malin son
Il
T T -
1
I
Y a h y a K e m a l'i b ir k a ç gün öne«, op rag a v e rd ik B u «ö* b en im için o y len m esi çok güç b ir h a k ik a t. 0 « UmUnden ik i gün ön v e yan ın d a . dım . B u «on görm e ve »on k o n u ş m am oldu Y a ttığ ı odan ın k a p ısın ! a ç tığ ım ram an onu ç ık a c a ğ ı eb ed i n eferin yorgu n lu ğ u için d e b u k Ju m j B e lli k i zih n i çok , am a ço k u z a k lard a idi. D ü n y an ın öteninde, »om u r b ir g e ce lim a n ın a d aim i» gib iyd i! B e n i kap ıd a g ö rü n ce gözleri p a rla d ı!
«— Ah ne iy i e ttin de geld in r a n y o l’vım» dedi. K oltu ğu nd a o tu ru yordu. F a k a t, h â il o gün b a n a ço k dokun du . Ç ü nk ü. Y a h y a K e m a l'i h iç b ir zam an b ö y le p e rişa n b ir y a ln ız lık la g ö rm e m iştim ; ve b e lli ki h a y a le n :
A rtık d em ir a lm a k günii gelm iş. zam and an , M eçh u le giden b ir gem i k a lk a r bu
lim a n d a n . H iç y olcu su yok m u ş gibi «essizce
a lır yol.
\
L.
YAZAN
TANYOL
elerse kon u şu lu rd u , ö y le san ıy o ru mki, b en im g ib i onun y a k ın ın d a b u lu n a n la rın da Y ah y a K e m al'd e y a - d ırg ıy a c a k la rı te k şey , onu ağ lar g ö rm e k ti Bu onun şa n ın a , ç e v re sin e te lk in e ttiğ i o lim p ik h a v a y a y a k ış m azdı. S a n k i bun u k e n d i de h is s e t m iş gibi, h em en k on u y u d e ğ iştird i. O h a fta «C u m h uriyet» e ne y a r d ı ğ ım ı sord u ; söyled im . « K ısa c a .iri liri» dedi: k en d isin e yazım ın an a h a tla r ın ı sö y le rk e n b ird en gözlerim b a k ış la r ın a ta k ıld ı. Y a h y a K em d b e n i d in lem iy o r.
F a k a t yüzünde,
m an «sus» d iy en ifad e y o k tu . Göz le rin d e h a fif b ir sis v a rd ı. S a n k i bu g özler ölüm ün ö tesin d en h ana m e r a la r ın d a k i g em iye b in m iş ve d o - ’ Ç ev rilm işti. G a y rı ih tiy a r! su stu m . ta ş m ıştı, ö lü m e a it ş iirle r in in k a s - !
2
* * ' Ç k ,r f " 1’>'o r' lu J n a l * ,n y e ti »an ki odayı uzak ve m eçh u l d r * ” ' »u u ru u y a n ık tı. N eler d ü şü n ü - b ir y a ln ız lığ ın o rta sın a a tm ış tı. Ş i - j yordu? Bu sa b it b a k ış la r iç im e b ir İrin bu ih tiy a r devi, »onşuzluğu va. te lâ ş dü şürdü. K o rk tu m , b i r m üd det ölüm ü bütün ç a lk a n tıs ı ile r u h u n d a ' h sim i yorp eğdim , tıın n m ak iste m e - du yan bu b ü y ü k adam , k e n d is in i!d iğ la ı b ir şey in ü rk ü n tü sü iç e r ls in - bckll.ven m ü thiş y a ln ız lık la m ü c a - deydim . B e lli ki o. şiird e b e lirsiz döle h a lin d e idi. Y üzün d e k o r k u n ç şe k ild e h is v t h ayat e ttiğ i ölüm g e r- b ir y a ln ız lık k âb u su , h alin d e h azin ç e ğ j ile yüz yüze idi. B a n a , lim a n - b ir te slim iy e t vard ı. B oş b u lu n d u m :! dan u z a k la şm a k ta o lan m eçh u l ge- — Ü stad ım , P a rk O teld ek i o d a n ız * m iden, h a y a t k ıy ıs ın a d a la r gibi, b e n z iy o r b u ra sı, dedim . b a k ıy o rd u . Bu b a k ışta , siird o İfad eed em ed iğ i, y a k a la y a m a d ığ ı b ir şey i G erçi Y a h y a K e m al ( _ Ah C a h it T a n y o l ' u m ^ s r t a j f6 rm U „ , fb jy d i.
