Bolu ili Mudurnu ilçesi iğne oyalarının değerlendirilmesi

(1)

(2)

BOLU İLİ MUDURNU İLÇESİ İĞNE OYALARINININ DEĞERLENDİRİLMESİ

SEVGİ YENİSOY

YÜKSEK LİSANS TEZİ

EL SANATLARI EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI NAKIŞ EĞİTİMİ BİLİM DALI

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

(3)

i

TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU

YAZARIN

Adı : Sevgi Soyadı : YENİSOY

Bölümü : El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı, Nakış Eğitimi Bilim Dalı İmza :

Teslim tarihi : .12.2014

TEZİN

Türkçe Adı : Bolu İli Mudurnu İlçesi İğne Oyalarının Değerlendirilmesi İngilizce Adı : Evaluation Of The Needle Oya In Mudurnu District Of Bolu City

(4)

ii

ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı Soyadı: Sevgi YENİSOY İmza : ……….

(5)

iii

JÜRİ ONAY SAYFASI

Sevgi YENİSOY tarafından hazırlanan "Bolu İli Mudurnu İlçesi İğne Oyalarının Değerlendirilmesi" adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans / Doktora tezi olarak kabul edilmiştir.

Danışman: Yrd. Doç. Yakude DEVELİOĞLU ……… El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi

Başkan: Doç. Dr. Fatma YETİM ………

El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi

Üye: Yrd. Doç. Yakude DEVELİOĞLU ……… El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi

Üye: Doç. Dr. Fatma YETİM ………

Üye: Doç. Dr. Fatma Nur BAŞARAN ………

Tez Savunma Tarihi: 21/11/2014

Bu tezin El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans / Doktora tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.

Prof. Dr. Servet KARABAĞ ……… Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü

(6)

iv

TEŞEKKÜR

El sanatlarımızın içinde önemli bir yeri olan iğne oyaları, Türk kadınının yaratıcılığını ve ince zevkini simgelemektedir. Her biri birer sanat eseri oyalarımıza, ülkemizin hemen hemen her yöresinde rastlamak mümkündür.

Günümüzde teknolojik gelişmeler ve kadının çalışma hayatında yer alması birçok alanda olduğu gibi el emeği olan iğne oyalarının yapımını da olumsuz etkilemektedir. Eskiye oranla iğne oyası yapımına daha az zaman ayrıldığından, iğne oyalarının anlam ve önemini yitirmeden, yöresel özelliklerini belirleyerek belgelendirmek, gelecek nesillere taşımak, literatüre kazandırmak araştırmacının esas görevidir.

Bu araştırmanın amacı; Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılmış olan iğne oyalarının renk, motif, teknik özellikleri, kompozisyon özellikleri, kullanılan araç-gereçler ve kullanım alanlarını belirleyerek elde edilen bilgileri ve ürünleri gelecek kuşaklara aktarmada kaynak oluşturmaktır.

Araştırmanın her aşamasında yardımlarını esirgemeyen, çok değerli hocam, danışmanım Yrd. Doç. Yakude DEVELİOĞLU'na teşekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim.

Bana her zaman destek olan annem Halime YENİSOY'a, babam Fahrettin YENİSOY'a, ağabeyim Sebahattin YENİSOY'a ve eşi Demet YENİSOY'a, çalışmalarım boyunca ve her zaman yardımlarıyla yanımda olan ablam Serpil YENİSOY KARAKAŞ'a ve eşi Duran KARAKAŞ'a, örnekleri bulmama yardım eden, evini açan Nurten GÜNER'e, Hülya ATALAY'a ve yengem Gülşen YENİSOY'a, veri toplama aşamasında kolaylık sağlayan yöre halkına ve emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim.

(7)

v

BOLU İLİ MUDURNU İLÇESİ İĞNE OYALARININ

DEĞERLENDİRİLMESİ

Yüksek Lisans Tezi

Sevgi Yenisoy

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSİ

Kasım-2014

ÖZ

Bu çalışmanın konusu; Bolu ili Mudurnu ilçesi iğne oyalarının değerlendirilmesidir. Bu araştırmanın amacı; Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılmış olan iğne oyalarının renk, motif, teknik özellikleri, kompozisyon özellikleri, kullanılan araç-gereçler ve kullanım alanlarını belirleyerek elde edilen bilgileri ve ürünleri gelecek kuşaklara aktarmada kaynak oluşturmaktır.

Bu çalışma, betimsel bir araştırmadır. Bu çalışmanın evrenini Bolu ili iğne oyaları oluşturmaktadır. Örneklemini ise Bolu ili Mudurnu ilçesinde yaşayan iğne oyasıyla uğraşan veya elinde ürün bulunduran 50 birey ile yöredeki iğne oyalı 55 adet ürün oluşturmaktadır.

Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen anket ve bilgi formu kullanılmıştır.

Elde edilen verilerin çözümlenmesinde y=(f)x(100)/n formülü kullanılmıştır. Tablolar düzenlenerek sonuçları yorumlanmıştır.

Mudurnu ilçesinde iğne oyası ile uğraşan hanımların çoğunlukla 30-40 yaş grubunda oldukları tespit edilmiştir. 30 yaşın altında iğne oyası yapan bireye rastlanmamıştır.

(8)

vi

oluşturmaktadır. Yörede şu anda iğne oyası yapan bireylerin çoğunluğunun iğne oyası yapmaya 7-17 yaş grubunda başladıkları saptanmıştır.

Bireylerin iğne oyası yapmayı çoğunlukla aile fertlerinden, daha sonra çevrelerindeki bireylerden öğrendikleri ortaya çıkmıştır. Yörede bireylerin tamamına yakınının, iğne oyalarının modellerini daha önce yapılmış modellerden elde ettikleri tespit edilmiştir. Yardımcı araç olarak çoğunlukla tığ; yardımcı gereç olarak pul, yuvarlak boncuk, halka kullanıldığı görülmüştür. Bireyler iğne oyası yapımında kullandıkları iplik çeşitlerinden geçmişte ipek ipliğini, günümüzde ise sentetik ipliği tercih etmektedirler. Sentetik ipliğin yıkama ve ütülemeye uygun olması, tekniğin yapımında kolaylık sağlaması en çok tercih edilme nedenleri arasında belirtilmiştir. Renklerin arasında en çok beyaz rengin kullanıldığı, bunun yanında havlu ve yazma gibi ürünlerin içindeki renklere uygun iplik rengi seçildiği belirlenmiştir.

Temel teknik olarak kare ve üçgen ilmek kullanıldığı; yardımcı teknik olarak zürefa, kök, boru, zincir, trabzan, bacak, piko (yöresel adı fisilti) adı verilen tekniklerin uygulandığı tespit edilmiştir.

İğne oyası ile uğraşan bireylerin büyük çoğunluğunun iğne oyasını doğrudan ürün üzerine başlayarak oluşturdukları, iğne oyası yapımında ise bireylerin tamamının bitkisel motifleri, çoğunlukla ana-ara motif aralıklı tekrarı ve ana motif sürekli tekrarı kompozisyonları tercih ettikleri belirlenmiştir.

Yapılan ürünler kullanım alanları açısından incelendiğinde iğne oyasının en çok yazma kenarı ve havlu kenarı olarak yapıldığı görülmüştür.

Yörede, çoğunlukla aile bütçesine ekonomik katkı sağlamak ve boş zamanlarını değerlendirmek amacıyla iğne oyası yapıldığı, bireylerin çoğunluğunun iğne oyalı ürünlerini sipariş üzerine daha çok evde, bazılarının da tanıdıkları aracılığı ile pazarladıkları saptanmıştır.

Araştırma yöresinde bireylerin tamamının iğne oyalarının kullanıma hazırlanmasında kola işlemini uygulamadıkları ortaya çıkmıştır. İğne oyalı ürünü bittikten sonra tersinden ütü bezi ile ütüleyerek kullandıkları, bu ürünleri daha çok bohçalarda ve poşetlerde sakladıkları belirlenmiştir.

Bilim Kodu :

Anahtar Kelimeler : Mudurnu, iğne oyası, ipek iplik, kare ilmek Sayfa Adedi : 180

(9)

vii

EVALUATION OF THE NEEDLE OYA IN MUDURNU DISTRICT OF

BOLU CITY

M. S. Thesis

Sevgi YENİSOY

GAZI UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES

November -2014

ABSTRACT

The subject of this study is to evaluation the needle oya performed by in Mudurnu district of Bolu city. The aim of this study is to form a source to transfer the obtained knowledge and products to new generation by defining the color, the motifs, the technical properties, the features of composition, used tools and determining the usage areas of needle oya performed in the district of Mudurnu in Bolu city.

