1)
Haseki Hastanesi, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Klini¤i, Aile Hekimli¤i Asistan›
2)
Haseki Hastanesi, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Klini¤i fiefi, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Uzman› Girifl
P
sikiyatri poliklinikleri d›fl›ndaki genel poliklinikle-re baflvuran hastalar›n sa¤l›k durumlar› de¤erlendi-rilirken yaln›zca baflvurulan alandaki fiziksel has-tal›klar ile ilgili tespitler yap›ld›¤›, psiflik problemlerin s›kl›kla göz ard› edildi¤i bilinmektedir.1 Bu göz ard›edil-menin yan› s›ra psiflik rahats›zl›¤a ba¤l› olarak ortaya ç›-kan baz› fiziksel yak›nmalar›n tetkik edilmesi, organik bir etiyoloji saptamak amac›yla yap›lan gereksiz tetkik-ler ve zaman kayb› zaten k›s›tl› olan sa¤l›k hizmeti kay-naklar›n›n zorlanmas›na sebep olmaktad›r.
Herhangi bir anda toplum içerisinde yayg›nl›¤› %4 ile 8 aras›nda olan depresyonunun genel sa¤l›k hizmetle-ri s›ras›nda tan›nmas› ve tedavi edilmesini güçlefltiren faktörler aras›nda hastaya az zaman ayr›labilmesi, branfl doktorlar›n›n kendi alanlar› d›fl›ndaki alanlara daha az il-gi duymalar›, t›p fakültelerindeki e¤itim sürecinde
psiki-yatri alan›na yeterli derecede e¤ilinmemesi ve e¤itim sü-resinin k›sa olmas›, depresyon tan›s› koymada ve tedavi etmede hekimlerde izlenen çekingenlik gibi pek çok ne-den mevcuttur.2
Türkiye’de kentsel alanda yap›lan depresyon nokta prevalans› çal›flmalar›n›n özetinde risk gruplar› olarak kad›nlar, ö¤renim görmemifl olanlar ve 40 yafl›n üzerin-de olanlar›n ön planda olduklar› belirtilmifltir.3 Bu risk
grubundaki hastalarla s›k karfl›laflan birinci ve ikinci ba-samak sa¤l›k hizmeti veren hekimlerin hastalar›n psiflik yap›lar›n›, yak›nmalar›n› mutlaka göz önünde bulundur-malar› ve tetkik-tedavi protokollerini buna göre düzenle-meleri gerekmektedir.
Depresyon tan›s› konulan ya da tereddütte kal›nan ol-gularda liyezon psikiyatrisi-psikiyatri konsültasyonlar› hastalar›n tetkik ve tedavilerinde sonuca önemli katk›lar-da bulunacakt›r.1
Türk Aile Hek Derg 1998; 2(2): 68-71
JJ‹‹N
NE
EK
KO
OL
LO
OJJ‹‹ P
PO
OL
L‹‹K
KL
L‹‹N
N‹‹⁄
⁄‹‹N
NE
E B
BA
Afi
fiV
VU
UR
RA
AN
N
H
HA
AS
ST
TA
AL
LA
AR
RD
DA
A D
DE
EP
PR
RE
ES
SY
YO
ON
N P
PR
RE
EV
VA
AL
LA
AN
NS
SII
THE PREVALANCE OF DEPRESSION IN PATIENTS APPLYING TO A GYNECOLOGY OUTPATIENT CLINIC
Tevfik Ayd›n Kazanc›o€lu1, Süleyman Rüfltü O€uz1, Ahmet Üner2
Ö Özzeett
1 Temmuz - 31 Ekim 1997 tarihleri aras›nda Haseki Hastanesi Ka-d›n Hastal›klar› ve Do¤um Klini¤ine jinekolojik yak›nmalar ile ayaktan ve ilk kez baflvuran hastalar aras›ndan rasgele seçilen ve araflt›rmaya kat›lmaya r›za gösteren 134 hastaya sosyodemografik ve obstetrik özellikler ile ilgili bir soru formu ve Hamilton Depresyon De¤erlendirme Ölçe¤i (HDDÖ) uyguland›.
Olgular›n % 20.15’inde hafif derecede depresyona (HDDÖ 14-22 puan) rastlan›ld›. Olgular›n HDDÖ de¤erleri ile yafl, gebelik ve do-¤um say›lar›, e¤itim düzeyleri, ‹stanbul’da yaflam süreleri, kirac› ya da ev sahibi olma durumlar› aras›ndaki korelasyon istatistiksel yön-temler ile incelendi.
