Konya tarım makineleri kümesinin yenilikçilik analizi

(1)

T.C

SELÇUK ÜNİVERİSTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANA BİLİM DALI

ÜRETİM YÖNETİMİ VE PAZARLAMA BİLİM DALI

KONYA TARIM MAKİNELERİ KÜMESİNİN

YENİLİKÇİLİK ANALİZİ

BERNA SARIKAYA

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMAN

PROF.DR. MAHMUT TEKİN

Bu çalışma BAP tarafından 13203001 nolu yüksek lisans tez projesi olarak desteklenmiştir.

(2)

Tez Kabul Formu ... iii

Önsöz / Teşekkür ... iv

Özet ... v

Summary ... vi

Tablolar Listesi ... vii

Şekiller Listesi ... viii

Giriş ... 1

BİRİNCİ BÖLÜM TARIM ALET VE MAKİNELERİ KÜMELENMESİ 1.1. Tarım Alet ve Makineleri Tanımı...… 3

1.2. Dünya’da ve Türkiye’de Tarım Alet ve Makine Üretimi ...… 6

1.3. Konya’da Tarım Alet ve Makine Üretimi ...… 17

1.4. Konya Tarım Alet ve Makine Sektörü SWOT Analizi...… 20

1.5. Kümelenme Analizi ...… 22

1.6. Kümelenmenin İşletmelere Getirdikleri ...… 25

1.7. Rekabet Unsuru Olarak Kümelenme ...… 26

1.8. Literatür Araştırması...… 29

1.9 Dünya’da ve Türkiye’de Kümelenme Uygulamaları ...… 33

İKİNCİ BÖLÜM YENİLİK ANALİZİ 2.1.Küreselleşme Kavramı ...… 39

2.2.Küreselleşme ve Teknoloji ...… 40

2.3.Teknolojik Faktörler ...… 40

2.4. Küreselleşmenin Getirdikleri ve Teknoloji Yönetimi ...… 41

2.5. Yenilikçilik/İnovasyon ...… 44

2.6. Kümelenme ve Yenilikçilik İlişkisi...… 48

2.7. Eko Teknoloji ve Çevre Yönetimi ...… 55

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TARIM ALET VE MAKİNE KÜMELENMESİNDE YENİLİÇİLİK ANALİZİ 3.1.Yenilikçiliğin Bilim ve Teknolojik Alt Yapısı ...… 59

3.2.Tarım Alet ve Makineleri Sektöründeki Endüstriyel Dinamikler ...… 61

3.3.Konya Tarım Alet ve Makine Kümesi Üyelerine Yönelik İnceleme Bulguları … 65 3.4. Araştırma Sonuçlarının Değerlendirilmesi ve Öneriler...… 80

Kaynakça ... 85

Ekler ... 93

Ek 1:Anket Formu ... 93

Ek 2:Konya Tarım Makineleri Kümesinde Yer Alan İşletmelerin Listesi ... 98

(3)

(4)

(5)

(6)

TEŞEKKÜR

Çalışmamım gerçekleşmesinde katkı ve tavsiyelerini esirgemeyen başta değerli hocam Prof.Dr. Mahmut Tekin’e, çalışmama her daim katkı sağlayan Prof.Dr. Kenan Peker’e ayrıca Selçuk Üniversitesi İşletme Ana Bilim Dalı Öğretim Üyeleri ve çalışanlarına teşekkür ederim.

Eğitimim süresince yardımlarını ve katkılarını esirgemeyen ve her zaman desteklerini yanımda hissettiğim aileme de teşekkürü bir borç bilirim.

(7)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Öğr

enc

ini

n Adı Soyadı Berna SARIKAYA Numarası 114227021001

Ana Bilim /

Bilim Dalı İşletme / Üretim Yönetimi ve Pazarlama

Danışmanı Prof. Dr. Mahmut TEKİN

Tezin Adı Konya Tarım Makineleri Kümesinin Yenilikçilik

Analizi

ÖZET

Asrımız, teknolojik gelişmelerin doruğa çıktığı ve tarihin hiçbir devrinde erişemediği bir hızda bilimsel keşiflerin yapıldığı bir çağdır. Teknolojik gelişmelerin ve bilimsel keşiflerin insanlığa daha faydalı ve kullanılabilir olması adına yapılan çalışmalar hayata geçirildiğinde yenilik haline dönüşmektedir. Bu anlamda yapılacak olan araştırma neticesinde tarım makineleri kümesinin yenilikçiliğine değer katması planlanmaktadır.

Konya’da tarım makineleri kümesindeki işletmelerin yenilik düzeylerini görmeleri, yeni ve yenilikçi teknoloji üretmeleri, davranışlarını yönetmeleri açısından önemli çıktıları olacaktır. Zira, Konya tarım makineleri kümesinin elemanlarının teknoloji düzeyleri ile yeni ve yenilikçi teknolojiler ortaya konulacaktır. Bu durum Konya‘da ki firmaların kısa sürede yeni ve yenilikçi teknoloji üretmelerine katkı sağlayacaktır. Çalışmanın neticesinde diğer sektör kümelerinde de benzer çalışmaların yaygınlaşmasında örnek teşkil etmesi adına öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar kelimeler: Kümelenme, Konya Tarım makineleri, Yenilikçilik, Yenilik analizi

(8)

Öğr

enc

ini

n Adı Soyadı Berna SARIKAYA Numarası 114227021001

Ana Bilim /

Bilim Dalı İşletme / Üretim Yönetimi ve Pazarlama

Danışmanı Prof. Dr. Mahmut TEKİN

Tezin İngilizce Adı The Innovation Analysis of Agricultural Machinery Cluster in Konya

SUMMARY

Our epoch, the history of technological developments and peaked at a speed not have access to any transfer of an age where scientific discoveries. Technological developments and scientific discoveries made in the name of humanity, to be more useful and usable turns into innovation activities have been implemented. As a result of the research in this sense is planned to add value to innovation in agricultural equipmentset.

Levels of innovation in agricultural machinery enterprises in Konya see a set of new and innovative technology to produce, manage their behavior will be important in terms of outcomes. Levels of innovation in agricultural machinery enterprises in Konya see a set of new and innovative technology to produce, manage their behavior will be important in terms of outcomes. As a result of the expansion of the study to be an example of similar studies in other industry clusters in the name of the recommendations have been developed.

Keywords: Cluster, Agricultural Machinery, İnnovation, Analysis of İnnovation

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

(9)

TABLOLAR LİSTESİ

Sayfa No

Tablo 1.1. Almanya’daki Pazar Hacmi ... 7

Tablo 1.2. Fransa’daki Pazar Hacmi ... 8

Tablo 1.3. İngiltere’deki Pazar Hacmi ... 8

Tablo 1.4. Ürün Bazında Dünya Tarım Alet ve Makineleri İhracatı (Milyon ABD $) ...12

Tablo 1.5. Ürün Bazında Dünya Tarım Alet ve Makineleri İthalatı (Milyon ABD $) ... 13

Tablo 1.6. Türkiye Tarım Traktörleri, Römorkları ve Motokültörler İhracatı (1000 ABD $) ... 15

Tablo 1.7.Ürün bazında Türkiye’nin Tarım Alet ve Makineleri İhracatı (1000 ABD $) ... 15

Tablo 1.8. Ürün bazında Türkiye’nin Tarım Alet ve Makineleri İthalatı (1000 ABD $) ... 16

Tablo 1.9. Konya ili Tarım Alet ve Makineleri Sektörü Üretim Kapasitesi Değerlendirmesi ... 19

Tablo 1.10. Sektörün SWOT Analizi ... 20

Tablo 1.11. Kümelenme İçin SWOT Analizi ... 23

Tablo 2.1. Kapalı İnovasyon – Açık İnovasyon ... 51

Tablo 3.1. İncelenen İşletmeler Hakkında Genel Bilgiler ... 67

Tablo 3.2. İncelenen İşletmelerde Yenilikçilik Anlayışı ... 68

Tablo 3.3. İncelenen İşletmelerin Yenilikçi Olma Nedenleri ... 69

Tablo 3.4.İşletmelerin SWOT Analizi ... 71

Tablo 3.5. İncelenen İşletmelerin Rekabet Üstü Olma Düşüncesine Karşı Tutumları .... 74

Tablo 3.6. İncelenen İşletmelerin Sektöründe Marka Olma Konusundaki Tutumları ... 75

Tablo 3.7. İncelenen İşletmelerin Kümelenme Faaliyetlerine Karşı Tutumları ... 78

(10)

ŞEKİLLER LİSTESİ

Sayfa No Şekil 1.1. Avrupa Birliği Tarım Alet ve Makineleri Üretim Hacmi-2011-Milyar Euro . 7

Şekil 1.2. Çin’in İthalat ve İhracat Rakamları ... 8

Şekil 1.3.Dünya Çapında Tarım Aletleri ve Traktör İhracat Yüzdeleri ... 9

Şekil 1.4. Dünya Çapında Tarım Aletleri ve Traktör İthalat Yüzdeleri ... 10

Şekil 1.5. Türkiye’deki Traktör Sayısı ... 14

Şekil 1.6. M.Porter’ın Elmas Modeli ve Birimleri ... 28

Şekil 1.7. Almanya Küme Destek Yapısı ... 35

Şekil 2.1.Teknolojinin Gelişimi ... 42

Şekil 2.2. Teknoloji Yönetiminde Ar-Ge’nin Yeri ... 43

Şekil 2.3. İnovasyonun Kaynakları ... 51

Şekil 2.4. Kapalı Ve Açık inovasyon Karşılaştırılması ... 52

Şekil 2.5. İnovasyon Süreç Modelleri – Bütünleştirilmiş Model ... 54

(11)

GİRİŞ

İçinde bulunduğumuz zaman teknolojik gelişmelerin göz açıp kapayıncaya kadar hızlı yayıldığı bir çağdır. Özellikle son otuz yılda her alanda yaşanan gelişmeler gerçekten inanılmaz hızla ilerlemektedir.