This study is descriptive research. The universe of this study is formed by the needle lace of Bolu city. The 50 individuals living in Mudurnu district in Bolu city and engaged in the needle lace or keeping the products in the hand and 55 the products of needle lace constitute the sampling of this study.

A questionnaire and an information form developed by the researcher were used as a data gathering tool.

Bu using the data obtained from the questionnaire forms, the related tables were prepared and evaluated. y= (f)x(100)/n formula was used to resolve the obtained data. The results in the tables were evaluated by arranging the tables.

(10)

viii

range of 30-40. There was no individual performing the needle lace under the age of 30. The most of the individuals engaged in the needle lace were married, graduated from the primary school and house wives. It was detected that the individuals in the district engaged in performing the needle lace currently had started to perform it at the age group of between 7 and 17.

It was emerged that the individuals had mostly learned the needle lace from the members of their family, then from the nearby individuals. It was seen that almost of all of the individuals in the district obtained the motifs of needle lace from the previous models. It was seen that a crochet hook as an auxiliary tool, sequin, round bead, ring and serum as an auxiliary material were used. The individuals preferred silk yarn previously, synthetic yarn currently among the yarn types to perform the needle lace. It was determined that the suitability of synthetic yarn to washing and ironing, the convenience of application of technique were among the reasons to be preferred mostly. It was found out that white color was the mostly used one among colors, besides especially the color of yarn well-matched to the colors of inside products such as yazma and towel was preferred.

It was determined that square and triangle loop as a base technique, and zürefa, root (kök), pipe (boru), chain, railing (trabzan), leg (bacak), pico (regional name is fisilti) as an auxiliary techniques were used.

It was found out that the most of individuals engaged in needle lace formed the needle oya products directly over the product, the individuals performing the needle lace preferred floral motifs mostly with the spaced repetition of primary-secondary motif and with the continuous repetition of primary motif compositions.

When the products were investigated with respect to the usage areas, it was seen that the most of them were performed to be used as a towel edge and a yazma edge oya.

It was determined that the individuals in the district generally performed the needle lace to contribute to the family budget and to have leisure and marketed the needle lace products at home on order, some of them marketed via friends.

It was emerged that all of individuals in the research district did not use the technique of stiffening to prepare the products for usage. It was determined that they used the products by ironing the reverse side of them using the ironing cloth, after they finished the products and keeping them mostly in bundles and in nylon bags.

Science Code :

Key Words : Mudurnu,needle oya, silk yarn, square loop Page Number : 180

(11)

ix

İÇİNDEKİLER

TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU ... i

ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI ... ii

JÜRİ ONAY SAYFASI ... iii

TEŞEKKÜR ... iv

ÖZ ...v

ABSTRACT ... vii

İÇİNDEKİLER ... ix

TABLOLAR LİSTESİ... xiii

ŞEKİLLER LİSTESİ...xv BÖLÜM 1 ... 1 GİRİŞ... ... 1 Problem Durumu ... 1 Araştırmanın Amacı ... 3 Araştırmanın Önemi ... 4 Araştırmanın Sayıltıları ... 4 Araştırmanın Sınırlılıkları ... 4 Tanımlar ... 5 İlgili Araştırmalar ... 6

(12)

x

BÖLÜM 2 ... 9

KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 9

Bolu İli Hakkında Genel Bilgi ... 9

Tarihi ... 10

Kültür ve Turizmi ... 10

El Sanatları ... 11

Mudurnu İlçesi Hakkında Genel Bilgi ... 12

Tarihi ... 13

Kültür ve Turizmi ... 13

El Sanatları ... 14

Örücülük Sanatının Tanımı ve Tarihsel Gelişimi ... 16

Oyanın Tanımı ve Tarihsel Gelişimi ... 16

Oya Çeşitleri ... 17

İğne Oyası Tanımı ve Yapımında Kullanılan Araç ve Gereçler... 19

İğne Oyası Yapımında Kullanılan Araçlar ve Özellikleri ... 19

Dikiş İğnesi ... 19

İğne Oyası Yapımında Kullanılan Yardımcı Araçlar ve Özellikleri... 20

Tığ ... 19

Mekik ... 20

Firkete ... 20

Küçük Makas ... 21

İğne Oyası Yapımında Kullanılan Gereçler ve Özellikleri ... 21

İpek İplik... 21

(13)

xi

Sentetik İplik ... 22

İğne Oyası Yapımında Kullanılan Yardımcı Gereçler ve Özellikleri ... 22

Pul ... 22

Boncuk ... 22

Halka ... 22

Oyalarda Renk ve Motif Özellikleri ... 22

Oyalarda Kompozisyon Özellikleri ... 23

İğne Oyası Temel Yapım Teknikleri ... 24

Zürefa ve Yapılışı ... 25

Kare İlmek Yapılışı ... 26

Üçgen İlmek Yapılışı ... 28

Motif Başlama ... 29 BÖLÜM 3 ... 31 YÖNTEM... 31 Araştırmanın Modeli ... 31 Evren ve Örneklem ... 31 Ölçme Araçları ... 31 Ölçüm Güvenirliği... 32

Ölçüm Yorumlarının ve Kullanımlarının Geçerliği ... 32

Verilerin Toplanması... 32

Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması... 33

BÖLÜM 4 ... 35

BULGULAR ve YORUMLAR ... 35

(14)

xii

Anket ve Bilgi Formlarından Elde Edilen Verilerin Değerlendirilmesi ... 146

Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapan Bireylerin Demografik Özellikleri... 146 Ürün Özellikleri... 150 BÖLÜM 5 ...165 SONUÇ ve ÖNERİLER ...165 Sonuç ...165 Öneriler ... 170 KAYNAKLAR...172 EKLER... 175 EK 1: BİLGİ FORMU ... 176 EK 2: ANKET FORMU ... 177

(15)

xiii

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İncelenen İğne Oyalı Ürün Çeşitlerinin Dağılımı...35 Tablo 2. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapan Bireylerin Yaş Durumları...146 Tablo 3. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapan Bireylerin Medeni Durumları....147 Tablo 4. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapan Bireylerin Öğrenim Durumları..147 Tablo 5. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapan Bireylerin Mesleki Durumları...148 Tablo 6. Bolu İli Mudurnu İlçesinde Bireylerin İğne Oyası Yapmaya Başlama Yaşları..148 Tablo 7. Bolu İli Mudurnu İlçesinde Bireylerin İğne Oyasını Öğrenme Kaynakları...149 Tablo 8. Bolu İli Mudurnu İlçesinde Bireylerin İğne Oyalarının Modellerini Elde Etme

Yolları...150 Tablo 9. Bolu İli Mudurnu İlçesinde Bireylerin İğne Oyası Yapımında Kullanılan Yardımcı

Araçlar...151 Tablo 10. Bolu İli Mudurnu İlçesinde Bireylerin İğne Oyası Yapımında Kullanılan

Yardımcı Gereçler...151 Tablo 11. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapımında Kullanılan İplik Çeşitleri..152 Tablo 12. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapımında Günümüzde Kullanılan

İpliklerin Tercih Nedenleri...153 Tablo 13. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapımında Tercih Edilen Renkler...154 Tablo 14. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapımında Kullanılan Temel

(16)

xiv

Tablo 15. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapımında Motiflerin Oluşturulmasında Kullanılan Yardımcı Teknikler...156 Tablo 16. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapımında Uygulanan Başlama

Teknikleri...157 Tablo 17. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyasının Bitirilmesinde Kullanılan İplik

Temizleme Teknikleri...158 Tablo 18. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapımında Kullanılan Motif

Kaynakları...158 Tablo 19. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyası Yapımında Kullanılan Kompozisyon

Özellikleri...159 Tablo 20. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyasının Kullanım Alanları...160 Tablo 21. Bolu İli Mudurnu İlçesinde Bireylerin İğne Oyası Yapmadaki Amaçları...161 Tablo 22. Bolu İli Mudurnu İlçesinde Bireylerin İğne Oyalı Ürünleri Pazarlama

Yolları...162

Tablo 23. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyalı Ürünlerde Kola İşleminin Uygulanması ...162

Tablo 24. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyalı Ürünlerin Kullanıma Hazırlık Şekilleri...163 Tablo 25. Bolu İli Mudurnu İlçesinde İğne Oyalı Ürünleri Saklama Şekilleri...164