A
Annaahhttaarr ssöözzccüükklleerr:: Depresyon, jinekoloji poliklini¤i, Hamilton Depresyon De¤erlendirme Ölçe¤i
S
Suummmmaarryy
134 patients randomly chosen from the patients applying to the Gynecology Outpatient Clinic of Haseki Hospital between July 1st -October 31st 1997 giving consent to participate in the study were evaluated by a questionnaire for sociodemographic and obstetric variables and Hamilton Depression Scale (HDS).
In 20.15 % of cases, mild depression (HDS 14-22 points) was obser-ved. The correlation between age, number of gestation, parity, abor-tion, curettage, level of educaabor-tion, number of years living in Istan-bul, being an owner or a tenant and Hamilton Depression Scale was evaluated statistically.
K
Keeyy wwoorrddss:: Depression, gynecology outpatients, Hamilton Depres-sion Scale
1998 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli€i Uzmanl›k Derne€i (TAHUD)’a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Medikal Medya taraf›ndan yay›mlanmaktad›r. Copyright © 1998 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, a division of Deomed Medical Media, Istanbul.
Gereç ve Yöntem
Çal›flma grubumuzu Haseki Hastanesi Kad›n Hasta-l›klar› ve Do¤um Klini¤ine 1 Temmuz - 31 Ekim 1997 tarihleri aras›nda muhtelif jinekolojik yak›nmalar (adet düzensizli¤i, menoraji, ak›nt›, a¤r›, disparoni, halsizlik, atefl basmas›, vb.) ile ilk defa ve ayaktan baflvuran, psiki-yatrik hastal›k anamnezi vermeyen, son 6 ay içerisinde do¤um ya da abortus yapmam›fl, elektif küretaj uygulan-mam›fl evli hastalar aras›ndan rasgele seçilen ve araflt›r-maya kat›laraflt›r-maya r›za gösteren ilk 150 hasta oluflturdu.
Olgulara Hamilton Depresyon De¤erlendirme Ölçe¤i (HDDÖ) ve sosyodemografik-obstetrik özellikler ile il-gili bir soru formu uyguland›. Yeterli bilgi al›namayan 11 hasta ile muayene ve tetkikleri sonucu hamilelik sap-tanan 5 olgu çal›flma kapsam› d›fl›nda tutuldu. 134 olgu ile ilgili de¤erler istatistiksel olarak ki-kare testi ile de-¤erlendirildi.
Bulgular
Yafl, e¤itim düzeyi, yaflanan evde kirac› / mal sahibi olma, ‹stanbul’da ikamet etme süresi, do¤um, yaflayan çocuk, abortus, elektif küretaj say›lar› ve depresyon var-l›¤› ile ilgili de¤erler afla¤›da özetlenmifltir. Olgular›n yafllar› 15-70 aras›ndayd› (ortalama 44.5 ± 9.9 yafl). 4’ü üniversite, 6’s› lise, 27’si ortaokul, 70’i ilkokul mezunu idi; 27 olgu ö¤retim görmemiflti. Ortalama gebelik say›-s› 5.0±0.71, do¤um say›say›-s› 2.5 ± 1.4 olarak saptand›. 15’i 5 y›ldan az, 37’si 5-10 y›ld›r, 82’si 10 y›l› aflk›n bir süre-dir ‹stanbul’daki ikamet etmekteydi. 55’i kirac› olan ol-gular›n 79’u kendilerine ya da ailelerine ait ikametgaha sahipti.
Hamilton Depresyon De¤erlendirme Ölçe¤i (HDDÖ) skoru; 0-13 puan aras› depresyon yok, 14-27 puan hafif, 28-41 puan orta, 42-53 puan fliddetli depresyon kabul edildi¤inde çal›flma grubumuzda 27 olguda hafif
derece-de derece-depresyon saptand› (%20.15). Çal›flma grubundaki hiç bir hastada orta ya da fliddetli derecede depresyon saptanmad›. HDDÖ skorlar› ile hasta say›lar› Grafik 1’de gösterilmifltir. Yafllara göre 18 yafl›ndan küçük hastalar-da %25 (1/4 hasta), 18-25 aras›nhastalar-daki hastalarhastalar-da %9.1 (2/22 hasta), 26-35 yafl aras›ndaki hastalarda %20.5 (8/39 hastada), 36-45 yafl aras›ndaki hastalarda %26.8 (11/41), 45 yafl›ndan büyük hastalarda %16.7 (4/28) ora-n›nda hafif derecede depresyon bulundu.