Bu yüzden işletmeler küresel rekabet ortamında varlıklarını devam ettirebilmeleri için ürünlerini, üretim yöntemlerini sürekli değiştirmek ve geliştirmek zorundadırlar. Yeni trendleri takip eden, küresel düşünen işletmeler faaliyetlerini artan bir ivmeyle sürdürürken; çağın gerisinde kalan, vizyonu dar işletmeler ise kısa bir süre sonra piyasadan silinip gitmektedir. Kümelenme ise bu değişime ayak uydurabilmek için en iyi örgütlenme modelidir. Bir grup içerisinde yer alan işletme kendi gücünün yanı sıra grubun gücünden de yararlanır. Çünkü hızlı değişen teknoloji ve ticaretin kuralları işletmeleri de daha iyi daha yenilikçi ve daha verimli olmaya zorlamaktadır. Bu anlamda işletmelerin bir araya gelmesi ve birlikte çalışması her zaman ve her konuda verimli bir yöntemdir. Kümelenme sadece işletmelerin aynı coğrafi bölgede yer almalarını ifade etmemektedir. Sektörün inovasyon/yenilikçilik sisteminin tanımlanması ve verimli hale getirilmesi üzerine çalışılan projeleri de kapsamaktadır. Buradaki değişimi yönetebilmek, rakiplerinin arasından sıyrılmak için de mutlaka inovasyon yani yenilikçilik de şarttır.

Makine imalat sanayi ise sanayileşmenin itici gücünü oluşturmaktadır. Ayrıca tarım sektörü beslenmeyi amaçlayan bir sektör olduğu ve insan sayısınında gün geçtikçe artması göz önüne alındığında bu sektörün ve yan sektörlerinin gerileme göstermeyeceği aşikardır. Bu bilgiler ışığında, hızlı değişen teknoloji ve piyasa koşullarında faaliyet gösteren Konya tarım makineleri derneği üyelerinin faaliyet gösterdiği alandaki konumunun belirlenmesi, ileri teknoloji kullanımı, inovasyona karşı bakış açılarını ve ileriye dönük strateji ve amaçlarının belirlenmesi adına bir takım incelemeler yapılması gerekmektedir. Bu çalışma ile amaç: Konya tarım makineleri derneği üyelerinin sektörel bazda ileri teknoloji kullanımı, inovasyon ve Ar-ge konularında farkındalıklarını arttırmak, destekleyici birlikler sayesinde bölgesel yatırım imkanlarının arttırılması ve konu ile ilgili uygulanabilir projelerde artış sağlamadır. İşletmeler arasında bölgesel birliktelikleri güçlendirmek amacıyla geliştirilen ve “birlikten kuvvet doğar” anlayışına dayanan kümelenme yaklaşımının

(12)

ise yeni bir kalkınma modeli olarak değerlendirilmelidir. İşletmeler arası bilgi paylaşımı ve iletişim ağını güçlendirmek, birbirini besleyen işletmelerle bir üretim havuzunun oluşturulup hem ekonomik hem de ekolojik üretimin yapılması beklenen hedefler arasında yer almaktadır.

Çalışma teorik ve uygulama kısmı olarak ikiye ayrılmaktadır. Teorik bölüm ilgili konudaki bilimsel kitap makale araştırma, istatistiksel veriler vb. derlenerek hazırlanmıştır. Saha araştırmasında ise “ Konya Tarım Makineleri Kümesinin Yenilikçilik Analizi”ne ilişkin anket uygulanmasının değerlendirmesi yer almaktadır. Örneklem uzay Konya tarım makineleri kümelenme derneği üyesi olan yüz işletmedir. Anket uygulaması yüz yüze yapılmış olup direkt işletme sahipleri tarafından cevaplandırılmıştır. Anket analizlerinde ise SPSS programından yararlanılmıştır.

Analiz ve saha araştırmasının yer aldığı çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde çalışmanın kapsamı, gerekçesi, amacı ve yöntemi yer almaktadır. Birinci bölümde tarım alet ve makineleri kümelenmesi hakkında tanım ve genel açıklamalar yer almaktadır. İkinci bölümde küreselleşmenin getirdikleri, teknoloji yönetimi ve inovasyon kavramlarıyla kümelenme ve yenilikçilik tanımının karşılaştırılması yapılmış ve yenilik analizi işlenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümü uygulama kısmı olup “Tarım alet ve makine kümelenmesinde yenilikçilik” adı altında yer almaktadır. Anket uygulaması tesadüfi olmayan örnekleme ile altmış işletmeye uygulanmış ve yorumlanmıştır. Çalışmanın sonuç ve değerlendirmeler kısmında ise inceleme bulguları değerlendirilmiş olup işletmeler için geleceğe dönük öneriler yer almaktadır.

(13)

BİRİNCİ BÖLÜM

TARIM ALET VE MAKİNELERİ KÜMELENMESİ

Tarım makineleri sektörü tarıma hizmet eden makinelerin ve ekipmanların üretimini, ticaretini ve tüketimini kapsayan bir sanayi sektörüdür. Tarımsal mekanizasyon araçları olarak da bilinen bu ürünler tarımsal üretimde işgücü verimliliğini artıran, üretimde maliyetleri düşüren, zamandan tasarruf sağlayan ve sonunda ürün kalitesini ve verimliliğini artıran üretim girdilerini oluşturmaktadır. Bu bölümde tarım makinelerinin Dünyada Türkiye’de ve Konya’da üretimi, Konya tarım makineleri sektörüne dair SWOT analizi, kümelenme hakkında genel bilgiler, dünyada ve Türkiye’deki uygulamaları ve konu hakkında yapılan literatür araştırması incelenmektedir.

1.1. Tarım Alet ve Makineleri Tanımı

Tarım Alet ve Makineleri Sanayi, tarımsal üretimin tohum, gübre, su v.b. girdileri arasında yer alan ve uygulanan üretim teknolojisinin düzeyi oranında önemi artan tarımsal mekanizasyon girdisi için gerekli güç kaynağı, makine ve ekipmanların üretildiği bir sektördür. Aşağıda sıralı ürünler bu sektörün sınırları içinde yer almaktadır: Tarım traktörleri; tek-akslı motorlu çapalar (motokültörler), motorlu biçme makineleri; toprak işleme ve tohum yatağı hazırlama makine ve ekipmanları; ekim, dikim makine ve ekipmanları; gübreleme makineleri; bitki koruma ve sulama için araç ve donanımlar; hasat makineleri ve ekipmanları; ürün harmanlama, kurutma, savurma, temizleme, sınıflandırma, işleme için makine ve ekipmanlar; hayvansal üretim için makine ve ekipmanlar; tarla ve bahçe üretimi için diğer makine ve ekipmanlardır (8. Beş yıllık kalkınma planı Tarım Alet ve Makineleri Sanayi Özel İhtisas komisyonu raporu, 2001:2). Bu ürünler tarımsal üretimde işgücü verimliliğini artıran, maliyetleri düşüren, modern üretim teknolojilerinin kullanılmasını ve işlemlerin zamanında ve ihtiyaçlara uygun şekilde yapılmasını sağlayarak ürün kalitesini ve verimini artıran önemli bir tarımsal üretim girdileri grubunu oluşturmaktadır.

Tarım sektörü, gelişmekte olan tüm ülkelerde olduğu gibi, ülkemizde de ulusal ekonominin temelini oluşturmaktadır. İstihdamın sektörel dağılımına

(14)

bakıldığında 2011 verilerine göre toplam istihdamın yaklaşık % 26’sının tarım sektöründe çalıştığı görülmektedir. Böylesine büyük bir tarım sektörü neticesinde Türkiye’de güçlü bir tarımsal alet ve makine sektörü oluşmuştur.

Türkiye tarım alet ve makineleri sektörü, tarım alet ve makineleri sanayisi ve traktör sanayisi olmak üzere iki ana kategoriye ayrılmaktadır. Yaklaşık 1.000 adet tarım alet ve makineleri üreticisi ve ithalatçısı bulunmaktadır. Traktör sektöründe ise 22 firma faaliyet göstermektedir. Sektör yaklaşık 20.000 kişiye doğrudan istihdam sağlamaktadır (TC. Ekonomi Bakanlığı Tarım ve Makineleri Sektörü, Sektör Raporu, 2011:4).

Tarım Makineleri Sektörü, makine sektörü ile çiftçiyi buluşturan, çiftçi emeğini azaltan ve verimi arttıran bir sektördür. Tarım sektörü, tarım alet ve makineleri imalat sanayi sektörünce üretilen ürünlerin pazarı durumundadır. Bu nedenle, tarım sektöründe ortaya çıkan olumlu ya da olumsuz gelişmeler doğrudan bu sektöre yansımakta, bu sektördeki olgular da dolaylı biçimde tarım sektörünü etkilemektedir. “Tarım Alet ve Makineleri İmalat Sektörü”nün, tarım sektörü dikkate alınmasından bağımsız olarak irdelenmesi ve planlanması düşünülemez. Tarım sektörü için belirlenen hedefler, tarım alet ve makineleri sektörüne ilişkin plan çalışmalarında temel alınmak durumundadır. Günümüzde tarımda makineleşme süreci gıda kalitesi, verimlilik, küresel gıda krizlerinin önlenmesi için alınacak önlemler ve teknoloji kullanım konuları ekseninde gelişmektedir. Tarım ekonomisi içerisinde makine pazarının gelişimini tarım makinelerine yönelik talep yönlendirmekle birlikte çevre ile dost alternatif teknolojiler ile özellikle yenilikçi teknolojilerin kullanımı da önem kazanmaktadır. Dünya Gıda Örgütü verilerine göre tarım makineleri ve ekipmanları pazarı, tarım sektöründe görülen makineleşme sürecine bağımsız olarak gelişmektedir

(www.batem.gov.tr/yayinlar/kitapciklar/.../mekanizasyon.pdf, 2012).