(17)

xv

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1. Bolu'nun İlçeleri ... 9

Şekil 2. Mudurnu ilçesinin Kulaklı Tepesinden Görünüşü ... ...12

Şekil 3. Gül Oya Genel Görünümü ... 14

Şekil 4. Mudurnu Yöresel Kıyafeti ... 15

Şekil 5. Firkete ... 20

Şekil 6. Zürefa Yapılışı ... 25

Şekil 7. Kare İlmek Yapılışı... 26

Şekil 8. Kare İlmek Yapılışı ... 26

Şekil 11. Kare İlmek Yapılışı ... 27

Şekil 16. Üçgen İlmek Yapılışı ... 29

Şekil 17. Üçgen İlmek Yapılışı ... 29

Şekil 18. Motif Başlama ... 30

Şekil 19. Havlu Kenarı Genel Görünüm ... 36

Şekil 19.1. Havlu Kenarı Detay Görünüm ... 37

(18)

xvi

Şekil 32. Yazma Kenarı Genel Görünüm ... 62

Şekil 32.1. Yazma Kenarı Detay Görünüm ... 63

(19)

xvii

Şekil 39.1. Yazma Kenarı Detay Görünüm ... ...77

Şekil 41.1 Yazma Kenarı Detay Görünüm ... 81

Şekil 43.1 Yazma Kenarı Detay Görünüm ... 85

Şekil 45.1. Yazma Kenarı Detay Görünüm. ... 89

Şekil 49.1. Yazma Kenarı Detay Görünüm ... 97

(20)

xviii

Şekil 51.1.Yazma Kenarı Detay Görünüm. ... 101

Şekil 52. Namaz Örtüsü Genel Görünüm ... 102

Şekil 52.1. Namaz Örtüsü Detay Görünüm ... 103

Şekil 59. Mendil Genel Görünüm ... 116

Şekil 59.1. Mendil Detay Görünüm ... 117

Şekil 60. Mendil Genel Görünüm ... 118

Şekil 60.1 Mendil Detay Görünüm ... 119

Şekil 61. Salon Takımı Genel Görünüm ... 120

Şekil 61.1. Salon Takımı Detay Görünüm ... 121

Şekil 62. Seccade Genel Görünüm ... 122

Şekil 62.1. Seccade Detay Görünüm ... 123

Şekil 63. Nevresim Takımı Genel Görünüm ... 124

Şekil 63.1. Nevresim Takımı Detay Görünüm ... 125

Şekil 64. Tepsi Örtüsü Genel Görünüm ... 126

Şekil 64.1. Tepsi Örtüsü Detay Görünüm ... 127

(21)

xix

Şekil 65.1. Fular Detay Görünüm ... 129

Şekil 66. Fular Genel Görünüm ... 130

Şekil 66.1 Fular Detay Görünüm. ... 131

Şekil 67 Fular Genel Görünüm ... 132

Şekil 67.1. Fular Detay Görünüm ... 133

Şekil 68. Kese Genel Görünüm ... 134

Şekil 68.1. Kese Detay Görünüm ... 135

Şekil 69. Yaka İğnesi Genel Görünüm ... 136

Şekil 69.1. Yaka İğnesi Detay Görünüm ... 137

Şekil 70. Taç Oya Genel Görünüm ... 138

Şekil 70.1. Taç Oya Detay Görünüm ... 139

Şekil 71. Taç Oya Genel Görünüm ... 140

Şekil 71.1. Taç Oya Detay Görünüm ... 141

Şekil 72. Fes Oyası Genel Görünüm... 142

Şekil 72.1. Fes Oyası Detay Görünüm ... 143

Şekil 73. Fes Oyası Genel Görünüm ... 144

(22)

1

BÖLÜM 1

GİRİŞ

Araştırmanın bu bölümünde; araştırmanın problemi, amacı, önemi, sayıltıları, sınırlılıkları, araştırmada kullanılan tanımlar ve ilgili araştırmalar hakkında bilgi verilmektedir.

Problem Durumu

Geleneksel el sanatları açısından ülkemiz, tarihinde birçok medeniyetin beşiği olması nedeniyle köklü bir geçmişe ve zengin çeşitliliğe sahiptir.

"Bir ülkenin gelenek ve göreneklerinin, yaşam biçiminin kuşaktan kuşağa aktarılmasında, geliştirilerek devam etmesinde en büyük rolü El Sanatları oynamaktadır. El sanatları ürünleri de o ülkenin kültürel kimliğinin en canlı belgeleridir" (Türk Oyaları Kataloğu, 2001, s. 7).

"El sanatları, bireylerin bilgi ve becerisine dayanan, özellikle doğal hammaddelerin kullanıldığı elle ve basit araçlarla yapılan ve toplumun kültürünü, gelenek ve göreneklerini taşıyan, ayrıca üretimini yapan bireylerin duygu, düşünce ve becerisini yansıtan, gelir getirici üretime yönelik ürünlerdir" (Akpınarlı, 2013, s. 199).

El sanatlarımız içinde örgü sanatı da çok eski, yaygın ve önemli bir yere sahiptir. Örme tekniği geçmişten günümüze insanların giyecek, ev eşyası, örtüler, aksesuar, süs eşyası gibi çeşitli alandaki ihtiyaçlarının giderilmesinde kullanılmıştır.

(23)

2

"Örücülük; ince ya da kalın bükümlü çeşitli cinsteki ipliklerin iğne, mekik, şiş, tığ gibi basit araçlarla ve el yardımı ile oluşturulan ilmeklerin veya düğümlerin bir araya getirilmesi sonucu elde edilen ürünlerdir" (Ortaç, 2008, s. 348).

"El sanatlarımızın en önemli türlerinden biri olan örme sanatı içerisinde, Türk kadınının ince zevkini ve yaratıcılığını simgelemesi bakımından oyalar önemli bir yer tutmaktadır. El becerisi ile her biri birer sanat eseri haline dönüşen oyalarımıza, ülkemizin hemen her yöresinde rastlamak mümkündür" (Özcan, 2008, s. 398).

"Oya, süslenmek ve süslemek, amacının dışında taşıdıkları mesajlarla bir iletişim aracı olarak da kullanılan ve tekniği örgü olan bir el sanatıdır. Oya sözcüğünün başka dillerde karşılığının bulunmaması, bu sanatın Türklere ve özellikle Türk kadınına özgü bir sanat olduğunu göstermektedir" (Onuk, 1988, s. 7).

"Oyalar, Türk kadınının giyimine, renk ve güzellik katmış, evinde ise zarif bir süs öğesi olarak kullanılmıştır. Ayrıca aile içinde duygu ve düşüncelerini konuşarak anlatamayan Türk kadını yaptığı oyalarla çevresiyle iletişim kurmuş ümidini, sevgisini, acısını, sevincini başındaki oya ile anlatmıştır" (Köklü, 2002, s. 218).

"İğne oyası; iğnenin üzerine sarılarak oluşturulan iplik halkasının içinden iğnenin çekilmesiyle meydana gelen düğümlerin ya da ilmeklerin üst üste tutturulması işlemidir" (Meriç, 1993, s. 26).

İğne oyası, kullanılan araç ve gereçlerin kolaylıkla bulunabildiği fakat yapılması zaman, emek, sabır isteyen ve çeyiz geleneğinin önemli parçasını oluşturan ince bir örgü türüdür.

Sessiz ama duygulu Anadolu kadını köyünün çiçeğinden, dağından, kışından, yılanından, koçundan, ninesinden aldığı örnekleri kendi saf anlayışı içinde sosyal olaylarla ve geleneklerle bütünleştirerek içinden geldiği gibi motife, kompozisyona dönüştürmüştür. Böylece ortaya çıkan bu eserler motif ve renk özellikleri ile ilginç olduğu kadar duygu ve düşünceleri sembollerle anlatmaları bakımından sosyal bir değer taşıdıkları içinde incelemeye değerdir (Atay,1987, s. 38).

Bolu ili Mudurnu ilçesinde, iğne oyası ürünlerin günümüzde bireyler tarafından yeterince üretilmediği ve bunun sonucunda geleneksel ürünlerin kuşaklara aktarımında sıkıntılar yaşandığı düşüncesi ile yapılan iğne oyalarının incelenip, yöresel özelliklerinin değerlendirilmesi, belgelenmesi ve alana kaynak oluşturulması için bu çalışma planlanıp yürütülmüştür.

(24)

3 Araştırmanın Amacı

Bu araştırmanın amacı; Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılmış olan iğne oyalarının renk, motif, teknik özellikleri, kompozisyon özellikleri, kullanılan araç-gereçler ve kullanım alanlarını belirleyerek elde edilen bilgileri ve ürünleri gelecek kuşaklara aktarmada kaynak oluşturmaktır.

Araştırmanın amacı doğrultusunda alt amaçlara cevap aranmıştır;

-Bolu ili Mudurnu ilçesinde iğne oyası yapan bireylerin demografik özellikleri nelerdir? -Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyalarında kullanılan yardımcı araçlar nelerdir? -Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyalarında kullanılan yardımcı gereçler nelerdir? -Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyalarında kullanılan iplik çeşitleri nelerdir? -Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyalarında kullanılan renkler nelerdir? -Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyalarında kullanılan teknikler nelerdir?

-Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyalarında kullanılan yardımcı teknikler nelerdir? -Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyası yapımında uygulanan başlama teknikleri nelerdir?

-Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyalarının motif çeşitleri nelerdir?

-Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyalarının kompozisyon özellikleri nelerdir? -Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyalarının kullanım alanları nerelerdir? -Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyalarının yapılış amaçları nelerdir? -Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyalı ürünleri pazarlama yolları nelerdir? -Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyalı ürünlerin kullanıma hazırlama şekilleri nelerdir?

(25)

4 Araştırmanın Önemi

Bolu ili Mudurnu ilçesi konumu, tarihi, kültürü ve iğne oyaları yönünden önemli bir yere sahiptir.

Günümüzde teknolojik gelişmeler ve yeterince zaman ayrılamaması nedeniyle el emeği olan iğne oyalarının yapımı olumsuz etkilenmektedir. Bu nedenle geleneksel el sanatlarımızdan olan iğne oyalarının yozlaşmadan devam edebilmesi için yöresel özelliklerinin belirlenerek belgelendirilmesi çok önemlidir.

Yapılan taramalarda Ergül Önge’nin hazırlamış olduğu “Batı Anadolu İğne Oyaları” konulu doktora tezinde 15 adet Mudurnu iğne oyasına yer verilmiştir. Bu miktarın Mudurnu iğne oyalarını tanıtmakta yeterli olmayacağı düşünülmektedir.

Bu araştırma, Mudurnu yöresine özgü iğne oyaları incelenerek, özellikleri belirlenip, gelecek nesillere bozulmadan aktarılabilmesi ve bu konuda örnek oluşturulması nedeni ile önemlidir.

Araştırmanın Sayıltıları

1. Araştırma için belirlenen yöntem ve teknikler ile araştırmacı tarafından hazırlanan anket ve bilgi formları araştırmanın amacında belirlenen alt amaçları ölçecek yeterliktedir.

2. Araştırma için seçilen örneklem grubu ve yöreden elde edilen ürünler evreni temsil eder niteliktedir.

3. Araştırmaya katılan kişilerin uygulanan anket sorularına verdikleri cevapların gerçeği yansıtmakta olduğu varsayılmaktadır.

Araştırmanın Sınırlılıkları

1. Mudurnu ilçesinde yapılan iğne oyası ürünler ile sınırlıdır.

2. Araştırmadan elde edilen bilgiler araştırmacı tarafından hazırlanarak uygulanan anket ve bilgi formlarıyla sınırlıdır.

(26)

5 Tanımlar

Bıyık: "Esas oya ile kökün birleştiği yerde yapılan üç zürefalık fiskillerdir" (Eronç, 1984, s. 126).

Boru: "Kökle ana örgeyi birleştiren ve boruya benzeyen bölümdür" (Onuk, 2000, s. 19) İğne Oyası: "İğne oyası, iğne aracılığı ile ipliğin ilmek atılarak düğümlenmesi sonucu ortaya çıkan ince bir örgü türü olarak tanımlanabilir" (Bayram, 1992, s. 2).

İlmek: "İğne ile ipliklerin düğümlenmesi sonucu meydana gelen şekildir. İlmeklerin çoğalmasından iğne oyası meydana gelir. İki türlü ilmek vardır üçgen ilmek kare ilmek " ( Onuk, 1988, s. 9).

Kök : "Oyanın başlangıç bölümüdür. Bazı yörelerde köprü adı verilir" (Eronç, 1984, s. 126).

Motif: "Yan yana gelerek bir bezeme işini oluşturan ve kendi başlarına birer birlik olan ögelerden her biri" (http://www.tdk.gov.tr).

Piko: "Zürefadaki düğümlerin yan yana gelmesi ve aradaki ipliğin 3-4 katı fazla bırakılması ile meydana getirilir" (Köklü, 2002, s. 217).

Zürefa: "İğne oyasının başlangıcında, kumaşla ana örgeyi birleştiren bölümdür. İğne oyasının temeli zürefadır" (Onuk, 1988, s. 9). "Bu düğümlerin yatay ve dikey yönde yapılmasıyla motifler oluşturulmaktadır. Zürefa kelimesi farklı kaynaklarda ‘zürafa’ ya da "zürefa" şeklinde yer almaktadır. Bu çalışmada Türk Dil Kurumu'nun sözlüğünde geçen zürefa kelimesi kullanılmıştır" (Kurt, 2011, s. 8).

(27)

6 İlgili Araştırmalar

İğne oyaların araştırılması ve incelenmesine yönelik aşağıda açıklanan çalışmalara ulaşılmıştır.

Yüksel, G. S. (1996) ; "Kırıkkale İğne Oyaları Üzerine Bir Araştırma" konulu yüksek lisans tezinde Kırıkkale il merkezinde yaşayan iğne oyaları ile uğraşan 50 kadından elde edilen 69 adet iğne oyalı ürün seçilerek, renk, kullanılan teknikler, motif, kompozisyon, araç gereç özellikleri incelemiştir. Anket formu ile ürünlerin teknik özelliklerini belirten gözlem fişleri hazırlanmış, fotoğrafları çekilmiştir. Anketler merkeze bağlı dört mahalledeki bireylere karşılıklı görüşme tekniği ile uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarında; iğne oyasının temel yapım amacı aile ihtiyacını karşılama, boş zamanı değerlendirme, ayrıca pazarlayarak aile ekonomisine katkıda bulunmak olduğu, oyanın yapımında temel araç iğne, yardımcı araç olarak tığ kullanıldığı, iğne oyalarının temel gerecini üç katlı naylon makaraların oluşturduğu, bireylerin yaptıkları iğne oyalarına yöreye özgü desen adları verdikleri, iğne oyası desen seçiminde önceden yapılmış iğne oyası desenlerinden, tabiattan ve deseni sayılarak iğne oyasına aktarılabilen desen kitaplarından yararlanıldığı görülmüştür. İğne oyalarında konularına göre, yoğun olarak bitkisel bezemenin tercih edildiği, bunu nesneli, anlam yüklü, figürlü bezemenin izlediği görülmektedir. Araştırmaya konu olan iğne oyaların zemininde en çok siyah, kırmızı dokumaların doğal rengi olan krem renginin tercih edildiği, iğne oyalarında da en çok beyaz, koyu yeşil ve kırmızının yer aldığı, bunun yanısıra birçok değişik renk ve tonlarının kullanıldığı görülmüştür (Yüksel, 1996).

Önge, E. (1996) ; "Batı Anadolu İğne Oyaları" adlı iki ciltlik doktora tezinde Batı Anadolu'da oyaları ile üne kavuşmuş on iki pilot il ve ilçelerde araştırmalar yapılmıştır. Antalya Elmalı'da 17, Aydın'da 35, Aydın Bozdoğan'da 17, Balıkesir Gönen'de 13, Bolu Mudurnu'da 15, Bursa'da 15, Bursa İznik'te 12, Bursa Mudanya'da 8, İzmir Bergama'da 21, İzmir Ödemiş'te 9, İzmir Tire'de 23, Kütahya'da 27 oya örneği incelenmek üzere seçilmiştir. İğne oyalı ürünlerin fotoğrafları çekilerek oya tanıtım fişi ile dökümantasyonları yapılmıştır. Her il ve ilçede mevcut müze, koleksiyon, eski ailelerin sandıkları ile Halk Eğitim Müdürlüklerinde yapılan incelemelerde Batı Anadoluda iki cins

(28)

7

oya bulunduğu görülmüştür. Bunlar erkeklerin kullandığı erkek oyaları, kadınların kullandığı kadın oyalarıdır. Erkek oyaları Aydın, Bursa, Bergama, Ödemiş ve Tire'de müze ve özel koleksiyonlarda görülmektedir. Bunlardan dal oyalarının Bozdoğan'da üretildiği üç boyutlu realist çiçek buketleri şeklinde oyalar olduğu görülmektedir. Fes oyalarına Mudurnu'da rastlanmıştır. Taç oyaları Mudurnu'da düğünlerde kullanılan geleneksel giyimin bir parçası olan oyalardır. Batı Anadolu'da iğne oyaları ipek iplikle yapılmaktadır. Üç boyutlu oya yapımı için at kılı, ince tek ve pamuk kullanıldığı görülmektedir. Boncuk ve pul da oyaları süslemek için kullanılmaktadır. İğne oyalarında kullanılan ve oyayı meydana getiren ilmekler şekillerine göre dörtgen ve üçgen ilmeklerdir ( Önge, 1996 ). Kocabaş, M. (2000) ; "Kocaeli İlinde Yapılan İğne Oyası Ürünler Üzerine Bir Araştırma" konulu sanatta yüksek lisans tezinde Kocaeli ilinde yapılan iğne oyacılığı sanatını ayrıntılı olarak ele alarak, ürünlerin çeşit, araç-gereç, malzeme, kalite, kullanım alanı, teknik, renk, motif ve kompozisyon özellikleri, yöre halkına sağladığı ekonomik yararları incelenerek bilgi verilmiştir. İğne oyası ile uğraşan 27 bireye anket uygulanmıştır. Yörede iğne oyası yapan bireylerin çoğunlukla evli, ilkokul mezunu, orta yaş ve üzeri olduğu, oyada yoğun olarak dantel ve naylon ipliğin kullanıldığı, az sayıda bireyin ipek ipliği kullandığı görülmüştür. Oyalarda kullanılan kompozisyon türlerinin ürün çeşitlerine göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir (Kocabaş, 2000).