Olgular›m›za ki kare testi uygulayarak depresyon ile ele ald›¤›m›z parametreler aras›nda istatistiki aç›dan an-laml› bir iliflki olup olmad›¤›n› araflt›rd›k. ‹lgili de¤erler Tablo 1’de gösterilmifltir. Gestasyon ile depresyon ara-s›nda istatistiksel olarak lineer iliflki saptand› (ki-kare t=13.272, 2 serbestlik derecesinde p=0.0013, ki-kare trend=13.268, 1 serbestlik derecesinde p=0.0003).
Partus say›lar› 0 veya 1-2 ve daha fazla olarak grup-land›¤›nda bu gruplar ile depresyon aras›nda istatistiksel olarak lineer bir iliflki saptand› (ki-kare t= 6.995, 2
ser-T Taabblloo 11
Sosyodemografik-obstetrik özellikler ile depresyon aras›ndaki iliflki ve istatistiksel de¤erlendirmesi G
Grraaffiikk 11
Hamilton Depresyon Ölçe¤i (HDDÖ) skorlar› ile hasta say›lar›
Depresyon + / Toplam Hasta
Gravida Partus Yaflayan Çocuk Elektif Küretaj E€itim* 1/16 2/21 2/21 9/72 12/27 1/28 6/49 6/50 10/41 15/97 25/90 19/64 19/63 8/21 0/10 13.372 6.995 7.64 7.267 16.297 0.0013 0.0303 0.024 0.0262 0.0026 O: Hiç e€itimsiz 1-2 ilk - orta okul >3 lise ve üstü e€itim olarak
kabul edilmifltir Ki-kare t de€eri P de€eri * E€itim için 69 Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt 2 Say› 2 1998
bestlik derecesinde p=0.0303, ki-kare trend=6.066, 1 ser-bestlik derecesinde p=0.0138). Yaflayan çocuk say›s› 0-1 veya 2-3 ve daha fazla olarak ayr›ld›¤›nda yine istatisti-ki olarak lineer bir iliflistatisti-ki saptand› (istatisti-ki-kare t=7.640, 2 bestlik derecesinde p=0.024, ki-kare trend= 6.395,1 ser-bestlik derecesinde p=0.0114).
Elektif küretaj say›lar›na göre olgular 0 veya 1-2 ve-ya daha fazla olarak gruplara ayr›ld›¤›nda depresyon ile istatistiksel olarak anlaml› lineer bir iliflki saptand› (ki-kare t= 7.267, 1 serbestlik derecesinde p=0.0262, ki-ka-re tki-ka-rend= 7.267, 1 serbestlik deki-ka-recesinde p=0.0070.
Olgular›m›z› <18, 18-25, 26-35, 36-45, >45 yafl ola-rak gruplara ay›rd›k. Depresyon ile yafl aras›nda istatis-tiksel olarak anlaml› bir iliflki (ki-kare t= 3.522, 4 ser-bestlik derecesinde p=0.4746). Olgular›n ‹stanbul’da ya-flama süreleri < 5 y›l, 6-10 y›l ve >10 y›l olarak ayr›ld›-¤›nda depresyon ile istatistiksel olarak anlaml› bir iliflki saptanmad›. (ki-kare t=3.362, 2 serbestlik derecesinde p=0.182). Olgular›n oturduklar› konutun kendi ailelerine ait olmas› ile kiralanm›fl olmas› aras›nda da istatistiksel bir iliflki saptanmad›.
Olgular›n e¤itim düzeyleri ile depresyon aras›ndaki iliflki için olgular hiç okula gitmemifl, ilkokul mezunu, ortaokul mezunu, lise mezunu, ve üniversite mezunu ola-rak grupland›. E¤itim düzeyi ile depresyon aras›ndaki is-tatistiksel olarak anlaml› lineer bir iliflki saptand› (ki-ka-re t=16.297, 4 serbestlik de(ki-ka-recesinde p=0.0026, ki-ka(ki-ka-re trend= 5.481, 1 serbestlik derecesinde p=0.0192).
Tart›flma
Genel klinik t›pta en yayg›n olarak görülen psikiyat-rik bozukluk olan depresif hastal›¤›n ayaktan izlenen ya da yatarak tedavi gören hastalarda genel populasyona göre daha yüksek bir s›kl›kta görüldü¤ü bilinmektedir.4
Majör depresif bozukluk için bat›l› endüstrileflmifl ülke-lerde nokta prevalans› erkekler için yüzde 2.3-3.2; kad›n-lar için yüzde 4.5-9.3 okad›n-larak bildirilirken, risk faktörleri olarak cinsiyet (kad›n olmak-özellikle do¤um sonras› dö-nem), ailede birinci derece akrabalarda depresif hastal›k anamnezi ve daha önce geçirilmifl majör depresyon epi-zodlar›n›n varl›¤› s›ralanmaktad›r.5 Bu çal›flmada ›rk,
e¤itim, gelir durumu, ve medeni durumun prevalans üze-rinde anlaml› bir etkisi saptanmam›flt›r.