Tarım alet ve makine sanayi, genel imalat sanayinin önemli dallarından biridir. Tarım alet ve makineleri imalat sanayi, imalat sanayini tarım sektörüne bağlayan işletmeler topluluğudur. Bu anlamda tarım alet ve makinelerinin işletme tipine, tarımsal yapıların etkisi göz ardı edilemez.

Türk tarımının yapısında; küçük tarım işletmeleri hakimdir. Gelişmekte olan ülkelerin tarım işletmelerinin yarısından fazlası küçük işletmelerdir. Küçük

(15)

işletmeler kendine yeter üretim yapabilen, bir başka ifadeyle iç tüketim için üretim yapan işletmelerdir. Tarımsal işletmelerin küçük olması, sermaye birikimini güçleştirmekte ve yatırımların genişlemesine imkan vermemektedir. Çünkü tarımsal ve tarım alet ve makine sanayinin yapısı birbirine bağlıdır. Özellikle tarım alet ve makine sanayine olan talebin, sürükleyicisi tarımsal yapılardır. Tarımsal yapıdaki oransal bir değişme ona bağlı her sanayiyi de oransal değiştirecektir. Tarım ve tarım alet makineleri sanayi arasındaki bu fonksiyonel ilişkide, tarım sektörü bağımsız, Tarım alet ve makineleri bağımlı değişken'dir. Bir başka ifade ile tarım sektörü (x), tarım alet ve makineleri (y) ise y=f(x)' dir. Tarım alet ve makineleri sanayine uygulanacak politika, tarım politikası doğrultusunda alınması, sanayileşmede daha etkin olacaktır. Birbirine bağlı bu iki sektörü ayrı düşünmek bu anlamda yanlış politikalar izlenmesine sebep olabilir.

Tarım alet ve makineleri imalat sanayinin, diğer sanayi kollarından ayıran en önemli özelliği, kalkınmaya kaynak olan tarıma girdi üretmesidir. Tarımsal işletmelerde üretim tekniği, tarımsal yapının belirleyici unsurudur.

Tarım alet ve makineleri üreten işletmelerin sipariş usulü ve ileri teknoloji ile üretim yapamamasının arkasında tarım işletmelerinin küçük olması yatmaktadır. Tarım alet ve makine üretimini etkileyen bir başka dışsal güç ise, makinelerin tamir ve bakımında çiftçinin karşılaştığı güçlüklerdir. Bu husus talebi de önemli ölçüde etkilemektedir

(http://www.tarimkutuphanesi.com/Tarim_alet_ve_makinalari_imalat_sanayinin_yap isi_(2)_Murat_ERGUN_Uzman_01269.html, 2012).

Genel olarak Türkiye’de son yıllarda tarım makineleri imalat sanayisinde yaşanan değişikliklerin yönü sorgulandığında, incelenen işletmelerin %95,2’sinin sektörün teknolojisinde, %83,3’ünün ise yasal düzenlemeler ve sorumluluklar ile kalite ve akreditasyon konularında olumlu yönde gelişmelerin yaşandığı görülmektedir (Toprak Su Dergisi, 2012:101).

(16)

1.2. Dünya’da ve Türkiye’de Tarım Alet ve Makine Üretimi

Dünya tarım alet ve makineleri imalat sanayi, yüksek düzeyde bütünleşmiş ve sürekli sayıları artan şirketler arasındaki bütünleşmelerin hakim olduğu bir iş sahasıdır. John Deere, Case New Holland ve AGCO gibi büyük firmaların çoğu ortak imalat yatırımlarına ve pek çok ülkeye yayılmış dağıtım kanallarına sahip çok uluslu şirketlerdir.

Gelişmekte olan ülkelerde tarımsal üretim, en önemli üretim sektörünü oluşturduğu için önemli; gelişmiş olan ülkelerde ise tarım, ülkenin kendi kendine yeterliliği ve sanayi sektörüne destek olma açısından önemlidir. Bu nedenle her ülkede tarım kesimi üretim artışı için; yapılan büyük yatırımlarla, bilimsel ve teknolojik kaynaklarca desteklenmektedir (8. Beş yıllık kalkınma planı Tarım Alet ve Makineleri Sanayi Özel İhtisas komisyonu raporu, 2001:4).

Bir işletmenin üreteceği makineler başlangıçta ülkenin toprak bütünlüğüyle de orantılı olarak tasarlanmakta ve üretilmektedir. ABD ve Kanada’da üretilen tarım alet ve makineleri temelde büyük ölçekli tarım işletmeciliğine hizmet etmektedir. Orta büyüklükteki makineler çoğunlukla Avrupa’da, hem Avrupalı firmalar hem de ABD’li firmalara bağlı firmalarca üretilmektedir. ABD ve Avrupa firmalarıyla yapılan lisans anlaşmaları veya ortak girişimler yolu ile Meksika, Brezilya ve Arjantin’de orta büyüklükte tarım makinesi üretimi önemli ölçüde artmıştır. Japonya küçük ölçekli ekipman pazarında liderdir. Bununla birlikte, Güney Kore, Hindistan, Tayvan ve Çin küçük ölçekli makine imalatındaki paylarını artırmaktadırlar (TC Ekonomi Bakanlığı tarım alet ve makineleri sektörü, Sektör Raporu, 2011:13).

Son yıllarda makine mühendisliği sanayinin diğer dallarında yaşanan olumlu gelişmeler gibi tarım makineleri sanayisi de hızlı bir büyüme göstermektedir. Özellikle bu sektörün başlıca üretim merkezi olan Almanya’da son üç yıl içerisinde büyüme rakamları oldukça artış göstermiştir. Başta Almanya ve Fransa olmak üzere Batı Avrupa ülkeleri tarım makineleri sanayisi için en önemli pazarı oluşturmaktadır (http://www.makinebirlik.com/tr/tarim-makineleri-sektor-raporu, 2013).

(17)

Euro)

Şekil 1.1: Avrupa Birliği tarım alet ve makineleri üretim hacmi-2011 (Milyar

Kaynak: http://www.vdma.org/tr, 2012.

Avrupa birliği üyeleri tarım alet ve makine üretimine bakıldığında %20 oranıyla bu pazarın lideri konumunda olan Almanya görülmektedir. Almanya’nın üretimine bakıldığında en çok traktör ve biçme makineleri görülmektedir. Almanya’nın pazar hacmi ise Tablo 1.1’de gösterilmiştir.

Tablo1.1: Almanya’daki pazar hacmi

Almanya’daki Pazar Hacmi

2008 2009 2010 2011 Traktör 31.250 29.464 28.587 35.977 Biçerdöver 2.365 2.324 1.457 2.015 Press 2.597 2.077 1.915 2.144 Yem makinesi 524 456 608 695 Biçme makineleri 11.893 9.279 8.439 9.681 Diğer ekipmanlar 10.366 8.307 7.231 8.702 Kaynak: http://www.vdma.org/tr,2012.

(18)

Avrupa birliğinde bu pazara %18 oranıyla hakim olan Fransa’nın ise pazar hacmi Tablo1.2’de gösterilmiştir.

Tablo1.2: Fransa’daki pazar hacmi

Fransa’daki Pazar Hacmi

2008 2009 2010 2011 Traktör 40.716 36.800 29.123 35.409 Biçerdöver 2.671 2.455 1.637 2.008 Press 6.411 4.751 3.198 4.047 Yem makinesi 365 313. 240 296 Kaynak:http://www5.vdma.org/wps/portal/Home/de/Branchen/L/LT/Wirtschaft_und _Recht/LT_A_20120531_CG_Wirtschaftsbericht%202012_de?WCM_GLOBAL_C ONTEXT=/vdma/Home/de/Branchen/L/LT/Wirtschaft_und_Recht/LT_A_20120531 _CG_Wirtschaftsbericht%202012_de, 2012.

AB ülkeleri sektör içinde pazar payını teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek sektörde öncü konumuna gelmektedir. Üçüncü olarak %9 oranıyla pazar hacmine sahip İngiltere’nin üretimi Tablo1.3’de gösterilmiştir.

Tablo 1.3: İngiltere’deki pazar hacmi

İngiltere’deki Pazar Hacmi

2008 2009 2010 2011

Traktör 17.104 15.013 13.347 14.094

Biçerdöver 1.065 945 825 1.005

Press 2.000 1.820 1.600 1.545

(19)

Kaynak:http://www5.vdma.org/wps/portal/Home/de/Branchen/L/LT/Wirtschaft_und _Recht/LT_A_20120531_CG_Wirtschaftsbericht%202012_de?WCM_GLOBAL_C ONTEXT=/vdma/Home/de/Branchen/L/LT/Wirtschaft_und_Recht/LT_A_20120531 _CG_Wirtschaftsbericht%202012_de, 2012.

İhracatçı ülkeler arasında en önemli istisna Çin’dir. Çin, ucuz işgücü sayesinde her alanda olduğu gibi tarım alet ve makineleri sektöründe de ön plana çıkmayı başarmıştır. Özellikle uygun fiyatlı fakat düşük kaliteli alet ve makine üretiminde diğer ülkelere göre dünya pazarında daha avantajlı bir konumda bulunmaktadır. Çin’in Tarım alet ve makine sektöründe dış ticaret rakamları Şekil 1.2’de gösterilmiştir.

Şekil 1.2: Çin’in ithalat ve ihracat rakamları

Kaynak: Nationales Statistikamt, VDMA, http://www.vdma.org,2012.

Dünya çapında üretimi yapılan tarım alet ve makinelerinin ihracat rakamları göz önüne alınırsa 2011 yılında üretimde birinci olan Almanya yine ilk sırada yer almaktadır. Almanya’yı ABD, İtalya, Fransa ve Çin takip etmektedir.

(20)

Şekil 1.3: Dünya çapında tarım aletleri ve traktör ihracat yüzdeleri/2011

Kaynak:http://www5.vdma.org/wps/portal/Home/de/Branchen/L/LT/Wirtschaft_und _Recht/LT_A_20120531_CG_Wirtschaftsbericht%202012_de?WCM_GLOBAL_C ONTEXT=/vdma/Home/de/Branchen/L/LT/Wirtschaft_und_Recht/LT_A_20120531 _CG_Wirtschaftsbericht%202012_de, 2012.

