Vet. llil. Dug. (2001),17. 2: 45·50
HOLSTEiN IRKI SIGIRLARDA SiNUS DURAE MATRis VE EKSTRAKRANiAL
iLi~KiLERi OZERiNE MAKROANATOMiK ARA~TIRMALAR'
Hakan Yar~ln 1 C Kamil Be~olukl Sadettln Tlplrdamaz 1
Macroanatomical investigations on the dural sinuses
in
holstein bovine and their
extracranial connections
Summary: In this study, the dural sinus extracranial connections, were investigated in Holstein cows. For this pur· pose, eight Holstein cows were used as a material. Blue latex were in;acted through the external juguler vein. It was determined that the dural sinus consisted of the ventral and dorsal systems. The dorsal system is composed of the transversal sinus, temporal sinus, sigmoid sinus. conlluens sinuum. dorsal sagittal sinus and straight sinus. The vent-ral system of the dural sinus is consisted of the ventral pelrosus sinus, basilar sinus and cavemosus sinus. It was ob-served that extracranial connection of vertebral vein and occipital vein is to be provided by occipital emissarial vein. It was determmed that extracraniat connection of basilar sinus and ventral petrosal sinus is to be provided hypoglosslal n. canal emissarial vein. It was determined that extracranial connection of ventral petrosal sinus and OCCIpital vein is 10 be provided by jugular foraminal emissarial vein. It was determined that extracraniaJ connectioned of temporal sinus and pterygoideal plexus is 10 be provided by retroarticular foraminal emissarial vein. II was observed that ext· racranlal vein connection 01 cavemosaJ sinus and pterygoideal plexus is to be provided by ovalforamlnal emissarial vein. It was delermined that extracranial connection of cavemosaJ sinus and ophthalmic plexus is to be provided by or· bitorotundi foraminal emissarial vein.
Keywords: Holstein bovine, vein, Sinus durae matris, sinus sagittaJis dorsalis, extracramal connection.
Qut: Bu ara~tlrmada. Holstein Irkt slglrlarda sinus durae matris ve extracranial iti~kileri incelendi. Bu amacrla 8 adet Holstein Irkl sl{jlr ~I materyal otarak kullamlml~tlr. Maleryallerin v. jugularis extema'sma maY! latex enJ8kte edildi. Dorsal ve ventral olarak iki sinus sisteminden oIu~tugu belirlendi. Dorsal sinus sistemini: sinus transversus, sinus lem· poralis, sinus sigmoideus, confluens sinuum, sinus sagittalis dorsalis, sinus rectus; ventral sinus slstemini isa: sinus petrosus venlralls. sinus basilaris ve sinus cavemosus'lar oIu~turdugu saptandl. V. emissaria occlpitalis'in; v. ver-tebralis ile v. occipitalis'in extracranial ili~kisini sagladlgl gOzlendi. V, emissaria canalis n. hypoglossi'nin; sinus ba-sllans de sinus pelrosus ventralis'in exlracranial ili~kisini oI~turdugu belir1endi. V. emlssana foraminis jugularis'in; sinus petrosus ventralis'in v. occipitalis ile extracranial iIi~kisini sagladlg. belir1endi. V. emissaria foraminis ret· roanicularis'in, sinus temporalis'in plexus pterygoideus ile ve dolay.sly1a v. maxillaris lie extracranial ili~kisini meydana getlrdigi lespit edildi.V, emissaria foraminis ovalis'in, sinus cavemosus'un plexus pterygoideus ile extracranial ili~kisinl olu~lurdugu g6zlendi. V. emissaria foraminis orbitorolundi'nin. sinus cavemosus'un plexus ophthalmicus ile ext· racranial ili~klsinl sagladlgl betir1endi.
Anahtar kelimeler: Holstein sl{jlr, vena, sinus durae matris, sinus sagittalis dorsalis, extracranial iIi~ki. Giri~
DoIa~am sisteminin, ozelNkle venOz sistemin ar-terial sisteme nazaran daha fazla varyasyonlar yaptlgl
ve hayvan tOrteri araslnda yok onemli farkhhldar gOs-terdigi bilinmektedir. Venaz sistemin klinikte intraven6z enJ6ksiyon yen oImasl ve ruminantlarda sinus
ca-vemosus ile extracranial venalar araslndaki iIi~ki ve beyin ISISInIn dOzenlenmesinde (thermoregulation) ayn
blr Oneme sahip DImasi bir yok ara~lIrmacl taraflndan belirtilmi~tir (Ingram ve Whittow, 1962; Hemingway ve
ark., 1966; Baker ve Hayward, 1968; Khamas ve Ghos-hal, 1982; Jensen ve ark., 1984; Ghoshatl, 1985,
Ca-puta ve ark., 1986; Erden, 1993).