Mersinoğlu, F.M. (2007) ; Araştırmanın konusu "Yalova İli İğne Oyaları"dır. Yüksek lisans tezi olan bu çalışmada Yalova ilinde evlerde ve hala üretilen merkezlerde bulunan iğne oyaları incelenmeye çalışılmıştır. Bu araştırma ile Yalova ili ve civar köylerinde iğne oyaları ürün, cins, boyutları, malzemeleri ve uygulanan teknik, kullanılan renkler, seçilen konu, kompozisyon özellikleri, kullanım alanları, günümüzdeki durumu gibi konuların çözüme kavuşturulması amaçlanmaktadır. Örnekler arasında tür, motif, kompozisyon yönünde farklı olan 63 iğne oyası örneği ile katalog oluşturulmuştur. Kaynak kişilerle görüşülüp mülakat yapılmıştır ve alınan bilgileri belgelemek amacıyla kaynak kişi künyeleri oluşturulmuştur. İnceleme sonucunda boyut, cins, konu, renk, teknik tabloları oluşturularak değerlendirmeye gidilmiştir (Mersinlioğlu, 2007, s. 3).

(29)

8

Vanlı, Y. A. (2008) ; "Balıkesir İli Gönen İlçesi İğne Oyaları ve Halk Eğitimi Merkezinin İğne Oyacılığına Katkısı" konulu yüksek lisans tezidir. Balıkesir ili Gönen ilçesi iğne oyası örneklerini tespit etmek, oyacılığı sosyo- ekonomik açıdan incelemek, Gönen Halk Eğitimi Merkezinin iğne oyacılığına katkılarını belirlemek ve iğne oyası kurs programını öğretime uygunluğu açısından değerlendirmek amaçlanmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen anket ve bilgi formu kullanılmış, veriler tablolara aktarılarak sayı ve yüzdeleri alınarak değerlendirilmiştir. Anketten elde edilen sonuçlara göre yöredeki iğne oyası ve iğne danteli üretimde zikir, bacak ve tırnak tekniklerini uygulamaktadırlar. Yörede bireylerin halen üretmekte olduğu iğne oyası motiflerinde yoğun olarak badem, enginar, enginar göbek, kiraz, gelin tacı, dut-dutlu oya ve erik çiçeği motifleri kullanılmaktadır. Bu nedenle yörede bitkisel bezeme çoğunluk olarak kullanılmaktadır (Vanlı, 2008, s. 5).

(30)

9

BÖLÜM 2

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Şekil 1. Bolu'nun ilçeleri (http://www.bolu.bel.tr/icerik/1783/17/bolu-ilceleri)

Bolu İli Hakkında Genel Bilgi

Türkiye yüzölçümünün % 1,015'lik bölümünü kaplayan Bolu İli, 8.276 km² (827.600 Ha.) yüzölçümü ile Karadeniz Bölgesi’nin Batı Karadeniz bölümünde yer alır. Ortalama rakım 1000 m, merkez ilçe rakımı ise 725 m civarındadır(http://www.bolu.gov.tr).

Bolu’nun, batısında Düzce ve Sakarya, güneybatısında Bilecik ve Eskişehir, güneyinde Ankara, doğusunda Çankırı, kuzeyinde Zonguldak ve kuzey doğusunda Karabük İlleri yer alır. İl sınır uzunluğu 621.4 km.dir. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi(2012) verilerine göre ilin genel nüfusu 281.080 olup, kentsel nüfus 181.613, kırsal nüfus 99.467’dir. Bolu Şehir Merkezi Nüfusu 131.264’tür.

(31)

10

olan ilçe sayısı Dörtdivan, Gerede, Göynük, Kıbrıscık, Mengen, Mudurnu, Seben ve Yeniçağa olmak üzere 8’e inmiştir (http://www.bolu.gov.tr).

Tarihi

Eski bir yerleşim bölgesi olan Bolu iline ilk yerleşenlerin Bebrikler olduğu ve bölgenin adını Bebrikya olduğu sanılmaktadır. Bu bölgeye M.Ö. 8. yüzyıldan sonra batıdan gelen Bithynialıların yerleştiği ve bölgenin adının Bithynia olarak adlandırıldığı anlaşılmaktadır (Özdemir, Yetim ve Köklü, 2011, s. 8).

İskender’in ölümünü izleyen dönemde Bolu yöresinde bağımsız Bithynia Krallığı kuruldu. Roma döneminde önemi artan Bithynia, Bizans yönetimi altındayken elverişli doğal konumu sayesinde 7. ve 9. yüzyıllardaki Arap akınlarından etkilenmedi.

11. yy’dan sonra Bizanslılar ile Anadolu Selçuklular arasında el değiştiren yöre 13. yüzyılda Anadolu Selçuklularının, daha sonra İlhanlıların eline geçti. Osman Gazi döneminde (1299-1324) Konur Alp tarafından Osmanlı topraklarına katıldı ve sancak merkezi yapıldı. 1324-1692 dönemine Bolu'yu yöneten sancak beyleri arasında Konur Alp, Gündüz Alp, I. Süleyman (Kanuni) ve Zor Mustafa Paşa dikkat çeker (http://www.bolu.gov.tr/ortak_icerik/bolu/bilgi-islem/documents/genel_bilgiler.pdf ).

Bir ara İsfendiyaroğulları’nın istila ettiği Bolu, 1692'de sancak beyleri yerine atanan Voyvodalarca yönetilmiş, 1811'de II. Mahmud'un voyvodalığı kaldırması ile Bolu Viranşehir adıyla yeniden sancak olmuştur. 1864 Vilayet Nizamnamesi ile Kastamonu Vilayetine bağlanmış, 1908 II. Meşrutiyet döneminden Cumhuriyet dönemine kadar bağımsız sancak olarak yönetilen Bolu, 1923’te Vilayet haline getirilmiştir (Özdemir vd., 2011, s. 9).

Kültür ve Turizmi

Doğal güzellikleri ile bilinen Bolu, aynı zamanda bir tarih ve kültür şehridir. İlde geleneksel Türk Evi vb. 390 adet Sivil Mimari Örneği Yapı; cami, türbe, han, hamam vb. 144 adet Dini-Kültürel Yapı; hükümet konağı, okul vb., 5 adet İdari Yapı; kale, sur duvarı vb., 7 adet Askeri Yapı ile anıt ağaç niteliğinde 14 adet Doğal Anıt olmak üzere toplam 560 adet tescil edilerek koruma altına alınmış taşınmaz kültür ve tabiat varlığı mevcuttur. Kültür Merkezi'nde bulunan 380 kişi kapasiteli tiyatro salonu 2006 yılında faaliyete geçmiştir.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğüne ait Kültür Merkezi'nde bulunan müzede 3.286 adet arkeolojik eser, 1.677 adet etnografik eser ve 12.095 adette sikke olmak üzere toplam 17.058 adet eser bulunmaktadır. Kültür Merkezi binasının giriş katında yer alan müze; arkeoloji salonu ve etnoğrafya salonu olmak üzere 2 bölümden oluşmaktadır (http://www.bolu.gov.tr/ortak_icerik/bolu/bilgiislem/documents/genel_bilgiler.pdf).

Bolu, tarihi ve kültürel zenginliklerinin yanı sıra muhteşem doğal güzellikleri ile de her mevsimde turizm merkezi olma özelliğini taşımaktadır. Ankara ve İstanbul'a yakınlığı ile büyük bir avantaja sahip olan Bolu'da; kış ve dağ turizmi, yayla turizmi, gençlik ve öğrenci

(32)

11

turizmi, kongre turizmi, sağlık turizmi, kamp ve av turizmi yapılmaktadır (Güler, Akpınarlı, Soysaldı vd., 2011, s. 11).