Ülkemizde epidemiyolojik çal›flmalar›n k›s›tl› say›da yap›lm›fl olmas› toplumumuz aç›s›ndan sa¤l›kl› istatisti-ki bilgi vermeyi güçlefltirmekte ise de, yap›lan inceleme-lerde depresif hastal›¤a yyol açabilecek risk faktörleri aras›nda cinsiyet (kad›n>olma), 40 yafl›n› aflm›fl, medeni durum olarak dul olma say›lmaktad›r.6
Çal›flmam›zda gereç ve yöntem bölümünün tekrar›d›r burada yer almas›na gerek yoktur. DSM-IV ve DSM-IV-PC7bilgileri ›fl›¤›nda HDDÖ ile de¤erlendirilen
olgular-da %20.15 oran›nolgular-da hafif derecede depresyon saptand›. Bu bulgu daha önce literatürde bildirilen de¤erler ile uyum göstermektedir.
Tümü evli olan hastalar›m›zda e¤itim düzeyi, gebe-lik, do¤um, yaflayan çocuk ve elektif küretaj say›lar› risk faktörü olarak saptand›. Her ne kadar yafl ile ilgili istatis-tiki anlam tafl›yan bir sonuç ortaya ç›kmad› ise de, 36-45 yafl grubu depresyon puan› en yüksek olan gruptu.
Ülkemizde daha önce yap›lan çal›flmalarda genel po-likliniklere baflvuran hastalar ile medikal sebepler ile muhtelif kliniklerde yatarak tedavi görürken psikiyatri konsültasyonu istenen gören hastalar incelenmifltir. Be-karo¤lu ve arkadafllar›n›n Hamilton Depresyon De¤er-lendirme Ölçe¤i ve DSM-III-R kriterleri kullan›lan çal›fl-malar›nda psikiyatri d›fl›ndaki polikliniklere medikal ya-k›nmalar ile baflvuran hastalar aras›nda %6.8 oran›nda majör depresyon, %28.6 oran›nda minör depresyon bildi-rilmifltir.8Hastanede yatmakta olan hastalar ile ilgili
ça-l›flmalarda ise depresyon %20-36 oran›nda en s›k tespit edilen psikiyatrik bozukluk olarak bildirilmektedir.9-11
Ülkemiz d›fl›nda yap›lan çal›flmalar ile ilgili literatür incelendi¤inde bulgularda çok farkl›l›k izlenmektedir. Rowe ve arkadafllar› taraf›ndan 18-65 yafl aras› genel po-pulasyonda yap›lan bir çal›flmada tüm yaflam süresi içeri-sinde kad›nlar›n %36.1’inin, erkeklerin %23.3’ünün ma-jör depresyon epizodu ile uyumlu belirtiler nedeni ile doktora baflvurduklar› bildirilmifltir.12 Burada risk
faktör-lerinin cinsiyet (kad›n olma), ailede ruhsal hastal›k anam-nezi, düflük e¤itim düzeyi, eflinden ayr›lm›fl, dul kalm›fl, boflanm›fl olmak ve alkol kullan›m› oldu¤u saptanm›flt›r.
Birinci basamak sa¤l›k hizmetlerinde depresyon pre-valans› ile ilgili en genifl çal›flmalardan biri W.W.K. Zung ve arkadafllar› taraf›ndan 765 birinci basamak he-kiminin 75.858 hastas›n›n de¤erlendirmeye al›nd›¤› arafl-t›rmad›r.13 Bu çal›flmada klinik öneme sahip depresif
semptomlar›n genel prevalans› %20.9 olarak saptan›rken hastalar›n yaln›zca %1.2’sinin depresyon nedeniyle he-kime baflvurdu¤u belirlenmifltir. Depresyonda olduklar› halde tan› konulamam›fl hastalar›n, sa¤l›k bak›m› kay-naklar›n› ortalama kullan›c›lardan 3 kat daha fazla kul-land›klar› bu çal›flmada saptanan bir di¤er bulgudur.
