışlığın — öien k ra i iie i j H aşan ın o m ü th iş çehre benzeyişi yü zü n d e n — ' 1 asla fa rkın d a değildir. B ü tü n bu k o lp o la r mü- İ5f kem m el tuluat, yahut -gelenek tiyatrosu» kol- iy p a lan d ır.
Piyesin sonunda, m esuliyetleri da ğıtm a k ! için. Haşan, b ir k ah ve cinin m em edeki çoc u ğ u n u -j kral ve k e n d isin i naip ilân e,tiriyor. Ç o cu ğ u mu- i zıka iie ve üç dadı refakatinde sahneye g e tiri yorlar. B u ra sı çok eğlencelidir.
A y rıc a bir F ra n sız se firin in ziyareti ve buna ; benzer gü lü n ç başka sahneler var. F a k a i so n u n da yeni b ir ihtilâl o lu r ve Ha-sanııı aptal arka- t daşı O sm an o n u n y e rin e geçer. H aşana da ida- , ma mı, zindana mı, belli değil, kös kös yürü- ¿1 mek düşeri
M u a m m e rin sahne ark ad a şları da o n u n o y u nu n u değe rle n d irm e sin i biiiyorlar. Bilh assa b ir ; I uşak rolü o yn ıya n Sa lih Tozan harlkulâde. D a l k a v u k lu ğ u n p iri ve tam A ra p d iy a rın ın zam ane ' I adam:! Zafe r ö n e n ile T u rg u t Boralı, hile ve ta basbusta uşaktan ge ri kairnıyan b ir tem sil ile i j başarı gösteriyorlar. H a şa n ın karısı, A v ru p a d a n : dönen ü m m ü G ü lsü m 'd e U ğ u r Başaran, canlı h a - : ¡ roketleri, şu h lu ğ u , cazibesi ve ç ılg ın lık la rı İle
0 tam bir O rta şa rk kraliçesi! A ltye ro lün d e A d ile P3 Naşit, m u h a kk a k, çok h ü n e rli ve serbest b ir ar-tist. Fa k a t rolde gü tm e k v a r diye b u gü lm e le ri j o k a d a r israf etm ese daha iyi eder belki... B u fej h ü n e ri her piyeste canlı b ir m aske g ib i kullan- ki mak, zam an olur, hoşa gîtm iyebilir. M
Y azım ı bitirirken . M u a m m e r K a ra ca 'ya Istan- m
JUİİU h e m şeh rile rine ge çirttiği neşe sa a tle rin -; ’ den dolayı te şe k k ü r etm em ek h a k sızlık olur. B ü tün kom ediye hâ kim olan o d u r ye b u se vim lilik ve sa n a tk â rlık v e rg isin i T a n rı h e rkese m üyes- j , ser etmez. M u a m m e r Karaca, h a lk ra hn em izde j ' böyle bir neşe kayn ağ ıd ır. K ıy m e tin i bilelim.
