• Sonuç bulunamadı

Kamuoyu araştırmalarının karar verme sürecine etkisi

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Kamuoyu araştırmalarının karar verme sürecine etkisi"

Copied!
23
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Marmara lletiSim Dergisi, Say: l, Araltk 1992

KAMUOYU

ARA$TIRMALARININ

KARAR VERME SURECINE

ETKISI

0gr.

cor.

gengiit

OzpRfeN

MARMARA UNIVERSTTESI

lletiqirn Faktilresi

I.

KAMUOYU

Modenr karr'mcr dernokras'erin geliqmesi, ekonom'erde

liberalreEme

e!ili-minin artmasr, gdriiErerin. isteklerin dahatazla agrkranrna arzusu, ulagrrnda ve

kitle iletigim aragla'nda y[ksek tek'olojiye eriqilmesi, kamuoyu araqtrrmara'nda da kap-sam ve igerik agrsrndan bi.iyiik orgtide geligmelere yol agmaktad'. siyasetbilirni,

sos_

yoloji, davranrg bilirnleri. isratisrik gibi pek gok dalda ilgi odagr r.,olin"

g"l*

to,ruo_ yu aragtumalan kouusuna gegrneden 6nce. kamuoyu kavramina krsaci

bakahrn. A- Kamuoyunun Tanrmr

Sosyal bilimrer literatiirii'de bollu!uyra dikkat geken kamuoyu tanrmla._ ndan (1) giintirn0zde de kabul gorenlerin toplumbilimi kaynakh oldufuiu sciyleyebi-Itriz. Az da olsa bireysel cizelliklere

aluhk

veren ranrmlar da

varir. o.*gln.rr.

chrlds, "birey ve toplum etkilcEimini kabul etmekle birlikre, kamuoyunu

',uiefret

kanaatlerin toplamr" olarak agrklar. (2)

J.w.Lapieneye gore karnuoyu, bireyi. herhangi bir konudaki griri.i;iinii dav-ranrg dlizeyi'de belli etrncsidir ve bu da bireysel giidiilerden kaynaklaiabiimektedir (3).

william Allbig konuyu. childs'e gcire daha toplumbilimsel diizeyde ele ala-rak. kamuoyunun tartrgmah

bir

konuda bireylerin birbirlerinden etkiienmesiyle do!du!unu kabul etrniqtir (4).

Qegitli konulardaki gciriig ve tutumlann "kamuoyu" <izellili kazanabilmsi igin bireyler tarafindan "ifade edilir" veya en azrndan ifade edilmeye hazu nitelikte olma-lan lazrmdrr" (5).

(2)

Ballangr9ta yalnEca siyasi literatiirde kullarulan ancak sonrad4n bilim' yun-t"srtt

rt.

ti""fitl

uiitun kar!;l*lantu kapsayan (6) kanuoyu (public opinion) teri-.n'ik"lim"

anla

,kary rEl olarak biraz yan trcldrr Bu terim adeta bir "karnu"ve onun du-bi, oyu

uu^,5

giui bir izlenim yaratmaktadu' Kamuoyu denince akla'toplumun UJtiin y"t4tdtt

iiy"i"ti

taraftndan paylat an

o

ak bir giiriig gelmetrelidir' "Toplumun

,ii.itnl

tup.uy"n u" oybirtiEinaifade eden bir kanaat blogu sosyolojik gergeklere

"yf"t

aitl"'t'

fZl.

S"

*imde

"kaInu" ketimesiyle

kastedilen yalmzca belli bir olay' ,oron uU.

Ou-.talau

olugan ve bu konuda giirtig bildiren

kililerin

geqici olarak olulturduklafl bL gruPtur (8). Bu gruba ait kigilerin birbirleriylc karylalmrlolmalan

iu

iart a"gifak. g-ilgive gdriil sahibi olduklarr herhangi bir konuda kendileri gibi

iiiq;n"n kilit"rin

uu'iundulunun bilincinde olmalarr ve kendilcrini bu gruba ait his-setmeteri yeterlidir. timelin, "biz savag aleyhtarlarl "

"'biz

gevreciler"'" gibi'

Hcrhangi bir gorii:iiin kamuoyu olulturabilmesi igin' en aztndan ba;langlgta' golunlu!a ait oirnasr da

$rt

deEildir' "Kamuoyu" olaytnda "nitelik" unsuru "nicelik" uniuruni gtlre aafra fazla agrl&

talmaktadf

Herhangi bir konuda karnuoyu olu$ur-mada scsiii iyi duyurabilcn gu9lii ve itgiitlii bir 8rup, dagrnft ve sessiz kitlelerden da-ha giieltidijr.

Kamuoyunu olulturan g6rii! ve rutumlsnn bir diEe'dzelliEi de' duraEan ol-marna.srdf. Karnuoyu gegitli etkcnlcrle ilgi noktasm ya da savunduiu gitriilii deEllti' ,"Uit;r. fu,rruoyunon

tu

ozelliEi' kamuoyunun y<inlcndirilcbilme

zaafl

da birlikle getimcktedir.

B- Birey - GruP

iltkisi

Kamuoyuna temel oluqturan kanllann bigimlenmesinde' ballangrgla

kiinin

bireysel ozellikLri rol oynar. Kah[m yoluyla kazalrrlm{ olao fiziksel ve ruhsal

dz€l-likl;r

bir hareket noktasrdrr. Soua buna. ailcden ba}layarak bL dizi kiigiik gubun et-kisi katrhr. eocuklukta kazamlan temel lutumlara gittikge balkalart eklenir'

Kalr'

kiqisel ttrtumun belirli bir soruya verdigi cevaptu (9)' lnsanlar topluln iginde ve o top-lumun normlanyla ya5amakta olduklarrndan birey olarak bunlardan tamamcn

soyut-larmala

olanakszdr. Muzaffer $erif' aile igindeki

el

tizel ana-baba{ocuk

ililkile-rinin bilc, "dofal" ya da "doEultan" olamayacaErn belirttnektedir (10)'

Toplumsal kurallar bieylerin ve

pgidi

gruplann iliqkilerinin sonucu olarak ortaya gftarlar. Toplumsal deEerter de OlgiitleFrek grupta onak ve herkesin eriqebile-cegi bir konuma ulatmc& $ubun iiyeleri olan bireylerin hoguna gideni ve gitmeyeni' orlak olanr iilgiitl€$tirebilir ya da bigimlendirebilitler (ll).

Ashln laboratuvarda gergekle$irdigi deneylerde, denekler do$u cevabr ko-layca bildikleri halde, diger deneklerin (*) hepcinin yanhg cevap vermesi iizerine ken-di cevaplanndan tiipheye dqerek deg\tirmillerdir (12). Muzaffer $erif, yap[Er

(3)

"oto-kinetik etki" deneyinde fiziksel gergelin gok belirsiz oldulu bir durumda rek bir kiginin bile deneli e&itedilini yani iki kiqilik gruplarda da etkileme ve grup nodnu olu$tugunu giirmii$tiir (13). Grubun gapr genigledikge etki gocii de o oranda arrmak-tadu. "Qolunluga uymak ve "ondan etkilenrnek genel ve giiglii bir eSilimdn (14).

Bi

rey, ahcr durumundayken. aldrlr mesajlan, baEll oldulu grupladaki fikir ve inanglat agrsmdan delerlendirir vc yorumlar. Bunu yaparken de yakrn gevresi ile tutarh bir lekilde hareket ettiginden hakh olduluna inanlr (15).

Bir qok sosyal pdikolog, tutumlann oluqurnunda bireyin ytizyiize ililkide bu-lundulu ev, aile. yakrn akraba ve arkadaj gibi birincil guplann etkisillin daha fazla olduEunu ileri siirmiiltiir. Campell Curin ve Miller, dnemli yalqn grup ferrlerinde si-yasal davramqlann benzerlik diizcyini dlgmeye gahqrn4lardu. Bununla ilgili olarak sogimlerde uySuladlklan ankette. oy verme davrantllannda, dcneklerin evli iseler eqlerine, bekar iseler ailelerine etki yaprklafinr g<inniiglerdir. (16).

C - Kamuoyu Ondcrleri

Kamuoyu iinderlcri (opinion leader),

gclitli

konularda

kille

ilerilim arag-lannln yaydrlr

bilgileri.

gevresinc, dzellikle de, bu mesajlan alamayan ya da gdztimlcyemeyen ki;ilere yayan kiSilerdir. Kamuoyu ttnderleri gelitmil iilkelerde de gdriilmckle birlike daha gok gcri kalmr; iilkclcre itzgiidiirler (17). Bu kililer kirle ha-berlegme araglanndan aldrklarr

bilgileri,

genclliklc kendi giirii$leri doErullusunda yorumlayank yansrtrlar. (18). OErctrncn. muhtar. iIrram, aEa, qeyh vb. korrurnlardaki kigilcr az gcligmi5 ulkelcrin tipik karnuoyu <indcrleridir. Devlet memurlan, iinlii ya-zarlar. biiyiik i$adamlan (19) krsaca o lopluma g<ire saygnhlr olalr her meslek mensu-bu ya da kilisel ntifuz sahibi ki$iler de kamuoyu bndcli konununda olabilirlcr.

" Karnuoyu iinderiuin ltaberlelme siireci ydniinden olduiu kadar sosyolojik teori ydniinden de dnernleri, birincil gruplarla drgiiller arasmda baE gtirevi

y.pmalan-ndadr" (20). Elihu

Kauln

"iki agarnah iletilim" (21) dedili, mcdyalardan kamuoyu liderlerine ve onlann siizgccindcn yiizyiize iletiqirn yoluyla halka akan bilgi akrqr siireci Duygu Sezer'e gdre. Almond'un "segkinlcr" kavramrmn geniglctilmig bir bigi-midir. Allllond. siyasal gergeklerden hareket cdildiEindc, ka aat-politika siirecinde dtirt unsurun varllglnrn saptanabileceEi giiriiliindedir. Bunlar sfasryla : Pasif halk, aknf (ilgili) halk, politika vc kanaat segkinleridir. Segkinlcr, seslcrini duyuran ve poli-tikayr oluguran halk tabakasr olupdiEer gruplara gegiti saElarlar (22). Hemen hemen biitiin iilkelerde varLgln duyunn kamuoyu dnderleri, dzellikle, okuma yaana oranl dii{iik, az geli{mia iilkelerde daha etkilidirler.

