33
Gaziantep Üniversitesi T›p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Gaziantep.
Ayflen Bayram, Ebru Sözen, Fahriye Ekfli, Tekin Karsl›gil, ‹clal Balc›
Türk Mikrobiyol Cem Derg (2008) 38 (1) : 33-36
© 1993 Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti / Turkish Microbiological Society ISSN 0258-2171
ÖZET
Hepatit B virusuna (HBV) ba¤l› hepatit, yüksek oranda kronikleflmeye e¤ilimli olmas› ve siroz, hepatosellüler karsinom gibi komplikasyonlar›n geliflebilmesi nedeni ile önemli bir sa¤l›k problemidir. Bu çal›flmada, çeflitli romatolojik flikayetlerle has-taneye baflvuran ve çal›flmaya al›nan 84 olgu aras›nda, antinükleer antikor (ANA) pozitifli¤i bulunanlarda hepatit B seropre-valans›n›n tespit edilmesi amaçlanm›flt›r.
‹ncelenen serum örneklerinde ANA indirek floresan antikor (IFA) yöntemi ile, HBsAg ve anti-HBc IgG enzim immünoassay (EIA) yöntemi ile araflt›r›lm›flt›r. Çal›flma sonucunda toplam 84 hastan›n 46’s›nda (%54.7) ANA pozitif olarak saptanm›flt›r. ANA pozitif hastalar›n %17.4’ü (8/46), ANA negatif hastalar›n %23.7’si (9/38) olmak üzere çal›flma grubunun toplam %20.2’sinde (17/84) HBsAg ve anti-HBc IgG pozitif olarak bulunmufltur.
Çal›flmaya dahil edilen hastalarda HBV ile karfl›laflma oran› ANA’s› pozitif ve negatif gruplar aras›nda farkl› olmay›p, top-lamda normal populasyona göre yüksek olarak tespit edilmifltir. Bu sonucun, seçilen gruptaki hastalar›n kemoterapi ve/veya tan› amaçl› olarak s›k invazif giriflimlere maruz kalmalar› ile ilgili olabilece¤i düflünülmüfltür.
Anahtar kelimeler:HBV, ANA SUMMARY
Hepatitis caused by hepatitis B virus (HBV) is an important health problem because of its tendency to become a chronic in-fection and its complications such as cirrhosis and hepatocelluler carcinoma. In some group of patients HBV exists at higher rates than normal population. The aim of this study was to determine the seroprevalance of HBV in 84 patients who applied to the hospital with several rheumotological complaints, according to their anti-nuclear autoantibodies (ANA).
ANA was determined by indirect immunofluorescence assay (IFA) and HBsAg and anti-HBc IgG by enzyme immunoassay (EI-A) methods. ANA were positive in 46 (54.7%) of 84 patients. Both HBsAg and anti-HBc IgG were found to be positive in 20.2% (17/84) of the study group which were 17.4% (8/46) ANA positive, and 23.7% (9/38) were ANA negative.
For the patients included in this study, HBsAg and anti-HBc IgG were not different in ANA positive and ANA negative gro-ups, however their HBsAg and anti-HBc IgG were found higher than normal population. We concluded that this result may be associated with frequent exposure of these selected patients to invasive procedures for chemotherapy and/or diagnostic purposes.
Key words:HBV, ANA
Romatolojik flikayetleri olan hastalarda antinükleer antikor
varl›¤›n›n HBV infeksiyonu ile iliflkisi (*)
Relationship of anti-nuclear autoantibodies with HBV infection in
patients with rheumotological complaints
(*) Bu çal›flma XXXII. Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Kongresi’nde (Antalya, 16-19 Eylül 2006) sunulmufltur.