~h~ Tanhl. 30.1().2000 @:hyalcln@selcuk.edu.{r
DOnyada ~it1i tOrtenn extracranial ve intracranial veoOz dola~lm sistemlen Ozenne bir
<;ok
yah~ma ya-pllml~tlr. Buna ka~ln slQII1arda sinus durae maIns ve extracranial venalarla iIi~kileri Ozerine yapllan ya-h~malar~ yetersizdir (Lakshminarasimhan. 1974; Ba-rone ve Payan 1976; Frackowiak, 1984). Bu ama<;la Holstein Irkl slQIr1arda sinus durae malris ve extracraniaJ ili~kilerini inceleyerek, mevcut venaz sistemin mak-roanalomisini belir1emek ve mevcutsa varyasyonlan da ortaya <;Ikarmak ara~lIrmanln amaclOi olu~turmaktadlr.Sinus durae malris dura maler'in iki yapragl ara· Sinda intracranial olarak yerte~mi~ venOz kanallardlr. Bu sinuslar gerek birbiriyle, gerekse v. emissaria'lar va·
-: Su ara~lIrma S.U. Ara~lIrma Fonu tarafmdan desleklenmi~lir (SOAF: 991104) I S U. Vel. FRI.:, AnalOml Anabilim Dah, KONYA.
YAL<;:IN. BESOLUK. TIPIRDAMAZ
sltaslyta extracranial venalana ili~k:i halindedir (Laks-hminarasimhan, 1974; Barone ve Payan 1976; Frae-kowIak, 1984; Erdan, 1993; Hazll'(){jlu ve ark., 1994; Yak;lO, 1996; Ozcan ve ark., 1999).
Sinus transversus. sinus sagittalis dorsafis~n i!dye ~Iallanmaslyla ~killenir va ventrolateral oIarak devam ederek, sulcus transversus'tan meatus temporalis'e doQru ilener (May, 1964; Lakshminarasimhan, 1974; Barone ve Payan 1976; Frackowiak, 1984; Singh ve ark.. 1989; Erden, 1993; HazlroQlu va ark., 1994; Yal-yin, 1996; Ozcan ve ark., 1999)
Sinus sagittalis dorsalis, falx cerebri'den ve os eth-moidale'den orijin allr ve tentorium cerebelli memb· ranaceum'a kadar uzanarak sa{j ve sol sinus trans· versus'a aynlarak sonlanlr (Lakshminarasimhan, 1974; Barone ve Payan 1976; Frackowiak, 1984; Erden, 1993; HazlroQlu va ark., 1994: YalylO, 1996; Qzcan ve ."',' 1999),
Sinus cavemosus, for. orbitorotundum duzeyinde ba~laYlp (Khamas ve Ghoshat, 1982; Muglia ve ark... 1982: Singh ve ark.. 1989 Erdan, 1993; YalylO, 1996) hypophysis'in her iki yanlOdan caudale doQru uzanlr ve dorsum sellae'mn Orlunde sinus inlercavemosus va-sltasryla bi~mektedir. Sinus cavernosus lie rete mi-rabile epidurale rostrale iy
ige
OrtOlmO~ durumdadlr (Baldwin ve Bell. 1963; Lakshmlnarasimhan, 1974; Khamas ve Ghoshal, 1982; YalylO, 1996).Vv. emissariae'lar beyindeki sinuslarta extracraniaJ venalan ili~kide bulunduran olu~umlarthr (Barone ve Payan 1976; Erden, 1993; HazlroQlu ve ark., 1994; Val· yin, 1996).
Materyal ve Metal
Bu ~h~mada 8 adet Holstein Irkl sl~lr ~I kul· lanllml~tlr. Materyallere v. jugularis extema ve a. carobs communis'den % O.9'luk tuzlu su enjekte edildi ve damar iyindeki kan yll<anarak bo~lIdl. Daha sonra v. lugularis extema'ya renklendirilmi~ mavi latex enjekle OOildi.
Latex enjeksiyonu iyln 120cc latex ve 6cc renk· lendirici (Deka pennanent 20120 mavi kuma~ boyasl) kan~tlrlldl. Latex enjeksiyonundan sonra ara91uma ma· teryaJleri 12 saat oda slcakll{jlnda bekJetildiklen sonra
% 1 O'luk formaldehit solOsyonu iyerisine konuldu. Ba~ materyalleri Ozerinde diseksiyon yapllaral<, cavum cranii'deki sinus durae matris ve extracranial iIi~· kileri incelencli. '
Bu ara~\lnnada Anatomi Anabilim Dahnda kul· laOllan; pens, bisturi, hemostatik pens, ekartOr, koso talom, rujin, makas. bOyOtev vs. malzemelerden islifade OOildi. Diseksiyon Slraslnda Nikon·SMZ·2T stereo di-seksiyon mikroskobundan yarananlldl. Cah~ ma· teryalleri Canon-AE·1 model fotoQraf makinasl ile ye-kilerek, resimleri ara~tlrmada sunuldu. Bu yah~mada Nomina Anatomies Veterinaria (NAV., 1994)'daki Ie-rimier esas allndl.
Bulgular
Sinus durae matns: Intracranial oIarak yer1e~~ ve dura materin iki yapra{jl araslnda endOthelium ile kaph
ven6z kanallardlr. Dorsal ve ventral oIarak iki sinus SIS-teminden olu~tuQu belir\endi. Cavum eranii ifrerisindeki dorsal sinus sisternini: sinus transversus, sinus tem-poralis, sinus sigmoideus. confluens sinuum, sinus sa-gittalls dorsalis, sinus rectus; ventral sinus sistemini ise: sinus petrosus venlralis, SinUS basilaris ve sinus ca· vemosus'lar ofu~turdu.
