Galatasaray lisesinin ikinci sınıfına kadar okuyup sonra Parise giden Vedat bèÿ, orada önce "Ecole Monge"u bitirmiş, sonra "Academie Julien" de resim, "Ecole Centrale" da mühendislik okumuş, sonra,
►
yüzlerce kişinin katıldığı yarışma sınavını .kazanıp "Ecole National des Beaux Arts" a seçilen dokuz kişi arasında yer almıştır. ..Özellikle matematik konularında cok
yetenekli olduğundaiLaynea ’ ' Ucgnciég__• .des Mathématique" derslerine de katılmıştır, .Kendisini tanıyanlar matematik dışında
resim, heykel alanlarında da olgun b i r .... becerisinin olduğunu belirtirler. „ . Mimarlık -öğrenimini tam araladıktan sonra
ünlü ve geleneksel Roma Ödülü'ne ( Prix de Rome ) çalışmak istemiş, yabancı olduğu .İçin kendisine izin verilmeyince hocası_ . Moyav'nun .Fransız Cumhurbaşkanı’ na
başvurması sonucu izin alınmıştır. Mimar Vedat'ın buradaki çalışması sonucu kazandığı ' Légion d'honeur' nişanı kendisine sonraları yurda döndükten sonra verilm iştir. Paris'te dokuz yıl kalmasına, oradaki formel eğitimin yanında gördüğü mimarlık ürünlerinden pek çok etkilenmesine rağmen Türkiye'de bunların som taklitlerini uygulamak istememiş, buradaki yapıtlarına Türkiye'ye özgü bir nitelik kazandırmak için Paris'te öğrenemediği konular olan Arabesk, Osmanlı, Selçuk Mimarlığı üzerinde çalışmış, tarihsel Türk mimarlığım kendi yapıtları için kaynak olarak kullanmaya çabalamıştır.
İstanbul'da kendi mimarlık bürosunu açtığında çağın toplumu tarafından olay hayretle karşılanmış bir Türkün mimar olamıyacağı saplantısı mimar Vedat'ın ; karşılaştığı önemli zorluklardan biri i olmuştur. Çünkü, o güne kadar genellikle
yerli hıristiyan azınlık ile İtalyan, Fransız kökenli ithal ustaların tekelinde olan mimarlık hizmeti Türklerin beceremiyeceği bir meslek olarak gösterilmeye çalışılmıştır. Bu koşullamayı yok etmekte Vedat Tek'in kişisel çabasının özellikle bir etkenliği • olmuştur. Bu çaba diğer yandan tüm j ticaret, v. b. eylemler gibi horlanan ve
Türklere yakıştırılmayan mimarlık mesleği için bir aşama olmuş, bu aşama Cumhuriyet Türkiye'sinde özellikle Atatürk tarafından desteklenmiştir. Türk mimarlığına ; olağanüstü olanakların sağlanması belki
ilk mimarlara duyulan güvenle olabilmiştir. Mimar Vedat çağdışı Kemalettin gibi yerel teknoloji ve değerler sistemine bağımlı kalmayı seçmiştir. Tümüyle bir değişim önermek yerine tarihsel süreçten gelen kaynakları değerlendirmeyi yeğ tutmuştur. Bu nedenle, her ikisi ’ seçmeci' ( eclectic ) olmaktan kurtulamamışlardır. Kimi kez bu tutumlarından dolayı yerilm işlerdir. Kendilerini çok suçlamamak gerekir. Çünkü aldıkları eğitimin uygulamalarım, o eğitimin amaçladığı yerlerle çok benzeşimi olmayan ortamlarda yapmak durumunda kalmışlardır. Üstelik, ülke yönetim rejimi
j
gibi kökten değişim getiren bir olay,Cumhuriyet, onların kendi kişiliklerini bulmuş ürünlerini vermekte oldukları sürede oluşmuştur.