lıyorum» boğuluyorum
‘V v ' “ 7 . “T * I T T ... IL gemi» de bi»î ölüm öterine d i F a k a t, bu «sık ılıy o ru m » sözün ü iste m işti. F a k a t, sa d ece ö y le ağ la m a k lı ve m ağlû p b ir ed aile sö y led i ki, g ö zleri d o lm u ştu , i R ıh tım d a k a la n la r bu se y a b â tte n Y a h y a K e m a l’d e bu. en y a d ır g a n a -, elem li, c a k şey d i. Onu a ğ la r görm ek, g e r- G ü n lerce siy ah u fk a b a k a r gözleri ç e k te n b ir d ram d ı. O, kızm ay ı, h ic v e t; n em li, m eyi, te rs le m e y i v e k o v m ay ı b i- ! m ıs r a la r ile , b izi ölüm k a rşısın d a d u - lird i. K o n u şu rk en m ü d ah aley e k ız a r) su la n d e h şe tle haşhaşa b ır a k m ıştı.
e-1
m a c e ra sı n ey d i? B u n u h a y a tta n ö lü m e b a k a r a k h ayal e tm e k v e y a ş a m ak m üm kü n d eğildi. «Sessiz gem i» de e, sa d ece h a y a tta n ölüm e b a k m ıştı.
İş te b en o gün, son o la r a k görd ü ğüm Y a h y a K e m al’i , «Sessiz ge m i» n ln İçin de, ölüm ün k a r a n lik d u - v a r la r lle ö rü lm ü ş b ir «m u tlak y a l n ızlık » o rta sın d a , k a d e re k a fa tu ta - m ıy a n h üzünlü ve çö k m ü ş b ir T a n rı gib i, ölüm den h a y a ta b a k a r g ö r düm , B a n a o rad an b a k ıy o r san dım , b a n a b a k ıy o r d u .! R u h u m b ir d ram a n a fo ru n a tutul» h o şlan m ad ığ ı z a - j mu!:tu.
A ram ızd a kü çü k b ir sü k û t oldu. H a y ır, ben esasen iç e ri gird iğim z a m an odada b ir »ü k û t ve y a ln ız lık dalgalam ıyordu . B u sü k û t a n ca k o ko n u ştu ğ u zam an b o z u la b ilird i.
— Ü stad ım , bu sen e doğum y ıld ö - nüm ünüzU m u h teşem şe k ild e k u tlı- y a lım . M em lek e t g e n ç liğ i »izi y a k ın d an g örsü n . C u m h u r B a ş k a n ı, B a ş b a k a n ı. tn ö n liy ü de tö re n e dAvet e - d e riz . B ü tü n b ir m e m le k e ti, o gece sizin s a n a t d eh an ızın ışığ ı a ltın d a to p la r ız ; p o litik a k a v g a la rın d a n u - z a k b ir k a ç gün y a şa rız , dedim , c a n la n d ı: — B u n u h a sta h a ııe d e n ç ık ın c a d ü şü n ü rü z T a n y o i. dedi. T ö re n y a p ıld ı. F a k a t bu b izim h
n-dı. H u zuru nd a k en d isi m ü saad e
z ırla m a k iste d iğ im iz, h ay al ettiğ im iz tö re n olm ad ı.