Sinus transversus (Resim 1/A): Cerebrum ile
ce-rebellum araslnda, os occipitale'nin protuberantia oc-cipitalis intema'Slnm Orlunde sinus sagittalis dorsalis'in i!dye ~tal\anmaslyla ~killendi. Her bir dal ce-rebellum'un lki yanlnda fissura transversa cerebri bo-yunca sulcus sinus transversi iyinde ventrolateral tarz-da devam ederek., meatus temporalis'e doOru iler1ediQive sinus sigrnoideus lie sinus temporalis'e aynldlQI
gO-rOidO. Sinus transversus seyri Slraslnda, vermis'in her iki
yanlndan iki~r dal (Resim 1/a) cerebellum'un ca-udoventraJinden craniale doQru iler1eyerek confluens si-nuum dOzeyine aylldl. 2 materyalde ise tam venris'n or-taslndan bir daI daha aldl.
Sinus temporalis (Resim lIB): Sinus trans·
versus'un cranioventraJ uzantlSI olduQu ve meatus tern· poralis'en geyerek canalis temporalis'e girdi{ji g6zJendL Adl ~ sirM.JS canalis te.,..,aralis'in cranial (Resim 41 OS) deliQlI"Iden ylkarak art. temporomandibularis dO-zeyinde v. t~ralis profunda'OIn dorsal dah ve w. a
r-ticulares temporomandibulares 'Ie blrle~rek plexus pterygoideus'a aylldl.
Sinus sigrnoideus (Resim tIC): Sinus tran
s-versus'tan ylkarak caudoventral yande Uzandl{jl ve
me-atus temporalis'in hemen yanlnda canalis condyIaris'in dorsal deliQinden girerek ilerlediQi ve bu deli{jrn ventral klsmlndan ylkarak for. magnum dOzeyinde sinus ba· silaris'e aylldl{jl gOzJendi.Confluens sinuum (Resim 1ID): Sinus trans·
versus'un ba~langlCl duzeyinde ~n bir yaplda bu-tUnduQu ve protuberantia occipitalis.intema noklaslnda adl ~ daman birbirine baglayarak dorsal sinus sis-teminin birbiriy\e ~tirakini sa{jladl{jl tespit OOildi.
Sinus basilaris (Resim 1·3IE): Sinus petrosus ventralis'lerin devaml g6rOnOmundeki bu sinus'un, dor-sum sellae'nm caudaJinden tek bir daI halinde (resim
3-E) orijin aldl{jl ve sonra 2 dal halinde for. magnum'un iyinde condyIus occipitalis'lerin mediali ve canalis nervi hypoglossi ile canalis condylaris'in for. magnum'a ayll-dl{jl dOzeyde caudal y6nde iler1eyerek, canalis ver· tebralis dOzeyinde plexus vertebralis intemus ventralis'e (resim 4-b) ayllarak. sonlandl{jl gOziendL Dorsum seI-lae'nm caudafinde, a~tlrmadaki tOm materyallerdemevcut
alan bir sinus inlerbasilaris (roslralis·resim 3-41X) ile buradan ylkan impressio pontina ve impressio me-dullaris boyunca uzanan 2 aOOt ven6z dalla cia (Sinus
Hoisteilllrki slllrhirdu sinus durae malris ve ekslrakranial... basilans'in sinus cavemosus'a cio{Iru uzanllsl) ili~kili
01-dugu tespit edildi. Incisura intercondylaris'in onunde tOm bu dallar bi~erek NAV 1994'le belirtilen bir
sinus interbasilaris vasttaslyla birie~rek bir venaz ple-xus oI~turdu. Nihayetinde bu plexus'lann da canalis
vertebralis'teki plexus vertebralis intemus ventralis'le
(resim 41b) birle~tigi tespit OOildi.
Sinus sagittalis dorsalis (Resim 1-2/F): Cavum
cranii'deki crista galWnin her iki taraflndan ve fossa
ethmoidalis'jn IClnden oriiin akllgl gOzlendi. Fissura
lon-gitudinalis cerebri ooyunca caudale dogru kavisli bir
~Ide seyrederek cerebellum'un craniaH duzeyinde
sinus communicans'a ula~llgl, daha sonra sag ve sol
SInus transversus'lara aynlarak sonlandlgl beliriendi. Fissura longitudinalis cerebri'nin 6n ucu dOzeyinde ve gerKJ corpons callosi'nin alt klsmlndan oripn alan kahn
blr dahn (resim 2/d, bulbus otfactorius'un venOz
drs-najlnl sagladtgl) caudodorsaJ y6nde sulcus callosi
mar-gtnahs boyunca ilerieyerek sinus rectus'un 2cm 6n0n-de sinus sagittalis dorsalis'e ~Ildlgl tespit edildi. Sinus
saglttalis dorsalis'in beynin rhinencephalon
bO-10mOnde, fossa ethmoidalis'ten ~Ikan v. ethlTlOidalis
eXlema'ntn dall lie agtzla~ugl tesprt edildi. Lacunae
ta-terales (Resrm 2/G); bu parasinoidal ~Iuklann, w.
cerebn dorsales'lerin sinus sagittalis dorsalis'e ayll·
dlldart dUzeyde yapUklan geni~lemeler oIdugu
be-lir1endl.