!
| Mimar Vedat ve Kemalettin'in varlığı tümüyle yapı eylemlerinin Türklerin i tasarımı ve denetimi altında oluşmasına
yetmemiş, bir yandan özellikle Ankara'da yoğun yapım sürecine girilm esi eldeki teknik gücü yetersiz kılmış, öte yandan Mimar Vedat'a karşı olan çekememezlik,
T l
-mimar vedat
- — — ---■ ■■■■ ■ --- r küskünlükler yaratmıştır. Bu olaylar
bütünüyle Türkiye'de teknokrat ithalini ; rasyonalize eden etmenlere katılmıştır. Holzmeister, Mongeri, Taut, Oelsner, I Egli, Bonatz, Poelzig gibi yabancıların
Türkiye'de yapım ve/veya öğretim sürecine katılmalar bu süreye rastlar. Birinci Dünya Savaşı sırasında, (1917) o zamanın çok yoğun olan Türk-Alman dostluğunu simgeleyen bir dernek yapısı için açılan yarışmada yapı alanı olarak Çemberlitaş'daki şehremaneti karşısındaki arsa seçilmişti. Yarışmanın jürisinde Türkiye'yi Mimar Vedat ve Kemalettin temsil ettiler. Aralarında zamanın gözde . mimarlarından Peter Behrens, Hans
Poelzig, Bruno Tau:, Ludwig Hoffman ye. ' Martin Bulfer'in de bulunduğu seçkin
yarışm aların ürünlerini eleştirirken Mimar .Vedat'ın tutumunun çağdaşlarından geri__
olmadığını söylerler. Görüşlerinin f özellikle jüri onursal başkam Kaiser j Wilhelm, saray mimarlarından G. H of rant
ve L. Hoffman tarafından onaylandığı bilinir. Yarışmada Mimar Vedat'ın eleştirisi, özellikle olumlu plan anlayışlarına rağmen yapının İstanbul'da yapılacağının verdiği cesaret ile tasarlanan fırsatçı dışavurumcu-■ luk ( expressionism ) idi. Sunulan önerilerin
gerçekte ne Arabek, ne de Osmanlı mimarlığı ile soylu bir ilintisi j görülebiliyordu.
i Mimar Vedat 1897 yılında Paris'teki ; öğrenimini bitirip İstanbul'a dönmü- - • vılında şehremaneti mimarlığına atanmış özellikle Cemil Topuzlu Pasa'mn ■ şehreminliği süresince "Heyet-i Fenniye I .Reisi" olarak çalışması ile dikkat
çekmiştir. 1995 yılında "Posta Telgraf Nezareti" mimarlığına atanmış, kendisinin en büyük yapıtı olarak bilinen Şi.rkeci'deki Büyük Postane bu çalışma süresinin ürünü olarak belirmiştir. 1908 de 31 Mart olayından sonra yönetime geçen Mehmet Reşat kendisini bas mimarlığa atadı. Dylmabahçe sarayına yaptığı (kalorifer binası v. b. ) ekler bu devirde yapılmıştır. .Birinci Dünya Savaşı sırasında Enver
Başa tarafından atandığı "Harbiye Nezareti" baş mimarlığında üç yıl görev almıştır. _ . Veliefendi Hipodrom_grojesiıü_ye Enverpaşa i köşkünü bu süre içinde tasarlamıştır.
Sonraları bir süre Mustafa Kemal'in--- A l . . . 4 mimarlık hizmetlerini yapan Mimar Vedat
"Çankaya Gazi Köşkü" ekleri ve " H a lk __ Fırkası Mahfeli" yapılarım tamamlamış, Ankara Palas yapısı temel düzeyinde iken ayrılıp bütünüyle İstanbul'a yerleşmiştir. Sonralar bu yapı beş yıl gibi uzun bir süre içinde 500. 000 T L gibi zamanı için büyük bir fiyata Mimar Kemalettin ve Saçaklı Salim Derin tarafından bitirilm iştir. Bütün bu görevlerin yanında özel bürosunda birçok yapı tasarlıyan Mimar Vedat'ın ana görevi hep, önce "Sanayl-1 Nefise A lis i" sonra "Güzel Sanatlar Akademisi"nde ve bir sürede "Yüksek Mühendis Alisin "de hocalık ■olmuş, Cumhuriyet Türkiye'sine yetiştirilen
yüzlerce mimarın eğitimini katkılamıştır. Mimar Vedat'ın eğitmenliği değişen
aralıklarla 27 yıl kadar sürmüştür. Tümüyle Türk teknokratının Türkiye'de çalışması tezini savunan Vedat Bey, yabancıların yüceltilmesine dayanamıyarak akademiden istifa etmiştir. (8 )
Taha Toros Arşivi