O gü n e lin i ö p erek y a n ın d a n a y rılırk e n . r ic a y a b e n z e r b ir sesle : «S ık s ık gel T an y o i.» dedi. Y a h y a K e m ald en duyduğum »on söz bu o l du. E v e t, s ık sık g itm e liy d im . H a t tâ son ik i gün o n d an h iç a y rılm a F a k a t, gem in in iç in d e k i y o lcu n u n m alı im işim . B u n u istiy o rd u . F a k a t
ben , bü tü n h is le rim i zap ted en o gün kü h a v a y a rağ m en , Y a h y a K e m a l'in ö le b ile c e ğ in ! d ü şü n em iy ord u m . G e r ç i, ak şam ev e d ön ü n ce, k a r ım a ; «Ü s- tad d an ü m it yok » d em iştim . K a rım te lâ şla n m ış, « G id erk en b e n i de al, son b ir görgyim » d e m işti. A m a e r te si gün, ne ben g itm iş, n e de k a r ım ı götü rm ü ştü m . B u n u n la b ir ü m itsiz liği y a la n la m a k iste y en b ir rulı h a li için d eyd im . O nun ölüm ün e ve ö le b i- le c e ğ ln e k en d im i h a z ırla m a k iç im den gelm iyord u . G e rç i, bu y a şa ge lin c iy e k a d a r çev rem d e b ir ç e k ö- lü m ler görm ü ştü m . E ş dost, y a k ın a k r a b a la r ın , ese rle rin d e n h a y ra n o l duğum veya dostum olan ş a ir ve y a z a r la r ın ö lü m le rin e şa h it o lm u ş tu m . B u ö lü m ler, duygu ve d ü şü n cem e, in san k a d e rin e h âk im olan y e n ilm ez liğ in ız tıra b ın ı v e rm işti. On lar, a lışk a n lık la rım ız ın , h a tır a la r ım ı zın, ta b ia tin d e ğ iştirilm ez kan u n u İle b ir ç a tış m a sı idi. A klım ızın k a bul e ttiğ i ölüm r e a lite s i ile, itiy a t la rım ız a ra sın d a k i bu ç a tış m a , h e p i m izin b a şın a gelen m ü ştere k b ir ız- tır a p ta v rı İdi. Z a m ın la , h a tır a la r k ü lle n ir, a lış k a n lık la r u n u tu lu r ve h a y a t s e y rin e devam ed er,
i Y a h y a K e m a l'in ölüm ü, h a y r a n l a - 1 I rın d a n b ir çoğu için b e lk i b ö y le b ir
k a d a r tab lo su için d e d ir. A m a onun y a k ın ın d a b u lu n a n la r, on un dost | m e c lisin in ç e v re sin d e y a ş ıy a n la r için | bu, h iç de b e y le o lm ıy a c a k A rtık b u n d an son ra, ondan o k u y a c a k la rı h e r m ısra , k a fa la r ın d a b ir dah a y a k a la n m a sı im k â n sız ve san k i rü yad a g ö rü lm ü ş b ir h a y a tı c a n la n d ıra c a k , b ü y ü k ş a irin m eclisin d e , so fra sın d a gecen rin d .m esu l g ü n le r bu ş iir le r e b ir azap gib i y a p ışa c a k ve o n la r ı ö- ! K im lerin e k a d a r d evam ed en sü re k li j b ir ız tıra p k o v a lıy a c a k tır. O nun ş j- i i r l e r l , onun so fra sın d a bulu nu p d a:
K a lk ıp Itijd a y a d og rıı a ç ılm a k sefin ed e E rb a b ı n eşve m est gid er n * Hiida
iç e r. m ıs r a la r ın ı o k u y a ra k , k e n d ile rin i, y ıld ız la ra doğru yol a la n b ir g e m i de h issed en d o s tla n için , a r t ık tad ı d eğişm iş b u ru k b ir iç k id ir ...
Y a h y a k e m a lin ölüm k a rşısın d a k i tav ı» n e idi? O n un la y a p tığ ım ız g e z m elerd e ve ç e ş itli k o n u şm alard a bu k o n u y a h iç te m as etm e m iştik . K e n disi de ölüm d en ve ö lm ek ten söz a ç m azdı. Y aln ız ben L o n d ra y a g itm e den ö n ce , b ir gün o n u n la b ir ak şam üstü, B e b e k te b ir gazin oya g itm iş tik . A ğ a çla rd a ve h avad a b ir so n b a h a r h a b e ri d o laşıy o rd u . B o ğ azın A - n adolu y a k a sın a d alm ış, suda a k ş a m ın re n k le rin i sey red iy o rd u k , T a - b ia tte , on u n m ısra la rın d a n esen b ir ta tlı rü zg âr vard ı. «E y lü l «onu» ş i irin d en b ir k a ç m ısra okudum . G ü n le r k ısa ld ı, K a ld ıra n ın ih t iy a r
la n , Hir b ir h a tır la m a k ta g e çe n »on b a h a rla rı. Y a h y a K em al devam e t ti:
Y alnız bu sem ti sev m ek İçin öm rü m üz k ıs a ... i Y a z la r yav aşça b itm ese , gü n ler k ı- j «alm asa...