II -

KITLE

ILETI9IM

ARACLARININ

KAMUOYU

OLU$TURMA

ETKISI

(4)

oldugu yolundaki gdrii!, son yrllarda yap an araltmalarla zayrflam{ giiriinmekte-dir. E. N. Neuman (*), kille itetilim araglan ve kamuoyu arasurdaki etki iligkisinin ke-sin olmadrErnr belirtir (23). Paul Lazarsfeld'in ABDde yaptrir aragtrrmalar, televiz-yon dahil en geliqrrti5 kitle ilcti;im araglarrnrn bile, yiizyiize iletilimdeki kadar etkili olamadlE$u onaya koymaktadf. Baqka iilkelerde yap an ara5ttrmalar da benzer so-nuglar

verniitir

(24).

A - Algr ve Yorumda Segicilil

lnsa.nlar, habcrleqrne rnesajlannr segici bir qekilde alrlar (35). "Bir diier

dc-y$e

ki;iler inanglanna zrt olal mesajlan dik:Lat etrnezlcr" (26) Kitle iletilim arag-lanndan hcr an akmakta olan mesaj yrlnnna kargt kidcler, tamatnen a9ft detildirler. kendilerine ulalan mesajlarrn biiyiik bir krsrnrna ilgisizdftler' Omefin. Amerika'da yaprlan br-r iuaStrnna. scgirnlerde Dcmokat Paniciler ile Cumhuriyedcrin kendi i pat-rilerinin gopagandasrnl dilerinden birkag misli fazla

izledilini

ortaya glkdmr$trr (2'7).

Kitle iletiqirn araqlarrndan gelcn bilgilerin ilk kar;rlaqacalr engel, bireysel f:rkhlklardrr. Muzalt'er $erif herhangi bir uyarrnrl iki kiqi iizerinde hatta aynr k;l i iizeriMc farkh zaman vc fi{kL kosullar alhnda ki. e&isi in aynl olamayacalrnr belirt-rniqtirr (28).

Ikinci engel ise bircyin dahil oldulu Srubun normlandr. Kiqilcre ula;an me-sajlar ancak grubun kurallarr ile uyu;abiliyorsa delilirrl sallayrcr dz.ellik kazanabilir (29). Uyesi bulunulan gruplar. ideolojik inanglar. toplumsal vc ekonomik stalii. zevk-ler ve tercihzevk-ler. her haberi[ dzcl bir $ckildc deuerlendirilmesi ne yol aqa9akt[. Habcr-lelrne, kille ilctilim araglan yoluyla. bir tinreklige gittiEi haldc, gcrek kamuoyu lider-leri. gerekse birirrcil gruplar deicrde bir <imekliEin sallaDmas t 6ilcmektedir.

Mesaj ile tutum arasurdaki bir diler engcl de "yoturl)lamadr". Uluslaratasl Kitle lleri$im Arallrmalan Mcrkezi (IAMCR) Balkanr Cees Harnelink in dediii

gi-bi,"

Medyalar, insanlarrn yorum yaprna dzgtirliiEiinii hentiz ellerinden ala-rnarruqlardt." (30). Yorumlarna aqamasrnda araya. bireyin duySularl hisleri. sczgile-ri. kitisel tecriibeleri ve bil8i drizeyi de g;nrektedir. Kitle iletigirn araqlarmm kamuo-yu olulturabilmesi igin ahcr kitlcde ki.iltr.ir ve bilgi ortakhEr da larttu.

Kitle ilctiqim araglarr kilileri e&ileme konusunda tek balua yelerli deEildir. Bazr aracr etkenlerin de medyalann yarattlgl etki o(arnlna uygun olmasr gerekmektc-dir. Katdr ki pek 9ok konuda, kitle iletiqim araglan da kendi iglerinde ,yorum konusun-da hemhkir ohnayabilirlcr. Aytrca, burada yayrn tekeli konusu son derece dnem ka-zanmaktadr. Kitle iletigim araglanmn miilkiyetinin bibirinden farkh ve balrmsz gevrelerin elinde olmasr, bireylerin baErmslz yorum yapabilme kapasitesini arttra-caktr.

(5)

iek barrna etkili oramayacaEmr, bunlann gazete makereleriyre destekrenmesi serek-tigini beliltmektedir (31). Nermir Abadan da bireylerin d;hit

oldu;f"r,

-f""**,

gruplara gcire, izledikleri gazerelerin belirli oldu!uirdan sciz edcr 13:1.

X,qili.-lul,u

esnek yorumlan izleyebiLnek igin tv dttrnda gunluk gazetelere

<te ih;iyag;utm;kta ancak bunu da yine kendi elilinrlerine uygun olaral segmektedirl"..

- " '

.

.

.Edirim diizcyi yiiksek kiqilcrin bilgi akrqr iginde, verilen bilgiyi ahna oranr daha yiiksekrir. Berkrnan ve Krlch.

dzell*le poiirit

Uilginin t,lruU

""nili u.,

"ui,r,

diizeyindeki gruplann polirik haberlcsmeyr gok sayr,Ja

ie

farklr

kayn;l"r;a;,';ld"

edcbileceEi varsayrmrna dayanarak kitle iletigim araglannrn etki giicunii smtrlamak_ tadu (33).

'Kitle iletiqim aragl:rnnrn en biiyiik etkileri, ahcllara inandrklan vc duymak istcdikleri haberleri vcrdiklcri zaman meydana gelir,,(34). Kirlc

iler;; ;;;;r,"

herhangi bir konuda rururn ya da davranrl

deli5iklili

yaratrnaaa ert<ifi

.l"t;f"ili

Lit_ lc, "kararsrzlar" grubudur (35). Erki yararmanm kolay olabileccli bir aiger atalr

i*,

kamuoyunun daha ijnce tizerinde diiriiniip tavrr alrnadrlr, higb'ir <i"y"ig"

C"i"""t

grup normu vb. gibi engel mekanizmalanmn heniiz devreye ginlecligi ycni oliytar

ve durumlardrr.

B - Suskunluk Spirali

_

Bu kuram Alnalya'da 1965 segimlerinde. sonuglann son ana kadar belirsz olmasr ve segime gok az bir siire kala.karnuoytnda tlristiyan Dcmohatlaln kazana_ callna ait beklcnrinin lnzla yoEunla!hErnm gcizlenmcsi i_izerine olulturulmultur. Ka_

,lu:llldu,

dokuz ay boyunca higbir harckellilik gciriilnemcsine ralrnen br-r ani

deiigikli[in

[edeni ne olabilirdi? O ddnem de. kamuoyu ara;rrnnala-n yayrnlan_ marnrltl ve zaten her iki partinin heme herrrcn egit qansa sahip olarak gcinilnresi, bu tiirden bir ekilenme ihtimalini dc onadan kaldrryordu-E. N. Neuman inianlardaki bu yeteneEi. qevrelerindc daima hangi

giiri\lerin

agrhkra oldugunu. hangilerinin daha

fazla. onaylandlErnr anlamaya gallan. "netcdeyse, istatistiksel

bir

anlayrg giicii,,ola_ rak tammlamaktdu (36). Kiqiler, fikirlerini. goEunluk tarafindan uySun gdriildiigiinu anladftlafl zaman ifade ederler. Sosyal gruplar, bireyi benzeqmeyi bilmemekten do_

layr drqlayabitir. Kigiler toplumduur dtqlanma korkusuyl4 yalmzca ce:ra riski olma-yarl g6rii$lerini ag*lama ctilimindedirler (37). Bu siiregre spiral harekcre geger ve agftlanarnayan gdri\ler gerilemeye baglarken ifade edilen gttriiqler eg"rn"n bi, hiini_ yel kazanu.

III . KAMUOYU

ARASTIRMALARI

VE

ETKI

(6)

kamuovu kavtarnr 19. yiizyltda toplumbilimiDin geliqmesiyle tam bir anlam

ka-,*.rqi,t.

Topfu.tuf

yagamrn daha rafine hale getirilebileceli' insanlann

lay*

ol-iJf*

a"ft" iyi

*

y"l".r

kendi elleriyle kurabilecekleri di\iincesi sosyal bilimlerde a. J"n"yt"t

(".pitif)

amlhrmalara kaynakl* etmiltir'Bityle bir amagla

\e

bElayar

iu

urlrimutut jiinii.iizde

haugi amaqlara hianet etrnektedir? Besinci kuvvet olarak nitel"ndirilen kaimuoyu araqtfmalannrn eki giiciine yonelik gdrtiltcri genel olarak

!

grup altrnda tcPlaYabiliriz :

l- Kamuoyu aragtrrmalannm halka hizmet ediyor Sdriintiisij altlnda ashrlda

c8cme11 gitri.illete hizmet ettigini diiltiDenlet ;

2- ArEhrma sonuglarlnm fazla ctkili olmadrlrm' bu etki konusunun fazlaca abartddrEr giirii!iinde olanlar;

3- Kamuoyu ua|urmalannn halkrn taleplerini yansftlEml ve temsili demok-rasiye hizmet ettiEini savunanlar.

A - Kamuoyu Araltrmalanmn Yiinlendirme Etkisi

Kamuoyu araltumalan anlk lrcmcn her konuda yaprlmaya bElandlEnrdan'

a

ket yoluyla

"lde "ailen bilgilerin sislematik

agrdan giivcnilir olmadrgr' sesirn donernleriode segmenlerin tizgiirce karar vermelerini engelledili

vb

konularda elelthiler de daha gok yolunlalmaya baglarnqur'

Prof. Dr. Unsal Oskay'a giire."

ampirik

ar'ltrrmalar' kendi diinyalannda

smrl

dii{let kuran insanlann, hayata bakll agrllnnl deE\tirccek yerde''halihazlr'rn devamrni sallamaya yaramaktadr. Kamuolru ataltrrmalan bize insanlan sarsma-mamrzr, radikal bir degilirn itnermememizi aksi halde redde u$ayacagrmrzl sdyler-ler." (38).