‹letiflim / Correspondence: Ayflen Bayram Adres / Address: Gaziantep Üniversitesi T›p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, 27070, Gaziantep Tel: 0342 3606060-77541 Faks: 0342 3603928 E-mail: aysenbayram@hotmail.com
34
Ayflen Bayram, Ebru Sözen, Fahriye Ekfli, Tekin Karsl›gil, ‹clal Balc›
G‹R‹fi
HBV, Hepadnaviridae ailesinde yer alan bir DNA virüsüdür. Oldukça k›sa olan genomu çem-ber fleklinde ve k›smen çift sarmall› olup, 3200 nükleotidden meydana gelir (1). HBV’nun dört ana bulaflma yolu vard›r: ‹nfekte kan yada vücut salg›lar› ile parenteral bulaflma (perkütan), cinsel yolla bulaflma, infekte anneden yeni do¤ana bu-laflma (perinatal-vertikal), infekte kiflilerle cinsel-lik içermeyen yak›n temas ile bulaflma (horizon-tal). Bunlar›n aras›nda perkütan bulafl HBV in-feksiyonunun en önemli bulaflma yolu olarak gö-rülmektedir (2). Hepatit B infeksiyonundan sonra bebeklerin % 90’›nda, 1-4 yafl aras› çocuklar›n %30-60’›nda, daha büyük çocuk ve eriflkinlerin %3-10’unda kronik infeksiyon geliflir. Hepatit B’yi önlemek için tüm bebeklere yaflam›n ilk 6 ay› içinde üç doz hepatit B afl›s› yap›lmal›d›r (3). Tüm dünyada akut ve kronik HBV infeksiyonu önemli bir halk sa¤l›¤› problemi oluflturmaktad›r. Hepatit B virüsü, dünyada y›ll›k yaklafl›k olarak bir milyon kiflinin ölümüyle sonuçlanan kronik hepatit, siroz ve hepatosellüler karsinoma gibi hastal›klar›n en s›k sebebidir (4). Dünyada ölü-me yol açan karsinomlarda ilk s›ralarda olan he-patoselüler karsinom tan›s›nda, önümüzdeki y›llar-da ciddi art›fl görülmesi ve 2013’de tepe yapma-s› beklenmektedir (5).
Neonatal immunizasyona ra¤men dünyada halen 400 milyon kifli HBV tafl›y›c›s› konumundad›r. Türkiye hepatit infeksiyonu yönünden orta ende-misiteye sahip ülkeler grubunda yer almakta olup, HBsAg tafl›y›c›l›k oran› %2-7, HBV sero-pozitifli¤i ise %20-60 olarak bildirilmektedir (4). HBV’ye ait antijenlerin veya antikorlar›n hasta serumunda saptanmas›n› sa¤layan serolojik testler infeksiyonun hangi evrede oldu¤unu belirlemede ve infektivitenin de¤erlendirilmesinde yayg›n ola-rak kullan›lmaktad›r. Serolojik testlerin yetersiz kald›¤› durumlarda ve atipik serolojik vakalarda tan›ya gitmede, antiviral tedavinin izlenmesinde, çeflitli mutasyonlar›n tespitinde moleküler biyolo-ji teknikleri kullan›lmaktad›r. Bu çal›flmada,
çe-flitli romatolojik flikayetlerle hastaneye baflvuran ve çal›flmaya al›nan 84 olgu aras›nda, antinükle-er antikor (ANA) pozitifli¤i bulunanlarda hepatit B seroprevalans›n›n tespit edilmesi amaçlanm›flt›r. GEREÇ VE YÖNTEM
Çal›flmam›za, Gaziantep Üniversitesi T›p Fakülte-si HastaneFakülte-si’ne Ocak- May›s 2006 tarihleri ara-s›nda çeflitli romatolojik flikayetlerle baflvuran 84 hasta dahil edilmifltir. Çal›flma Gaziantep Üniver-sitesi T›p Fakültesi Hastanesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal› ELISA La-boratuar›nda yap›lm›flt›r. Hastalardan al›nan kan örneklerinin serumlar› ayr›ld›ktan sonra, indirek floresan antikor (IFA) yöntemi ile (IMMCO Di-agnostics, Inc., ABD) antinükleer antikorlara (ANA) bak›lm›flt›r. Ayn› hasta grubunda daha sonra HBsAg (Biokit, S.A., ‹spanya) ve anti-HBc IgG (DiaSorin s.r.l., ‹talya) enzim immunoassay (EIA) tekni¤i ile araflt›r›lm›flt›r.
Sonuçlar›n istatistiksel de¤erlendirilmesi chi-squa-re analiz yöntemiyle yap›lm›fl ve 0.05’den kü-çük p de¤erleri istatistiksel olarak anlaml› kabul edilmifltir.
BULGULAR
Romatolojik flikayetlerle baflvuran 84 hastaya ait serum örne¤i incelemeye al›nm›flt›r. Çal›flma so-nucunda toplam 84 hastan›n 46’s›nda (%54.7) ANA pozitif olarak saptanm›flt›r. ANA pozitif hastalar›n %17.4’ü (8/46), ANA negatif hastala-r›n %23.7’si (9/38) olmak üzere çal›flma grubu-nun toplam %20.2’sinde HBsAg ve anti-HBc IgG pozitif olarak bulunmufltur. Çal›flmaya dahil edi-len hastalarda HBV ile karfl›laflma s›kl›¤› yönün-den ANA’s› pozitif ve negatif gruplar aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark bulunmam›flt›r (p>0.05).