Verband Deutscher Maschinen- und Anlagenbau (VDMA) – Alman Mühendisleri Federasyonu’nun 2011 ithalat yüzdelerine baktığımızda ise ABD, Fransa ve Almanya hem tarım makineleri hem de traktör ve aksamları ithal eden ülkelerin başında yer almaktadır. Sektör pazarında ABD ve Almanya’nın büyük yer edindiği hem ithalat hem de ihracat yüzdelerinden anlaşılmaktadır.

(21)

Şekil 1.4: Dünya çapında tarım aletleri ve traktör ithalat yüzdeleri/2011 Kaynak: http://www5.vdma.org/wps/portal/Home/de/Branchen/L/LT/Wirtschaft_und_Recht/ LT_A_20120531_CG_Wirtschaftsbericht%202012_de?WCM_GLOBAL_CONTEX T=/vdma/Home/de/Branchen/L/LT/Wirtschaft_und_Recht/LT_A_20120531_CG_W irtschaftsbericht%202012_de,2012.

Ürün bazında Dünya tarım alet ve makineleri ihracatına bakıldığında ise en çok zirai ilaçlama makineleri, ekim/dikim makineleri, hasat makineleri, biçerdöverler ve tarım alet ve aksamlarına harcama yapıldığı gözlemlenmektedir. Tablo 1.5’de ki

“Ürün Bazında Dünya Tarım Alet ve Makineleri İthalatı”na bakıldığında ise zirai ilaçlama

makineleri, ekim/dikim makineleri, çim biçme makineleri, biçerdöverler ve diğer hasat makineleri ve kümes hayvancılığına dair aksamların ithalatının yüksek seviyede olduğu görülmektedir.

(22)

ABD $)

Tablo 1.4: Ürün Bazında Dünya Tarım Alet ve Makineleri İhracatı (Milyon

GTİP ÜRÜN ADI 2008 2009 2010

8208.40 Tarım makineleri için

bıçak ve kesici ağızlar

405 340 302

8424.81 Zirai ilaçlama makineleri 2.992 2.381 2.783

8432.10 Pulluklar 511 410 361 8432.21 Diskli tırmıklar- diskarowlar 305 181 192 8432.29 Otları ayıklama ve çapalama makineleri(tırmık- kültivatör-rötovatör) 1.177 880 962

8432.30 Ekim ve dikim makineleri 1.563 1.139 1.132

8432.40 Gübreleme makineleri 390 259 293

8432.80 Toprağı islemeye mahsus

diğer makineler ile çimenlikler ve spor sahalar için silindirler

1.040 773 908

8432.90 Aksam ve parçalar(8432) 2.451 1.892 2.017

8433.11 Çim biçme makineleri-

motorlu olanlar

3.671 2.824 3.117

diğer

805 484 513

8433.20 Çayır biçme mak. 1.265 867 896

8433.30 Ot hazırlama mak. 654 413 453

8433.40 Ot ve saman balyalama

mak.

1.188 892 820

8433.51 Biçerdöverler 4.460 3.294 3.173

8433.52 Diğer harman mak. 231 226 237

8433.53 Kök ve yumru sökme

mak.

441 352 421

8433.59 Diğer hasat mak.(silaj

mak. Biçertoplarlar vs) 1.478 1.049 1.101 8433.60 Ürünleri ağırlık ve büyüklüklerine göre ayırmaya ve temizlemeye yarayan mak 565 469 530 8433.90 Aksam ve parçalar -8433 5.092 3.800 3.954 8434.10 Süt sağma mak. 427 295 292 8434.90 Aksam ve parçalar -8434 798 574 645

8436.10 Yem hazırlama mak 804 649 713

8436.21 Civciv çıkartma ve

büyütme mak. 146 120 217

8436.29 Kümes hayvancılığına

mahsus diğer mak.

1.086 898 1.318 8436.80 Ormancılığa ve arıcılığa mahsus mak. 2.204 1.355 1.826 8436.91 Aksam ve parçalar- 8436.21 ve8436.29 380 336 494 8436.99 Aksam ve parçalar- 8436.10 ve 8436.80 1.010 777 988 Toplam 37.539 27.949 30.629 Kaynak: www.ibp.gov.tr/pg/sektorpdf/sanayi/Tarım_alet_makineleri.pdf, 2013.

(23)

Tablo 1.5: Ürün Bazında Dünya Tarım Alet ve Makineleri İthalatı (Milyon ABD $)

GTİP ÜRÜN ADI 2008 2009 2010

8208.40 Tarım makineleri için

bıçak ve kesici ağızlar

452 388 335

8432.10 Pulluklar 447 340 317 8432.21 Diskli tırmıklar- diskarowlar 292 190 185 8432.29 Otları ayıklama ve çapalama makineleri(tırmık- kültivatör-rötovatör) 1.209 875 970

978 692 743

8432.90 Aksam ve parçalar-8432 2.402 1.849 1.904

motorlu olanlar

3.651 2.938 3.110

diğer

522 355 410

8433.20 Çayır biçme mak. 1.102 756 756

8433.30 Ot hazırlama mak. 597 394 398

8433.40 Ot ve saman balyalama

mak.

1.070 838 794

8433.51 Biçerdöverler 4.583 3.282 3.208

8433.52 Diğer harman mak. 140 99 109

8433.53 Kök ve yumru sökme

mak.

383 255 363

8433.59 Diğer hasat mak.(silaj

mak. Biçertoplarlar vs) 1.463 1.079 1.149 8433.60 Ürünleri ağırlık ve büyüklüklerine göre ayırmaya ve temizlemeye yarayan mak 498 415 490 8433.90 Aksam ve parçalar -8433 4.931 3.776 4.003 8434.10 Süt sağma mak. 483 351 401 8434.90 Aksam ve parçalar -8434 1.051 753 758

8436.10 Yem hazırlama mak. 686 520 615

8436.21 Civciv çıkartma ve

büyütme mak.

186 147 242

mahsus diğer mak.

898 715 1.059 8436.80 Ormancılığa ve arıcılığa mahsus mak. 2.110 1.316 1.821 8436.91 Aksam ve parçalar- 8436.21 ve8436.29 345 290 439 8436.99 Aksam ve parçalar- 8436.10 ve 8436.80 941 716 986 Toplam 36.197 26.905 29.381 Kaynak: www.ibp.gov.tr/pg/sektorpdf/sanayi/Tarım_alet_makineleri.pdf, 2013.

Türkiye’de ise tarım alet ve makineleri sektöründe yaklaşık 130 farklı alet ve makine üretimi yapılmaktadır. Ulusal anlamda tarım alet ve makineleri imalat

(24)

sanayisinin ürün yelpazesi içinde yer alan ürünler; Tarım traktörleri, biçerdöverler, tek-akslı motorlu çapalar (motokültörler), motorlu biçme makineleri, toprak isleme ve tohum yatağı hazırlama makine ve ekipmanı, ekim, dikim makine ve ekipmanı, gübreleme makineleri, bitki koruma ve sulama için araç ve donanımlar, hasat makineleri ve ekipmanı, ürün harmanlama, kurutma, savurma, temizleme, sınıflandırma, isleme için makine ve ekipmanı, hayvancılık için makine ve ekipmanlar ve tarla ve bahçe üretimi için diğer makine ve ekipmanı şeklinde sıralanmaktadır (http://www.kobishowroom.com/dis-ticaret/alici-firmalar/80-sektor- raporlari.html?start=40/Tarım alet ve makineleri raporu, İGEME, 2010:4).

Türk tarım makineleri sektörü, iç pazarının ihtiyaçlarını karşılamakta ve özellikle son yıllarda sektörün dış rekabete açılmasıyla ihracatta da önemli gelişmeler göstermektedir. İhracat değerindeki artışlar son dönemde gerçekleştirilen büyük oranda modernizasyon ve teknoloji yenileme ve yoğun uluslar arası pazarlama çabalarının bir sonucudur.

Türkiye’nin tarım makineleri ihracatında olduğu gibi ithalatı içerisinde de en fazla payı traktör almaktadır. Türk tarım makineleri sektörü daha çok küçük ve orta ölçekli tarım işletmeciliğine yönelik makinelerin üretimini yapmaktadır. Söz konusu mal grubu ihracatını ithalatın üzerine çıkarmak için geleneksel tarımdan modern tarıma geçiş sürecinin yaşandığı ülkelere ihracatı artırmak gerekmektedir Türk tarım ve ormancılık makineleri sektörü küresel rekabet gücüne ulaşmak için orta ve uzun vadede büyük ölçekli makineler ve teknoloji düzeyini geliştirmek zorundadır

(http://www.belgeler.com/blg/2mrk/tarim-makineleri-sektr-raporu, 2012).

Şekil 1.5: Türkiye’deki Traktör Sayısı

(25)

Türkiye’nin 2005-2011 yılları arasında traktör üretiminde bir dalgalanma olduğu görülse de son yıldaki artışın hiçte azımsanmayacak seviyede olduğu görülmektedir.

Küreselleşen dünyada her yıl artan nüfus artışının ve gıda ihtiyacının doğru orantılı yükselişi buna bağlı olarak tarım alet ve makineleri sektörünün de hiçbir zaman azalmayacağını ve her seferde daha çok gelişeceğinin işareti olmaktadır. Ayrıca tarım sektörüne yapılan yatırımların artması buna bağlı devlet desteklerinin olması bu tezi doğrular niteliktedir.

Tablo 1.6: Türkiye Tarım Traktörleri, Römorkları ve Motokültörler İhracatı (1000 ABD $) GTİP ÜRÜN ADI 2009 2010 2011 8701.10 Motokültörler 2.534 2.932 2.632 8701.90 Tarım traktörleri 178.699 195.428 219.413 8716.20 Römork ve yan römorklar 1.842 1.771 1.469 Toplam 183.075 200.131 223.514 Kaynak: www.ibp.gov.tr/pg/sektorpdf/sanayi/Tarım_alet_makineleri.pdf, 2013.