Segirnlerden tince yaprlsn ve oylama iincesi haftalarda' adaylann ve bu aday-lan destekleyat topltmrsal kategorilerin konumlannl belirleyen araltmalar' kulku-suz gelitli adaytrrm kampanya straqiilerindc belli bir rasyonalizasyon saglarlal an-cak iiyasal bir mannlrn alevlend

dili

hileli bir tutumu da alevlendirirler (39)' Kamu-oyu araltltma.lanyla derlenen bitgil€t. politikacrlafln halka iinderlik etmelerini vc on-lara yeni mesajlar v€rmelerini engelleyebilirler.

Kamuoyunun nabzrnl elde tutnaya yalayan bu aralbrmalann giicii. iktidar partileri tarafindar\ baa elilimleri yozla5trrmak igin

kullanllabilt

Segmenlerin nez-dinde gegerli lemalann belidenmesi, politikac arda "cazibe" endilesi uyandrru ve si-yasal "arz" yerine siyasal "taleb'e ydnelim olabilir. Champaigne, kamuoyu

(7)

araltrrma-lannr, politikacrlar4 segmenleri

has

tuzaEa dii$iirebileceklerinin

yollalnr

giister-mekle suglamaktadr (40). Kamuoyu, politik alanla sosyal alanrn arabuluculik yeri olarak, srnrf ideolojilerine baskt ve

g*ar

gruplannrn girebileceli bir alan olulturur (41)- Karnuoyu araqtrmalannr bir vantroloEun sesini kuklalara vermesine benzeren G.Grunbcrg, kamuoyu araltrnnacllaiu ve politikacrlan basktn srnrfi olulturabilmek igin politika oyunlanu ydnlendirrnekle suglamakradr (42). Fransa'da yaprlan bir arajtrmada. iilkedeki aanlklarm sayBnu genel niifusa oranla gok fazla bulan ve bun lann higbir zaman Fransz niifusuna uyum saElayamayacaEm dijliinenlerin say$mrn gok yiiksek oldugu gdriilmiiltiir (43). Hatta, azrnl*lara segmc lrakkr verilmemesini isteyenleril oranr % 60-70'leri bulmaktadrr. B<iyle bir bilginirr polirikacryr azrnlft aleyhtan bir gizgi izlerne konusunda tahrik edebileceEi de gijz d;unde nrtulmaldu.

En ileri demokasilerde bile bazr tabular bulunabilir. Orne!in "ABD'de ya_ rarh da olsa, bir projcyi kamuoyuna reddettirmeDin yolu, onu, Amerikarlga aykfr olarak dalngalamakru (44).

Kamuoyu aragtrnnalannln segim ddnemlcri arasmda adeta yeni bir segirn illevi gijrnleyc ba$ladrF da elestirilcn konulafin balnda gelmektedir.

iki

segim arasr ddnemde politikacrlara, ancak gizli ve kapah oyla yapllan bir.cferandurr cn dogru bilgiyi vcrebilir. Karruoyu araqtrnnalan belirli durumlarda elilirnleri saptamakla yc_ tinmeli, anket sonuglanna, segim me$rutiyeti yiiklenilmemclidir.

Diinyada 1960 L yrllarda. akla gelen hemen her konuda yaprlan yoklamalarrn gittikge artmasr ilk kcz politikacrlann tepkisini gekmiqtir. Kamuoyu arartmalan, si, yaset alanmda zaten zayrl olan diiltinc. ya da harekct ijzerkliEini tehlikcye sokabile_ cak yeni bir rakip olarak g<;rtilmiiyiir (45). Ulkemizde ise ka[ruoyu arEtmalanmn politikac ardan gdrdiikleri rcpkiler, sonuglann partilerinin lehire ya da eleyhine ol-masma gtire delipbihnektedir. Omelin. 6.10.1991 tarihli Milliyer Gazetesi,nde

pan;

sinin oy kaybettilini gdstcren aratrmayla ilgili olarak DYP lstanbul

ll

Balkaninm demeci ytyledir (46) :

"Bu araltrma gok titiz yapllmamlltrr. Cidi olarak tekar edilnesi gerekir..."

Aym kilinin ar*et sonuglanndan birinci olarak gdriindiikleri zaman ki

demc-ci:

"Bakm, anketler de gitsteriliyor. Ben birinciyim. Oyum biraz daha artarsa tek ba$tna iktidara da gelirim."

Kamuoyu aragtumalanndan stratejik sonuglar grkanldrtrm ve bazr kide

(8)

tisim orsanlarrndan, seQmenin oy verme karannl etkileme amaclyla bazl uyarrlaJ yaprldrlim da gormekteyiz. ornegin I Ekjm l99l rarihli Cumhuriyet Cazelesinde bir kiile yazrsrndan (4?) :

"Kamuoyu araltrrmalarrndan 9*an sonug' DSP'nin

9o l-f ii aqamadrlr yolundadf. DSP millewek'ili grkara-caktu ama meclis te Srup kurmasr olaslhgr yoktur' Bdylece binlerce sosyal demokat oy 9<\r gidecektir. Biz inamyoruz ki,sosyal

de-mokat

seqmen satduyuludur ve oyunu bdlmeYecektir" "

Kamuoyu araltrmalan segmenin giigliiyii destekleme Stidiisiinii harekete gcgirebilir mi? Bando

e*isi

(band effect) olarak da adlandr an bu eEilimle birlikte. suskunluk spirali stiteci[in de i$lemeye ba$lamasr,

si

yasal yaqamr. pattilerin oy daEllrmrnl ne diizeyde e&ilemekledir? Zet Medya yiineticisi Do9.

Dr'

Sezgin

T0ziin'

segim <incesi karnuoyu aragtrrmalannda ilk partileri tahmin ctrnenin daha kolay oldulunu. astl 6nemli hatalarm kiigiik partilerin tahminlerinde

yan dlllnr

belirlerck' kiignk partilelde 7"5'in 7ol0 olarak tahmin edilmesinin' burada yofun-lEma olmasrna ya da partinin az oy alacagtmn belli olmaslnn kiigiik par-tilcrin oylannn daha da duqmesine sebcp olabilecelini bclirtmektedir (-18).

Kanuoyu araltrmalannda, segirr iincesi diilremde, oy olalrlarm-m agrklanolalrlarm-masl yalnrzca o zaman dilimilre ait bir gerqek olmakla birlikt'e' bu sonuqlann karnuda yarattrgr etki-Berqekte hak edilmeyen-bir hiiviyet oluqturabilmektedt. OrneEin bi! Partiniu, % 30 gibi bir oranla en yi.iksek oy oramna sahip goriinmesi onu kamuoyuldaki en melru pafli korumuna gegirecektir" (49). Yoklama sonuglartmn halka ilanmdan sonra. koalis-yon olmamasr, oylann daErtllmamasr Eibi dnetiler de sunulabilmekte ve pa.rtiler kampanya sEalejilerinr bu dolruhuda kullanabilmektedirler.

25 Ekim

l9l

tarihli Mitliyet Gazetesi'nde. bir reklam ajanst yetki-lisi. segim dncesi dijnemde, araqlrma sonuglannt

nas

kullandftlannt qoyle agrklryor (50) :

BaSn b.d DYP nin tek basru icida olamala-ca!rnr biliyorduk.Halkrmlzrn giigliiniin yanln-rda oldulunu

bilditimiz

igin tek balrnha

ikti-dar modelini geliStirdik,SHP nin oylanna gciz dikmiqtik.

(9)

Kamuoyu alaltrmalanna ydneltilen bir diEer eleltiri de elde edi-len bilSilerin felsefi igerikten yoksun olduEu yolundadrr. Anket yoluyla bilgi topla$ada en gok balvurulan y6ntem olan "kapah uglu soru" ydnte, mi* bazl sak$calan da beraberitrde getirmektedir. Ornelitr bir kasabaurn yal'rnura tennik santralin kurulmasryla

ilgili

olarak yaprlan bir ankette qevre korurnacrlann, kasabada yeni iE alant agllrnasll isteyenlerin. cncrji iiretimi aglslndaD bu santralin kurulnaslnl dii$iinenlerin, illerini bijy0lllle bcklentisi iginde olan esnatlaln.. birbirleriyle ilirtisiz olarak ankelc ver-dikleri cevaplar. topluca delerlendirildifinde, sonug olarak yalnrzca

iki

oran kalacaktu : Santraltn kurutnasrnr isteyenler.... istemeyenler... Bu

liir

deEcrlcndilnelerde, konunur uzlrliur olan kigilerin gtlriiqleriyle. konuyla ilgisi olnayan kiqilerin gtjriillcrinin drneklem endiliesiylc bir [nrlmasr da eleltirilcbilmektcdir.

Birbirlerine benzer ydntemlerle yapllan ara;hnnalann sonug-lannrn parti programsonug-lannrn birbirine benzemesinc yol agtr& izleyici an-kelleriylc televi4/on yayularru gittikge daha gok basitle{tirdigi ve

srra-danlaltrdrll.

klsacasr, kitle lakipgililine yol agarak bu siiregtc azrnIIln sesinin gittikge yok olnlasrna ve teleplerinin karylanmanlaslna yol aqtrEr da iddia edilmekledir.

B - Kamuoyu Ara$trtnalannrn

Srnrl E*isi

Kamuoyu ara$hnnalannu,

kilileri

ctkileme g0ciinnii sanll-drtrndan daha az olduEunu savunanlara gdre, bu aralhrmala! b;eyleri cr-kilenle giiciinc sahip biitiin diEer etkenlcr arasmda en az etkiye sahiptir. Ara$hrma sonuglar$dan kar$rlagtuma yapabilme olanaEr olmasr ncde-niyle. yine scaim konusuna ddnersck: 1983 yllnda. biit0n TiiLrkiye'de hal ta

d

ryada. Milliyctgi Dernokrasi Partisi'nin (MDP) birinci parti olacalr diiliiniilmesine raEmen segimdcn ancak tigiincu olarak grkabildili segirn-lcri ijnrek vcrebiliriz. MDP olayr kamuoyunun her zamai giiglii olam des-teklemediEine giizel bir drnektir.

Basurrr, karnuoyu araqtrmalannt. yorumlayank vennesi ve hata paylan dahilindcki kiigiik farklara raEmen oy sualamasr yapmasrna dik, kat geken Emre Kongar, kendi elegtirisine qdyle cevap vermektedir :

"Basnrrn destekli yayln yapmasl sonuglan e&ilemez. Tam tersine, segim sonunda

diit

krnklEmr arftracaEr igin siyasal destelin daha da kaybedilmesine yol agar." (52)

(10)

Ozellikle, politika konusunda liiphecilik eEiliminin diter alanladan daha

be-lirgin oldulunu

gdrmekteyiz.