TARTIfiMA
Viral hepatitlerin seyri esnas›nda otoimmun belir-tilerin ortaya ç›kabilece¤i veya en az›ndan baz› otoantikorlar›n oluflabilece¤i bilinmektedir. Kronik karaci¤er hastal›¤› olan HBV ve HCV
infeksiyon-35 lu hastalarda antinükleer antikor (ANA), anti
mito-kondriyal antikor (AMA) ve anti düz kas antikoru (ASMA) sonuçlar›n›n sunuldu¤u bir çal›flmada, kro-nik HBV hastalar›n›n %4.8’inde bu üç antikordan en az biri olumlu iken kronik HCV'li hastalarda bu oran %20.9 olarak tespit edilmifltir (6).
Kansu ve ark.’lar› (7) taraf›ndan yap›lan bir ça-l›flmada kronik HBV infeksiyonu olan çocuklar-da interferon (IFN) teçocuklar-davisi öncesi ve teçocuklar-davi bi-timinden 12 ay sonra otoantikor düzeylerine ba-k›lm›flt›r. Otoantikor pozitifli¤i tedavi öncesi %16.3 iken, tedavi bitiminde %54 olmufl, tedavi-nin kesiminden 12 ay sonra ise tüm otoantikor-lar negatifleflmifltir. Bu sonuçotoantikor-lar kronik hepatit B enfeksiyonun gidifli s›ras›nda yada IFN tedavisi ile otoantikor gelifliminin olabilece¤ini, ancak bu durumun ciddi otoimmun hastal›klara yol açma-d›¤›n› göstermifltir.
Ünal ve ark.’lar› (8) kronik HBV infeksiyonlu hastalarda immunmodulator ve antiviral tedavi öncesi sellüler ve hümoral immün parametreler ile otoantikorlar›n prevalans›n› de¤erlendirdikleri bir çal›flmada, ANA pozitifli¤ini %18.2 olarak bulmufllard›r. Bu çal›flman›n verilerine göre ANA oluflumu, kronik HBV infeksiyonunun do¤al sey-rinin bir parças›d›r ve otoimmün hastal›klara olan e¤ilim ile klinik takibin önemini gösterebilir. Michalska ve ark.’lar›n›n (9) yapt›¤› bir çal›flma-ya göre HBV ve HCV ile infekte hastalar, oto-immün hastal›klar›n klinik özelliklerini aç›kça gösterebilir, bu nedenle gerekli tedavinin seçimin-de dikkatli olmak gerekir.
Panasiuk ve ark.’lar› (10) kronik karaci¤er has-tal›¤› olan ve hepatotropik virüslerle (HBV, HCV) infekte hastalar aras›nda IFA yöntemi ile bak›lan otoantikorlar›n (ANA, AMA, ASMA) oran›n› %23-28 olarak bulmufllard›r. Non-infeksi-yöz kronik karaci¤er hastal›¤› olan kiflilerde ise bu oran %25 olarak tespit edilmifltir.
Volchkova ve ark’lar›n›n (11) yapt›¤› ve akut vi-ral hepatitlerde otoimmün parametrelere bak›ld›¤› bir çal›flmada akut viral hepatit A, B ve C’li
has-talarda SMA ve ANA diagnostik olarak anlaml› titrelerde bulunmufltur. Codes ve ark’ lar› (12) akut viral hepatitli hastalarda ANA ve ASMA otoantikorlar›n› araflt›rm›fllar ve otoantikorlar›n akut viral hepatitlerde bulunabilece¤i fakat prog-nostik öneminin olmad›¤›n› tespit etmifllerdir. Tage-Jensen ve ark’lar› (13) taraf›ndan yap›lan bir çal›flmada LMA, SMA, ANA ve AMA gibi dolaflan otoantikorlar aras›nda ANA’n›n kronik karaci¤er hastal›¤›na daha geç ilerleyen hastala-r›n akut-faz serumlahastala-r›nda bask›n olarak bulundu-¤unu göstermifller. Yüksek düzeyde HBV DNA saptanan hastalarda ANA, AMA, ASMA ve an-ti-karaci¤er, böbrek mikrozom antikoru (anti-LKM) gibi otoantikorlar›n araflt›r›ld›¤› bir çal›fl-mada en fazla ANA pozitifli¤ine rastland›¤› tes-pit edilmifltir (14).