Ürün bazında Türkiye’nin tarım alet ve makineleri ihracatı Tablo1.7’de ve ithalatı ise Tablo 1,8’de gösterilmiştir. İhracat kalemlerinin en çok zirai ilaçlama makineleri, pulluklar, ekim/dikim makineleri ve küme hayvancılığına mahsus makinelerin; ithalat kalemlerinde ise zirai ilaçlama makineleri, ot ayıklama/çapalama makineleri, biçerdöverler ve diğer hasat makinelerinin yer aldığı görülmektedir.

ABD $)

Tablo 1.7: Ürün bazında Türkiye’nin Tarım Alet ve Makineleri İhracatı (1000

GTİP ÜRÜN ADI 2009 2010 2011

8208.40 Tarım makineleri için bıçak

ve kesici ağızlar

332 624 733

8432.10 Pulluklar 7.181 7.076 10.772

8432.21 Diskli tırmıklar- diskarowlar 2.153 1.989 4.172

8432.29 Otları ayıklama ve çapalama

makineleri(tırmık-kültivatör- rötovatör)

5.609 8.331 9.032

8432.40 Gübreleme makineleri 2.161 2.403 3.238

(26)

8432.90 Aksam ve parçalar-8432 6.431 8.082 12.594

motorlu olanlar

658 1.041 680

8433.19 Çim biçme makineleri-diğer 203 601 771

8433.20 Çayır biçme mak. 6.249 7.523 6.408

8433.30 Ot hazırlama mak. 678 784 1.183

8433.40 Ot ve saman balyalama mak. 2.502 11.283 4.117

8433.51 Biçerdöverler 389 1.879 400

8433.52 Diğer harman mak. 10.502 11.283 4.117

8433.53 Kök ve yumru sökme mak. 831 972 1.171

8433.59 Diğer hasat mak.(silaj mak.

Biçertoplarlar vs) 7.096 5.218 2.323

8433.60 Ürünleri ağırlık ve

büyüklüklerine göre ayırmaya ve temizlemeye yarayan mak

603 655 1.753

8433.90 Aksam ve parçalar -8433 14.803 17.047 26.480

8434.10 Süt sağma mak. 6.986 8.299 8.612

8436.10 Yem hazırlama mak 11.949 7.329 6.555

8436.21 Civciv çıkartma ve büyütme

mak.

943 2.422 2.875

mahsus diğer mak.

13.486 20.042 25.810 8436.80 Ormancılığa ve arıcılığa mahsus mak. 1.356 1.683 3.248 8436.91 Aksam ve parçalar-8436.21 ve 8436.29 1.843 2.502 2.310 8436.99 Aksam ve parçalar- 8436.10 ve 8436.80 4.120 4.211 11.374 Toplam 130.117 148.495 187.589 Toplam Kaynak: www.ibp.gov.tr/pg/sektorpdf/sanayi/Tarım_alet_makineleri.pdf, 2013. ABD $)

Tablo 1.8: Ürün bazında Türkiye’nin Tarım Alet ve Makineleri İthalatı (1000

GTİP ÜRÜN ADI 2009 2010 2011

8208.40 Tarım makineleri için bıçak ve

kesici ağızlar

1.601 2.410 3.349

8432.10 Pulluklar 71 66 148

8432.21 Diskli tırmıklar- diskarowlar 214 313 324

8432.29 Otları ayıklama ve çapalama

makineleri(tırmık-kültivatör- rötovatör)

8.395 18.925 31.622

8432.80 Toprağı islemeye mahsus diğer

makineler ile çimenlikler ve spor sahalar için silindirler

503 769 1.924

8432.90 Aksam ve parçalar(8432) 3.093 4.317 6.718

8433.11 Çim biçme makineleri-motorlu

olanlar

6.239 9.034 11.250

8433.19 Çim biçme makineleri-diğer 991 1.548 1.776

8433.20 Çayır biçme mak. 3.885 4.833 8.406

(27)

8433.40 Ot ve saman balyalama mak. 3.872 6.812 10.752

8433.51 Biçerdöverler 31.491 58.485 92.790

8433.52 Diğer harman mak. 563 3.229 939

8433.53 Kök ve yumru sökme mak. 3.032 3.708 3.141

8433.59 Diğer hasat mak.(silaj mak.

Biçertoplarlar vs) 4.834 11.033 51.888

8433.60 Ürünleri ağırlık ve

büyüklüklerine göre ayırmaya ve temizlemeye yarayan mak

11.556 14.712 15.716

8434.10 Süt sağma mak. 2.185 6.080 12.063

8436.10 Yem hazırlama mak 2.697 6.142 8.873

8436.21 Civciv çıkartma ve büyütme

mak.

4.471 10.522 9.782

8436.29 Kümes hayvancılığına mahsus

diğer mak. 7.075 20.474 19.433 8436.80 Ormancılığa ve arıcılığa mahsus mak. 1.108 3.451 4.658 8436.91 Aksam ve parçalar-8436.21 ve8436.29 606 2.437 1.810 8436.99 Aksam ve parçalar- 8436.10 ve 8436.80 2.657 3.112 4.886 Toplam 130.569 236.606 386.675 Toplam Kaynak: www.ibp.gov.tr/pg/sektorpdf/sanayi/Tarım_alet_makineleri.pdf, 2013.

1.3. Konya’da Tarım Alet ve Makineleri Üretimi ve Üretiminin Teknolojik Yapısı

Birçok ülkede olduğu gibi, Türkiye’de de makine imalatçılarının büyük çoğunluğu küçük ve orta ölçekli işletme (KOBİ) niteliğinde olup, bu yapı değişen ekonomik koşullara ve teknolojik gelişmelere karşı daha esnek ve hızlı cevap verme imkânı sağlamaktadır. Ancak bu çeviklik gelişim için yeterli değildir. Birçok ülke KOBİ’lerin hayata geçmesi, gelişmesi ve devamlılığını sağlaması adına onlar için elverişli ekonomik politikalardan yararlanmalarını sağlamaktadırlar.

Özellikle gelişmiş ülkeler bir rekabet stratejisi olarak KOBİ’lerin, ürün kalitelerini iyileştirmek ve teknik standartlar ile Avrupa Birliği standartlarına uyumlu hale gelebilmek için, AR-GE alanında eğitim, danışmanlık ve destek faaliyetlerine daha fazla ve kolay erişim imkanları sağlamaktadırlar. Bu anlamda ülkemizde imalat sektörüne yönelik AR-GE projelerine direk finansman desteği sağlayan devlet programları, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) ve TÜBİTAK bünyesindeki Teknoloji İzleme ve Değerlendirme Başkanlığı (TÜBİTAK-TİDEB) tarafından uzun vadeli destekleme kredileri vasıtasıyla uygulanmaktadır. Bu

(28)

kurumlar KOBİ yatırımlarını, AR-GE, çevre koruma, bölgesel kalkınma ve teknolojide öncelikli alanlara yatırım yapılmasını hedeflemektedirler.

Konya ‘da imalat sektöründe otomotiv yan sanayi ve döküm sanayi gibi ciddi gelişme gösteren üretim tesislerinin bulunması buna bağlı tarım alet ve makineleri sanayisinin de gelişmesini olumlu etkilemiştir.

Bölgede tarım alet ve makineleri sektöründe traktör, motokültör vb. gibi ileri teknoloji gerektiren ekipmanlar çok az miktarlarda üretilmekte, daha yoğun olarak bilinen teknolojilerin kullanıldığı toprak işleme, hasat-harman, ekim-dikim, ilaçlama, hayvancılık ekipmanları (süt sağım makineleri, suluklar vb.) ile tarım römorku üretiminin gerçekleştirildiği görülmektedir. İleri teknoloji gerektiren ürünlerin üretimi için gerekli yatırım ve altyapının olmadığı gözlenmektedir (Tarım alet ve makineleri sektörü değer zinciri analizi ve kümelenme çalışmaları Mevka, 2011:27).

Bu konuda daha gelişmiş düzeyde bulunan Türkiye’nin ilk dizel motor üreticisi Tümosan’ın bir fabrikası Konya’da bulunmaktadır. Ar-Ge ve inovasyon çalışmaları konusunda bölgedeki birçok işletmeden daha ileri bir seviyededir. Tümosan son 30 yılda toplam 170 bin adet dizel motor üretimi gerçekleştirmiştir. Dizel Motor üretim kapasitesi üç vardiyada yıllık 75.000 adettir. 50-85 hp arası 3 silindir ve 75 – 105 hp arası 4 silindirli dizel motor üretimi yapılmaktadır. Ayrıca Türkiye’de üretimi gerçekleştirilmeyen 115 - 125 hp traktörlerin TUBİTAK destekli Ar-Ge çalışmaları tamamlanmış olup, 2013 yılı Ocak ayından itibaren satışı planlanmaktadır (http://www.tumosan.com.tr, 2012).

Konya ilinde üretilen ürün sayısı anlamında tarımsal mekanizasyon araçlarının %62’ye yakın bir kısmı ekim-dikim-toprak işleme-gübreleme-işleme makineleri olarak yapılmakta, katma değer anlamında yüksek katma değerli ürünler üretimine yönelik faaliyetlerin yeterli düzeyde olmadığı belirlenmiştir. Katma değeri yüksek üretime yönelik olarak ta teknolojik altyapının iyileştirilmesi ve firmaların ar- ge/inovasyon faaliyetlerine yöneltilmesi yönündeki çalışmalara öncelik verilmesi önem taşımaktadır (Tarım alet ve makineleri sektörü değer zinciri analizi ve kümelenme çalışmaları Mevka, 2011:28).

Konya ili tarım alet ve makineleri sektörü üretim kapasitesi değerlendirmesi ise Tablo1.9’da verilmiştir.