Le

Monde/ Sofrcs tarafrndan yaprlan

biiyiik

bir aralllrlnaya gore, Fransa'da halkrn 7o55'ilrin politikacrlarrn gok zengin olduklannr, %

44'0lun

gok eski

dil

kullandrklarrnr,

%

82'sinin ise gergefi siiylemediklerirri diitiiDdiildcri soDucuna vanlmqtr (53). Ulkcrniz,le ise TUSLAD tarafindan yaphnlan

bir

araltlnnaya gdre halkrn % 49,7'si siyasal kurumlanmrza Siiven duyarken, 7. gl..f iiniin orduya giiven duymakta olduiu gdritllnii$ttt (54). Halkrn sivil kurumlara olan giivensizlik duygusu vc cizellikle de. basrnrn yrpranmrqhfr. kamuoyu arattrnna lan11rn etki giiciinii azaltrcr etkenlerden biri olarak g<iriilebilir. Habcr kaynalrnrn giivenilirlik diizeyi ve etki giicii birbirine baEh iki olgudur.

AraJtrrnalirrln yijDlendirmc etkisinin fazla olrrradrlr gtiriigii, daha etkili olan diEcr fakrctrlciin varhlryla da desteklenrncktcdir. ArEtulna so uglannln. yayrnlan madan dnce ve sonraki ddnemleri arasrnda. segirn bcllgelerinin birbirlerinin oy dalrhmlrdan e&ilenmedikleri gdriilmektedir (55). Segimlerder ijlce, pani liderleri-nin bir lrafta siircyle yapt*.lan televizyoD konugrnal:ur segnrenler uzerindeki en etkili faktdr olarak her zaman birinci strayr korulnaktadr (56).

Kanruoyu aralt(malannrn. segmeni ctkilcmcmesi igin segirrlerden ancak belli bir siirc

ii

cesine kadar yayurl anabilrlcsilnacryla 24 Mays 1987'dc Avrupa Par-Iamcntosu tlyesi iki iilke teklif vermillir. Bu konuyu ara!trnlak iqin olu5turulan ko-misyon. ddrt ayhk bir inceleme devrcsi sonunda Avrupa Parlamelltosu. karruoyu araltrrnlrlannn segmenled etkileyen fakldrlcr arasrnda en sortda geldiEi sonucuna vararak, ba!laycr bir karar alnayr reddctmir; vc konuyu her iilkcnin kendi karanna brnkrnrqtLr (57).

Seymour Sudnan. ABD'de segiIn sonuqlafi duyurulduEurda hcntiz, oy venre i$lemine devam eden cyaleller araslnda yaP

arb

araltumada, oy dag

t

lnl dcEiiti-ren ijncrnli bir fark bulunamadrErru bclinmektcdf. Sudnan. Amerikan Istatistik Ku-rumuirun 1985 yrlndaki toplantrsmda sundulu bildirisindc,(58) ABD'de bazr eyalet-Ier arasrnda etkilenme yainiinden farkhhklar saPlatnakla bcraber, geniq olarak diiliiniildii-Eijndc bunuD yalnzca istatistiksel deiil. siyasal

bi

olgu olarak dlEerlendi-riltncsi gcrektiEfui belirturiqtir. Scgirn sonuqlarrnln clkisikonusunda yalnrzca. ge-kigrneli ohnayaca!r <incedeu bclli olan segitnlcrde. oy kullaruna oranmda 7al-5 arasr-nda ktigiik bir diiqiiq ihtimalinden siiz edilmcktedit.

Fransa da bir kamuoyu atalhrma lirketi ytjneticisi olan Michel Brule, kamuo-yu araltumala mn halkr delil, uzmanlan etkilediEiri. basm olmasa politika alamnda araqtrmalann ilgi gekicililinden sdz edilcmcyecegini savunmaktadr. (59)

(11)

belirsizliEi farkl kiihiirlerdc, farkh etkile! yaratabilecegi olasrhgmdan da kaynaklan-maktadu. ee$itli iilkelerde rgmenin giigliiyii destckleyecegi vaJsayrmma giire oylai-da biiyiik partiye yitnelnesi qektinde ya da ABD'de hafrf bir eEilimden * seqimi kaza-naca!l dnceden belli olan parti yandaqlannm segim sandtElna daha az ginikleri yolun-da kiigiik yitne\ler den sdz edilnektedir. Ancak bu eEilimlerin gok belirgin olmayrqr ve bu tiir y6ielimlcritr birdcn fazla e&i kaynaEtndan olu$an karmaqrk bir etkilenim siireci sonucu oluqabileceEi kaygNl, bu tiir araltmalann saylsal verilerle agrk olarak yaymlanmasrnr en azrudan

limdilik

engellemektedir.

C - Kamuoyu fualtrrnalanntn Olumlu lglevleri

Kamuoyu araltrmalannrn yaygmlaEmasryla birlikte.politikacrlar, seqmen-lcrin giiriilleri hakkulda salhktr bilgiler eldc etmeye ballamr\lardn. Bu geliqmeden dncc parti liderleri. karnuoyu hakJ<rnda sadece tahminlerdcn . olasrlklardan yola qftryorlardl. "Bclirli bir sislcme sahip olmayan kamtlara dayandrklarr igin.dnc€den talrminlcrin gogu yanh!tr giivcnilirliEi ltipheli kaynaklar.a dayanryordu,"(60). Karnu-oyu aralhrmalarr. stirckli dcliEim halilde olan bir ortamrn yalnrzca bir anrndaki Bdrijniimiinii yansrhrlar. Bu gdriiniim de daima sondan bir <ilrcekidir. Biz bu bilgryi aldrlrmrz anda bir dncckilrin deliqrnig ya da eskimil olabilecc!ini varsaymak zorun-dayrz. Alfred Sauvy. belli durumlarda. deEilirnlerin riim aynntrlnnyla saptanabilmcsi igin diizenli olarak yaprlan kamuoyu araqtfrnalannrn yara na ilarel ennektedir (61). Kamuoyu araltmnalannln periyodik olar?rk yapllmasrnm nedcnlcrinden biri dc sapta-nan dcEi!imlerin bir siircg olulumu igindc dclerlendirmeyc alrnabilmesi igindir. Delilimin yiin vc bigirni saplanarak bel;li projcksiyonla! yapnra olanafma sahip olu-nabilir.

"Sadece belli bir dijnemin verilerinden hareketle segirn sooucu ilan etrncye yiinelik birtakrrn kavramlalttmalardan hareket edilmcsi, gok iincmli yanrlmalarr giindeme getirebilir" (62).

Kamuoyu araltumalafi, politikacrlara, siyasal davranrg kolusundaki en elle tutulur bilgilcri saElayan kayDaklardr (63).

Kamuoyu araJtrmalanndan asrl bcklenmesi gereken itlev toplumda. yiineti-lenlerle ydnetenler arasmda iletilim saglamasr, taleplerin alagrdan yukanya iletilne-sinde arac

ft

ctmcsi olmahdu. Kamuoyu arajhrmalan a{rrl liberalizme kargr. politi-kacrlar ve medyalai birlc$tirerek. mevcut kamuoyuna

kalll

hareket ettikleri zaman, politikacrlara karlr bi! aEul* olu$urabilirler.

Kamuoyunun durumunun tesbiti giivenli bir yoldur giinkii tepkilerin riskle-rinden habersiz olarak, belli etkenleri bilmeden hareket elrnek politikac ar igin salq-ncaldr. Araltmalar onlara projelcrini gergekleqtirmek igin ftsat taturnaktadr. (64)

(12)

Konda'nrn yrineticisi Tarhan Erdem, kamuoyu araltfmalaflnln, partilelrn amaglanm delilse bile politikalannr. hedeflerini e&ilediiini, pek gok suistinale ve suniliklere agft bir alan olmalarma raEmcn basml partileri. scameni bilgilendirerek bir karnu hizmeti yapt*.laru belitmektedir (65).

Kamuoyu araltrmalafl, polilikacrlann ve siyasetbilimcilcrin iki segilrr arasr-nda ycni geliqen olay ve durumlardan elit olarak haberdiu olmalanm sa!lu. Brult, kamuoyu araltrmalan kullanrlmaya baglanmadan drce. segim analizlerinirr kopuk

bi

siireg iginde cercyan eltiEi gdrii$iindcdir. Brul6'ye gdre eskiden segimlcrin uzman-lara sunduEu bilgilcrden son.a, bir so raki segirn onlart dof,rulayrncaya kadar. uz-nlanlanrr ve politikacrlarrn analizlcrini yapacaklart uzun bir scssizlik periyoduna ddniiyiiyordu. Giintimiizle ise sandrklar kapandlEr zaman aralhrmalar, en azrndan scgmcnii deEi$imini tanrmaya ve tanrlrnaya yaratuaktadrlar, (66). J. Geer de arkcrlc-rin

iirettili

bilgilerin her zalnar miikcrnrnel olamayacaEmr kabul etmekle birlikte. giivenilir diizeyde olduklarft ve partilerlc politikac ann tutumlannr edcileyebilcceli gtirii5iindedir.J.Geer, bu sayedc pa.rtilcrin karnuoyuyla tizdeg bir parti programr lrazr-rlayabileceklcrini.

p:fti

lideri vc ekibinin bilgiyc dayah stratejilcr

olulturabilcccklc-rili

ve rakiplcriyle daha akllcr yollarla, Iniicadcle cdcbilne imkanna sahip olacak-lanm bclirtmcktcdir. (67)

Kamuoyu ara$tnnalarlnda clc altrran konularda uznranlann vc konu hiikl'r-nda yetcrli diizeyde bilBisi olmayan ki)ilerin gitriiiilerinin itmeklcm sistemi igitrde cldeEerde sayrlnasrun yanlq sonuglara yol agabilcceEi gttriiltine

karllft.