Sinus rectus (Reslm 2/H): 8eynin pro-sencephalon bOlOmOndeki corpus callosum'un
ca-LXlodorsalinde v. cerebri magna'nln devaml gO-rUnumOnde oldugu g6zlendi. Fissura longitudinalis
cerebri'de median dOzlem ooyunca dorsale dogru ~I karak. sinus sagittalis dorsalis'in sinus transversus'lara
aynlmadan O.Scm 6nceki mesaleslnde adl g8gen da-mann ventral dLNartna aClldlQI tespit OOildi.
Sinus petrosus ventralis (Reslm 3/1): Sinus ca-vemosus'un caudoventral uzantlst oldu{ju ve os
oc-cip~ale'nin pars basilaris'inin lateral yOzOnde sulcus
sinus petrosi ventralis ooyunca caudale dogru uzan-dlQI tespi! OOildi. For. jugulare'den cavum cranii'yi
ter-kederek v. emissaria loraminis jugularis (resim 4I(2)
ile bir1e~tiQi daha sonra tekrar cavum cranii'ye
y6-nelerek canalis n. hypoglossi'den ge<;:1igi ve v.
emis-sana canalis n. hypoglossi (resim
410
1) vasrtaSIy\aSinus basilans'e bir1e~rek sonlandt{jt belirlendi. Ba~
langlct dOzeyinde 10m materyallerde gOzlelnen ve
dor-sum sellae'nan caudalindeki bir sinus interbasilaris
(rostralis) (resim 3-41X) vasttaslyla da her iki sinus pel-rosus ventralis'in il~kili oIdugu tespit edildi. Ara~lnna
materyallerimizin °/o5Q'sinde, os temporale'nin pars
petrosa'slnln ventrallnde, lor. jugulare ile canalis n. hypoglossi'nin delikleri araslOda uzanan
<X>k
zaYlf bir venanln cia (resim 3IT) sinus petrosus ventralislererostral ve caudal yOniO olarak ula~ttklan tespit edildi.
Oiger rnateryallerde bu damar gOzlenemedi. Vv. laby-rinthi (Resim 3/1); Meatus acusticus extemus nok-taslndan gelen
w.
labyrinthi'lerin inee ven6z danar ha-linda bir1e~rek, sinus petrosus ventralis'e a~lldlgl tespil OOiJdi.Sinus petrosus dorsalis: Cavum cranii'nin vet-roIateral yGzunde ve crista petrosa ooyunca lalx ce-rebri'nin icinden ylkarak ve cauda dorsal yOnde iler-leyerek sinus sigmoideus ve sinus temporalis'in aynm noktaSI dOzeyinde sinus transversus'a 84f11d1~t gOzlendi. 2 maleryalde sag;iakinin 2 clal haUncIe oIdugu tespit OOildi. Qah~rnada ki tOm rnateryallerde, bu sinus'un
on-pni dOzeyinde beynin w. cerebfi venlrales'leriyle anas-tamaz yapllgl tespil edildi.Sinus cavemosus (Resim 311<): Hypophysis ile
dorsum sellae'nan onGnde ve os sphenoideale'nin
tem-poral kanatlan Gzerinde ve rete mirabile epiduraJe rost-raJe Weicice
ye~tigi belir1endi. For. orbitorotundum dO-zeyi1de ~dtgl ve caudal y6nde her iki taralh oIarak uzanarak sulcus sinus petrosi ventralis'in dOzeyinde,sinus petrosis ventralis'e bir\e~rek sonlanc:hgl gOzlendi. Sinus intercavemosi (Resim 3A..); Fossa hypoph-ysialis'te ve dorsum sellae turcicae'nln bnOnde 2 adet oIdugu gOzlendi. Tam ortada hyophysis bezi bunlan aYlrmaktaydt. Biri hyophysis'in rostralinde digeri
ca-udalinde olmak Gzere sinus intercavemosi roslralis (Resim 4I'S.I.ROS.), sinus intercavemosi caudalis
(Resim 4/S.I.CAU) ismiyle bulundugu ve her iki sinus cavemosus'u transversal oIarak birbirine ba{jladlQI les-pit edildi. Sinus intercavemosi caudalis'in tam ma-teryallerde daha kaltn ve kuwetli oldugu g6zlendi
V. diploica Ironlalis, os frantale'den Clkarak fissura
long~udinalis cerebride seyreden sinus saginalis
dor-salis's aClldlQI belir1endi. V. diploica parietalis, Os pa. rietale'den orijin alarak canalis temporalis'teki sinus ternporalis'e a~IIdIQI belir1endi. V. diploica occipitalis, Os occipitalls'ten ba~langly alarak canalis temporaJis dO-zeyindeki sinus sigmoideus'a a~lldtQt belir1endL
V. emissaria mastoidea: Sinus sigmoideus'un lor. mastoideum'da v. OCCipitalis ile extracranial ili~ktsirtl saQladlgt tespit ediJdi. V. emissaria occipitalis: Atlas'," for. vertebrale laterale'sinden geyerek v. vertebralis'in v. occipitalis ile extracranial jli~kisini sa~adlgl belirlendi. V. emissaria canalis n. hypoglossi (Resim
410
1): For. magnum'un medialinde canalis n. hypoglossi'de sinus basilaris ile sinus petrosis ventralis'in eXlracranial il~·kisini sa{jladlgl belirlendi. V. emissaria foraminis
ju-gularis (Resim 4102): Sinus pelrosis ventralis'in lor.