(29)

Tablo 1.9: Konya ili Tarım Alet ve Makineleri Sektörü Üretim Kapasitesi Değerlendirmesi Ürün Tanımı Faaliyet Sayısı Pay (%) Kapasite Birim Pay (%) Toplam persone l Pay (%)

Traktör imalatı 2 0,74 16.000 Adet 2,52 485 7,46

Ekim-Dikim-Toprak işleme

makineleri 89 32,72 64.075 Adet

10,0

8 2.221 34,15

Gübreleme- İşleme makineleri 45 16,54 42.715 Adet 6,72 931 14,32

Hasat-harman makineleri 58 21,32 30.465 Adet 4,79 1.525 23,45

İlaçlama ekipmanları 12 4,41 230.711 Adet 36,2

9 212 3,26

Hayvancılıkla ilgili ekipman imalatı 38 13,97 235.016 Adet 36,9

6 693 10,66

Tarım römorku üretimi 15 5,51 3.024 Adet 0,48 300 4,61

Diğer tarım ve bahçecilik

ekipmanları 13 4,78 13.798 Adet 2,17 136 2,09

Tarım alet ve makineleri toplamı 272 100 635.804 Adet 100 6.503 100

Makine ve ekipmanların parçalarının imalatı 22 -437.939- 9.665.296 Adet- kg - - 318 -Sulama ekipmanları 8 - 10.836.30 0 Adet - 134 -TOPLAM 302 -11.910.04 3 - 9.665.296 Adet- kg - 6.955 -Kaynak: http://www.mevka.org.tr/Download.aspx?filePath=MJKcXlXrRSC+WGhxSgNXbA= =, 2013.

(30)

1.4. Konya Tarım Alet ve Makineleri Sektörü SWOT Analizi

SWOT analiziyle, firmanın güçlü ve zayıf yönleri ile fırsatları ve darboğazları sistematik bir ekip çalışması ile belirlenip önem sırasına sokularak faaliyetler bir eylem planına veya bir iş planına dönüştürülür. Konya tarım makineleri sektörünün SWOT analizi ise Tablo 1.10’da gösterilmiştir.

Tablo 1.10: Sektörün SWOT Analizi

Güçlü Yönler Zayıf Yönler

 Tarıma dayalı Makine İmalat Sanayindeki 50 yıllık bilgi birikimi ve deneyim, Sektörü destekleyici alt yapı tedarik ve sürdürülebilirliğin mevcut olması  Yüzyıllara dayanan bir tarım

geleneğinden gelen bölge halkının tarımsal mekanizasyona da doğallıkla ayak uydurması ve bu üretim, pazarlama ve satış sürecine kolay uyum sağlaması,

 Yöredeki son birkaç 10 yıl içerisindeki yoğun sınai faaliyet ve buna bağlı olarak yetişmiş insan gücü

 Bölgede otomotiv yan sanayinin gelişmesinin tarım alet ve makine sektörününde gelişimine olumlu etki yapması,

 Bölgenin tarım alet ve makine sektöründe düzenlenen fuarların ana merkezi olması,

 Küreselleşme süreciyle uyumlu rekabet gücü geliştirme potansiyeli,

 Yeterli, yüksek kalitede üretim becerisi  Kurulu, planlanan ve sistemi oturmuş

OSB’lerin varlığı,

 Bölgenin gelişmiş ve gelişmekte olan pazarlara yakınlığı

 Maliyet analizlerinin tam olarak yapılamaması,

 Kayıt dışı hammadde temin eden, eleman çalıştıran ve satan merdiven altı tabir edilen üretim sürecinin bütün tedbirlere rağmen varlığını idame ettirmesi,

 Düşük kapasite kullanım oranı,

 Sektörde mikro ölçekli işletmelerde eğitimli teknik personel çalıştırılmaması

 KOSGEB- TÜBİTAK – Kalkınma Ajanslarının desteklerinin yeterince bilinememesi / araştırılmaması ve buna bağlı olarak faydanılamaması

 Yurt dışı Pazar araştırması / potansiyel müşteri ziyaretleri ve Fuar desteklerinin bürokrasi ve evrak hazırlama külfeti bahaneleriyle sürekli göz ardı edilmesi,

 Özellikle aile şirketi şeklinde örgütlenmiş küçük işletmelerin kurumsallaşamaması konusunda profesyonelleşememesi

 Yoğun rekabet nedeniyle aşırı fiyat indirimleri ve buna bağlı olarak kar hadlerinin çok düşük limitlerde seyretmesi,

 Sistem dışı üretim yapan firmaların, denetim eksikliğinden dolayı ucuz maliyetli ancak kalitesiz mal üretimi,

(31)

 Rekabetçi işgücü maliyeti,

 Gelişim gösteren ihracat deneyimi,  Türkiye’de faaliyet gösteren küresel

firmaların sağladığı teknoloji ve bilgi transferi.

 Tarım makine sektörünün TR52 bölgesinde bölgesel ve sektörel önceliklerinden yararlanabilmesi

 Teknoparklar tarafından desteklenen kaliteli üniversitelerin mevcut olması

 Mevcut üniversitelerde ilgili alanlarda çalışmalar yapan teknoloji ve inovasyon birimlerinin bulunması

 Markalaşmış üretim bulunmaması/ azlığı, pazarlama faaliyetlerine yeterince ağırlık verilmemesi / verilememesi.

 İş birliğine dair iş ortaklığı kültürünün mevcut olmaması

 Teknoloji düzeyinin takip edilememesi işletmelerin yıllardır aynı ürünleri üretip yeniliğe kapalı olmaları

 İşletmelerin eko teknoloji ve çevre yönetimi konusunda bilgisiz olmaları

 Bölgede Ar-Ge biriminin öneminin yeterince anlaşılmamış olması bu birime sahip işletmelerin ise istenilen kapasitede üretken olmaması

Fırsatlar Tehditler

 Konya`da Otomotiv Yan Sanayinde gelişmesine paralel olarak yetişmiş teknik eleman ve deneyimli-birikimli insan kaynağının artışı ve yine buna bağlı olarak CNC tezgah ve makineleşmenin artışı,  İstanbul, Ankara, İzmir gibi metropollerde

iş bulamayan özellikle kalifiye dış ticaret elemanının iş fırsatlarının fazla oluşu nedeniyle Konya’da çalışmayı tercih etmeleri,

 Ankara-Konya ve Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projelerinin tamamlanmasından sonra Konya ve Ankara’nın 1 saat 15 dakikalık ulaşım ile adeta birbirlerinin birer banliyösü durumunda olacak oluşu,

 Hammadde tedarikçilerinin fiyat ve diğer şartları rekabet edebilir düzeye çekmeleri  Kullanılabilir devlet desteklerinin artması,  KOP projesinin tamamlanması ile sektörde

bir canlanmanın yaşanması.

 Çiftçinin gelir seviyelerinin düşmesi

 Teknolojiden kaynaklanan ürünlerdeki hızlı değişim,

 Türk Lirasının yabancı paralar karşısında değer kaybetmesi

 Tarım Kredi Kooperatifleri ile satış, vade, taksit, kredilendirme, banka muameleleri konusundaki sürekli uyumsuzluk halinin devam etmesi,

 Kurumsallaşmanın yeterli düzeyde olmaması  Yabancı sermayenin Türkiye`de üretimlerini artırması,

 Çin’de ihracatçının ürününün ihraç limanına / gümrüğüne kadar olan nakliyesinde devlet desteğinin devam etmesi; buna karşın ülkemizde henüz böyle bir uygulama düşünülmemesi.

 Ar-ge ve inovasyona yönelik desteklerden yararlanmanın zor olduğunun düşünülmesi ve hibelerden yararlanamayız düşüncesi

 Sektörde standartların olmamasından

(32)

 Bölgede açılan yeni üniversitelerin varlığıyla eğitim düzeyinin artması

kaynaklanan denetim eksikliği ve işletmelerin standart kalitede ürün üretiminde zorlanması  İş çevresinde ciddi güven eksikliğinin mevcut olması

 Sanayi –üniversite işbirliğinin yeterli düzeyde gelişmemiş olması ve üreticilerde ön yargı oluşması

Kaynak: Aydın Mehmet, Konya Pazar Araştırması Tarımsal Alet ve Ekipman, Eylül 2007, Adana Ticaret Borsası Dergisi Temmuz/Ağustos Baskısı Sayı:8 ve Bölgesel araştırma raporları serisi yayın no:7 Tarım alet ve makineleri sektörü değer zinciri analizi ve kümelenme çalışmaları, 2011.

1.5. Kümelenme Analizi

Kümelenme ABD’de Harward Üniversitesi Öğretim Üyesi Michael Porter’ın karşılaştırmalı üstünlük yaklaşımıyla ortaya çıkmış bir kavramdır. Michael Porter’ın 1990 yılında yayınlanan “Uluslar arası Rekabet Üstünlüğü” adlı çalışmasında küme elemanlarını açıklayan “Ulusal Üstünlük Karosu” kavramını geliştirmiştir. 2003 yılındaki çalışmasında ise Porter, bölgesel ekonomik performans hakkında temel unsurları incelemiştir. Porter, ABD ekonomisinde 1990-2000 dönemi için kümelenmelerin rolünü ve bölgesel ekonomilerin bileşimini değerlendirmiştir. Porter’ın kümelenme çalışmalarından sonra örnek olay çalışması yöntemi kümelenme analizlerinde tüm dünyada geniş ölçekte kullanılmaya başlanmıştır. (Gözek, 2012:5)

Kümelenme esasında günümüz toplumunda kalkınmanın temel unsuru “bilgi temelli ekonomik yapıda inovasyona yönelik üretimin teşviki” bunun yanı sıra yerel ekonomik kalkınma ise yerelin yaşam kalitesini bir üst seviyeye çıkarma olarak kabul edilmektedir.