Lancclol bu clc:;tirirrin aynr rnaltrlla bakrldrirrrda geDel scgiurlerdc oy kullamna hakkr igiu de geqerli olacalrnr bclirtmcktedir. (68) Scqncnlcr, toplumdaki orlak diiliince akunlarl konusunda nc kadar

iyi

bilgilcndirilirlerse rniikcmnrel bilgiye o kadar daha gabuk ula$abilirler. (69)

Kamuoyu aragtrr ralarr. rtzelliklc belirli bir siireg gerektircn,

dcmokalik-lcgrne. gevre bililcinur gclilniesi vb. konulafda siirecrn

illeyilini

ve yijniinti gdsteren vazgegilmez vcri elemanlarrdr.

D- Kamuoyu Ara;trnnalanna Tcpkilere Cevaplar

(Gdriilme Notlanndan)

PLAR'rn y<incticisi olal Biiletrt Tanl4 kamuoyu arastrmalannrn olutnsuz

e!

kileri olabileceline inanmadrklannr tam tersine, segmeni bilgilendirerek daha dolru karar vermesini sagladrklanru, basrna giincel bilgiler iirettiklerini sdylemckredir (70). Bu. bilgi verme iglevi, politikacrlar4 siyas.et bilimcilere hatta sosyal bilimlerin

diler

(13)

Kamuoyu aralhrmalartmn sonuglarrnm basrnda yaymlanmasryli:. en yiiksek oy alan partiye dolru

clilimin

annfr, kiigiik parrilcrin ise yokolma snrecine girdigi yolundaki eleltirilere kargrhk, Prof. Dr. Ilter Turan.arket sonucu en gok oy aldrlr Siiriilen partirin digcr partilere gdre eD biiyiik parri olma nireliEini dnceden elde cr-ti-Iini belirtmcktedir. (71).

Itof.

Dr. Ersin Kalaycrollu da l99l yrhnda

Dl?irin

scgirn-lcri kazanmasrnrn sebcbinin anket sonuqlaJryla ilgili olamayacagrlrl. bu partinin en yiiksek oy potansiyclille sahip

bi

parti olarak ikridara

gcldilini

bclirrmekredir.(72)

Prof. Dr. Kcnral Kurtulul, kamuoyu arallrinalannda rrranipulasyon konusu-nun taunamen ortadan kallonasl n. ankcl ydnlemlcrindcki sisle[latik hatalann gidc-rilmesiyle miimk0n olabileceEini belirtmcktcd;. (73)

Arkctlcrin kiigiik parlilcri yok edebileceli gdriiliinc katrlmayaD Ferhal Keu tel de bu siirecin tam tcrsi yiinde itlediEili. kiiqiik bir partinin dt' arrkel sonuqlan sayc-sindc cn azrndaD va! oldulunun kamuoyuna duyurulduEu goriiliindcdir. (7.1)

Prof. Dr. Muhittin Karabulut ise. asrl yanh$hfrn arallmna souuglan ile segirn sonuglannrn birbirini tutrnasr bcklcntisinde yaprldrlr gdriijiindcdu.. Karabulut'a gbre araltrmalar yalnrzca bir durum tcsbitidir ve Qeqirli defi5kcnlcre ba!h olarak segirn sonuglanndan sapnra gcisterebilirlcr. Kamuyu araltrrrnalarlntn rcddedilnresi dc miinkiiu deEildir. "Bu sistcmi rcddchnck. islatislik bilimini rcdderrnek dentcktir". ('75\

Kamuoyu ara$tmnalarr halkrn talcplerinin yukanya ilctilnesinde aracr gcirc-vi giinncktedir.

Dolru

Yol Parrisi Ba;kanr Stilcyman l)ernirclin siyasi iislubunu dcliltinnesinde. kamuoyu arEtnnalannrn da payr oldulunu sdyleyen Ferhat Kcntcl. kamuoyu arathrmalarlnrn uq noktalafl tcmsil etrnedili elcqtirisine kar$rhk olarak, bunda da yilre arqtrnnalann payl olmak iizrre bir "b0tiinldk iislubunuD" douduEunu savunmakladr. (76)

E - Kamuoyu Araqttrnalan ve Dcmokrasi

Demokasiler toplumda sosyal ve ekono

il

diizcyi

farkl

gruplann scslcri-nin dile gelirihncsiesasrna dayanlr. eogulcu toplunllarda kamuoyunun iktidarlan eF kilemesi scizkonusudur. Kamuoyunda hakim olan

giiriilleri

dikkate almayan bir ydnetim bigimirde dcmokrasinin i$leyilindcn sdz etnek miimkiin dcgildir.

"Karnuoyu" ise kavram olarak sosyal ve politik diinyanln arabuluculugu roliinii oynayan bir ortarndu. Halk:n yalmzca belirli periyodlarda bir araya gelerek oy kullanmalan ve bu oyla da temsilcilerini secmeleri gibi yiinetime dolrudan katrlma-lannr zorla.llran bu siiregte kamuo,{'l arqtfrnalaflnrn iinemi gittikge arknakad[. Bu

(14)

da yiinetim biQimlerinin liberalleqmesine ve kitle iletilim araqlanndaki Sehmeye pa-ralel bir geliqmedir.

Giiniimiizde aftk, medyaslz vc kamuo)ru araltrmasrz politika yoktur (77)-Politikacr-medya iliqkisi anrk gtiniiniizde, halk, kamuoyu ara$trnnalan, medya ve

politilac

ar arasrnda bastntrh bir ililkiye

ddnii

nii$tiir. Niltifer Gdle. eskidcn aydr-nlarrn halkr kurtarmaya gah$trklanru, halkrn nabzrnr ellerindc tuttuklarma iDardr-klafin giiniimiizdc ise topluma bir analist olarak bakrp anlarnaya galltrklaflnl

bclit'

mektedir. (78)

Medyalarrn geligmesi, kamuoyu aralttmalarrnrn yaygrnlagmasr ve

iletilim

uzmanlannln orlaya qrkrnasryla pek gok iilkede siyaset alalu dcgilime uEramlltlr (79). Orne!in. Fransa'da politikacrlar crr gok hargi konularla ugralmalannrn ister-diEini dErcnmek igin a kct sonuglanna baqvurmaktadr (80). Pek gok Bah iilkcsindc htikiimette Sdrev almrg olau bakanlarrtr galtgma tempolan. kanuoyu arashnnalanyla rakip cdilmektcdir. (81). Bazl durunllarda ise bakanlann ya da hiikiimet iiyelerinin g<lrevden ahnrnasrna iktidarlardan dnce kamuoyu karar vcrcbihrlckledir.

Ancak EaEdal demokasilcrdc bile her zaman ve hcr dulunrda karnuoyunun irzusuna rtyulduEunu stiylcmck zordur. Pck gok iilkede. kamuoyu ara\hnna kurum-larrnrn en

biiyiik ntiilfcrisi

hiikijrncllcrdir. Ancak pek gok konuda halkrn ne

dii:tiindtilii araltnlmakla bcrabct. alnun kararlar hcr zarnan bu dodrulluda olmaya-bilncktcdir. Kamuoyu kar| olsa da. istcnrneyen bir blEeye tcnrrik santral kurulabil-mckte. d$

ililkiler

istcnmcycn boyutlarda cereyan edebihncktedir. Giinccl

b;

iirnck olarak Rusya'dan kagarak Tijrkiye'ye Selen "beyaz balina" olayrm vcrebiliriz. Kamu-ouyunun balinanrn iilkcmizdc kahnasr yolundaki yogun istcEinc raEmcn iki iilkede

il-gili giirevlilerin karanyla balina iilkesine Beri gdndelilm\ti!.

lktidarlar. karnuoyunun isfeli doErultusunda karar almad*lar! zaman gcrel-likle, kendilerinin o konuda daha rasyoncl karar verebileceklerini ve halklnn igin daha

iyi olanr yapt*larlna iddia ehekledirlcr. (82)

Hcr zaman kamuoyunun dcdiEi olmasa da, dernokralikle ne egilinri vc ka-muoyu araltlnnalalmm. hcr zaman baglantrh oldulu yadsrnanlaz. "Ulkelerde de-mokasiye giriqle birliktc kamuoyu arallumalannm onayl grkr$r gecikmemcktcdir (83). Buna <imek olarak, lspanya'yr. Arjantin'i. Filipinleri <irnek verebiliriz. PIAR\n yiineticisi B. Tanla iilkemizde dc askeri yonctimler suasmda anketlerin lrcmen hemen sadece medya araltlrrnalanndan ibalet kaldlglnl. demokatiklelme sijrecine gegilmc-siyle, aratttmalann tam anlamryla kamuoyu ara$tmasr hiiviyetini hcmcn kaz anma-ya batladrEmr belirtmektedir (84). Dorninique Wolton. medanma-yalarm ve kamuoyu ara{tfmalannln ba{langlQta yad[ganmalanna ragmen artrk kabul edilmelerini, kide

(15)

toplumunda, demolcatik modelin adaptasyonunu saElamalarma bailamaktadrr. (85) Woholr'a 86re, kamuoyu ara$tlrmalan ve medyalarrn ayrrlmazhfr, kitle

demokrasile-nde halkn siyasal katrl nrm olumlu olarak etkilemektedir. (86)

Onceki yrllarda segirn sonuglan yalmzca ytlresel sonuglara dayanarak analiz cdilcbiliyordu. Cinsiyet, ya!. din, mezhcp, gelir diizeyi vb. de!iqkenlerin oy verme davranrynr nasrl etkilediii konusunda giivenilir bilgilcr, kamuoyu araltlrmalanyla gelmittir. (87)

Bcrknan ve Kitch'in de stjyledili gibi: "Bilgi demokasinin kayragrdr. Va-taldaglann, siyasi kararlarrn ahnmaslna katkrda bulurmasr beklenen toplumlarda, bu, csastrr. (88)

F - Totaliter Sistcmleide Kamuoyu Aralhnnalan

Y6neten ve ycinctilcn srmfin birbirinden altrlmaya ba5ladrlr her ddnemde ve her toplumda kamuoyu kavraml da dnem kazannraya ballarnrllr. Biittin rejimlcrde siyasal crk, bclli sorulllarya da dururnlar kaqrsrnda kamuoyunun gdrii$iinii dErenmek istemilitir. Dolayrsryla Bnniimiizdeki lekliylc olmasa da kamuoyu araltumalannrn, qc$i1li haber kaynaklan kullanrlarak eski baskrcr rejimlerde de ballamr! oldugunu sityleyebiliriz.