ju-gulare'de v. occipitalis ile eXlracrarual iI~kislOI sagladlgl gOzJendi. V. emissaria foraminis retroarticularis: Sinus
terJl)Ofalis~n for. retroarticularis'te plexus pterygoideus
ile ve doIaYlstyla v. maxiRatis ile eXlracraniai il~kisini sagladlgl tespit edildi. V. emissaria foraminis avaIis (Resim 4103): Sinus cavemosus'un for. ovaIe'de plexus
YAL<:IN, B~OLUK. TIPIRDAMAZ
pte~goideus ile eXlracraniaJ iI~ saQladlOI
gOz-lendL V. emissaria loraminis orbilorolundi (Reslm 41 04): &nus cavemosus'un lor. orbiIorOIundum'da pie-xus ophlhalmicus ile exlracranial ib~kisini sa"'ladl"'l
les-pit edildi. bI bI
Vv. cerebri dorsales (Reslm I-2M): Bey",n dorsal
ve laleral yt1zlerinden gelen, saYllan
10
ada! oIan ciaJ-tar
haJi~ di~ oIarak sinus sagnaJis dorsais'e ~II_d~Ol tesprt edllcfi. Vv. cerebri ventrales: Beynin ventral yuzlSlden ~Ikan
w
.
cerebri vantrales'lerinw
.
cerebri do~Ies'lere katl~Iklan belirJendi. V. cerebri magna(Resam 2-N): Seymn prosencephalon klsmlnda corpus callosLm'un va ventriculus IaI9faJls~n caudodorsaflnde
v.
corporis callosl,w
.
cerebri intemae ve 0t;Unc0 bir dabn katllmaslyla bil1e$erekve
dorsaJ y6nde SIOUSrec-tus'un oIu~Lmuna kallkhOl lespit edildl. V. corporis caI-Iosi (Resim
210)
:
SubJs corporis callosi boyuncacor-pus callosum'un uslunden blr kavis yizerek caudodorsale
yOneIdiCi
ve ventriculus IaleraJis'in ca· udodorsaJi duzeyinde v. cerebli ma!JlCl'ya 8CIIdIOl les-PIt edildi. Vv. cerebri inlemae (Resim 2/P): Beynin sep!um lelencephali'sinn ortaSl dUzeylnde V.cOO-roidea ve v. thalamostriata'nln bi~mestyle oI~tuQu
behr1e~tlr. Adhesio interthalamlca'nln On
ucu
du-zeYinde 2 dabn bi~ ~ladlOI
ve
ca-udodorsal y6nde ilerleyerek corpus callosum'un sple·
nium'u dUzeyinde v. cerebri magna'ya 8ClldlOl tespit edildi. V. choroidea (Resim 2/R): Caudal olarak
say
.
rettlgi ve epiphysis dt1zeyinde
w
.
cerebri inlemae'yaCMflldlOl g¢zlendi. Fornix ile lelechoroidea'daki orijini dClze}'lnde, nucleus caudalus ve hypocampus'tan gelen 2 aoot ince dalln bi~rek w. cerebri
In-temae'ya 8ClkhOl belir1endi. V. thalamostriata (Resim
21$): AcIlesio interthaiamica'nlO rostral klsmndan
((Ikan iki ince dal birJe~rek dorsal yOnde iler1ed1Oi va v. ctK>roidea ile bir1ikte epiphysis'in On
ucu
duzeyilde w.cerebrt inlemae'ya aylldlOl lespit ediJel. yah~ 10
tum materyalleroe; tectum mesencephaJi arasu"ldan ((Ikan, aynca coIliculus rostralis'1em On
ucu
dOzeyinde ikinel bir etal olarak epifizden ((Ikanva
lectumme·
sencephali'nin Iateralinden gelen ClyUncO bir claim cia bir1e~ek dorsal yOnde ilerfedi{li va genu corporis cal-Iosi dClzeytnde
w.
cerebri intemae ve v. corporis cal-Iosi lie biriikte v. cerebfi magna'ya a~IdIOI bmir1endi(resim 2AJ). Vv. cerebelli dorsales (Resim 1/a):
Ce-rebellum'un caudal ve rostral klsm'llanndan ((Ikan
QOk
sayldaki dalln, cranial y6nde sinus transversus'a 8C11-dlklan lespit edildi. Vv. cerebelli ventra!es:Ce-rebellum'un ventral yUz:CIldeki venalar
w.
cerebelli dorsales'ler1e bir1e~rek craniodorsal yOnde sinustransversus'a a((Ildlldan belir1endi. Tartl,",a ve Sonu9
Sinus durae maUis, dura mater'in iki yapmOl ara·
Slncta inlracranial oIarak ye~ vanOz etamartardlr ve bu sinustar gerek bilbiriyle gerekse
w.
