Redhouse'ın Türkçe Lügati Hakkında Mektubu

ilmi' Ara�ttrmalar 6, Istanbul 1998

REDHOUSE'IN TURK<;E LUGATi HAKKINDA MEKTUBU'

Ali ihsan GENCER .

ilk defa 1890 senesinde istanbul'da basilan (2 . basktsi 1923) ve daha sonralan Beyrut (1973), Mystic (Connecticut 1974-A.B.D.), istanbul ( 1978) da tlpkt bastm1an yaptlan Ti.irk<;e-ingilizce liigatiyle yakmdan tamdtgtmtz Sir James W. Redhouse'm hayat1 ve eserleri hakmdaki vesikalar dagm1k vc nadirdir. Bunlan bir araya getirerek ilk ciddi ara�ttrmayt yapan ve Onun bilinmeyen baz1 yonlerini de aydmhga <;tkartan, Ohio Devlet Dniversitesi mensuplanndan Carter V. Findley olmu§tur.

Esa� konumuza ge<;meden once, Carter V. Findley'm soz konusu ara�tmna­ smdan I ve elimizdeki baz1 kaynaklardan faydalanarak Redhouse'1n hayati hakkmda ktsaca bilgi vermek faydah olacakttr.

Seksen bir senelik hayat1 miiddetince Ti.irk kiiltiir ve bilim hayatma yapmt� oldugu hizmet1eri ile hakh bir §ohrete sahip olan Redhouse'nin hayatt ytllara gore, ii<; ana boliim i.izerinde, ele ahmp, incelenmesi yerinde olur. Bu ciimleden o1arak, Redhouse'nin hayatm1 i<;ine alan donemleri §U §eki1de stra1ayabiliriz:

1- Redhouse'm <;ocukluk ytllan (1811-1826) 2- Redhouse'nm Ti.irkiye donemi ( 1826-1853) 3-Redhouse'nin ingi 1tere donemi ( 1853-1892)

30 Arahk 18 1 1 tarihinde dogan Redhouse, be§ ya�mda yetim kalm1�t1r. 1819'da Christ Hospital'a girmi§ ve bu arada 1822 'de Mathematical School'da teknik bi1gi1er, yani, denizcilik, trigonometri ve haritacdtk gibi dersler okumu�tur. Okulda yabanc1 dil dersleri yoktu. Latince olabilecegi akla ge1ebilir. 1837 senesine kadar Franstzca ve Almanca'mn okutulmadtgt bu okulu bitiremeyen Redhouse,

**

Bu makalc llk dcfa Turk Ktiltuni, sayt: 200-202 , Ankara 1979'da yaymlam� olup. tckrar

gozdcn gcc,:mlcrek klt�elcrin ilavesiylc ycmdcn yayma haztrlanmt§ltr.

Prof Dr., Istanbul Untvcrsttesi Edchtyat Fakultesi Tanh Biilumu

Carter V Fmdley. "Str James W Redhousc ( 1811-1892) The Makmg of a Perfect Onentaltst" Journal of the Amencan Onental Socief\·. XCIX/4,s 573-600, Connecticut. Oetchcr-December 1979

332 ALI İHSAN GENCER l826'da okuldan ayrılınağa mecbur bırakılını ştır. Bu tarihten sonra Redhouse'nin Türkiye dönemi başlar ve bu dönemde esas kişiliğini bulur.

Türkiye'ye nasıl ve ne yolla geldigine dair elimizde herhangi bir belge olmamakla beraber, muhtelif tarihlerde Türkiye'ye seyahatler yapmış olan Sir Adolphus Slade2 bizlere Redhouse'nin Türkiye'ye gelişi hakkında ınühim

sayılabilecek bilgiler vermektedir. 1928'de yaptığı ilk seyahatinde Slade, bu hususda şunları söylemektedir3 :

" ... Ben ıstanbul'da bulunurken Küçtik Hüseyin Paşa4nın ıslah etmek, genişletmek

istediği Bahriye Mektebi'nde bir Ingiliz muallim vardı. Bu adam İstanbul'a gelen bir İngiliz gemisinden kaçmışlı. Redhouse bu tıcaı·et gemisinde miço. kamaı·ot çırağı vazifesini gören bir gençti.O, gemiden kaçtıktan sonra geri alınmaktan kurtulmak içırı Mi.ıslümanlığı kabul etmişti. Müslüman olduktan sonra Redhouse'nın adı "Mustafa"ya

çevrilmişti. Lakin Mustafa'nın yeni öğrencıleriile pek uyuşamadığı anlaşılıyordu "

Her ne kadar Slade, Redhouse'nin Müslümanlığı kabul ettiğini söylüyorsa da, arşiv belgelerinde teyid edici bir kayda tesadüf edemedik. böyle bir durumun olduğunu bir an kabul etsek, belgelerde kendisinden, bu gibi durumlarda teamül

olduğu üzere, " Mustafa" veya "İngiliz Mustafa" diye bahsedilmesi gerekınek­ teydi. Halbuki belgelerde kendisinden "Redhouse" diye bahsedilmektedir.

esasında bu durum, Slade'ın da belirttiği gibi, tekrar İngiliz ticaret gemisine dönmeme için Müslüınanlığı kabul etmiş görünmesinden başka bir şey değildir. Zira arşiv vesikaları, Salname gibi resmi kaynaklarda hiç bir zaman Mustafa ismi geçmemekte, "Redhouse " şeklinde yazılınaktadır. Fakat yazdığı Türkçe lügatiarda ınüellif ismi "Redhouse el-İngiliz!" olarak geçmektedir.

1826-1853 seneleri arası hayatını Osmanlı İmparatorluğu'nun bir memuru olarak kazanacak olan Redhouse, ayrıca bu dönem esnasında, "lengüist" olarak o muazzam bilgiyi elde etmek iınkamnı bulacaktır. İlıni inkişafı tamamen bu meınuriyetlerin eseri olmuştur.

Matematik bilgisi sayesinde Harbiye ve Bahriye Mektebleri'nin hocalarıyla tanışan Redhouse, daha sonra Babtali'deki Hariciye ınensuplarıyla tanışmıştır. Okulda tanıştıklarının en mühimi Başhoca İshak Efendi, matematik öğretmeni ve tercüman idi. Bu arada Redhous'a Tercüme Odası'nda vazife verilmiş ve bu vazife esnasında devri n ileri gelen simalarıyla tanışmak fırsatını bulmuştur.

2

3 4

1828-29, 1830-31 senelerınde Türkıye'ye yapmış olduğu seyahatlerden sonra. 1949 senesinde resmen, Osmanlı Imparatorluğu'nun hizmetine girınişlir.Tarıhimizde Mlişavır Paşa olarak bilinen S Iade'nin Tersane ve Donanma ış lerınin dtizene konulmasında hızınetlerı olmuş. Türkiye ve Turklcr hakkında eserler yazınıştır

Sir Adolphus Slade, Ti.ırkiye Seyahatnamesi ve Ttirk Donoınasıyla Yaptığı Karadeniz Seferi, (Çev. Alı Rıza Seyfioğlu), istanbul 1945, s.23.

lll Selını 'ın süt kardeş ı olup daha sonra Saray'a damat alımıştur 1206-1218 ( 1791 -1803) seneleri arasında Kapudan-ı Deryalık makanıında bulunmuştur

REDHOUSE'IN TURKÇE LÜGATi HAKKINDA MEKTUBU .333 Tercüme Odası'ndaki vazifesi esnasında İbn Batuta seyahatnaıne~ini Türkçe'ye çeviren Redhouse, sonra Koca Hüsrev Paşa'nın tercüınanı olmuş ve 1830'da Rusça öğrenmek için Rusya'ya giderek burada üç sene kalmış ve 1833'de dönmüştür. 1834'de Türkçe, İngilizce, Fransızca bir li.igat hazırlanma­ sına rağmen bu eseri basılamamıştır.

1834'den sonra Redhouse, İngiltere'ye giderek dört yıl oradaki Türk talebelerine İngilizce öğretmiştir. İngiltere'de önce, Elçi Nuri Efendi ile tanışan Redhouse, sonra Onun yerine gelen yeni Elçi Reşid Bey (Mustafa Reşid Paşa) ile tanışmış, bilahare, Reşid Bey'in yerine gelen Sarını Efendi (Sarım Paşa)ye

Fransızça çalıştırmıştır. Bu arada Arapça ve Farsçasını da ilerleten Redhouse, 1836'da Liverpol'lu Thomas Slade'nın kızıyla evlenmiştir. Hanımının vefatından sonra ı 888'de ikinci defa evlenmiştir5

1837-ı 8387de Sarı m Efendi tarafından Mustafa Reşid Paşa'ya gönderilen Redhouse, onbeş sene İstanbul'da kalarak, Mustafa Reşid Paşa ve Nuri Efendi'nin yardımları ile Babıali Tercüme Kalemi'ne yerleştirilmiştir. Daha sonra, Divan-ı Hümayun Tercümanı olmuştur.

1838'de yeni bir lügata başlamış ve ayrıca devlet memurlarını yetiştirmek için açılan bir mektepte de hocalık yapmıştır. Sonra Bahri ye Tercüman ı, Bahriye Meclisi'nde aza olarak vazife alan Redhouse, ı 84 I 'de Walker'ın6 _yanında çalışmıştır. Aynı tarihte Walker ile beraber, Kapudan-ı Derya Ahmet Fevzi Paşa'nın7 Mısır Valisi'ne teslim ettiği Türk Donanmasını İstanbul'a getirmek üzere İskenderiye'ye gitmiş ve dönüşünde kendisine "Nişün-ı iftihar" veri !erek, tekrar Harici ye Nezareti'ne mütercim olmuştur.

Canning İngiliz elçisi olunca Hariciye Nazu·ı Sarım Paşa ilc Canning arasında mahrem aracı olarak vazife yapan Redhouse, 1842'de başladığı " Müntahabat-ı Lügat-ı Osmaniye"8 adlı Türkçe li.igatı dört senede bitirmeye

5

6

7

8

Tlıe Dıctionary of National Biography, "Rehouse, Sir James William (1 81 1-1 892)" (s 824), London 1937-38.

Esas adı Sir Baldwin Wake Walker olup 1821'de başlayan Rum i~yunı sırasındu Ti.ırkler'e karşı İngiliz subayı olarak savaşmıştır Başarılarından dolayı Yunanistan halaskaranı nişanı (

Redeemer of Greece) ile taltif edilmiştir. 1 840'da Osmanlı Imparatorluğu'nda resmengorev alan ılk İngiliz subay ı bu zattır. Bahri ye Mektebi'nın düzenlenmesi için 18 Şu bal 1840 tarİhınde bir lilyıha hazırlamıştır. Kendisine daha sonra "Paşa" unvanı verilmı~ ve tarihimizde "Yaver Paşa" olarak anılmıştır.( Bk. Ali Ihsan Gencer. "üzel Bahrıye Mektehleri Hakkında BirGenelge (1851)", Tarih Enstttitsıi Dergisı. 7-8 (İstanbul 1976-77) s.414). Osmanlı Donanmasını Mısır Valisi'ne teslim etmesinden sonra "Haııı". "Firari" ( 1839) senesi başlarında hasını Koca Hi.ısrev Paşa'nın Sactarete gelmesi üzerine korkuya kapılarak donanınayı İskenderiye'ye kaçırınıştır. 1258 (1842'de kendi adamlarından bi rı tarafından oldurül ıni.ı§ttir.

Bu lugat ilk defa 1269 (1852-53)'da daha sonra 1280 (1863-64), 1281 (1864-65). 1282 (1865-66), 1285 (1868-69), 1286(1869-70)'da basılmıştır 1289 (1872-73) senesinde "llilveli Muntchabat-ı Ltigat-ı Osmaniye" adı altında iki cilt halınde hasılınıştır Sonradan bu ısıın altında, 1303 (1885-86), 1315 (1897-98) ve 1318 (1900-0I)'de tekrar hasılmı~tır

334 ALI IHSAN GENCER muvaffak olmuştur. Daha sonra Erzurum'da İranlılarla bir hudud meselesini halletmek için teşekkül eden koınisyona "Müterciın Katib" olarak katılmış ve burada dört yıl heyetteki İngiliz temsilcisinin emrinde çalışmıştır.

1 850'de Encümen-i Daniş azası olan Redhouse, 1853'de s ıhhi sebepler yüzünden 20 Sterlin emekli maaşıyla emekliye ayrılarak, ingiltereye dönmek zorunda kalmış ve yazı hayatını orada devam ettirmiştir.

1853'den 1892'ye, yani vefatma kadar geçen yıllar Redhouse'ın İngiltere dönemini kapsamaktadır. Bu dönem esnasında ilmi çalışmalarının yanı sıra çeşitli devlet hizmetlerinde görev almış ve Kırım Harbi (1853-1856) esnasında İngiliz subaylarının Türkçe öğrenmelerini sağlamak maksadıyla iki ciltlik Türkçe'den

İngilizce'ye, İngilizce'den Türkçe'ye bir lügat hazırlayarak yayımlamıştır.

Redhouse'ın İngiltere'de bulunduğu yıllarda Türk Dili için yapmış olduğu en mühim hizmeti büyük bir Türkçe lügata başlamış olmasıdır. Bu hususdaki çalışmaları hakkında, devrin Londra Sefiri Musurus Paşa9 _{kanalıyla Sadrazam ve} Hariciye Nazırı Fuad Paşa'ya gönderdiği iki mektupta lo bilgi verilmiştir.

Makalemize konu olan Redhouse'ın mektuplarından ilki, I 8 Temmuz 1867, ikincisi 1 O Aralık 1867 tarihlerini taşımaktadır. Esasında her iki mektubun ilıti va ettiği hususlarda her hangi bir fark yoktur. Yalnız elimizde orijinali olmayan ilk mektubun tercümesi biraz karışıktır. Redhouse'ın imzasını taşıyan ve Fransızca olarak bizzat kendisi tarafından yazılan ikinci nıektubunda, mesele, daha açık bir şekilde ortaya konulmaktadır. Bu itibarla çalışmamızda ikinci mektubunu kullanmayı uygun bulduk.

1 O Aralık 1867 tarihini taşıyan, Sadrazam ve Harici ye Nazırı Fuad Paşa'ya hitaben yazılmış ikinci mektubunda Redhouse, ezcünıle, Türkçe lügatın tertibiyle iki seneden beri meşgul olduğunu, şayet uygun görülürse esere " Külliyat-ı Aziziye fi'l-Lügati'l-Osmaniye" ismini vereceğini ifade ediyordu.Eserin basılmış bir kaç sallifesinin örnek olarak gönderildiğini belirten Redhouse, lügati n Osman-lıcada kullanılın bütün kelimeleri kapsayacağını, ayıca bir takım ıstılahiarın ve bunların telaffuzlarının da gösterileceğini ve eserin 120.000 kelimeyi bulucağını beliıtiyordu.

Mektubunda daha sonra, elif, be, pe harflerini bitirdiğini, te harfine başladığını ve bu harflerle olan kelimelerin toplamının 26.000'i bulduğunu, hatta sadece e lif harfinin 16.000 kelimeden oluştuğunu ifade eden Redhouse, böylece

9

lO

Esas adı Kostaki Mausurus'dur. Aslen Rum olup Ortodoks mezhcbindendir. 1851-1885 seneleri arasında 35 sene Londra sefirliğimizi yapmıştır (Fazla bilgi ıçın l:ık Sinan Kurenalp. "Bir Osmanlı Diplamatı Kostaki Musurus Paşa 1807-1891 ". Belleıen, Sayı· I 35. ss. 421-437, Ankara, Temmuz 1970)

Mektuplar içın bk. B O.A. Haneiye Nezareti Evrakı, Tercume Odmı Eı•rakı (TO E.). Siyasi (S), nr. 1458. (Carter V. Findley söz konusu araştırmasında belgelerin Tercume Kalemt Evrakı yani T.K.E. rumuzu ile 1457 nurnarada bulunduğunu belirtmektedir

REDHOUSE'IN TURKÇE LUGATİ HAKKINDA MEKTUBU 335 ---~-~---~---~--~- ---~- ---~---~ --~- ---eserinin llS'lik kısmının bittiğini, 1/4'lük kısmının ise önümüzdeki ilk balıarda tamam olacağını ve basım işlemlerine şimdiden başlanmasının yerinde olacağını belirti yordu.

Söz konusu Türkçe lügat hakkında " ... iş bu kitap, eser-i alıirim ve bunca seneler hizmetinde bulunmuş olduğum Saltanat-ı Seniyye'ye bir nişône-i

sadakatim ... " diyen Redhouse, ayrıca daha önce muhtelif tarihlerde basılarak

Osmanlı mekteplerinde kullanılan "Müntehabat-ı Lügat-ı Osmaniye" adlı lügatın

tamamlanınışı olacağını ve 2600 sayfayı bulacağını ifade ediyordu.

Daha sonra Redhouse, eserin basımı için Londra'da bir basınacı ile görüştüğünü ve neticede, her tabakanın basılması, ciltlenmesi ve İstanbul'a gönderilmesi için ll Sterline ihtiyaç duyulduğunu ve basınacının ise haftada bir tabakanın basımını bitireceğini taahhüd ettiğini, şayet Sefir Paşa (Musurus Paşa) hasmacıyla bir mukavele yapacak olursa, eserin 12 sene zarfında ayda 50 Sterlini geçmeden ve devlet hazinesine de büyük bir yük teşkil etmeden basılabileceğini belirti yordu.

Tamamlandığı zaman 120.000 kelimeyi içinde toplayacak olan 26.000 sayfalık bu Türkçe lügati bitirdikden sonra, 200.000 kelimeyi şfımil Arapça, Farsça ve Türkçe dillerinden İngilizce'ye büyük bir lügati n ı 1 _tertibine

başiayacağını belirten Redhouse, bu eserinin İngiltere i le şark milletleri arasında her geçen gün gelişme gösteren münasebetleri daha da artıracağına inandığını ifade ediyordu.

Mektubunda son olarak, 20 Sterlin tutarındaki emekli maaşının geçimi için kafi gelmediğini, hiç olmazsa bu miktarın 40 Sterline çıkartılmasını rica eden Redhouse, böyle ilmi çalışmalarına daha rahat bir şekilde devanı edebileceğini bildiriyordu.

Bu son mektubuna uzun süre cevap alamayan Redhouse, 1 O Mart 1869 tarihinde, yani, iki sene sonra Londra'daki Osmanlı elçisi Musurus Paşa'ya tekrar müracaat etti. Bu sırada eserin dört cildini tamamlamış bulunuyordu12. Bu dört ciltte "cim" harfine kadar olan kısmın izahını 100 Sterlin karşılığı Osmanlı Hükümeti'ne verebileceğini söylüyordu ve her cildi bir senede tamamlanmak üzere, çalışmayı on cilthalinde bitirmeyi ve karşılığında 40 Sterlin olan maaşının iki misline çıkartılmasını teklif ediyordu.

Musurus paşa, Redhouse'ın bu tekliflerini, ll Mart 1869 tarihinde İstanbul'a yazdı. Aylar sonra (4 Ağustos 1869), devrin Hfıriciye Nazırı ve Sadrazam'ı Ali paşa, verdiği cevapta bu ricayıkabul etti1

_3.

ı ı

12 13

Redhouse'ın bu büyük eseri yazma on büyı.ik ci lt halinde ll rı lls h Mu~ e ll/ll (BM Or M.1 2959) da bulunmaktadır. Eser tamamlanamamıştır (B k C arter V Fiııdley. Aynı eser. s 599)

Carter V Fiııdley, Sir James W. Redhousc .. , s. 585 a.c .. ay

336 ALİ IHSAN GENCER Redhouse, bu projeyi 1885'de bu işi bırakana kadar devam etmiştir. O zamana kadar, eser, "ca" harfini geçmiş ve on ciltlik çalışmasının dokuz cildi tamamlanmış bulunuyordu. Bu ciltler İstanbul'a gönderilmişti. Fakat, bunların nerede olduklarına dair herhangi bir bilgi yokur.

İki medeniyet arasında aracı olmuş, Türk Dili üzerinde olan araştırmaları, Avrupa'daki bir takım şarkiyatçılar tarafından tenkid edilmiş ve 1890'da basılan

Türkçe-İngilizce büyük lügatinin, Ruslara karşı olan antipatİsinden doğduğunu ileri sürmüşlerdir.

Redhouse, kendisini tenkit edenlerin, Osmanlılaı·'ı dışardan tanıdıklarını ve onlar hakkında esaslı bir bilgileri olmadıkları için de yanlış kanaate vardıklarını söylüyordu. Biz bunu Redhouse'ın sözlerinden daha iyi anlamaktayız14 :

14

15

" ... Turkler hakkında soylediklerim benim samimi duygularınıdır. Onlar lehinde konuşurken büyük bır şevk duyuyorum. Blittin Avrupa'nın Tlırkler'c gostcrdiklcri haksızlık yüzumu kızartıyor. Bu haksızlık kısmen cehfılctten ama daha çok dinitaassuptan ileri geliyor. Kırk elli yıl önce inanıyordum ki. Avrupa'da dini nefret diye bir şey kalınamışlı HeyhaL Ne yobazların kökü kurumuş ne ınürfıilerin. Osmanlı'ya ait her şey Avrupa'ya da İngiltere'ye de vahşı bir kın telkin edıyordu Ingiltere ile başlıca kavgaın bu musahaımısızlığı bu anlayışsızlığı yüzlinden olmuştur Ondan tolerans ve duşunmeyi bekliyorum. "15

a.e .• s 587.

Biıyi.ık bir ihtimalle. Redhouse bu fikirlerinden dolayı İngiliz Hi.ıkliıneti ıle pek aniaşamamış ve dolayısıyla de "Encyclopedia Britannica"ya hal tercumesi konulmaını~tır

AMEKTUBU .. GATİ HAKKIND

REDHOUSE'IN TÜRKÇE LU

ektubun tercümesi Fuad Paşa'ya yazılan m

REDHOUSE'IN TURKÇE LUGATI HAKKINDA MEKTUBU

339

18 Temmuz 1867

tarıhlı Redhouse'ın yazdığıılk

mektubun

terciımesı.

... ı:)~, ı ...

'-?"~J.,f~~e~,~AI..(-.6;f~j~ ;.ıı;_,~.JUt~~~..r-:..: ~

:tJ

LJ~I

~

/J .r, .lh. . . •

~;ı..;·(

""" "'.C: . v-~ ""- . ' .

~

.,

4.:;ııb.};,L._üııY.:,;ı,..~._,~~~ ..,,,,G,;~,.,u,ı&~-:V ~·

.

,

...

'"'

.

.. t~ 1,

..

~ ...,~

-""

~"' ~~.-.!.),'~_i

_.

_..

_.

_..

• ..;..)_,'

_.

J" L:

~~~·.,:ır~; :ı·,.,~,'~ ~,...;.,.;.ı, .ı~

.

r; ..

..e,

~.r ~·'

!..' '..--;' o/A1

..-t.~•

<";.- ;,_,,

.!,ı_.>/

..e;,:

~

\.:·

._AJ'~ e.iı;.:.J:-!;~~, ... ~)_,1 ~~

.;.t;..•

!.!~ ,o~.ıl,o~,ı ~~p~~·..;.j-a•

340 ALİ İHSAN GENCER

.:;.!,;;_,!..~J':~~(:ı~·-f'-'.:.e;J.:.-~;~Nı:.ı;.(--:'JJ"(.~~-~·-:...i. ~

• ı ' • ~ ., . ..-.x,.,~.tt-~.. ;J V

b..b:?4:-.;UP_;y...C::..~Wıı-~j?,Jbi;;~.,~-~·d;~ eJ-;~~~

....

,ı,

....

~ .-, • '- "

C(""',..ıa-~·-~~avL~_.b~_,J:J'i4~~)_,' ':""'~ F-r.~~_;,~~e-~!:

ı:.:.. ~.Y..-'c.W ~)h ~

~~· (!-~'!Lf;J~ıl;fv:~ ~·"';~;..·~r-6-ı'/ ~~~·~~~it5'

. N/,~'.J~'U.Jti ~/\ ?'~.v,·,..,.,. ~

.

.

7fi:?~~.:,"~"''ı;»~·-..;.;..~t~~,J

...

·\ii·~J~J~r-~,;.JWS"''.

:

~

.... __,.:; ;.s.:,

'

··{

··

~;-ı'

. •.

:.J ' 1 • / • ı~·t ~ LA" ,:

ıPj.-~~~-"·ı-;tı:(. ~r ,~~U?~'eaJ~j~l.J,J;'LA.-

..

f

ıS-. • ' ıS-. ıS-. . 1 " • ' • • ! d.AJ_. U' 1 ><J -~ı.

x,..."

~

•. ..,. ...

1 .:..

.

J;>~~,.,v~· ~I{P'j~~.~~~.;~.ıi.'.J,•

REDHOUSE'IN TÜRKÇE LÜGATİ HAKKINDA MEKTUBU

Redhouse'in 10 Aralık 1867 tarihinde kendi el yazısıyla Sadrazam ve Hariciye Niizın Fuad Paşa'ya yazdığı mektup.

J

~lt.

.

.//t1.t4'L.

J.~

1

.u/

j~_Ja ~ vl'iud~ K~ ~u~;~

~';!;-u"', f.ıLırtt-t- ~: fo~- h1r~;

.u

:"'.e.

·k·

• }/h.-:JA,

Ji.:

/'/ukltL'ta.

tt't

.lt~-üt«~-fA A./'ttjjJt;ttli~

P,/IX,;t.U_

tılt

_1,/ii.

vtllb~.ıı

/t!rl(ldtlrluu

~~~'UU.e' d

1

m~­

il9-M"'l:

~MPıye

,

tt'

lı.j1Alfi'C4tth-;1A. Nt~.aıl ~~

/N..-~l't;/lt

tiL};..

"((j(l..u:,

,1/etelt..

tı«J, t11t'A1'#1'-, tıu ~~tv-ml.

tl 1

o

_~

_'

_.

.

J;~~j/{f. fJıcJ'taf

rf(_

ft,_

ft.tt./I<L

~PIId--'1

A~~.L.-h-tufA

tJU'..t

Dtrlı.wA-~

&

h..-~

:

~\..W'l.al'~

d.tJ;:JS'

~~

/<!

laekt

#/

J

t,tu./-ı'4UL, A~4!irtd-~~&.;1;:;:1

b

IJtvfi 1/'/rrtu/Jtt.LJ,

lı 't~~Ü &u~ ~ıjJ.._, e/.fiu

fl.K

muu.ı

/ulllllj<lU

tfU .h,cluu./ • ./ı /gf11/ ,/tJ ~l;f~-;,..

jcfıj<c/J tf~/ccd.ta..._ eud-

tn"'JI-Ju'I.U. ·}';

t:IA-141•~ IIJ/.;.

lmlr:Jt~ ~ l'lıtvpt~

h,f, ,.;.

tu.

.IJ-~tiua ~~~~/iu,;6;t<,

t..'j-ıı ltnt·tılfj,·~uk~t.

l'fl!

1~ 9ull/f.Ao~J!e

MJTI.t.

/1

}JIItA,14

la

fzg.u~trN'IItlf~t<

ft"'

rfı: rı/ı

t'/.MJ

t~t.

IVztUIL ,

J

'll;.

iltf',;.

jriı,·

lti

lılrr:r.,

J!tj,

k,

~~/d,

e!;/

'ık~·

l'td()lttc.r..'

Ir..

kllcl //. t1N(. lll<

1.1./

dt

)k.t

,fi ?nU,-l .6~ lutlle lrtfflt, ~f

ra·

#riltl.

!111 ~,"u,,uii-lujt(k~,

.it~

rlf.ttj-kt .. ,

dtt

j{lıtillelı:Ju jt/u·rlı"',:,...

; '

'tı:t-t-toH.

p_-k 9{,(""' "((_ _l(l.u_.

342 ALI IHSAN GENCER

J;

'.tti~

,:1 hUt-juu

ı1tu, ~~~JL, !tuu

b

~~1'/ı.. ~

1'

~~ujAu4.-i~u.

,lt. /

'#-tt11lı.1

.. • ?

b

~tt,;...~

t.f

f

f~tutw-r~.u. tu~lir;

k

Uu...i'

fA '//

lta udi •

J..t'f!.V.. /u

~ujjti-z«

jud=i/:;;

~~

jtu-UA

j~-i'uı. ~~V

lt'ı. t~~--uıjtl.l':tı-;..<.. tı

.lt.!JA...

lu-~rt._ ~/;:.~tu-ad,

tt.ui:J.,d

tU

r/t~l+ltPftt..fHf·jourjıM Ju~L

lttt

jtrtt.ft-lMtU-tduf-hty'Jı~(

r

9ilL /

(lu'.~

....

tt;;

li:tt.jı~ .Lf-'ı.fl';;

r 1

ı-tl-lc

f,.u;,ll/ua"'-1-

dı lu,-ı .. jvınwi.~ı... Ht.U~,~ tl~< tu'J ı..u.

J

f'ft•~

f

IR.

L

!lutfr('(i

!{(V

hJ

1 jfM.' /lt

rı:;c /-ttJhf·ıt~ .u~<(

/t

la-lı

hE-uJ..

tl

r uue. 'lt'-

~-~yuu.u;.-h. Ae.:ıef/J«~

d'-u. /tnt11M.tau.at.vf ff!'lt.,...

t"#i

ttsl'fti.

P!~UU lu /ulu

,j.

dttıw {u

t_,/.teju

~t

1'

ftqju'..ı.(._,,

/ / 6

r:}

tyi!ı.U

(u tt/#Jrltf.J

f/f!ltt~ ~M

f't;;f/l.MJt'.,.u.

~

frr;lz,wtilltn<,

~ le~tj,l.a f#-t.di-2JtPI<ıa ffi'tL~

Ju-'ift

,1/.ı.

t'euf..l

f'!J.Q/

jtMu'/lu d'

fc./(.u ı4 /~ı.jcu:/6.- ~'"~-r~t,;.._; t '.·.t 1-. r4. - '"' _; .. , .Ir~

a ...

l

'"~"~.1<-IR

foo.'!.tu.

9u,,_

jtt.u!tı t.f 't;tjı UIJ;~, ... , li~~

a

tua>

dt"ti;,.t..

t{~ Jtu'll~

f't.lltr:fl

tv;u.r,

/'ı;.u/i'.!tt de../r.trJt•tRt l'lttu;ı, l'tv,/i.t4tde

/rtıd titt<.e.

d-

.f~ «.M{lt ; fo..t~d{J(ttk;tjt.ft.

,

f'ltt,..;Ut<

nt!fi.!

l'tv

ıt

.1

.J/i~l~;')

,·

d-

/t

r'ufvu4ıcutt

..r

'11:r:r .

..i

lvıuj//le-1..

t-uq_

füu'lkf,.ı

o!Nua./tft. -·

1'

~' J ' L · , !) f t

' .f.U..z-1-U-c:· f·f,(.l ~! l.t. ;~ft1/0f-IUPIKI#sl-t?J;Ititıllf

"-REDHOUSE'IN TURKÇE LUGATI HAKKINDA MEKTUBU

)

jrodm

ü-t<

e,.wf;.~.r

tt'*- (

'k:Jvui4<R-UA..

d

;t

1-u..;·~r-t;

Jtkt<.

&_h~

lll-Gl~ ~

ÜtUL,· /.(«(! .ltrtuM<L

fA·"·

lt~

tftjca.LU.tilltf

jıa/ /!,u{~Pu-u. l~f~t""u&· ~

juvz

Puu~,

fr 6t"'"-t'"(JIL ÜAPL

foutfhli~

det.-uJ Ut.<L

~­

'!(tU

f.a.

tl

r lt tt4LJM dÜl tu! d-f't tuf /frlt--t<M.. fl_e

.

j

txMf Q ow ..

~

.fu

d;

tk.

Jı

u-Ut..

t

~'..J

<rV'.

.4 /

~

.tu Ot

d h

tu-ıuf+u~

11"'

l;t-t.t

ftıt1tll'ln;lk t-t~

ttyrr

Nt

ha;IJiN<U

d 'ttwbz-t7u.

/Jv-ıj

f.rul

r~'up{{l(t.di"jt~;u

/r {U< •

r

l

it-ı.

tt. jfa/--. t."fie

-l;•aU~Dtht-fok>- f6.11~ JNi:Hıı.

dt

Ja(H)-t't.. ft, 1-u/i:e

jtd/ 't.tl;'h.k.

utct d!>uııMt.jı>w

t_

$ !l..t

ft

tu j_ M

1

t!tdiJ

f4

jN-/f4-ttA.

dRL~,

jMth.

ftt

2/r/tu4tı

t'ft<-

~.:t-tjue tf?tr..rlıttJUL.,

e/.

jltl

)~/Au}~ru P.ı. JltC~ttt.

'liiü.!

lu...

f'ıl'tttt/ fi('d-t.~t..-1-tt~tup

,

,/~a6e,

(l}M-l!u<,

J&,~,

,j,~ft-//!!tl.t,

tj~«'

f!ndruutlhtt. at.t.

-dd,;.

tXrL

l'bu.A..

PPM!-

'h-u:ltJL

!tu~·tJ

• '

~~~u. IJıırl-r. f!Jjıu-t;._

(/

Je\Q ,-/e

pLPlp-t

t-ttl:f/

ti'M.W

/eJ'

itltJt./i6

i.a,

/.ii.fj~t<-t

J_1jr!td

l~e/t~ıcN,

j Ut.•

d'/_

/,dfr~J.nd tltj~M

h<}b-t<i .{Ju.fu

/',v'tyhll'~z.~rr

,;..

~

/'(i},~" 1-.

~

/t,._

i'#

lı fttıujJntta.

je.i.IJJ-1.-Jalk du

j'{";.J.,j /nu'

ftru./L)

f

{«.. ()!f<iltd-/e f'n~~~td~U.

1\1

J;/,ü. .//i.I'Jk ,

}lll t>1614a..

/n.

jMua.

fD-trt-c..'~lt

;,.., IJM

v~ !ıtt{{lc .l~f.R.JJ.ıı "le,~: ltı,..._.

&ıjtt~t~ ta~

lt<.t.

tJ4·'ut.

Ul

f~u./-

k

ltt;~'.(R .,.{~

/,,.

~,.,.,/~

~~ tt'c ~ ).n.Jh/ı./JtttcL-

1

1'"",

~ l~ı.lt'o.t.h~JJ- tıl11ı~ iu.R.~

j-M.

t-t

du

.p.j

N

Mt.t/ ltd..t

hu.~'./i~

tJtt.

~-

•

.._t:

,_.;;j;i;,. .

_ _ _ _ _ _ , . ! . _ _ ... .... ~_!ll! • • • • ... _.._ .... .ıı....o..-.oJ-5..-ı"*-...,....:.--·-~"'·~

~t!Lil'~ ./~·~~-·ı

'Ut•

~:':IJ~1~ü_":t,."\J'idlii;:v·.:

',?,

"'7

.

(r

Ü.it4fl.&t}.l- ""'--

tr

/elrtııt-t.li/IM.t..

!"ft~..UUU&tl--jt~r/jtbt.ti

Na-1-t.tl

lt.

/.,tf-j,

ç~

Jr.-u.ti,

Kf-

l"ttttıC ~

fr~ tlftttH~:e_

.i

hınc

tJMof.,, /lk.juui-4.

LL

tfe.l-ttOU(tit.f..

tJfı..

pw/ft.

lt-t.IUUP)JL.

l'njytM-/~-;Iv

Jtflu'alt.

jfrlth-'t.dtt!· /{

/tftu

':Jict'nJiu~nd·

th

hıa.­

fıfju!C;.

;.

t'l 1

~~Lt./ ~Je-tı:ıa.: ~J!WA.

ft4«

1'

111(}

~

}ucal'a.tl:n ..

tic

/J.ttJt.

fuat~u-

.i

puAAt>ı«~ /W-ı~ ı/

/ttvı. ltttH".!, tlt« lt.Ru ıU bı't-:11~ ./~u ll#·n-t.ltıt«l"·tklinl,.

Ka

/tc.P.f/~er

tt

}liJ'.-,ItOZ. tU ftrtPPd_ Jta.jVl.{1f.UU\

ft.w

l.r/

tUt'U.t

1-.td.

1uı. ht11"· lcPu.t~Atlıu )M-ı ltt.U Pll'ftu"J,;,

~1- ~ tu~.

ht

'w;u~ı,_ &-.~~~-~'u~ -1/.ttl~,f_..,

}M

/te.Nt

~lL

•

.. 4.

ll.t.f.t.tt.ktte./'

tıht-ü~, ~it..~.C:

f-tt.t

/e.I,.J(--

~ht-.

Illi

f;,.Jiı ..ll'luü

i

1/ll-L

oh.

tc

lllu.t,

.-.{c )'p_L._ ,//tüL~-t

~

/k.#

-iu1nHL

&

lt>

9),~/!-U(~lL, U"J