Bu şeker 225 yaşında:Hacı Bekir sadece bir marka değil üretim yapan bir müze aynı zamanda

PAZAR, 16 Aralık 2001

B f f l f t L ı

İ r i ITTS P E S 1

n'iifaiTFıiTifi m

Hacı Bekir sadece bir marka değil üretim yapan bir müze aynı zamanda

Bu şeker

yaşında

■ Fotoğraf: Senih GÖRMEN

Hacı Bekir'in 1777'd e İstanbul Bahçekapı'da açtığı dükkanın bugünkü hali. Ancak oraya sığılamadığı için hemen karşısında bir dükkan daha açıldı. İstiklal Caddesi ve Kadıköy'de de birer şube var. Diğer şubeler zaman içinde kapandı. Mesela Mısırlılar,

İzmirliler, Ankaralılar Hacı Bekir ürünlerinden mahrum.

Q

smarılı

İmparatorluğu döneminde, yeniçerilere aylıkları dağıtılıp, saray avlusunda yemek verilen ulufe gününde, sadrazam ve divan-ı hümayun üyelerine de tabaklar içinde şeker sunulur. Saray helvahanesinde özel olarak üretilen bu şekerlerin ikramı, özel bir önem taşır; askerlerin şikayeti olmadığı anlamma gelir çünkü. Şeker tabaklarının divana getirilmesi bile yöneticileri rahatlatmaya yeter. Yeniçerilerin bağlılığını ve memnuniyetini yansıttığı için akide şekeri (Akide, bir şeye manarak bağlanış) denen bu bir dirhem ağırlığında, mangır (Bakır para) şeklindeki şekerlerle gerçekleştirilen seremoni, İstanbullular için dirlik, düzen ve huzurun simgesidir. Bu simgesel törenler sürerken Kastamonu'nun Araç ilçesinden İstanbul'a gelen Bekir Efendi, kısa bir süre sonra sarayda yapılan şekerlerin çok daha âlâsını küçücük dükkanında yapıp Şekercibaşılık rütbesine yükseleceğini biliyor mudur acaba?

LİTERATÜRE GİRDİ

1700lerin ortalarında doğan Bekir Efendi, Hamidiye Medresesindeki eğitimini yarım bırakarak bir şekercinin yanına çırak girer. Kısa zamanda yeteneğini belli ederek kalfa ve usta olur. 18 yaş civarındayken, yani 1777'de bugün hâlâ dimdik ayakta olan Bahçekapı’daki dükkanı açar ve şekerle lokum imal etmeye başlar. Bal şerbeti, pekmez ve unla yaptığı lokum, ancak Avrupa'da üretilmeye başlanan rafine şekerin İstanbul'a gelmesi, ardından nişastanın keşfedilmesiyle "lokum gibi" olacaktır. Ondan önce de şeker ve lokum

yapılıyordur ama onun yaptığının kalitesinde ve lezzetinde değü. Şekerlemede rafine şekeri ve nişastayı ilk kullanan odur. Ayrıca tarçınh, güllü, portakalh, limonlu, sakızlı akideler onım buluşudur. 2. Mahmud döneminde (1808- 1839) saray kendi şekerlemelerinin yanında onun özel reçeteli ürünlerini de almaya başlar. Bir fermanla sarayın şekercibaşısı ilan edüir.

Kastamonu Araçlı şekerci 1847'de hacca gittikten sonra Hacı Bekir olarak anılmaya başlar. Lokumlarım İngiltere'ye götürür, Turkish Delight böyle doğar, şekercilik Uteratürüne onunla birlikte girer. Hacı Bekir'm yarattığı "memleket mesleği"ni, onun 1850'lerde ölümünden soma oğlu Mehmed Muhiddin yürütür. Şekercibaşı- lık ünvanı babadan oğula geçmez ama Hacı Bekir'in oğlu da, torunu da kendi bileklerinin hakkıyla bu ünvanı yeniletecektir.