Sonuç
Çal›flmam›zda saptad›¤›m›z bulgular ve literatür bil-gileri ›fl›¤›nda belirtilen risk faktörlerini tafl›yan hastalar-la s›kl›khastalar-la karfl›hastalar-laflan birinci ve ikinci basamak hekimle-rinin depresyon ve belirtileri hakk›nda dikkatli olmalar› ve depresyon tan›s›n› ay›r›c› tan›da mutlaka göz önüne almalar› gerekmektedir.
Kazanc›o€lu TA, O€uz SR, Üner A. Jinekoloji Poliklini¤ine Baflvuran Hastalarda Depresyon Prevalans› 70
Kaynaklar
1
1.. FFrreeeelliinngg PP,, RRaaoo BBMM,, PPaayykkeell EESS vvee aarrkk..Unrecognised depression in gen-eral practice. BMJ1985; 290: 1880-3.
2
2.. GGöö¤¤üüflfl AA.. Genel sa¤l›k hizmetlerinde depresyon e¤itim paketi. 30. Ulusal Psikiyatri Kongresi Bildiri Özet Kitab›, 1994; 69-70.
3
3.. KKüüeeyy LL,, GGüülleeçç CC.. Depresyonun Epidemiyolojisi. Depresyon Monograf-lar› Serisi. Ankara, Hekimler Yay›n Birli¤i, 1993; 53-68.
4
4.. ÖÖzzkkaann SS.. Genel T›pta Depresyon. III. Ulusal Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Kongresi Özet Kitab›, 1994-1995; 81-90.
5
5.. U.S Department of Health and Human Services Clinical Practice Guideline No: 5 Depression in Primary Care Volume 1, 1993; 23. 6
6.. SSeerrccaann MM,, YYüükksseell fifi.. Depresif durumlar›n toplumda yayg›nl›¤› ve da¤›l›m özellikleri. Depresif Hastal›klar’da. Ed. Adam E. ‹.Ü. T›p Fak. Psikiatri ABD Mezuniyet Sonras› E¤itim Çal›flmalar›, ‹stanbul, Ciba-Geigy Yay›nlar›, 1990; 16.
7
7.. DDee GGrruuyy FFVV,, PPiinnccuuss HH.. The DSM-IV-PC: A manual for diagnosing men-tal disorders in the primary care setting. JABFB1996; 9(4): 274-81.
8
8.. BBeekkaarroo¤¤lluu MM,, BBuulluutt AA,, SSooyylluu CC vvee aarrkk..Medikal Yak›nmalar› Nedeniy-le Baflvuran Poliklinik Hastalar›nda Depresyon Yayg›nl›¤›. 30. Ulusal Psikiyatri Kongresi Bildiri Özet Kitab›, 1994; 330-5.
9
9.. BBaayyaamm GG,, DDiillbbaazz NN.. Genel Bir Hastanede ‹stenen Psikiyatri Konsültas-yonlar›n›n De¤erlendirilmesi. III. Ulusal Konsültasyon Liyezon Psikiyat-risi Kongresi Özet Kitab›, 1994-1995; 184-90.
1
100.. CCiimmiillllii CC,, KKöössee AASS,, BBiibbeerr BB,, KKaayygg››ss››zz AA.. Dokuz Eylül T›p Fakültesin-de Psikiyatri Konsültasyonlar›n›n De¤erlendirilmesi. III. Ulusal Konsül-tasyon Liyezon Psikiyatrisi Kongresi Özet Kitab›, 1994-1995; 191-4. 1
111.. KKaayyaa NN,, ÖÖzzkkaann ‹‹,, AAflflkk››nn RRvvee aarrkk..SÜTF Psikiyatri Klini¤inde ‹stenen Konsültasyonlar›n De¤erlendirilmesi 30. Ulusal Psikiyatri Kongresi Bil-diri Özet Kitab›, 1994; 160-5.
1
122.. RRoowwee MMGG,, FFlleemmiinngg MMFF,, BBaarrrryy KKLL vvee aarrkk..Correlates of depression in primary care.J Fam Pract1995; 41: 551-8.
1
133.. ZZuunngg WWWWKK,, BBrrooaaddhheeaadd EE,, RRootthh MMEE.. Prevalance of depressive sym-toms in primary care. J Fam Pract1993; 37: 337-44.
Gelifl tarihi: 31. 09. 1997 Kabul tarihi: 28. 12. 1997 ‹‹lleettiiflfliimm aaddrreessii::
Dr. Tevfik Ayd›n Kazanc›o¤lu
Konaklar Mah. fiebboy Sok. Burakbey Sitesi C/21 4. Levent 80630 ‹STANBUL
Tel: (0212) 268 40 82
71 Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt 2 Say› 2 1998