Kümeleme analizi, hemen hemen tüm bilim alanlarında yararlanılan bir yöntemdir. Tıp, biyoloji, psikoloji, sosyoloji, arkeoloji gibi belirsizlik koşullarının ve karmaşık oluşumların bulunduğu bilim alanlarında ise daha yoğun olarak

(33)

yararlanılan bir yöntemdir. Örneğin, tıp alanında; hastalıkların sınıflandırılması, psikiyatride; paranoya, şizofreni gibi semptomların doğru sınıflandırılması (teşhis profilleri oluşturması), laboratuar bulguları ile klinik bulguların oluşturduğu veri matrislerinden hastalık alt gruplamalarının ya da yeni semptomların tanımlanması gibi amaçlarla kümeleme analizinden yararlanılmaktadır. (Özdamar, 1999:499)

Bu noktada daha net bilgi sunulması adına bir “Küme Ne Değildir?” sorusuna yanıt verilecek olunursa; Küme,

 Aynı işi yapanların yan yana gelmesi,

 Kamuya bağımlı sektörleşme,

 Rekabet gücünü artırmak için sihirli “formül” veya sihirli reçete,

 Kümelenme “yaratmak” ve kazananları seçmek,

 Kalıplaşmış tek bir program / yöntem değildir.

(http://www.tepav.org.tr/upload/files/haber/1255437510r3578.Kumelenmeler _ve_Rekabet_Gucu.pdf,2012)

Kümelenme çalışması yaparken girişimin hedeflerinin belirlenmesi, hedefe ulaşmak için olumlu ya da olumsuz iç ve dış faktörleri belirlemek amacıyla ise SWOT analizi yapmak gerekmektedir. Bu analiz stratejik ve planlamacı bir yapı oluşturarak hedefin yapılabilirlik düzeyini de belirlemektedir.

Türkiye’nin sanayi yapısı çoğunlukla KOBİ’lere dayandığı için küçük işletmeleri de kapsayacak bir SWOT analizi uygulaması hazırlanmıştır. Bu anlamda yapılacak olan SWOT analizi için güçlü ve zayıf yönleri fırsatları ve tehditleri şöyle sıralanabilir.

Tablo 1.11: Kümelenme için SWOT Analizi

Güçlü Yönler Zayıf Yönler

 KOBİ’ler Türk ekonomisinin temel unsurudur.

 Ulusal kaynakların mevcudiyeti: “doğal” iş yığılmaları

değerlendirilecektir.

 Destek mekanizmaları ile mevcut kurumlar arasında koordinasyon eksikliği

 “Üçlü sarmalın” (şirketler, kamu kuruluşları, üniversiteler) verimsiz

(34)

 Türkiye’de KOBİ’lere yönelik mevcut destek mekanizmaları ve alt yapılar (Kamu birimlerinin KOBİ

politikasındaki mevcut yapılardaki rolü güçlüdür.)

 Teknoparklar tarafından desteklenen kaliteli üniversitelerin mevcut olması

 Türkiye’de sürece liderlik edebilecek dinamik grupların mevcut olması.

 İç Pazar büyüklüğü (Türkiye dünyadaki en büyük 17. ekonomidir.)

 Genç, iyi eğitimli nüfus (küme gelişimini hedefleyecek kadar kalifiye olmasalar bile)

 Kümelere ve kümelenmeye yüksek ilgi (fakat bu ilgi, ortak bir anlayışa / vizyona dönüştürülmelidir)

 Kümelenme girişimlerini sürdürmek için yerel paydaş rolünü üstlenebilecek kurumların mevcudiyeti

çalışması

 Şirketlerin dolaysız ve bireysel maddi girişimlerine ilişkin beklentileri

 İş birliği ve iş ortaklığına dair iş kültürünün mevcut olmaması

 Kısmi olarak yetersiz olan altyapı ve taşımacılık sistemi

 Kamu ve özel kurumlarda kurumsallaşmanın yetersizliği

 Temel kümelenme süreçleri için yerel uygulama yapılarının mevcut olmaması

 Mesleki eğitimin yeterince değerlendirilmemesi

 Türkiye çapında AR-GE kapasitesinin henüz emekleme seviyesinde olması

 Kamu –özel sektör ortaklarının ender ve kırılgan olması

 Bölgede AR-GE kapasitesinin öneminin henüz yeterince anlaşılmamış olması

 Kümelenmeye ilişkin değişik algıların bulunması (Kümelere ve kümelenmeye ilişkin yüksek bir ilgi söz konusudur, fakat kavram henüz iyi

anlaşılamamıştır)

Fırsatlar Tehditler

 Daha fazla Ar-Ge gerçekleştirilmesi bilgi aktörlerinin karşılıklı değişimi ve yenilikçilik için fırsatlar

 Kümeler ve kümelenmeler, hızla değişen bir ekonomik çevrede esnekliği ve uyum sağlamayı geliştirmektedir

 Kümeler ve kümelenmeler yenilikçilik ve rekabet edebilirliği canlandırmak için uygun araçlardır.

 Potansiyel yerel paydaşların konumlarının net olmaması ve kapasitelerinde belirsizlik olması

 İş çevresinde ciddi güven eksikliğinin mevcut olması

 Kamu ve özel sektörde bilinçliliğin mevcut olmaması

 Bir kümelenme politikasının sahipliğini üstlenme konusunda isteksizlik

(35)

 Kümeler, uluslararası pazarlarda küçük işletmelerin rekabet avantajlarını geliştirmektedir: rekabet edebilirliğin gelişmesi, uluslararası pazarları anlama ve onlara açık olma

 Kümeler bölgelerarası işbirliğini kolaylaştırabilir

 Kümeler dahilinde ki KOBİ`ler, kritik kitle yararları (ölçek ekonomileri) sebebiyle, daha yüksek pazar paylarına ulaşmaktadır

 Kaynakları bir araya getirerek, küme dinamikleri verimlilik artışı

sağlamaktadır

 Kümeler imaj ve görünürlüğü

geliştirilebilirler ve DYY için bir çekim faktörü olabilirler.

 Kümelenme imalat kadar tarım ve hizmet sektörlerinde de yararlıdır.

 Küresel pazarlarda Türkiye’nin stratejik konumu

 AB katılım süreci hem finansman, hem de politika öğrenme konusunda bir fırsattır.

 İhracata odaklanmak uluslararası bağlantılar kurmak için bir olanak sunmaktadır.

 Belirli endüstrilerde ve kamu yönetiminin değişik düzeylerinde mevcut geleneksel dikey hiyerarşi yapılarının güçlü olması

 Hızla değişen ekonomik çevre koşulları

 Dünya ekonomilerinde küresel kriz yaşanması

 Öngörülebilir hukuki ve siyasi çevrenin mevcut olmaması

 Kurumların, değişik şirket kültürlerinin ve farklı çıkarların heterojen gruplarının yönetim becerilerinin eksikliği

Kaynak: Beyaz kitap, 2010:42.

1.6. Kümelenmenin İşletmelere Getirdikleri

Kümelenme ile sağlanan faydaların, yeni fikir geliştirme, nitelikli işgücü bulma, müşteri bulma, malzeme tedarikçisi bulma gibi konularda büyük işletmelere göre daha fazla zorlanan KOBİ’ler açısından daha önemli olduğu düşünülmektedir. Bu avantajlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:

(36)

 Küme içinde başta bilgi olmak üzere kaynaklara kolay ulaşım, verimliliği ve yenilikçiliği arttıracaktır.

 Yenilikçiliği teşvik eden yapısı ile kümeler sayesinde Ar-Ge faaliyetlerinde artış sağlanacaktır.

 Bilgi değişim maliyetleri azalacak ve böylece yenilikçilik de teşvik edilecektir.

 Yenilikçilik ve Ar-Ge maliyetleri azalacaktır.

 Tüm ortakların rekabet edebilirlikleri artacaktır.

 İşletmelerin müşteri ve tedarikçilerine ulaşması kolaylaşacaktır.

 Özellikle KOBİ’lerin uluslararası pazarlarda rekabet edebilme güçleri artacaktır.

 Bölgeler arası işbirlikleri kolaylaşacaktır.

 Küme içinde tüm ortakların dolayısıyla kaynakların bir araya getirilmesiyle verimlilik artışı yaşanacaktır

 Makro anlamda ülke, doğrudan yabancı yatırımlar açısından daha cazip hale gelecektir.

(http://www.izmirkumelenme.org/index.php/kumelenme/kuemelenme-nedir/90- turkce-tr/kuemelenme/158, 2012).

1.7. Rekabet Unsuru Olarak Kümelenme

İlk kez Porter tarafından kavramsal çerçevesi ve tanımlaması açık bir şekilde ortaya konulan küme; birbirleri ile ilişkili veya birbirlerinin tamamlayıcısı ürünler üreten ve satan kuruluşların sektör ve coğrafi temelde yoğunlaşmalarıdır.

(http://www.konyacluster.com/projeninhikayesi.asp, 2012)

Kümelenme projelerinin ilk basamağı, odaklanacak sektörün rekabetçilik düzeyinin belirlenmesidir. Bu aşama, sektörün güçlü ve zayıf yanlarının rekabet bağlamında ortaya konulmasını ve projenin gelecek aşamalarının nasıl şekilleneceğini de ortaya koyar. Bölgesel kalkınma projelerinin en yaygın şekli olan kümelenme de uluslar arası rekabet gücü yüksek sektöre odaklanmak önemli bir başarı unsurudur (http://innocentric.blogspot.com/2010/11/rekabet-analizi-yontemleri-elmas-

(37)

Kümelenmeyi bir arada tutan şeyler; alıcı-tedarikçi ilişkileri, ortak teknoloji, ortak alıcı ve dağıtım kanalları ile ortak işgücü havuzlarıdır. Aslında ekonomik çıkar, kümelenmedeki firmaları bir arada tutan en temel unsurdur. Bunun dışında sıklıkla ele alınan bir diğer olgu da, kümelenmedeki firmalar arasındaki güven ve işbirliğidir (http://www.izmirkumelenme.org/index.php/kumelenme/kuemelenme-nedir/14- sample-data-articles/157, 2012).