Yüzölçümünün büyük bir bölümü (% 64) ormanlarla kaplı olan, Abant, Yedigöller, Gölcük, Sünnet Gölü gibi 14 göl ve ayrıca; irili ufaklı 110 gölete, 320 yaylaya, 1 milli parka (Yedigöller), 7 tabiat parkına (Abant, Gölcük, Göynük Sünnet Gölü, Mudurnu Sülüklü Göl, Kıbrıscık Karagöl, Aladağ Beşpınarlar ve Göksu), 3 tabiatı koruma alanına [Çaydurt Rüzgârlar-Akdoğan Mevkii (Ebe Çamı Tabiatı Koruma Alanı), Kökez Atmaca Mevkii (Kökez Çok Yaşlı Köknar Ormanı Tabiatı Koruma Alanı), Kale Tekneci Mevkii (Kale Bolu Fındığı Tabiatı Koruma Alanı)], 2 orman içi dinlenme alanına (Çakmaklar Çamlığı, Mengen Şirinyazı), geyik, karaca ve diğer yabani hayvanların korunarak çoğaltılması amacıyla kurulan 3 yaban hayatı geliştirme sahasına (Abant, Yedigöller ve Göynük Kapı Dağı Ormanı), 3 örnek av sahasına (Yeniçağa-Gökçesu-Çaydurt Arası Sazakiçi Avlığı, Celal Acar Örnek Avlığı ve Geyik Gölü Örnek Avlığı) 1 devlet avlığına (Kavaklı Dağ Devlet Avlığı) sahip bulunan Bolu,

gerçek anlamda bir doğa turizm cazibe merkezidir (http://www.bolu.gov.tr).

Kış turizmi yoğunlukla Kartalkaya ve Gerede Arkut Dağında yapılmaktadır. Abant’ta da kısmi olarak kış turizmi etkinlikleri mevcuttur. Arkut Dağı Kayak Merkezinde her yıl uluslararası kayak ve kayaklı koşu yarışmaları düzenlenmektedir (http://www.bolu.gov.tr).

El Sanatları

Sanayileşme, teknolojik gelişmeler ve yaşam tarzında meydana gelen değişmeler sonucunda günümüzde el sanatları ürünler giderek azalmaktadır.

Bolu’nun geleneksel kıyafetleri olan üç etek, şalvar, alaca don, göynek, guşak, gök don dokuma kıyafetlerdir. Ancak geçmişte herkes evinde bir dokuma tezgâhına sahipken günümüzde bu tezgâhları artık köylerde dahi bulmak çok zordur (http://www.bolu.gov.tr).

Kıbrıscık İlçesinde kaval, Göynük Kılavuzlar köyünde tahta oymacılığı, Gerede’de dericilik, bakırcılık, kalaycılık, saraçlık, Mudurnu’da semercilik, bakırcılık mesleği halen devam etmektedir. İlde bir başka el sanatı örneği de Mudurnu iğne oyalarıdır. Mengen ilçesinin telli nakışlı başörtüleri ve burun çorapları, Kıbrıscık ilçesinde de yöresel tezgâhlarda kıl ve yünden giyim eşyaları, torba, heybe, yastık ve kilim çeşitleri yer yer yapılmaktadır. Kıbrıscık’ta halen kadınlar özellikle düğünlerde geleneksel giysilerini kullanmaktadırlar (Güler vd., 2011, s. 11). Eskiden çok kullanılan peşkirlere, yağlıklara, çevrelere bugün sandıklarda nadir olarak rastlanmaktadır. Bayanlar satabilecekleri yün çoraplar, patikler, heybeler, para keseleri yapmaktadırlar. Bazen bunları süs eşyası olarak daha küçük boyutlarda örmektedirler (http://www.bolu.gov.tr).

(33)

12 Mudurnu İlçesi Hakkında Genel Bilgi

Şekil 2. Mudurnu ilçesinin Kulaklı tepesinden görünüşü(http://www.mudurnu.com).

Bolu ilinin güneybatısında yer alan ilçenin kuzeyinde Düzce, doğusunda Seben, kuzeydoğusunda Bolu, kuzeybatısında Hendek, güneyinde Nallıhan, batısında Göynük ve Akyazı toprakları ile sınırlı olarak yaklaşık 1.409 km² alana sahiptir (http://www.bolu.gov.tr).

İlçenin rakımı 840 metre olup, nüfusu 20.536, İl merkezine uzaklığı 52 km’dir. Osmanlılar zamanında ticari yolların ilçeden geçmesi, iğnecilik ve el sanatlarının gelişmesi, Mudurnu'yu çevrenin en büyük yerleşim merkezi haline getirmesine karşın, zamanla toprağın dağınık oluşu ve hep aynı tarımın yapılması, teknolojinin değişmesi ve el sanatlarının önemini yitirmesiyle ilçe eski ekonomik gücünü yitirmiştir.

İlçe halkının başlıca gelir kaynağı tarım, hayvancılık ve ormancılıktır. İlçenin coğrafi konumunun dağlık ve engebeli olması tarıma elverişli araziyi azaltmıştır. Bunun sonucu olarak tarımın yanında hayvancılığın önemi artmıştır. Özellikle son yıllarda tavuk besiciliği önem kazanmıştır (http://www.bolu.gov.tr/ortak_icerik/bolu/bilgi-islem/documents/).

İlçe merkezi 8 mahalleden oluşmuştur. Ayrıca ilçe merkezine bağlı 73 köy bulunmaktadır. Taşkesti beldesi vardır.

(34)

13

Konağı, Şeyhül Ümran, Şeyh Tevfik Efendi, Şeyh Fahreddin Rumi, Abdurrahim Tırsi, Karaarslan Baba, Davud-i Halveti Türbeleri görülmesi ve ziyaret edilmesi gereken yerleridir (http://www.bolu.gov.tr).

Ahiliğin çok eski bir geçmişi olan Mudurnu’da her Cuma günü esnaf duası okunur. Karamurat Gölü ve Sülük Gölü ile Abant Gölü çevresindeki yaylalar görülmesi gereken doğal güzelliklerdir. Sağlık ve kaplıca turizmi bakımından Babas ve Sarot Kaplıcaları çok elverişlidir. Mudurnu İlçesi geleneksel tarihi Türk evleri bakımından oldukça zengindir ve kentsel sit alanı olarak koruma altındadır (http://www.bolu.gov.tr/ortak_icerik/bolu/bilgi-islem/documents/genel_bilgiler.pdf).

Tarihi

Bölge antik devirlerde Bitinya adıyla bilinen bölgede kurulmuştur. Hititler, Frigyalılar, Lidyalılar, Persler ve Romalılar, Selçuklular ve Osmanlılar egemenlik kurmuştur. Mudurnu adının, Bizans tekfuru kızı adına yaptırılan Moderna Kalesi'nden geldiği sanılmaktadır (Özdemir vd., 2011, s. 117).

Tarihi çok eskilere dayanan bir ilçedir. Geçmiş dönemlerde "Anadolu Trakyası" ve "Bitinya" adlarıyla anılan Bursa-İzmit-Bolu bölgesinin ortasında önemli ticari ve askeri yollarin kavşağında yer almıştır (http://www.mudurnu.com/).

1019 yılından itibaren Anadolu'ya yönelen Oğuz akınları sonrası 1078 yılında Süleyman Şah döneminde Sakarya, Eskişehir, Bolu ve Mudurnu civarına ilk Türkmen yerleşimleri başlar. Selçuklu egemenliği 1. Harçlı seferleri ile sona erer ve bölge tekrar Bizanslıların denetimine girer. Mudurnu Osmanlı topraklarına 1307 yılında Samsa Çavuş tarafından dahil edilmiştir. Osmanlılar döneminde özellikle ürettiği iğne ve keresteler dünyanın dört bir yanına ihraç edilmiştir.

1650 yılında Mudurnu'ya gelen Evliya Çelebi özetle "Mudurnu Kalesini 8 köşeli, 20 kuleli, bir kapılı, binası kararmış, sur ve kaleleri çökmüş eski bir yapı olarak tasvir eder. Ayrıca Yeniçeri, ocağında sancak payeli, 150 akçalı bir kaza olduğunu, 3000 konut, 17 mahalle, Yıldırım Camii ve Medresesi, 1 Darülhadis, 13 çocuk mektebi, 3 Han ve Hamam, 1100 iğneci tezgahı ve dolabı olduğunu, Mudurnu yapımı iğne ve boduçların (çamdan yapılan oyma su kabı) Rum ülkelerine ve Hindistan'a kadar gönderildiğini, 10 arşın boyunda 2 zira (180 cm) eninde latif tahtaların Akçaşehir ve İzmit iskelelerinden İstanbul ve başka diyarlara gönderildiğini anlatır (http://www.mudurnululardernegi.com/mudurnu_tarihi.php).