Hacı Bekir şekerlemeleri, Mehmed Muhiddin'in zamanında da yurtdışmda tanınmayı sürdürür; 1873 Viyana, 1888 Köln fuarlarında gümüş, 1897 Brüksel ve 1906 Fransa fuarlarında altın madalya kazamr. ABD, Fransa, Hollanda ve İngiltere'de şubeler daha o zaman açılır. Mehmed Muhiddin çok genç yaşında ölünce, bayrağı 10 yaşlarındaki Ali Bey

Şekerciliğin Türkiye'ye yayılmasını ve Türk şekerlemelerinin yurtdışında tanınmasını sağlayan ünlü kuruluş Hacı Bekir, bu bayrama 2 2 5 yaşında girecek. Akidenin ve lokumun, 1777'de Kastamonulu Bekir Efendi'nin İstanbul'da dükkan açmasıyla başlayan egzotik

öyküsü, daha uzun yıllar da yazılıp söylenecek

alacaktır ama annesi Reşk-i Melek'in yardımıyla. "Dirayetli" bir büyük hanımdır Reşk-i Melek. Hacı Bekir Zade Ali Muhiddm Müessesei Ticariyesi, Bahçekapı'daki ikmci mağazadan soma, Karaköy, Galata, Tepebaşı, Pangaltı, Çarşıkapı, Beyoğlu, Parmakkapı, Kadıköy'de mağazalar açar. Mısır'ın İskenderiye ve Kahire kentlerinde de birer şubesi olur.

Ali Bey, soyadı kanunu çıktığında, Ali Muhiddin Hacıbekir ismini alarak, bir isimde üç nesli birlikte yaşatmayı düşünür. Onun 1974’teki ölümüyle yönetim damadı Doğan Şahin ve iki kızma geçer. Üretimin yüzde 30'u Yeni

Zelanda'dan Fransa'ya, ABD'den

Londra'ya ihraç edümeye başlanır. 1777’de Hacı Bekir'in açtığı dükkan restore edilir, Pendik'te fabrika açüır, çalışan sayısı 100'e çıkar. Artık buharlı kazanlarla işe daha hakimdirler ama el emeği hep önemli olacaktır.

» it. Hî.va

•-¿»¡sar

_"'r)F

S E K E R C İN İN

y ü z ü c ü d a a a a d i

*

Aslında mühendis olan ve 40 yıla yakın bir süre önce, kendi deyimiyle

"hasbelkader" şekerciliğe geçen Doğan Şahin, büyük bir tevazuyla müesseseyi şu anda yönetenin kendisi değil, kızları Nazh ve Hande olduğunu söyler. Dördüncü kuşak, vefat eden eşi Aliye Hamm'dır, kendisi ise 5. kuşak olan kızlarının temsilcisidir sadece. Ona göre ashnda bu müessese artık Hacı Bekir'in malı bile değildir. Kendilerine mecburen murahhas aza, yönetim kurulu üyesi filan derler ama ashnda "yaşayan bir müzenin

emini"dirler. Şahin’in şekercilik ve şekerciler üzerine ilginç fikirlerine geçmeden önce bir yerde azıcık durmak gerekir. O kimdir? Ada vapurlarına sık binenler çok iyi bilir, vapurlar arasmda jetskiyle slalom yapan, jetskiyi şaha kaldırıp "ayy şimdi düştü" çığlıkları arasmda yolculara selam veren ihtiyar delikanlıdır! Ama jetski "ihtiyarlık" sporudur onun için. O aslında profesyonel bir yüzücüdür. Hem de ne yüzücü! 1961

Tam 22 5 yıldır ekol olmayı sürdüren Hacı Bekir markası, bugün ailenin 5. kuşağı tarafından yönetiliyor. Sarayda şekercibaşı olmak, imparatorluk katında şeker ikramının önemi, lokumun tarifinde olduğu iddia edilen sihirli sözcükler, günümüzün hard candy'si akid e... Bu öyle uzun, öyle tatlı ve öyle ilginç ki.

M BMÜ M M M M M M M M I İ M M M M M M M

yılında, daha Manş Tüneli’nin esamisi okunmazken İngiltere'den Fransa'ya yüzen ilk Türk'tür (4 saat 20 dakika). Capri-Napoli arası da yüzmüştür; Kahire Nil Maratonunda da, Seme Maratonu'nda da. Çubuklu'da askerlik yaparken

Ada'daki evine yüzerek dönmüştür bir gün; sabahın onundan akşamın yedisine kadar sürmüştür ama olsun.