Porter tarafından ortaya atılan elmas modeli de kümelenmenin rekabet avantajını yükselttiğini ortaya koymaktadır. Kümeler, yenilikçi hareketleri ve oluşumları teşvik etmesi, yeni iş alanları yaratması ve en önemlisi de üretkenliği arttırmasıyla, küme ortaklarının rekabet avantajı kazanmalarında etkilidir.

Küme analizinde sıklıkla kullanılan bir yöntemde Michael E. Porter tarafından geliştirilen “Elmas Modeli”dir. Şekil 1.6’da da gösterildiği üzere kümenin iş çerçevesinin mevcut durumu diğer iki unsur (kamu kurumları ve iş birliği kurumları) ile desteklenen dört ana unsurda (faktör- girdi koşulları- talep koşulları ilgili ve destekleyici sektörler ve firma stratejisi artı rekabet ) analiz edilmektedir

(TC Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Küme Kolaylaştırıcıları için Uygulamalı Küme Geliştirme Kılavuzu, 2011:69).

Kümelenmeyi analitik çerçeve olarak Porter, Ulusların Rekabet Avantajı (1990) adlı kitabında “Rekabetçilik Elması” olarak ifade etmiştir. Yatırımı destekleyen ve sürdürülebilir gelişime uygun ortamla yerel rekabet ortamının olması: sektöre özel temel faktörler, talepkar yerel ve uluslararası alıcılar, ilgili firma ve tedarikçilere kolay erişim sağlamaktadır.

(38)

Şekil 1.6: M.Porter’ın Elmas Modeli ve Birimleri

Kaynak: Porter,1990:127.

Michael E. Porter, küme oluşumuna yol açan dört temel belirleyici faktör tanımlamıştır (TC Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Küme Kolaylaştırıcıları için Uygulamalı Küme Geliştirme Kılavuzu, 2011:16):

(39)

1. Üretim faktörlerinde bir başlangıç avantajı

2. Mevcut firmalar arasındaki rekabetin seviyesi ve mahiyeti 3. İlgili ve destekleyici sektörlerin/ iş kollarının varlığı

4. Özel talep koşulları özellikle bölge içerisindeki talebin sektörün gelişimine faydaları

Kümelenme politikasının etkin bir şekilde çalışması için hazırlanan küme rekabet edebilirlik ve yenilikçilik programının olası müdahale alanları da aşağıda verilmiştir (Beyaz Kitap, 2008: 28):

 KOBİ’ler arası ağ yapılarının oluşturulması; coğrafi yakınlaşma güvenilir sosyal ağ yapılarının kurulmasını kolaylaştırmaktadır.

 KOBİ’lerde nitelikli işgücünün istihdamı

 Üniversite-sanayi işbirliğinin sağlanması

 Bilginin yaygınlaştırılması

 Yenilikçilik altyapısının güçlendirilmesi

1.8. Literatür Araştırması

Kümelenme hakkında yapılan araştırmalar aşağıda verilmiştir.

Eiji Yamamura ve Inyong Shın, “Dynamics of Agglomeration Economies and Regional Industrial Structure: The Case of The Assembly Industry of The Greater Tokyo Region, 1960-2000” (2007) başlıklı araştırmalarında, Tokyo bölgesindeki kümelenmeyi ele aldıkları çalışmada, 1960-2000 dönemindeki montaj endüstrisi sayım verileri kullanılarak, inovasyonun ve taklidin nasıl uzun dönemli yarı- sözleşme networklerini (ağlarını) ve yığınlaşma ekonomilerinin işletimini meydana getirdiği hakkındaki bilgiyi genişletmeye çalışmıştır.Çalışmadan elde edilen temel bulgulara göre inovasyon zaman geçtikçe çekirdek bölgeden kıyılara doğru belirgin bir biçimde meydana gelme eğilimi içindedir ve etkinlik derecesi isteyerek bu bölgeler içinde artmaktadır ki bu bölgeler göreceli olarak küçük kuruluşlar tarafından is bölümünün gelişmiş olduğu yerlerdir (Yamamura ve Shın, 2007).

Wim Meeusen ve Michel Dumont’in “The Network of Subsidized and Spontaneous R&D Co- Operation Between Belgian and Foreign Firms, Research

(40)

Instıtutes and Universities: A Graph-Theoretical Approach”, (1998) adlı araştırmalarında: Belçikalı firmalar ve Belçikalı diğer bilgi altyapısını oluşturan aktörler (araştırma kurumları, üniversiteler ve hükümet ajansları) arasındaki AR-GE çalısmaları araştırılmıştır. Çalışma sonucunda, Belçika’daki firmalar, araştırma kurumları ve üniversitelerin AR-GE işbirliği networklerinin “grafik teorisi analizleri” ile ön sonuçları sunulmuştur. Belçikalı firmaların, ve Belçikalı diğer bilgi altyapısını olusturan aktörler arasındaki AR-GE anlaşmaları “güçlü” ve “zayıf” olarak sınıflandırılmıştır (Meeusen ve Dumont, 1998).

Europe Innova (2010) “European Cluster Organisation Directory”,Türkiye da dâhil olmak üzere 31 Avrupa ülkesinde yer alan kümelerin ülke ve sektörler bazında bir rehberi hazırlamıştır. Bu alandaki önemli araçlardan birisi olan Europe INNOVA yenilikçi işletmelerin yenilikleri hızla ve daha iyi şekilde geliştirebilmelerini teminen, Avrupagenelinde yürütülen inovasyon faaliyetlerini destekler nitelikteki yeni araç ve enstrümanların geliştirildiği ve sınandığı bir laboratuvar olmayı hedeflemektedir (Europa Innova, 2010).

Loet Leydesdorff ve Henry Etzkowitz’in (1998) “The Triple Helix as a model for innovation studies” adlı çalışmalarında 90’lı yılların ikinci yarısında bilgiye dayalı ekonomide inovasyon sürecini ve bilgiye dayalı inovasyon sistemlerini çözümlemek için ortaya koydukları Üçlü Helis Modeli son yirmi-yirmi beş yıldır, pazar ekonomilerinde, bir zamanlar birbirinden çok ayrı olan üç dünya -üniversite, sanayi, devlet- arasında bir yakınsama (“convergence”), bir örtüşme, olduğu tespitinden yola çıkılarak kurulmuştur (Leydesdorff ve Etzkowitz, 1998).

List, 1841’de yayımlanan “National System of Political Economy” (Ulusal Politik Ekonomi Sistemi) adlı eserinde, Almanya için bu yetkinleşmeyi mümkün kılacak bir teknoekonomi politikası ortaya atmıştır. List’e göre, B. Britanya’ya üstünlük kazandıran teknolojisiydi. Teknoloji, üretim makinelerinde, üretim yöntemlerinde, ürünlerde ‘yenilik’ yaratmayı; bu yenilikler de, üretimi artırmayı, prodüktiviteyi yükseltmeyi, dolayısıyla da, rekabet üstünlüğü ve kârı artırmayı sağladığı için önemliydi. Almanya, tıpkı B. Britanya gibi, işte bu yenilik yaratma becerisini kazanmalıydı; bunun için de, teknolojide yetkinlik kazanmaya ihtiyacı vardı. Yeniliği ve onun kaynağını oluşturan teknolojiyi yaratabilmek için, tıpkı B. Britanya gibi, Almanya da, bunu mümkün kılacak, kendi ulusal sistemini kurmalıydı.

(41)

Yani List’in Almanya için ortaya koyduğu teknoekonomi politikası, bu ulusal inovasyon sistemini kurmayı hedef almaktaydı (List, 1841).

Burleson, Winslow’in “Developing creativity, motivation, and self- actualization with learning systems”, (2005) adlı araştırmasında: Yaptığı kuramsal çalışmada bireylerin kendileri ile ilgili farkındalıkları ile birlikte bunları sağlayacak teknolojilerin öğrenmeyi, uzmanlığı ve yaratıcılığı arttıracak meta bilişsel yetenekleri geliştirmede önemli bir rolü olduğunu ifade etmektedir (Burleson, 2005).

Nguyen, Lemai ve Grame Shanks’in “A framework for understanding creativity in requirements engineering”, (2009) adlı araştırmalarında: gereksinimlerin ürüne dönüştürülmesi mühendisliğinde yaratıcılığın beş boyutu olarak ürün, süreç, konu alanı, birey ve sosyo-örgütsel bağlamı ifade etmiş, bu beş boyutun yaratıcı tasarımları oluşturmada nasıl etkili olacağını öne sürmüşlerdir (Nguyen, 2009).

Philip Cooke’in, Regional Innovation Systems: General Findings and Some New Evidence from Biotechnology Clusters”, (2002) yılında yaptığı çalışmada, biyo-teknoloji sektörü kümelenmesini incelemiştir. Çalışma, sektörel inovasyon sistemlerinin yerel bölgesel seviyede çalıştığını gösteren bir yol tanımlamış, buna Cambridge’den, Massachusetts’den ve İngiltere Cambridge’den örnekler vermiştir. Bölgesel inovasyon sektörleri tekil sektörlerden veya kümelenmelerden daha geniştir. Bunlardan bazıları büyüme performansları veya potansiyelleri nedeniyle politika desteğini alan stratejik önceliklere sahip olabilmektedir. Geçmişte rekabetçi olmayan sektörlere kamu desteği politika desteği verilirken günümüzde tam tersidir (Cooke, 2002).

Esben Andersen ve Morris Teubal’in, “High Tech Cluster Creation and Cluster Re- Configuration A System and A Policy Perspective” (1999) adlı çalışmalarında: İleri teknoloji kümelenmelerinin yapılanmasını araştırmış ve çalışma sonucunda ileri teknoloji kümelenmelerinin dinamik analizleri inovasyon sistemlerinin kavramsal çerçevesi ile birleştirilmiştir. Analizler içinde politikanın önemi açıkça ortaya çıkmıştır (Andersen ve Teubal, 1999).

Adamson, Ivana-Seddighi ve R. Hamid’in (2000) “Research and Development Activities by SMEs: A Regional Comparison (The West Midlands and the North East of England çalışmalarında: Teknoloji seviyesi ile Ar&Ge faaliyetleri