Kültür ve Turizmi

İlçede; Yıldırım Bayezit Camii ve Hamamı, Kanuni Sultan Süleyman Camii, Armutçular Konağı, Şeyhül Ümran, Şeyh Tevfik Efendi, Şeyh Fahreddin Rumi, Abdurrahim Tırsi, Karaarslan Baba, Davud-i Halveti Türbeleri görülmesi ve ziyaret edilmesi gereken yerleridir. Ahiliğin çok eski bir geçmişi olan Mudurnu’da her Cuma günü esnaf duası okunur. Karamurat Gölü ve Sülük Gölü ile Abant Gölü çevresindeki yaylalar görülmesi gereken doğal

(35)

14

güzelliklerdir. Sağlık ve kaplıca turizmi bakımından Babas ve Sarot Kaplıcaları çok elverişlidir (http://www.bolu.gov.tr).

Osmanlı dönemi yapıları konak ve evleri Mudurnu merkezindedir. Mudurnu ilçesi geleneksel tarihi ve Türk evleri bakımından oldukça zengindir. İlçenin tarihini ve kültürünü yansıtan bu evler koruma altına alınmış ve Mudurnu İlçesi "Kentsel Sit Alanı" olarak ilan edilmiştir (Özdemir vd., 2011, s. 120).

El Sanatları

Yakın zamana kadar ilçe merkezinde çoğu evde köylerde de hemen hemen her evde dokuma tezgahları bulunurdu. 1950 yıllarının ortalarına kadar ilçede demircilik, tabaklık, kunduracılık, yemenicilik, bıçak-çakıcılık ve semercilik çok ilerlemiştir. 18 adet tabakhane mevcuttur. Günümüzde tabakhaneler kapanmış diğer el sanatları da yok denilecek kadar azalmıştır (http://www.mudurnululardernegi.com/mudurnu_ElSanatlari.php).

Osmanlı döneminde iğne yapımında en önemli merkez olan Mudurnu’da kadınlar duygu ve düşüncelerini el emeği göz nuru zarif iğne oyalarına yansıtmışlardır.

Baba evinden koca evine gelen gelin keyfince konuşamadığı için yazmalarına dikilen oyalar duygu ve düşünceleri için birer name ve mesaj oluşturmuştur. Örneğin yeşilin değişik nüanslarını işleyen gelinin yeni evinden memnun olduğu, sarı ile işlenen oyalar mutsuz ve bezgin olduğunu anlatırdı. Kayınvalideye örtülen “çakır dikeni” isimli oya gelinin kayınvalideye “Bana diken gibi batma” mesajını iletmektedir. Başına biber motifleri yapılmış

bir yazma bağlayan gelin “Aramız biber gibi acı” demektir (http://mudurnululardernegi org.tr/el-sanatlari/).

"Mudurnu düğünlerinde, geleneklere bağlı kalınarak damadın annesi yani kayınvalide geline çeyiz olarak iğne oyası vermektedir. Gelin çeyizine öncelikle üzüm oya konulur. "Gül" düğünlerde gelin tacı olarak kullanılmaktadır "(Özdemir vd., 2011, s. 121).

(36)

15

"Mudurnu yöresinde genç kızların başlarını süsledikleri, gelinlerin ise çatkı ve üzerine taktıkları gül, pembe, sarı, kırmızı, beyaz, eflatun, yeşil, siyah ve çeşitli renklerde ipek ipliklerden iğne oyası tekniğinde yapılmaktadır. Tomurcuk, yaprak ve katmerli gül oyalar, tel üzerine sarılan dallardan taç şeklinde hazırlanmaktadır" (Özdemir vd., 2011, s. 124). ( Şekil 3-4)

Şekil 4. Mudurnu yöresel kıyafeti (http://www.mudurnu.com/kiyafet.html /) Mudurnu ilçesinde geleneksel kadın giyiminde bordo yün fes, fesin alın kısmında ise altınlar vardır. Fesin ön kenarına üçgen şekilde katlanarak hazırlanan oyalı krep bağlanır. Fesin üzerine yörede çatkı adı verilen pul-boncuk işlemeli kırmızı renkli ipek şifon veya krep başörtüsü örtülür. Çatkı üzerine iğne oyası ile hazırlanmış gül olarak bilinen taç takılır. Bedene, şalvar, göynek, entari, üçetek giyilir. Mudurnu ilçesinde bindallı elbise ve üçetek, top entari düğünlerde giyilen özel kıyafetlerdendir (Özdemir vd., 2011, s. 122).

(37)

16 Örücülük Sanatının Tanımı ve Tarihsel Gelişimi

Örme sanatı, geçmişten günümüze insan yaşamının geçirdiği gelişim dönemlerine ve teknolojik gelişmelere paralel olarak gelişme göstermiştir. Örme tekniği insanların ihtiyaçlarının karşılanmasında, giyecek, ev eşyası, örtüler, aksesuar ve çeşitli süs eşyalarının yapımında kullanılmıştır.

Türklere ait ilk tarihi belgeler Orta Asya'da yapılan arkeolojik kazılarda bulunmuştur. M.Ö VII. ve VIII. yüzyıllar arasında Orta Asya'da yaşayan Hunlara ait Pazırık 2. kurganındaki bulgular arasında konç kısmı, koç boynuzu motifleri ile süslü yün çoraplar bulunmaktadır. Bu örnek örgü sanatının Asya Türkleri arasında gelişmiş olduğunu göstermektedir.

Orta Asya buluntularından sonra en eski örgü örneklerine eski Mısır mezarlarında rastlanmıştır. Baş parmağı ayrık kırmızı yün çoraplar bugün Londra Victoria and Albert Müzesi'nde bulunmaktadır.

Doğuda gelişen örgüler Arap tacirler tarafından İspanya'ya getirilmiş, oradan da İngiltere ve İskoçya'ya yayılmıştır. XVI. yüzyılda ipek batıya ulaşınca örgüde yün yerine ipek iplik kullanılmaya başlanmış, çiçek motifleri ile dokular elde etmek için yeni desenler oluşturulmuştur (Özbağı, 2009, s. 1).

Türkler, 1071 Malazgirt Savaşı ile Anadolu'ya girdiklerinde, Orta Asya'dan uygarlık ve kültürlerini de beraberlerinde getirmişlerdir. Anadolu'nun yabancısı olduğu kendi sanat anlayışları ile karşılaştıkları örnekleri bağdaştırarak, yepyeni bir Türk sanatı yaratmışlardır. Türk sanatının en önemli türlerinden biri de örme sanatıdır (Kocabaş, 2000, s. 13).

"Örgü; yün, ipek, pamuk ya da başka bir madde ipliğinin özel şiş, tığ, iğne, mekik, firkete gibi araçlarla yapılmış ilmeklerin, bir araya getirilmesi işlemidir" (Atay, 1987, s. 31). "İnce ve kalın, bükümlü farklı cinste ipliklerin, iğne, mekik, tığ, şiş, firkete gibi basit araçlarla el yardımı ve sıra ile birbiri üzerine, ilmeklenerek tutturulmasından meydana gelen işlere örgü denir. Oya sanatının tarihçesi örgü sanatı ile başlar" (Arslan ve Çelik, 2008, s. 494).

Oyanın Tanımı ve Tarihsel Gelişimi

"Oya; çiçekle örgü sanatının birleşmesinden doğmuş süslemek ve süslenmek amacıyla yapılan ve ayrıca taşıdıkları mesajlarla bir iletişim aracı olarak da kullanılan ve tekniği örgü olan bir dantel türüdür" (Onuk, 2000, s. 3).

Oyalar, ipek iplik veya sentetik, pamuklu ince iplikler ile iğne, tığ, mekik, firkete gibi araçlar yardımıyla elde yapılan ince örgülerdir.

(38)

17

"Oya; düz veya basma yemenilerin kreplerinin, mendillerin etrafına çoğunlukla kadın ve bazı yerlerde erkek gömleklerinin önlerine yaka ve kollarına renkli ipek veya pamuk ipliğinden yapılan bir dantel örmedir" (Bayram, 1992, s. 2).

"1905'te Menfis kazılarında bulunan örneklerde özellikle balık ağlarından örücülük tekniğinin MÖ 2000 yılları öncesine ait olduğu tahmin edilmektedir. İğne ile yapılan örgüler 12. yüzyılda Anadolu’dan Balkanlar’a, oradan da İtalya yolu ile Avrupa’ya yayılmıştır" (Onuk, 2000, s. 5).

"İğne oyaları ve tüm el işlemeciliği Anadolu’da 18. yüzyılda altın çağını yaşamış, Tanzimattan sonra yanlış anlaşılmış bir batı hayranlığının doğurduğu taklitçiliğin olumsuz etkilerinin sonucu olarak, iğne oyalarına ilgi giderek azalmıştır" (Onuk, 1988, s. 7).