Ancak, baskrcr rcjimlerde kanruoyu yoklarnalarr. denrokratik rcjirnlcrde

ol-dulu

gibi

halkrn

Bdrii!

ve talepleriniD "alairdan yukanya", y6netici katlara ulaltrllmasl anraclyla kullamlnaz. Burada asll anlag "katnuoyunui nabatu elde tut-mak"(89) ve bunu "yukannm talepleri do$ultusunda kullalrabihnektir. Dolayrsryla bu rejimlerde s6z konusu olan "kamuoyu" terimi. dogasr gereli serb€stge olulan

dctil

"gijdiimlii" olarak yaratrlmaya gah$lan bir diiliinccler dcnretini kapsamaktadr.

SONUQ

"Bclirli konularda ya da tartentah bir sorun karlrsmda olulan tutum ve dav-ranlllar" olarak tanlmlanan "karnuoyu" konusunda. Eiirliilniizdc iki farkh

gdri\

orta-ya elkmlltu. Bunlardan ilki, kamuoyu ve bu ad altmda yaPllan ge$itli araltumalafln, ilk bak{ta, 'dcmokasiye ka&rda bulunuyor" gitriint0sii altmda, pasif kamuoyunun talepleriDi garprttlEr ve yiinlendirdiEi yolundadrr' Bu gitriile Sijre : Kamuoyu,

bilgi-den gok. duygu ve sezgilerire gdre hareket ettnektedir' istikalslz ve unu&and[; ilgisi kolayca ba$ka alanlara gekilebilecek durumdadr. Bu baflamda, kamuoyu aralbrma-lan da, topluma yeni bir bigim vermeye delil. var olamn yeniden iiretilmesine' bdyle-likle de, toplumun iirselenmiS bigimini pekigtirmeye yaramaktadr . Bibirine benzer

(16)

y6niemlerle yaprlan aDketlerin sonuqlan, reklam girkederinin, politikacrlann, gazete ve televizyonculann ellerinde dolalmakta. bu alanlardaki kigilerin hareket ve diitiince dzgitliiklerini. her gegen giin bi-raz daha krsrtlamaktadu. Politikacrlar

art*,

lralka <iDdcrlik ctrnek ve

hiatet

gdtiinnek degil. kitlcyi takip ederek, oylannr daha fazla arttrrabilmck telagrndadrlar. Kiiqiik paitiler gittikge yok olmakta, segmenler giiglU partilcrc ybuclmcktedir. lzleyici anketleri, Brezilya dizileri ve benzcri prog-ramlann yayrn srkllrnrn. gitgide a.rtrnasrna lcdcn olmaktadrr. Gazeteciler, yel)i ha, bcrlcr iirctrnck yerine halkm ilgisini gekecek basit. ellendirici konular aramakla me$guldiir. Bu durumda. insaular, ya;adrklan hayatr delerlendirebilecek elclririsel bir bakrg agrsr cdinebilme imkanxrdan lrer gegen giin

biru

daha yoksun hale gclmck, tedirlcr.

DiEer Bdrii! ise. kalnuoyunu oh.r;turan aktif-kat lncr gruplaln drlrnda. kitle, lcrin seslcrini duyurabilccekleri bir zelnin olarak. karnuoyunun dcrlcnmesirrin yararL olacalr ydniindcdir. Kalabal*lar arasrnda ezilip giden

aznl*

gdriigler. bu yolla ses-lerini duyurabilmektcdir. Kiigiik partilcr bu sayede, "biz de vanz" diycrek, az olsa.

sa-hip olduklan oy

ora

nr kitlclcrc ilan edcbilnrcktedirler. Krsacasr karnuoyu ve onun gctriillcrini dil€ getiren organlar. dolrudan demokasiye hizmet et nektedirlcr.

Bu konuda. kanruoyu araltlrnlalanna ydneltilcn olurnlu ya da olumsuz cle;ti-rilcrde

ort

( bir nokra oldulunu dzellille vurgulamak gerckrnektcdir. Her iki gdriil de karlluoyu araltrrnalarma hak etnrcdiEi ya da en azrndan kendisinin iistlcnrncdili gdrcvlcr yiiklcmcklcdir. Kanuoyu

araltlnnala

tek

bal

la, ne dcntokasiyc ne de cgcmcn giiglere hizmel ehlrek amacuu giitrnektedir.

A

ketlcr. bilirnsely<inlcnrlcrle yaprlmakladrr; ancak kuraursal diizeyde bilgi iirettiklcri iddiasrnda da deEildir; Ka-Dluoyu ara$tumalan yapan orgallar.saylsal olarak miimkiin olan en so rul, eD

gtive-nilir bilgi rnalzernesi toplayan kuruluqlardr-r. Kamuoyu dlgiimlcrinin. segim souug-larrnr iinceden bildirnrek gibi bir i5lcvi de yoktur. Bu arar;tumalarur ana a racr.

ozcl-liklc, bclirli bir

siireg izleyen durumlarda.

elilirnlerin.

duyarlLklann ve varsa delir;imlcril. lre y<indc olduEunu saplamak; her tiirlii yorum ve etkden ar.rnnr5 olarak 8ergege

e

yakrn bilgi iiretmekti. Dolayrsryla. dernokasilin igleyiline karkr ya da cngcl olulturmalan. arrcak dolayh yoldan bu bilgilerin kullanlll! leklire ve diEer l'akldrlerin de varhgrna baih bir erki konusu olabilir.

Kamuoyu aragtrnnalanmn bircyleri hig e&ilernedigini sdylemek de miinlkiJrl degildir. eaEda! demokasilerde. bireyin karar verme siirecinde, kendisini erkilcyen qok gelitli bilgi kayoaklar vardr. Ornelin. segim ddnemlerinde, segmenleri erkile-mek amacryla, gerek yUzyiize iligkiler yoluyla, gerekse dolayh olarak ailcden ba5la_ yarak gelitli sosyal guplardan. kanuoyu liderlerinden kd|e yazarlarmdan. siyasi par_

ti liderlerinin propaganda konulmalaflna kadar

pk

gok kaynakran bilgi akrnaktadu.

(17)

araqtfmalan ise segmen€, tarafslz ve yorumsuz bilgi sunar. Arashrmalar, oy verme davran4rm etkilemede, segmenlerin, en 9ok parti liderlerinin, televizyondaki gopa_ ganda konu$malanndan e&ilendiklerini gdsiermektedir. Kamuoyu araStu.malan ise, bu srralamada hentz en alt sralarda yer almaktadr.

Pasif kamuoyunun tartllmalr durumlar karqrsmdaki g<iriiqlerinin rasyonel olamayacagr konusun&li eletririler ise, A. Lancelot'un belirttifi gibi. ,'segmenin r_ry

hrllarma hakkr" iizerine de gcririlebilecek olan eleltirilerdir. Okuyucu ve izleyici an_

ketleri yiiziinden haber ve prograrnlarda kalitenin diilmesi, eglendirici. basit , suadan

dizi

ve programlann artmasnlda da izleyici anketlerinin tek ba{rna suQlannasr miimkiin deEildir. Bu araltlrmalar, rcklarnlarla ayakta duan basrnrn ckonom* rcka-bet ortamtrda baqvurdulu bir yoldur. Burada asll iizerinde dtiriiniilmesi gereken nok-ta ise, izleyiciden gelen taleplerin nitelik aglsmdan kiigiimsenmesi yerine, bu taleplcri doluran e&enlerin araltrllmasL olmahdr.

Kamuoyu aragtumalafl. bilimsel ydntemlerle, gerQeEe uygun verilcr elde et_ tiEi siirece, sorunlann g{iziimiinde, "var olamo saptanmasl" ndan korkrnak delil, daha doiruya ulagmak igin, daha gok bilgi kaynalr kullanmak gereklidir. Bclli koirularda, kamuoyunun ne diiliindiigiinii en saEl*h yoldan dErenmek de, bireylerin en dolal haklanndan biri olarak gdriilnelidir.

DIPNOTI,AR

(l) Bak. Duygu Sezer, Kamuoyu ve Drq Politika. Seving Maab., Ankara 1972, s. l_13;

Nennin Abadan, Halk Efkan. Yeni Matb., Ankara 1959., s. 13-31.

(2) Harwood L. Childs, "An lntroduction to Public Opinion Wiley ard Sons, New Yolk 194.0, s.4l " nak. Abadan. op.cit., s. 28.

(3) J.W. Lapiene, Opinion Publigue PUF, Paris 1958, s.3

(4) Williarn Allbig. Modern Public Opinion, Mac craw Hill, New york 1956. s.3 (5) Floyd H.

Allpo(

" Toward A Science of Public Opinion, public Opinion

euar-terly, 1937. ss.7-23" nak. Sezer,op. cir., s.9.

(6) Philip E. Converse, "Chalging Conseption of Public Opinion in the political

ko-cess", Public Opinion Quarterly, vol. 5l Univ. ofChicago Press, 1987. ss. 12-13.

(7) Munci Kapani. Politika Bilimine ciriq, 4. Baskr, Bilgi Yayrnevi, Istanbut 1988, s. 146.

(8) ibid, s. 148.

(9) A. Taner Kqlah, Siyaset Bilimi, A.U. BYYO Yay., Ankara 1987, s. 339. (10) Muzaffer

lerif,

Sosyal Kurallann Psikolojisi, Qer. Ismail Sandrkgrollu, Alan

(18)

(ll) ibid, s.95

1*i Bu gal4mada, aenek pozisyonundaki

diler

kiqiler den' yanhg cevaP vermeleri iizellikle istenmi$tir.

(12) qigdem Kagrtgrbaqr,lnsan ve lnsanlar' 3. Baskr' Sosyal Bilimler Derneli Yay' Ankara 1977. 56.

(13) ibid,s. 63. (14) Kqlah, op. , s.345.

(l5) Emre Kongar, Toplumsal Degi$me Kuramlafl ve Turkiye GergeEi,4 Baskr' Remzi Kitabevi. Istanbul 1985, s.259.

(16) Mendras Henri, "Elernents de Sociologie, Armand Colin' Paris, 1967. s;87" nak' Metin inceoElu, Giidiileme Yiintemlcri. A.U. BYYO Yay., Ankara 1985, s

l?'

(17) Krglah, op.cit., s. 141.