enls-48
sa~e'lar.~ItaSlyla extracranial venalarla jJ~i oIduQu
behrtenml~tir. Bulgumuz: Lakshminarasimhan (1974),
Barone ve Payan (1976). F _ (1984) ile
Smu1s
ve Bezuidenhout (1992), SIO" iyin: HazlroOlu ve ark. (1994), Erden (1993), Singh ve ark. (1989) ile Nur veOzmen
(1996)'nin koytx1: Chawlava
ark. (1985)'nlO keyive
koyun: H~usva
ShackeHord (l965)'unkOpek; Nur (1997), Ozcan ve ark. (1999),nlO ta~n
Zguigal
va
Ghoshal (1991 )'In dave, Ghoshal ve ZgUlgai (1986)'ln domuz, Hutler (19t'7)'lm meme!iler iyI1bil-dirdikleri ile uytJ'Tl iyerisindedir.
Sinus basilaris'io, Ozerindu oaJI~Ilan tUm
ba$
ma· teryallerinde canalis condyJaris~n ventralva
dorsalde-lilden vasllasly!a sinus sigmoideus ile U~ki~ oJduOu g6z·
~Ir. HazlroOfu
va
ark. (1994) koyunda sinus lnlerbasltaris'in bulunmadlOlnl biJdirmelerine ka~In,va.
h$fTl8daki tOm materyallerde, Ozeanva
ark. (1999)'nm ta~nve
Erden (1993)'in koyunicin
bildirdiklenne ben·zer ~Ide mevcut olduOu gOzkmmi~tir. Mevcut literatar verilerinden farkh oIarak, oaJI~daki materyallerde dor·
sum seltae'nm hemen caudatinde, rostral olarak bu-lunan bir sinus inlerbasilaris'in de mevcut oIdUOu ve
sinus basilaris'in bu noktadan t8k bir cIaI halinde Clkarak klsa bir mesafe sonra birbirine paralel iki kol haHnde Irnpressio medullaris boyunca ilerlediOi ve sonuyta IOf.
magnum dClzeyinde caudaldeki sinus interbasilaris va
-SilaslyB bi~tiQiI ve nihayetinde canalis vertebralis'teki plexus vertebra/is intemus ventralis'in oI~muna ka·
tlldlOI belir1enrri~lir. B6y1ece bu sinus'un Sinus sig.
moideus V8SltasIyta dorsal ve ventral sinus SlSlemlenni birbirine baOladlOl tespit edilmi~ir.
V. ettmoidalis exlema'nm, Baker va Hayward
(1968)'In, Erden (1993)'nin, Hazlroi)lu va ark. (1994)'mn
koyun il;:in: Ozcan va ark. (1999)'nln la~; Zguigal
va
Ghoshal (1991)"n cleve; GhoshaJ ve ZgugaJ (1986)"n
domuz il;:in bildirdiklerine uygun bir ~kilde fossa eth-moIdaJis dOzeyinde sinus sagittalis dorsalis lie bi~tiQi
gOzlenm~tir.
Sinus petrosus dorsaIis'in, Ozcan
ve
ark. (1999) ta~ SinUS temporaJis'e avlkllOlnl bildirrnesr.erag-men
,
bu ara~Mnada ki bulgulanmlz Laks-hminarasimhan (1974),Barone
ve Payan (1976)ve
Frackowiak (1984)'10 SI{W i9in; May (1964) ve Erden(l993)'n koyun iyin; ZglJl98l ve Ghoshal (1991)'In deve iyin bildirdiklerine benzer ~Ide sinus sigmoideus ve sinus 1~lis'in bir1e~me noktaslna yak,,"
verde
sinus tranversus'a a~Ildl~I lespit edam~lir. Hazuo{Jlu veark. (1994) koyunda; Ozean ve ark. (1999) ta~nda
sinus petrosus dofsalis'in sinus cavemosus ile il~
01-duQunu biidirilmesine raOmen, yapllan bu 98h~mada, May (1964) ve Elden (1993)'in koyun
i9n
bildirdiklerine benzer ~ildew.
cerebri ventrales'1erJe aOlzla~rakbi~tiOi belil1enmi~tir.
Sinus pelrosus ventralis'in, lakstvninarasinYlan
Holslein Irkl Slwrlllrda sinus durae malris vt ekslrllkranial...
ve ZgutgaJ (1986) donluzda V. jugW.flS intema'ya
8911-dl{lml bddltmeSlOe ka~ln, yapllan bu ~lnnadaki
maleryallerde sinus basilaris'e 89IIdI{l1 belirlervni~ir.
Barone va Payan (1976) Indian buffalo'cia
w.
Iaby-nnthfnln SInus basilaris'e alYlkll{llm bildinnesine
raa--men, bu a~tlrmada sinus pelrosus ventralis'e ~ldl{ll
tespn edil~tir. UteralOr varilerine itaveten, ara~tlrma
materyallerimizin %5Q'sinde, os temporale'nin pars
petrosa'slnln ventralinde, for. jugulare ile canalis n.
hypogIossi'nin delilderi araslnda uzanan yok zaylf bir
venanln da sinus petrosus ventralisleri rostral ve
ca-udal y6nIO oIarak bi~tirdjklen tespit edil~tir.