Bizim çal›flmam›zda HBV ile karfl›laflma oran› ANA’s› pozitif ve negatif gruplarda farkl› olma-y›p, normal populasyona göre yüksek olarak tes-pit edilmifltir (%20.2). Bölgemiz, HBsAg pozitif-li¤i yönünden orta endemik bir bölgede bulun-maktad›r (15). Her ne kadar yap›lan çeflitli çal›fl-malarda otoantikorlar›n HBV infeksiyonunun ken-disine ve yap›lan IFN tedavisinin etkisine ba¤l› olarak yükselebilece¤i belirtilse de, hastalar›n ke-moterapi ve/veya tan› amaçl› olarak hastaneye daha s›k gelmelerinin ve invazif giriflimlere ma-ruz kalmalar›n›n da otoantikorlar›n oluflumuna et-kisi oldu¤unu düflünmekteyiz.
KAYNAKLAR
1. Badur S. Viral Hepatitler. Ustaçelebi fi, Abac›o¤lu H, Ba-dur S(eds). Moleküler, Klinik ve Tan›sal Viroloji.Günefl Ki-tabevi Ltd. fiti., Ankara, 2004:186.
2. Taflyaran M.A. HBV ‹nfeksiyonu Epidemiyolojisi. K›l›çtur-gay K, Badur S(eds), Viral Hepatit 2001. Viral Hepatitle Savafl›m Derne¤i, Ankara, 2001:121.
3. Çavuflo¤lu H. Çocuklarda Hepatit B’nin Yönetimi. C.Ü. Hemflirelik Yüksek Okulu Dergisi 2002; 6:2.
4. Özbilge H, Zeyrek F.Y, M›zrakl› A.U, Tümkaya B Hepa-tit B virüs DNA pozitifli¤i ve serolojik testler, Erciyes T›p Dergisi 2005; 27(1):17-21.
5. fientürk H. Hepatit B. J Int Med Sci 2006; 2(16):9-16.
36
6. Ersöz G, Akarca U.S, Topalak Ö, Batur Y, Y›lmaz F, Bafldemir G, Erensoy S. Kronik Viral Hepatitlerde Otoanti-korlar. J Gastroenterohepatol 1997; 8:31-35.
7. Kansu A, Kulo¤lu Z, Demirçeken F, Girgin N. Kronik hepatit B enfeksiyonu olan çocuklarda otoimmun antikor po-zitifli¤i ve interferon alfa tedavisinin etkisi. Turk J Gastro-enterol 2004; 15:213-218.
8. Ünal F, Genel F, Özgenç F, Aksu G, Aydo¤du S, Kü-tükçüler N, Ya¤c› RV. Immune status and autoantibody for-mation in children with chronic hepatitis B infection. Panmi-nerva Med 2002; 44(4):353-357.
9. Michalska Z, Stalke P, Witczak-Malinowska K, Lakomy EA, Sikorska K, Radowska D, Stolarczyk J, Trocha H. Au-toimmune reactions in HBV and HCV. Med Sci Monit 2001; 7 (1):175-180.
10. Panasiuk A. Autoantibodies in chronic liver diseases. Rocz Akad Med Bialymst 2001;46:106-12.
11. Volchkova EV, Allenov MN, Umbetova KT, Ivanova IV. Autoimmune manifestations in acute viral hepatitides. Ter Arkh 2003; 75(11):11-14.
12. Codes L, de Jesus RS, Cunha S, Cruz M, Parana R. Frequency and implications of autoantibodies in acute viral hepatitis. Rev Soc Bras Med Trop 2002; 35(5):465-469. 13. Tage-Jensen U, Permin H, Hardt F, Juhl E, Mathiesen LR, Nielsen JO, Ranek L. Circulating autoantibodies in pa-tients with acute viral hepatitis. Relation to etiology and cli-nical course. Scand J Gastroenterol 1980; 5(2):229-235. 14. Afflar ‹, fiener A.G, O¤uz R, Kurultay N, Türker M. Yüksek Düzeyde HBV DNA Saptanan Hastalarda Otoantikor-lar›n Araflt›r›lmas›. XXXII. Türk Mikrobiyoloji Kongresi 12-16 Eylül 2006, Antalya. Kongre Kitab›, 2006:463.
15. M›st›k R, Bal›k ‹. Türkiye’de Viral Hepatitlerin Epide-miyolojisi. K›l›çturgay K (ed). Viral Hepatit 98. Viral Hepa-title Savafl›m Derne¤i, Ankara,1998:14.