Ş iir i son u n a k a d a r b ir lik te o k u -; du k. Y a h y a K e m a l'in yü zün e b ir h üzün ç ö k tü .
« B e lk i de T a n y o i, bu b ir lik te gö re ce ğ im iz so n b a h a rın son a» dedi. B e lli ki. ş iiri o k u rk e n b ir sen e son ra hu -leı.vşUn." b u k a rş» ■tepciöfF bit- d a h a g ö re m iy e c e ğ ın i düşünm üştü- B ir a n iç in h a y a tım a k a rışa n bu si h irb a z d ev in b ir m evsim gib i s a h n e m izden ç e k ild iğ in i düşündüm . B u n u n ta sa v v u ru dahi b an a b ü y ü k b ir fe lâ k e t g ib i geldi. K e n d isin e:
— Aziz ü stadım , bu y e rle rin u f ku nd a m ev sim lerd en ziyad e, sizin h ü km ü nü z g e çe r. Y ılla r , ç a ğ la r b i r b irin i k o v a la r ve h e r gün B o ğ a z s i zin m ısr a la r ın ız ia u y a n ır. D em in o - i ku duğum uz bu m ısra la rd a siz ve ben ik i a rk a d a ş o la ra k Y a h y a Kfcmali ok u d u k . A sıl bu ş iir le r i y a r a ta n Yuh y a K e m a li dü şün dü k. O nu o k u rk e n sizin b en d en fa r k ın ız y o k tu . B u ş i i r i y azan , ta b ia t! ve gü zelliğ i d u yan Y a h y a K em al ik im iz için de ay n i y erd e, m ıs r a la r m e b e d iy e ti iç in de idi. O na ölüm işlem ez. D u yan , dü şün en , jz tır a p çek e n ş a h s iy e tin i zin özü m ısra la rd a u y u y o r. S iz b u , şe h rin e b ed î p re n si, g e rç e k h ü k ü m - i d a rısın ız , S u y a , h av ay a, to p rağ a siz den k a rışa n b ir m ay a ile İsta n b u l, n e s ille rin d ilin d e ve gön lü n d e y a şı- y .u a k . jültimsUzIUk y a ln ız s a n a tk â r la ra , ş a ir le r e ve T a n r ıla r a v e rg id ir. B i r ş a ir için ölüm ru hu n e b e d iliğ i ni hapsed en e t, k em ik , kan g ib i fân i k a b u k ta n , m alzem esi aşınm ı.van k e lim e le rin iç in e so y u n m a k tır. T a n r ı n ın ku d reti sa n a tk â r ın sesi, ren k ve k e lim e ile y a r a tm ış olduğu k â in a tı y ık m ıy a y e tm ez. N e sille r g e lir g e ç e r, ta r ih le r k u ru lu r, d a ğ ılır : fa k a t, tü rk ç e devam e ttik ç e , sizin İsta n b u l ü z erin d ek i y ıld ız lı s a lta n a tın ız ı kim se zaptedem ez dedim .
K on u şm am h oşuna g itm iş ti, yüzün d e k i hüzün ve sis d a ğ ılm ıştı:
— Ne b ü y ü k a d a m ım »en C ah it T an y o i, «en in g ib i d o stla rım o ld u k ta n so n ra a r tık ben ölm em , dedi ve so n ra rind b ir eda ile :
B ıı bezm i eh il k e d er sü rsü n in ş ira h a kad ar, P ly a le o rta d a d e v re y le sin sab ah a
kad ar. m ısr a la r ın ı s ö y liy e re k k a d e h in i h a vay a k ald ırd ı. Ç ev rem iz değişm iş, k a rşım d a k i sih ir b a z d e v b ird en Cem şld o lu v e rm işti. C evap v e rd im : Ş e rla tln n e m ü b a re k n izam d ır ey
Cem , N aram e la n m ey ! te cv iz ed er sab ah a kad ar.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