(18) Onaran, A. $erif, Kamuoyu, Filiz Kitabcvi, lstanbul 1984' s.42-43' (19) Hrfa Topuz, Segimlerde lletilim Politikalan Tiises Yay. lstanbul

l9l,

s 16 (20) Kongar, op. cit., s. 254

(21) Elihu Katz, "The Two Steps Flow of Communications" Public Opinion Quar-terly, s.21, Spring 1957; nak. Kongar. ldem.

(22) Gabriel Ahnond, The American People and Foreign Policy'New

York

Prager Publishers. 1960, s. 138. nak. Sezer' op. cit..s.79

(*)

Bah Almanyah bit sosyolog olan Elisabeth Noelle Neumarn, alahksrz olarak yaptr[r kamuo]'u ara:ttrmalannda hig yantlmamr! olmasryla tanlnmaktadr'

(3)

E.N. Neumann, '1-a Spiral Dr.r Silence-Une Tlrr:orie dc L Opinion Publigue" Her'

mes. No:4, 1989, ss. 187.

(24) KrElah, op.cit., s.340-341

(5)

Herbert Hyman-Paul Sheasley, "Some Reasons Vhy Informaion Campaign Fa-il. Public Opinion Qr-rartrly, lL Fall, 1947. ss.412-442" nak. Kongar, op. cit.' s 259

(26) Berelson-Steiner. "Human Behavoi, Harcourt Brace and World Inc.' New York 1964. s.125-126 "nak Kongar' loc.cit..

(27) P. Lazarsfeld-B. Berelson-H€aude! "The People's Choise", Columbia Univ. Press, New York 1949. s.49" nak. Kongar Loc.cit.

(28) Muzaffcr, $erif, Sosyal Kurallann Psikolojisi, Qev. Ismail Sandrkgroflu, Alan Yay., lsr.nbul 1985. s. l2l.

(29) E. KaD-P. Lazarsfeld, "Personel Influence : The Part Played by People in The Flow of Mass Communicarion. Glencoe, lll : Free hess 1955. s. 8-9" nak. lrfan Erdolan-Korkmaz Alemdar,

lletilim

vc Toplum, Bilgi Yayrnevi, lst. 1990, s.75

(30) "Medya Elettirileri Dogrulandl', Cumhuriyet Cazetesi, 1.7.1991

(31) oya Tokgata "Tiirkiye'de Siyasa.l Reklamcrl*" , A.U. sBF 1990

Y

hEL s. 261-262.

(19)

Ankara. ss. 139.

(33) Ronald Berkman-Laura W. Kitch, "Media and Democracy" politics in The Me, dia Age, Mc Craw

Hill

Book Company, U.S.A., 1986 s. t39.

(34) B. Berclson- G.A.Steiner, Human Behavoir, op.cit.54G.54l. (35) Topuz. op.cit., s. 172.

(36) Jurgen kimbach, "Suskunluk Sarmah ve Soru kalrdlun Olulrurulmasl' Kamu-oyu Ara;ttmalan l. Uluslararasi Semp,ozyumu, Ankara 17-19 Ekim 1988, Ed. Muharrern Varol. A.U. BYYO Yay., Ankara 1990 s. 170.

(37) Heumann. op.. 182.

(*)

Bu dcyimi ilk kez Nermirr Abadan kullanmrgrrr.

(38) Unsal Oskay. Olretim ljycsi, M.U.llerilirn Fakiiltesi, Radyo ve Tv Biil. Ba;k., "Kamuoyu AraStrmalari' konulu gbriiimc. lstanbul 11.2,1992.

(39) Patrick Champagne, "Kamuoyu Yaratrnak, Ycni Siyasi Oyun", Qev. H0lya Tu-fan. Birikim, s.30, Ekim l99l ss.47.

(40)

tbi4

s.45-50 .

(41) Ferhat Kenlel, "Indusfialisation, Commurricarion et Rapports Socioux en Turgu-ie ct crr Mediterannee Orientale Depuis Un Si6cle". Uluslararast Paris Kolok-yumu, 27,29 Mayrs 1991.

(42) Gerard Crunberg, "Lcs Enuemis de Lbpinion ' Le Debat. n: 66 Septembrc-Oc-tobre 1991. ss.45.

(43) Muriel Humbcrtjean "[,es Frangais et Les imnrigr6s" Sofres Opinion Publigue, Gallirnard, 1984, s. 87.

(44) Alfred Sauvy. Kamu Oyu, lstanbul Reklam Yay, Isranbul 1974. s.ll. (45) Champagne, op. cit.. s.46

(46) Altan Oymen, "Ne Olmug Yani". Milliyet Gazetesi, 6.t0.1991

(47) Hikmer Qerinkaya "Politika Ciinltigii", Cumhuriyer Cazeresi I Ekim 1991.

(48) GiintaE

6zler,7rt

Medya Ydneticisi, "Kamuoyr.r

Araltrrmalari'

Konulu Giiriiqrne. Istanbul 13.2.1992.

(49) Ferhat Kentel,"Demokati Kamuoyu ve Siyasal lleti$ime Dair", Birikim, s:30, Ekim l99l. ss.4l.

(50) "Reklam Ajanslan igletrne Fakiilte;i Panelinde Bulultu", Milliyet ,Gazetesi 25 Ekim

l9l.

(*)

Kapah uglu soru yiintemine gdre hazrlanmr$ anketlerde kigiler sorulara kendi ciirnleleri ile degil, itnceden hazflanmll seqeneklerden birini segerek ccvap vcrirler,

(51) Emre Kongar. "Basm-Kamuoyu ArEbrmacllafl lli$kileri" Kamuoyu Araltrrma-Ian Semineri, Di.iz. Pazarlama ve Kamuolru Araqtumacrlan Demeli, lstanbul

12 Ekim 1991.

(52) Emre Kongar, "Kamuoyu fua$tumacrlan Saptnhyor". Medya, c:4, s:8. Ekim 199t

(20)

Gal-Iimard, 1984, s.53.

(54) Tiirk Toplumunu Degelleri, TUSLAD Aragtuma Raporu 1991.

(55) Erkani Keyman "Gnekleme Y<intcmleri" Kamuoyu fuagtrrmalart Semineri, Diz. Pazarlarna ve Kamuoyu Aratlrmacrlan Demegi, lshnbul 12 Ekim 1991. (56) Sezgin Tuziin, "Son Seqim Kampanyalarmda Kamuoyu Yoklamalan" Kamuoyu

Ara{t[malan l. Uluslararasr Sempozyumu, Ankara, Ed. Muharrem Varol, A.U. BYYO 1990. s.318.

(57) Btlent Talla" "Son Segirn Karnpanyalainda Kamuoyu Yoklatnalan", Kamuoyu Araltrrmalan l. Uluslararasr Sempozyumu, Ed. Muhanem Varol Ankara 1988, s. 339-340.

(58) Seymour Sudman "Do Exit Polls Influence Voting Behavoir" Public Opinion Quafierly, vol:50, The Univ. ofChicago Press. 1986, ss. 337-339.

(59) Michel Brul6, LEmpirc dc Sondages, Trarlsparence ou Manipulation. Ed. Robert laffont. Pais 1990, s. 80.

(60) John G.Geer, "Critical Realigment and The Public Opinion Poll" The Joumal of Polirics, Arizona Slate University. vol : 53, no.2 May. 1991, s.434.

(61) Sauvy, op.cit.25. (62) Tiiziin. op.cit. s.302. (63) Geer, op.cit., s.450.

(64) Dominique Wolton. "Les Medias. Maillon Faible de la Communication Politi-que", Hermes, No.4, Paris 1989.

(65) Tarhan Erden, "Son Segirn Kampanyalarmda Kamuoyu Arallrmalan" Kafiuo-yu Araltrmalan L Uluslararasr Sempozyurnu. Ankara. l7-19 Ekim Ed. Mu-harrem Varol A.U. BYYO Yay. Ankara 1990, s.309.

(66) Bru16, op. cit. s.39 (67) Geer. op. cit. 434.

(68) Alain Laucelot "Sondages el Democratie" Opinion Publique- Sotres, Gallimard, 1984, s.256.

(69) Brul6, op.cilt., 162.

(70) Biilent Tanla. PIAR Ytireticisi, "Kamuoyu Araqtrrmalan" Konulu Gdriigme, lstanbul.15.l.l992.

(71) Ilter Turan, l.U.SBF itgretim iiyesi, "Kamuoyu Aralrrmalan" koiulu gdrii$me Istanbul. 20.11.1991.

(72) Ersin Kalaycroflu. B.U. SBF Olretim iiyesi "Kamuoyu Ariqrumalan" Konulu G<iriiqme, lsranbul 4.2.1992.

(73) Kemal Kurtulug Olretim [yesi, l.U. lgletrne Fak. Ogetim

Uyesi"

"Kamuouyu Ara$brmalan" Konulu Giiroqme, 6.1.1992.

(74) Ferhat Kentel, M.U. Siy. Bil. Fak. O!rctim G<irevtisi, "IGmuoyu Arathnnalan" Konulu Giiriiqme, 13.2.1992.

(75) Muhittin Karabulur, l.U. hl.Fak. Oyedrn Uyesi. "Kamuoyu

Aratrmalan"

Ko-nulu Cttdiqme, 17.2. 1992.

(21)

(76) Kentel. rdportaj, op.cit. (77) Wolron, op. cir. s.165.

(78) Niliifcr Giile, "Akrif

Kat

macr Gdzlem" Kamuoyu Ara5trmalan l. Uluslararasr Sernpozyumu, Ed. Muhanem Varol, A.U. BVVO Vay.,

,lntar"

I9OO s.:OS. (79)Jean Marie.Colombarri "Les prangais Jugent f_a

foftquei

Sofr"s-nJtic

ttini

on, callimard 1984. s. 18 19.

(80) Grunberg, op.cit., s.19. (81) Champagne. op.cit.. s. ,17.

(82) 8ru16, op.cit., s. 189.

(83) ibid, s.222.

(84) Tanla. rdportaj, op. cir. (85) Wolron. op.cir., s. 166.

(86) ibid.. s.167.

(87) Brule. op.cit., s.34.

(88) Berkrnan-Kitch. op.cir.. s. 322. (89) Onaran, op. cit., s.7.

KAYNAKqA

l-

Kitaplar:

ABADAN, Nermin, Halk Efkan. A.U.