Khamas ve ark. (1964). koyunda sinus
in-tercavernosus rostralis'ln her zaman
bu-lunmayabileceQini; Elden (1993)'nin koytXlda yalmzca
sinus intercavemosl caudalis'in bulundu{lunu
bil-dirmesine (aQmen, ara~tlnnadaki tOm materyalierde,
hem sinus inlercavernosl rostralis'in hem de sinus
in-lercavernosi caudaJis'in mevcut oIduQu tespil
edil-~tir. Bu ara~llrmada sinus inlercavemosi rostralig'in daha inca oId~u da gOzlenmi~r.
W. cerebri magna'nln, May (l968)'ln koyun ilyin
bildirdi{line benzer ~kik:Ie seyir ve daOlhm gOsterd9i.
NAV (1994) da ve literatOl1erde befirtilmemesine
kar-~m, tectum mesenoencephaIi'ler araslndan va
epiph-ysis'ten ~Ikan bir veoanln da birle~reK 16k bir cial
ha-linde, genu corporis callosi dOzeyinde
w
.
cerabnlnlemae va v. corporis callosi ile birtikte v. cerebri
magna'ya ~IdIQI gOz~tir.
Kaynaklar
Bak8f. MA. Hay.vard. J.N. (1968). CNOIid rate ..-.d reg..dation of
brain lefT~ellllurt in Sheep. Anal Rec .. 160:309-310.
BaIcIwin. BA. Bel. F.R. (1963). The anatomy 01 .... cerebral
cW-cuallion 01 .... sheep and ox. The ~ dsrtIUtion of !he I*lod
Sl4IPied by h C8fOIid and YeftebraI arteries 10 etariaI regions. J. AnalL.on:l .. 97. 2. 203-215.
Barone. A.. Payan. M. (1976). Dl'alnage veineux de rencephala at
sinus veineux de Ia dura-mart chez 605 taurus. Revue Mecl. Vat.
127.3.447-458.
~. M .• Feisl<om. Go, Jessen. C. (1986). ~blion lor 0001
nasal blood belWeen InrIk and brain in hypertMHrric goats. ~. Biochem. PhysioI .• 85. 3. 423-427.
Chawla. S.K .. SIOQh .. A.P .. Stwma. D.N .. ChanchI. 1.5. (1985).
V8I"IOgI1If~ oIChe orbi1aI...-.ous aystem and
cavemous snuses n
.... goat Veterinary Rldoklgy. 26. 165-168.
EIdfwl, H. (1993). AkkatanwI ko)uu1da sinus <bae matris Y8 ax1-racnriaI IIPIarI Qlemde ~ araplJl'llllar. 5.0. Vat.
Fak. Oerg .. 9.1.75-80.
Frac::kcMiak, H. (1964). The siruses of the CUll ma18r in bcMne b-eI.ISeS. Fa. Morph .. (WMZ). XUII. 4. 303-310.
GhoshaI. N.G (1985). TheITro~1OIy roll of I'l8 cr.riII
01'-aAaoon n e«ebfaI ~ c:onIrOI. V\aaT8 OIerganeeskl.n:lg TIfdsctvfft. 54, 246-261
Ghoshar. N.G .• ZguigaI. H. (1986). 00.KaI shJses in tie pig Mel hW
axtrao'anlal venous COI .... ·110IlS. Am. J. Vet Res .. 47. 5. 1165-1169.
HazIrogkJ. R. MtrtI. T~. I .• Cih;I. No, (1994). Gross C¥'Iatmy of cbaI sir1Jses in sheep. A.D. Vet. Fak. Derg. 41. 3-4. 533-539.
Hegad8us. SA. SchackeIon:I. R T (1965). A ~Iive· ana1On'lCal SIudy 01 h Cf8I'IIOC8I'Vic venous system in mammals. wi1h spac::IaI reference 10 .... dog: reIabonshIp 01 lW1aIOmy 10
me-8SI.X8m8f1ts of cerebral blood low. Am. J. Anat. 116. 375-386.
1iIK'rWlgway. A.. RoI:w'IIon. R.. ~. C .• W., J. (1966). CU-tar'I8IA and t:wai'I ~as nII81ad 10 r1!SpinIIory mataboIsm 01 Ihe sheep. J. AppI. PhysIoI., 21,1223-1227.
Huller. H. (1967). Tha dr4IeopmenI of marnmaiIIn dural venous $i • ... WIIh espec:ilIII rekw.-.oalO ....
posIiJIen::Iid
win. J. AnaL 102.1.33-56.
Ingram. D.L. Y-It-i!Iow. G.C. (1962). The eHeets of varialions in
res-pira10ry acNty and in !he skin 1empera1Ul'es 01 the ears on the
tem-perature 01 tie blood in !he external juglAar vein of the ox (605 tao
UfUS). J. PhysioI .. 163.211·221.
Intemab1al Convrinee on VeleMary Gross An8tomicaI Nc;
merdalura (1994). "Nor'nM Ana1On'ka Vt'arinaria.". FotXth ed ..