İşte bu yüzücü-mühendis-şekerci, şeker ustalarının "şeker gibi" olduklarım iddia eder. Şeker karıştırmak kolay iş değüdir, beton karmaya değil, daha çok çiçek yetiştirmeye benzer. Hele eskinin ustaları düşünülürse, sabaha kadar uyumadan şekeri karıştırma, kıvamına bakma işlemleri onu da eğitir zamanla. Şahin onları "terkidünya papazlariTarma benzetir. Mesleğine aşık olan şeker ustalarının zamanla şekerin tadım aldığını düşünür. Satıcılar da böyledir.ona göre. Hele Ali Muhiddin'in çoğunu babalarının, dedelerinin adıyla çağırdığı ikinci, üçüncü kuşak Hacı Bekir satıcıları. Biri bugün Kadıköy mağazasının başmdadır; üçüncü kuşak Hacı Bekir çalışanı, Turan Tüzün.

Hacı Bekir, zamane tatlıları, şekerlemeleri, hele o binbir çeşit çikolatalar ve pastalarla nasü mücadele etmiştir peki? Cevap hazırdır: Klasik müzik var, pop var, caz var, türkü var, bunlar birbiriyle mücadele etmez ki! "Bizimki klasik bir tür. Daha çok para kazanmak isteseydik, büyük bir çikolatacı olurduk ama geleneksel damak tadımızı yaşatmak- için varız. Türk folkloru, akide yaşayacak.

Yine de her şey Hacı Bekir

zamanındaki gibi değüdir. Küçücük bir dükkanda lokum ve akide yapan Bekir Efendi, bugün her biri 20'şer çeşit olan çikolataları, tatlüarı, şekerlemeleri, lokumları, reçelleri, badem ezmelerim, çevirmeleri, tahin helvasını görmemiştir elbette. Ama rivayete göre Kraliçe Victoria’nın en fazla zevki aldığı,

Picasso’nun çalışırken konsantrasyonunu sağlayan, Churchül'in sadesini,

Napolyon’un fıstıklısını sevdiği egzotik Türk Lokumu, daha uzun süre varlığını sürdürecektir. Tabü özdeşleştiği isim Hacı Bekir'le. Eskisi gibi mendülerin içine doldurulmayacaktır belki ya da Rita Hayworth gibi bir kutu Hacı Bekir lokumu aşkına röportaj verecek star olmayacaktır ama 134 yü sonra aynı fuara katılarak ödülle dönen, 14 krallık

devrilirken ayakta kalan Hacı Bekir ürünleri, ülkelerden ülkelere, kitaplardan kitaplara, damaklardan damaklara gezintisini sürdürecektir.

Kitaplarda g şişman, güleç M yüzlü Osmanlı

erkeği olarak tarif «y

edilen Hacı Bekir, |

185 1

'de

İstanbul'a gelen | Maltalı ressam : Amadeo Preziosı gözüyle, \

dükkanında

şeker j satarken. Tablonun orijinali bugün Paris Louvre Müzesi’nde.

Mehmed Muhiddin Bey, Hacı Bekir'in ikinci kuşak

yöneticisi.

19 3 0 'la r İstanbul'u. Yabancı bir turist kadın,

Ayasofya'nın fotoğrafını çeker gibi Hacı Bekir'i görüntülüyor.

diğer Reşk-i yönetiminde Reşide hanım, nam-'

. . . ı n — ü î t*' ı n

Ali Muhiddin Hacıbekir, şid

fuarlardan birinde. 'ğı sayısız

Hacıbekir'in

m ağazası, 1950'lerden bu

Doğan Şahin, Ali Muhiddin Hacıbekir'in mühendis ve yüzücü damadı. İngiltere'den

Fransa'ya, Çubuklu'dan A d a'ya yüzdü, Kraliçe Elisabeth'e lokum sattı.

! . n

0 0

^.

1 9 7 4

), kızı Aliye Hanım

,b4e H n a Beki yönetim kurulu üyesi ve

mu Başkan?olan N a zlı Nilüfer Imre..-

Üç kuşak birarada.

İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi