DETERMINATION OF MOISTURE CAPACITY OF SOME CEREAL SEEDS AT THE GERMINATION STAGE

BAZI HUBUBAT TOHUMIARININ C;iMLENMELERi SIRASINDAKi NEM MiKTARLARININ

BELiRLENMESi Nevzat USLU1

OZET : Labaratuvar ko§ullannda yiiriitiilen bu ara§tIrmada bazI hububat tohumlann liimlenmeleri suaslllda absorbe ettikleri nem miktarlan belirlenmi§tir. 20°C'ye ayarh etiivde, petri kaplan iliersinde su ile nemlendirilmeye buakIlan bugday tohumlan 24 saatte % 41.05 tohum neminde liimlenirken. arpa ve yulaf tohumlan 48 saatte suaslyia % 60.32 ve % 127.20 nem ile, <;eltik tohumlan ise 72 saatte % 41.39 nem ile <;imlenmelerini ba§latmI§lardu.

DETERMINATION OF MOISTURE CAPACITY OF SOME CEREAL SEEDS AT THE GERMINATION STAGE SUMMARY : In this laboratory study, the absorbed moisture capacity of some cereal seeds during germination stage, at 2ljJC had been investigated. The seeds of wheat germinated at 24 hours, at moisture content of 41.05 %. The germinate moisture was 60.32 % for barley seeds and 127.20 % for oat seeds within 48 hours. The rice seeds was germinated at 72 hours, at moisture content of 45.02 %.

GiRi~

Fizyolojik olarak olgunla§maslllI tamamlamI§ olan bir tohumun liimlenebilmesi i<;in b<l§hca dI§ faktorler yeterli nem (su), uygun bir sIcakhk ve oksijendir. Tohum tarafmdan absorbe edilen nem miktan ve oram bitki tiir ve <;e§idine ait tohumlara gore farkhhk gostermekte, tohum biiyiikliigii,·tohum kabugunun ge<;irgenligi ve tohumun kimyasal yapIsI gibi iii faktorler taraflOdan etkilenmektedir (SAGSOZ, 1990). <;imlenmenin ilk gozle gomlen kamtI, kok ucunun tohum kabugundan dI§an dogm <;IkmasIdu (TOOLE ve TOOLE, 1961).

102

GOKGORA (1973) toprakta, su kapasitesinin % 50-70 olmasl .

durumunda

suyunun var oldugunu ve tarla bitkileri

tohumlanmn % 26-75 nem i~rdikleri zaman, ~imlenmeye

ba§layabileeeklerini, bir ~ok serin iklim tahll"r i~in laboratuvarda optimum ~imlenme slcakhgmm 20°C oldugunu ifade etmi§tir.

Gimlenmenin ba§layabHmesi i~in tanenin kendi a~rh~nm %

35-70 kadar su ahp §i§mesi gerektigine deginen KUN (1983), bu oranm ~lplak taneli tahlliarda (bugday ve ~vdar) % 50-70, kavuzlu tanelerde (arpa, yulat) % 70 kadar oldugunu ve bagll nemi yUksek (% 90) olan havadan tanenin, gerekli olan nemi 1.5-2 giin i~ersinde

alabHeeegine i§aret etmi§tir.

Me DONALD ve ark. (1988), soyada (Williams-82 ~e§idi He) tohum kabugunun suyu absorbe etme mekanizmasml ~h§ml§lardu.

Tohumun su emmesinde, tohum kabugunun onemine deginen ara§tlnellar, belirli siireler He tohumun su He §i§me miktarlanm belirlemi§lerdir. Ba§langl~ta tek tohumun nem i~rigi 0.073 gr iken, 2, 4, 8, 16, 24 ve 48 saat sUre He suda bekletme sonueunda tohumdaki nem miktarlan slraslyla 0.204,0.362,0.410,0.540,0.572 ve 0.611 gr'a yUkselmi§tir. ilk 8 saat i~ersinde su ahmma tohum kabugu yava§ izin verirken, 8 saatten soma tohum kabugunun etkisi fazla bulunmaml§tlr. DUAN ve ark. (1987) Gin'de yaptlklan bir ~h§mada soya,

ay~i~egi, yerflstlgl, aspir ve hintyagl tohumlanmn maksimum su emme kapasitelerini belirlemi§lerdir. Tohumlarm su emme oranlan sleakhk He degi§mi§ ve 15-20°C'de en yiiksek bulunmu§tur. Gimlenme i~in

absorbe edHen nem miktan hava kurusu aguhk Uzerinden (% 8-12 nemde) soyada 9.5 saat i~inde % 116.4, ay~i~eginde 7.5 saat i~inde %

77.5, yerflstlgmda 8.5 saat i~inde % 52.1, aspirde 7.0 saat i~inde %

42.4 ve hintyagmda 13.0 saat i~inde % 26.2 olmu§tur. Tohumun maksimum nem absorbe etme gUeii, tohumun protein i~rigi Be pozitif, yag i~erigi He negatii ili§kili bulunmu§tur.

Bu ara§tlrmada bugday, arpa, yulaf ve ~eltik tohumlanmn

~imlenmelerine kadar ge~en sUreler i~ersindeki nem ahnm miktarlan He absorbe ettikleri maksimum nem miktarlarmm belirlenmesi

MATERYAL VE YONTEM

Bu ara§tlnna 1993 ylhnda, Ondokuzmayls Universitesi Ziraat Fakiiltesi;Tarla Bitkileri Boliimiinde yiiriitiilmii§tiir. Denemede bugday (Mannara-86), arpa (Tokak), yulaf (Ankara-86) ve ~ltik (Canola) tohumlan kullantlml§tlr.

Yontem

Laboratuvar ko§ullannda yiiriitiilen bu ~h§mada; <;e§itlere ait tohumlar i<;ersinden, rastgele se<;ilen 4 tekrarlamah 10 adet tohum hassas terazide tarttldlktan soma (kontrol), i<;eI]inde kurutma ka~t1an

bulunan petri kaplanna yerle§tirilerek ~§me suyu ile nemlendirilmi§ ve 20°C'ye ayarlanrnl§ etiivde, <;imlendirilmeye buaktlml§tIr. Etiive konduktan itibaren 2, 4, 6, 8, 10, 12, 24, 48 ve 72 saatlik siirelerin sonunda tartlmlarl yapllml§ ve aguhk artl§larl kaydedilmi§tir. Tohumlartn <;imlenrneye ba§lama devresi olarak; kok<;iigiln tohumdan <;lktlgl (1-2 mm) donem, kriter olarak ahnrnl§itr. A§agldaki basit e§itlik yardlmlyla da belirli silreler. sonunda tohumlann absorbe ettikleri nem oranlan % olarak belirlenrni§tir.

Siire sonundaki aguhk (gr) - Kontrol (gr) Tohum nem oram (%)

=

-Kontrol (gr)

Her bitki grubu i<;in Tesadiif Parseller Deneme Desenine gore varyans analizi yapI1ml§, ortalamalar tablosunun altmda LSD degerleri verilmi§tir (YURTSEVER, 1984).

BULGULAR VE

Ara§tIrma sonu<;lanna gore; 20°C'de bugday tohumlan 24 saatte <;imlenirken, arpa ve yulaf tohumlan 48 saatte ve <;eltik tohumlan ise 72 saatte <;imlenmi§lerdir. KUN (1983)'iin serin iklim tahlllan i<;ersinde kavuzlu olanlann <;lplak tanelilere gore, daha gelS su alarak <;imleneceklerini ifade etmesi, bulgulanmlzl dogrular niteliktedir.

104

<;eltigin en gel; siirede l;imlenmesinin nedeni i!e; kavuzlu olmasmm yamnda,

'iimlenmedeki slcak.hk

isteginin serin iklim

tahlllarma gore

daha yiiksek olmasldu.

Tohumlar, nemlendirme siirelerine bagll olarak aguhklanm arhrml§lardu (<;izelge 1). Bugday, arpa, yulaf ve l$Cltik il;in kontrolde (0 saat) suaslyla 0.0380, 0.0373, 0.351, ve 0.0331 gr olan tek tohum agrrhgI, l;imlenmenin goriildiigii siirelerin sonunda 0.0536, 0.0598, 0.0802 ve 0.0480 gr olmu§tur. Nemlendirme siirelerinin uzamasma bagll olarak tohum agIrhklannda goriilen bu farkhhk, biitiin ~§itlerde istatistiki olarak P<O.01 seviyesinde onemli bulunmu§tur (<;izelge 2). Nemlendirme siirelerine bagII olarak tohumlann absorbe ettikleri nem oranlan ve bir onceki siireye gore kazandlklan nem artl§

_,

de verilmi§tir.

Tohumlann l;imlenmeleri il;in gerekli olan nemi, ortamdan osmos He alarak (SAGSOZ, 1990) a~rhklarml artlrmalan fizyolojik bir olaydlr. Denemeye konu olan hububat tohumlan il;er~inde ~imlenmede en fazla neme gereksinim duyan, yulaf tohumlarl olmu§ ve 48 saatin sonunda % 127.20 nem diizeyine ula§ml§tIr. Bunu 48 saat sonunda % 60.32 nem il;eren arpa tohumlan izlemi§tir. <;elik

120 " .. 110 " : . 100 .

t

m

1

I

e

•

­

­

NEMLENDiRME SURELERi (Nat)

<;izelge 1. Nemlendinne siirelerine bagh olarak tohumlardaki agIrhk artl§1 ve nem miktarlarl. Toplam 30.46 48.47 114.42 J2& LSD(O.05) 0.027 0.049 0.109 0.017 (0.01) 0.036 0.066 0.148 0.023 Klsaltmalu: N.S. = Nemlendinne Siireleri; T A= Tobum AtllhtJ

106

<;izelge 2. Tohum aguhklanna ait varyans analizi tablosu

Atpa XlIlaf Celtik

YK so KO F SO KO F so KO F SO KO F Genel 31 0.002 35 0.05 35 0.019 39 0.002 -Siireler 7 0.009 26.304xx 8 0.019 16.957xx 8 0.066 1l.694xx 9 0.066 46.774xx Hala 24 0.000 27 0.001 27 0.06 30 0.000 -xx ile i§aretli F degerleri P<O.Ol seviyesinde linemlidir.

tohumlan % 45.02 nem i<;ermesi durumunda <;imlenme gosterirken, bugday tohumlan ise % 41.05 nemde <;imlenmelerini ba§latml§lardu. Yulaf tohumlan ilk 6 saatlik siirenin sonunda, ba§langl<;taki nemine (% 12.78) ilave olarak, % 64.79 diizeyinde bir nem absorbe etmi§tir. Bu ise, <;imlenmesi i<;in gerekli olan toplam nemin % 50.94'iine kar§lhk gelir. Ancak, yulafm ilk saatlerde hlzla aldlgl nem, biiyiik Ol<;iide kavuzlar tarafmdan absorbe edilmi§, daha sonraki saatlerde nem ahml yava§laml§t1r. Son 24 saatte ise % 17.57'lik nemi biinyesine emmi§tir. .

Yulaf gibi kavuzlu olan arpa, <;eltik ve kavuzsuz (<;lplak tane) olan bugdayda ise nem ahmlan, ilk saatlerden itibaren dii§iik miktarlarda olmu§tur.

KAYNAKIAR

DUAN, W.S., W.P. WANG, F.L.Oi, Z.L. HU, 1987. The maximum moisture absorbtion of some oil crop seeds. Oil Crops of Chine. No:1, 52-54.

GOK<;ORA, H., 1973. Tarla Bitkileri ve Islahl. AUZF Yaymlan:490, Ders Kitabl:164, Ankara.

KUN, E., 1983. Serin iklim Tahlllan. AUZF Yaym No: 875, Ders Kitabl No: 240, Ankara.

Me DONALD, M.B., C.W. VERTUCCI, E.E. ROSS, 1988. Seed coat regulation of soybean seed imbibition. Crop Sci., 28:987­ 992.

SAGSOZ, S, 1990. Tohumluk Bilgisi. Atatiirk Univ.Yaym No: 677, Ziraat Fak.Yay.No: 302, Erzurum.

TOOLE, E.B., V.K. TOOLE, 1961. Until time and place are suitable. Seeds. The USDA. (Edit:A.Stefferud),

p:

YURTSEVER, N., 1984. Deneysel istatistik Metodlar. TarIm Orman ve Koyi§leri BakanhgI, Koy Hizmetleri Genel Md. Yaymlarl. Genel Yaym No: 121, Teknik Yaym No: 56, Ankara.