It-
-.-Jensen. C .. Pongratz. H .. Merk8f. J. (1964). Nallxal brain cooling MId t~ reguIa1ion. Arttl. Exp. VeIeMatmed. 38. 336-341.
Kh8mas, WA, Gh::IshaI. N.G. (1982). Blood
aM
10 Ihe nasaJ ca -vity 01 sheep (CMs aries) and its sigVficIwlC8 10 br'twl18f1ll8ratute re-gWtion. Anal. Anz .. 151, 14-28.Khamas. WA. GhoehIl N.G.. Bal. H.S (1984). Hts1onlOlphologlc:
Ructn 01 . . caroIicI reIe-C8YfImCU sinus COfTllIex and Lnc:IionaI
illiPOlWiOl in Sheep (OYias aries). Am. J. Vat. Res .. 45. 156-158.
~. A. (1974). ~ variations 0I1he sinus
cUae matrls of . . Irdan butIaIo (Q.tIakIs bubaIIs). Anal. I-istoI.
ErTtlfyoI .. 3. 57-62.
May. N.D.S. (1964). ~ ~of"" Sheep-. 2.ed .. 1.kwetsityol
0u0eerIin:I Press. Barisbene. AustraIL
Moglia. U .. longo. M .• Patermi. S. (1982). A IOpOgraphic slJdy on
eo-docrarUI vaso.JIarizalion
n
CMs aries n C8pra tW'cus bymeans
01algiography. Anal. Anz... 151. 240-246.
,.... I.H. (1997). Beyaz Ven! ZaIanda ~ extracrarial venOz ~ ('aerine makroen8toni1< IlIr yall$I'TIIL v.v.D. Vat Fak.08fg .. 8.1-2.88·98
Nut. I.H .. Ozmen. E. (1996). Akkaraman koyllUlda axtracranial venOz sita8syon Qzemde makroanalOmikbir yall~. Tr.J. of Vet
and AIIiT'IaI Sci .• 20. 1'9-87.
Ozcan, 5 .. T~.
I..
AsIan. K. 1999. Ta~ sinus duramatris"nMakto-anatomisi. v.v.D. Val. Fak. [)e(g .. 10. 1-2.29-31.
Si'l!tI. A.P., AI-BadrMy. M.S .• AbId. TA, Eshou, S.M. (1989).
era.
rial snJS .... lOgIaphyln sheep.1ncIan J. Arm. Sci.. 59. 1.24-28.SmJIs. MoM.S •• BezUdenhotA. A.J. (1992). Deep cIssecIions of the
veins of Ihe boWle head: U'I flI,tlIished work by ProI'. J.MW. La Raux
(1926-1991). 0ndersIep00rt J. Vet. Res.. 59. 211-218.
V&t;1n. H. (1996). "AINnman koo,vIJ ... AnkMa ~ crariaI Y8
oeMcaI IasIniann venaIan Qzennde ~ lW8:$bnnalar".
Dokkn tell
SaO.
BiI. Enst. Konya.~. H .. GhoshaI. N.G. (1990). Venous drainage of !he head 0/
1he camel wi1h special relrvnc:e 10 h nasal cavity. Irdan JcunaI 01 AlnaI Sc:iences. 60. 3. 279-286.
Z~. H .. GhoshaI. N.G. (1991). [).nI 5nJSeS in tie CaITIEII MId IheIr ex1l'aCl'8nial venous oor.l8CIions. Anal. Hisl Embr .. 20.
YALC;lN. BESOLUK. T1P1RDAMAZ
A. Sinus Iransversus. B. Sinus temporalis. C. Sinus slgmoideus. D Conlluens slnuum, E Sinus basilaris, F. Sinus sagitlalis dor-salis, G. Lacunae lalerales, H. Sinus rectus, I. Sinus petrosus ventralis. L Vv. labynnlhl. J. Sinus petrosus dorsalls'ln a~lldlgl yer, K. Sinus cavemosus, l. Sinus interC8vemosi, M. Vv. cerebri dorsales. N. V. cerebri magna. 01, V. emlssarla canalis n. hypoglossi, 02. V. emissaria foraminis jugularis, 03. V. emlssatla foraminis ovalis, 0-. V. emissaria foraminis orbitorotundi. 05, Mealtls temporalis, OS. Canalis condy1aris-Giri~, 0 7. Canalis condyIariS'ylkl" O. V. corporis callosi, P. ¥Y. cerebri Internae, R. V. chOroidea, S. V.
the-lamostriata, T. ¥Y. cerebri veotrales, U. [Vv. cerebri magna'ya kaillan bir ramus], X. [Sinus petrows ventralis'leri birle,tiren ramus (rostral)]. a. Vv. cerebelli dorsales. b. Plexus vertebraJis jnlemus ventralis. c. Sinus interbasllarls (ventral). d. [Sinus sagittalis dor-salis'e ~llan bir ramus], e. Sinus basilarlS'in orijini, I. (Sinus pelTOSUS veoO'aHsleri bir1~tifeo ramus]. SJ. ROS. Sinus inlercavemosl (rostralis), SJ. CAU. Sinus intercavernosi (caudalis). F.HYPO. Fossa hypophysialis, 0.5, Dorsum sellae