ByyO

yay. Ankara I959.

AILBIC.

William, Modem public Opinion. Mac Graw Hill, New york 1956. BRULE. Michcl , L'eurpir dc Sondagcs. Ed. Robcrt Laffonr., paris 1990.

COLOMBANI J.Maric. "Les Frangais Jugenr La politiquc.'

Sofics Opinion publique . Gallirnard- 1985

ERDOdAN , lrfan, Korkmaz Alerndar, lleriqim ve Toplum. Bilgi yayrnevi. lsranbul 1990.

HUMBERTJEAN , Muriel ."Les Frangais er Les irnmigres,'. Sofrcs. Opinion

publi

quc, Callimard, 1985.

INCEOdLU, Merin. ciidiitemc yiinremleri. A.U.

Byyo

yav.. Ankara 1980. JAFFRE . Jcrorne , "L" Annee Poliiique :Les Dix lcEons' Sofrcs Opinion publique,

t981.

KAdfTQIBA$1, eiEdem. lnsan ve lnsanlar 3. Baskr. Sosyal Bilmler Dc,rne!i yay., Ankara 1977.

KAPANI , Munci. Politika Bilimine Giriq, 4. Baskr. Sosyat Bilimler Demeli yay., Ankara 1977.

KI$LAII.

Taner, Siyaset Bilimi, A.U.

ByyO

yay., Ankara 1987.

KONGAR, Emre. Toplumsal DeE&me Kuramlan ve Tiirkiye Gergefi,4. Baskr, Rcmzi Kitabevi. lstanbul 1985.

I,ANCELOT , Alain "Sondages et democrarie" Softes, Opinion publique, Gallimud, t984.

(22)

LA PIERRE, J.W. Opinion Publique, P.U.F.

' Peis 195?. ONARAN, A. $erif, Kamuoyu, Filiz Kitabevi' lstanbul 1984' SAUVY , Alfted, Kamu Oyu, Istanbul Reklam Yay' lstanbul 1984 SEZER , Duygu, Kalnuoyu ve Dq Politika. Sevinq Matb ' Ankara 1972'

$ERIF . Muzaffer, Sosyal Kurallarrn Psikolojisi, Qev' lsmail Sandrkgrotlu' Alan Yay.. lstanbul 1985.

TOPUZ ,

irfzr,

Segimlelde lletilim Politikalan, TUSES Yay , lstanbul l99l'

ll- Makaleler :

ABADAN .Nermin. "Kitle HaberleQme Vasrtalan" ,

A.0'

BYYO SBF Dergisi ' c' XV, s. l, Ankara 1960.

BERKMAN , Ronald-Laura

w.

Kitch, "Media and Democracy" Politics ill The Me'

dia Age , Mc Craw

Hill

Book Company , U S'A' 1986'

CHAMPAGI*{E , Patrick, "Kamuoyu Yaratmalq Yeni Siyasal Oyun". Qev Hiilya

Tu-fan. Birikim, no.30, Ekim 1991.

CONVERSE . E. Philip, "Changing ConsePtion of Public OPinion in The Political Process", Public Opiiion Quarterly, vol. 51, Univ. ofChicago kess' 1987' ss

ll-13.

QETINKAYA . Hikmet, "Politika Giinliilu" Cumhuriyet Gazetesi, I Ekim

l9L.

bEER. l. John. -C.iti.al Realigment and the Public OPinion Pool" Thc joumal ofPo'

lilics, Arizona State University. vol. 53.no.2, May l99l'

GRUNBERG . Cerard, "l,es Ennemis de L'Opinion" Le Debat no'66 Septcmre{)c-tobre l99l,

KENTEL . Ferhat "Demokasi, kamuoyu ve Siyasal lleti'ime Dair", Birikim no 30, Ekirn

l9l.

KONGAR , Emre "Kamuoyu Araltmnalall Saptrrhyor". Medya. c'4 s'8' ekirr I99l'

LANCELOI

Alain, "SordaScs et Demoqatie" Softes-OPinion Publique. Gallirnard 1984.

'MEDYA

ELE$TtRllfRl

DO6RUI-ANDI' , Cumhuriyet Gazetesi, I Temmuz 1991.

NEUMANN . Elizatreth N., "La Spirale Du Silence -Une Teorie Dc L'Opinion" Her-mes . no.4.,1989.

6YMEN , Altan "Nc Olnug Yani" Milliyet Gaz-etcsi" 6 Ekim l99l

"

REKLAM AJANSLARI ISLETME FAKULTESI PANELINDE BULU$TU". Milliyet Gazetesi, 25 Ekim l99l .

SUDMAN Seymour "Do Exit Polis Influence Voting Behavoir ?" Public Opinion Qu-arrcrly, vol:50, The Univ. ofChicago Prcss, 1986'

TOKGOZ , Oya ; Ttirkiyeue Siyasal Reklamcrhk". A.lJ. BYYO

Yrlldr

1990. WOLTON . Dominique, "Les Medias Maillon Faible de la Communication

Politi-que" Hermes n.4 1989.

(23)

(Seminer - Sempozyum - Rapor - Giiriiqme)

ERDEM, Tarhan "Son Segim Kampanyalannda Kamuoyu Araltrrmalan" Kamuoyr Ara5trmalan l. Uluslararasr Sempozyumu Ankar4 17-19 Ekim Ed_ Muharrem varol. A.U. BYYO Yay. Ankara t991,

GOLE,

Niliifer,

'Aktif Karrlmacr G<izlem", Kamuoyu Aralt!.malan l. Uluslararasr Sempozyumu Ed. Muharrern Varol. A.U. BYyO yay..Ankara 1990.

KALAYCIO6LU ,Ersin. B.0.SBF Olrerim iiyesi "Karnuoyu Aragtumalan ,, Konu-lu Giiriilme. istanbul. .1.2.1992.

KARABULUT . Muhirtin, I.U. Itl. Fak. OFetim iiyesi, "Kamuoyu Aratrlrmalan" ko-nulu gbrii!me. I\tanhul 17.:.1991 .

KENTEL .Fcrhat 3lndustrdialisation Communication et Rapports Sociaux

en

Tur-guie et en Mediteranncc Orientale Depuis Utr Siecle" Uluslararasr paris Ko-lokyurnu. 27-29 Mayrs l99l (Basrlmam\).

..., M.U. Siy. Bil. Fak. Olretirn Gijrevlisi. "Kamuoyu Ara;rrnnalan', konulu giiriilme. lstanbul 14.2.1992.

KEYMAN. Erkalri "Omckleme Ycintemlcri" Kamuoyu Aralrumalan Sernineri. Diiz. Pazarlama ve Karnuoyu Ara;hnnalan Demeli, Istanbul 12. Ekirn l99l (Basr-lmamrq).

KONGAR,Emre, "Basrn-Kamuoyu Araltrmacrlan

llilkileri",

Kamuoyu Araltrma-lan Semincri. Diiz. Pazarlanra ve Kamuoyu Ara;trnracrlan Dcnrcli. lstan-bul.12 Ekirn l99l (Basrlmarnr1;).

KURTULU$ . Kcrnal "Kamuoyu Ara\trinalan" Konulu Gdriigme lsranbul 6.1.1992.

LEIMBACH Jurgcn. "Suskunluk Sarnlah ve Soru KaErdnt Olu\turulmasi', Kamu-oyu Araltrnnalan l. Uluslararasr Sempozyurnu, Ankara l7-19 Ekirn I988, Ed Muharrem Varol. A.U. BYYO Yay., Ankara 1990.

OZLER, Gi.intaq Zet Mcdya YdDericisi. "Kamuoyu Aragrrmalari' Konulu

cij

i$me, Istanbul 13.2.1992.

TANLA. Biilent. "Son Scqinr Kampanyalannda Karnuoyu Yoklamalarr" Karnuoyu Aralhrmalan l. Uluslararasr Serrrpozyumu, Ed. Muhancm Varol Ankara

1988.

--- , "Karnuoyu Ara$trnnalari' Konulu Cdrtiqme, lstanbul 15.1.1992.

TURAN , llter. l.U.SBF Olrctim iiyesi, "Kamuoyu Alaltrrmalan" KoDulu Gdriitme lstanbul. 20.11.1991.

TUSLAD, 'Tiirk Toplurnunun DeEerleri" Adh Ara$tnna Rafroru 1991.

TUZUN , Sezgin, "Son Segim Kampanyalalnda, Kamuoyu Yoklamalan", Kamuoyu

Araltrrmalarr

l.

Uluslararasr Sempozyumu. Ed. Muharrem Varol. A.U. BYYO Yay., Ankara 1990.

Referanslar

Benzer Belgeler

Değerler eğitimi açısından Lutfiyye-i Vehbî (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aşkın okunmaz kıyıları: Türk modernitesi ve mistik romans. Klasik Türk edebiyatında

Choleraesuis 在靜置培養液中可以表現 stdA 線毛基因,進 而有 StdA 蛋白質的產生,而震盪培養液及固態培養基均無法觀察到 stdA 線毛 基因表現或是

Girişimcilik eğitimi, başkaları için serbest meslek ve iş olanakları sağlayarak bir toplumun sosyal ve ekonomik kalkınmasında önemli bir rol oynamaktadır.

Özet: Bu makalede atefl nöbetleri yak›nmas›yla müracaat eden, s›tman›n akut dönem belirtilerini gösterip, daha son- ra dalakta subkapsüler hematom saptanan bir olgu ile,

Kamuoyu artan polis şiddeti ve işkence, durmayan ‘dur ihtarı’ cinayetlerine nasıl önlem alınabilir diye tartışırken Emniyet çok tart ışılacak bir karar aldı:

Bu bağlamda toplum olmak ve toplum olarak yaşayabilmek için belli etik kavramlar nezdinde kamuoyu oluşumuna gereksinim duyan insanlar, yeni medya teknolojileri sayesinde

Halkla ilişkiler, çok boyutlu faaliyetleri kapsar, sadece toplum ile kuruluş arasındaki süreçlerden oluşmaz.. Kuruluşun imajını etkileyecek kişi

karşısında, ülkenin herhangi bir bölgesinde ya da tümünde oluşan toplumun genel eğilimidir. 2) Uluslar arası ya da Dünya Kamuoyu: Ulusal.. ya da uluslar arası