Cumhuriyet döneminde yeteri kadar ilgi görmemekle birlikte oyalar günümüze kadar geleneksel yollarla gelebilmiştir (Onuk, 2000, s. 5).

Oya Çeşitleri

Oyalar yapıldıkları araç, gereç, teknik ve kompozisyon şekillerine göre sınıflandırılabilir. Kullanılan Araca Göre:

1. Tığ oyaları 2. İğne oyaları 3. Mekik oyaları 4. Firkete oyaları

5. Mil oyaları (Onuk, 2000, s. 14). Kullanılan Gerece Göre:

1. Boncuk oyaları 2. Pul oyaları 3. Koza oyaları 4. İplik oyaları 5. Mum oyaları

(39)

18 6. Bez (Kumaş) oyaları

7. Kâğıt oyaları (Onuk, 2000, s. 14). Kullanılan Tekniğe Göre:

1. İğne teknikleri ile yapılan oyalar 2. Mekik tekniği ile yapılan oyalar 3. Firkete teknikleri ile yapılan oyalar 4. Dokuma tekniği ile yapılan oyalar

5. Tığ kroşe teknikleri ile yapılan oyalar (Onuk, 2000, s. 14). Kullanıldıkları Yere Göre:

1. Yemeni oyaları 2. Taç oyaları

3. Yatak takımı oyaları 4. Mendil oyaları 5. Kese oyaları

6. Mevlit örtüsü oyaları (Onuk, 2000, s. 15). Kompozisyon Şekillerine Göre:

1. Ana motif tekrarı 2. Ana-ara motif tekrarı 3. Aralıksız (sıra) tekrarı

4. Motiflerden oluşan dokular (Onuk, 2000, s. 15).

Oyalar, kullanım alanları açısından üç gruba ayrılabilir.

a- Giyim Eşyaları: Bluz, gecelik, gömlek yakası ve cebi, eşarp, yazma, namaz baş örtüsü, mevlit örtülerinin, fular vb örtülerinin kenar süslemeleri.

b-Aksesuarlar: Yaka iğnesi, saç süslemeleri, kolye, kese oyaları (saat, mühür, para kesesi oyaları) mendil süslemeleri.

c-Ev Dekorasyonları: Oda takımı, abajur, pano saçakları, yatak örtüsü, vazo çiçeği, saksı düzenlemeleri, sehpa örtüleri ve havlu kenarları süslemeleri.

Oya sözcüğünün tanımından yola çıkılırsa oyarın boyut ve formlarına göre de sınıflandırma yapılabilir.

(40)

19 Oyaların boyut ve form özelliğine göre sınıflandırılması:

a- İki boyutlu oyalar: En ve boyu tespit edilebilen, hacmi olmayan, düz yüzey oluşturan oya örgülerdir. Bunlara iğne danteli de denmektedir.

b-Üç boyutlu oyalar: En, boy ve yüksekliği tespit edilebilen, hacmi olan oya örgülerdir. Küçük parçalar birleştirilerek ve tabiattan stilize edilerek meydana getirilen formlardır (Vanlı, 2008, s. 15).

İğne Oyası Tanımı ve Yapımında Kullanılan Araç ve Gereçler

"İğne oyası, iğne aracılığı ile ipliğin ilmek atılarak düğümlenmesi sonucu ortaya çıkan ince bir örgü türü olarak tanımlanabilir" (Bayram, 1992, s. 2).

"İğne oyası; kumaş, zincir ya da kalın iplik üzerine iğne yardımı ile düğüm atılarak yapılan bir örgü sanatıdır" (Köklü, 2002, s. 213).

İğne oyası; ipliğin dikiş iğnesi yardımı ile üst üste ilmeklenip, düğümlenerek meydana getirilen iki veya üç boyutlu biçimlerdir. İğne oyasında üçgen ve kare ilmek kullanılır. İğne oyalarında, teknik, kullanılan yardımcı araç-gereç çeşitleri yörelere göre farklılık göstermektedir.

İğne Oyası Yapımında Kullanılan Araçlar ve Özellikleri Dikiş İğnesi

"Dikiş dikmek, nakış işlemek veya başka işlerde kullanılan ucu sivri, baş tarafından iplik geçirmek için deliği bulunan, perdahlı çelikten yapılmış ince ve sivri çubuktur" (Cengiz, 2007, s. 13).

İğne oyası yapımında kullanılan temel araç iğnedir. İğneler numaralıdır. Dikiş iğneleri 1-13 numaralar arasında sıralanmıştır. 1 numaralı iğne çok kalın, 13 numaralı iğne ise en incesidir. İğne oyası yapımında kullanılan iğnelerin oya gözlerinden kolay geçebilmesi için ince iğneler olması tercih edilir (Korkusuz, 1980, s. 13-14).

(41)

20

İğne Oyası Yapımında Kullanılan Yardımcı Araçlar ve Özellikleri Tığ

"Bir ucu çengelli diğer ucu düz, 15-20 cm uzunluğunda, çelik alüminyum kaplama, plastik, şimşir, fildişi veya kemikten yapılmış bir örgü aracıdır. Tığın ucu çengellidir. Tığlar yapılacak işe ve kullanılacak yere göre çeşitli kalınlıkta olurlar. Küçük numaralar kalın, büyük numaralar ince tığların karşıtıdır (Atay, 1987, s. 330).

İğne oyasında kullanılan tığlar, ince iplikler kullanıldığı için, ince numaralı tığlardır. Trabzan ve zincir tığ ile örülür.

Mekik

"İki düz yüzeyin orta noktalarından birbiri ile birleşmesinden meydana gelir. Uzun yüzeylerin her iki başı gittikçe incelir. Ağız kısımları hafifçe açıktır. Mekik, mika, kemik, fildişi, tahta veya plastikten yapılır. 2 cm eninde ve 4-5 cm boyundadır" (Korkusuz, 1980, s. 19).

Firkete

"U şeklinde yuvarlak, uzun bir metaldir. İki çubuğun ara açıklığı, kullanılacak ipliğin kalınlığına göre ayarlanır. Çelik, alüminyum veya kaplama olarak yapılırlar. İyi firkete ilmeklerin üzerinde kolay kayması için pürüzsüz ve kaygan olmalıdır"(Onuk, 2000, s.11).

(42)

21 Küçük Makas

"7-9 cm boyunda, her iki ucu da sivri ve keskin olan bir makastır. İplik kesmede kullanılır" (Korkusuz, 1980, s.23).

İğne Oyası Yapımında Kullanılan Gereçler ve Özellikleri

İğne oyası yapımında kullanılan temel gereç ipliktir. En çok kullanılan iplikler ipek, pamuk ve sentetik ipliklerdir.

"İğne oyacılığı, ipek böcekçiliğinin olduğu yerlerde gelişmiştir ve ana malzeme ipek ipliktir" (Meriç, 1993, s.25). Fakat günümüzde ipek böceği eskisi kadar yetiştirilmemekte, bunun sonucunda ipek kullanılarak yapılan ürünler azalmaktadır.

"Az da olsa bazı yörelerimizde iğne oyalarında ipek ipliği kullanılan örneklere rastlanmaktadır (Elazığ, Safranbolu, Mudurnu vb.)" (Onuk, 2000, s.17).

İpek iplik

İğne oyası yapımında kullanılan ipek ipilğin ince, pürüzsüz ve bükümlü olması gerekir.

İbrişim; tabii ipek liflerinden elde edilir. İki kat ipliğin bükülmesinden meydana gelir. İnce ve çok bükümlüdür. Katları kolaylıkla ayrılabilir. Parlak ve sağlamdır. Çile, makara, masura halinde satılır. Çeşitli renkleri vardır.

Çamaşır ipeği; parlak, sağlam ve güzel görünüşlüdür. Bir katı iki kat ipliğin bükülmesinden meydana gelir. Katları ayrılabilir. Çileler halinde veya metre ile satılır. Çeşitli renkleri ve bu renklerin tonları vardır (Korkusuz, 1980, s. 12).

Pamuk İplik

"Pamuk iplikleri doğrudan doğruya kullanılmayıp, bazı kimyevi işlemlerden geçirilmesi sonunda işlenecek hale getirilir, buna merserizasyon işlemi denmektedir. Pamuk iplikleri merserizasyona tabi tutulunca ipek gibi bir görünüşe sahip olurlar. Buna pamuk liflerinin ipekleştirilmesi denir "(Cengiz, 2007, s. 18)."Piyasada muline, pamukaki, koton, merserize, ağ ipliği, dantel ipliği olarak satılmaktadır. Teknolojik gelişmeler nedeniyle, iyi özelliklere sahip parlak, güzel görünümlü veya doğal görünümlü beyaz ve her rengin tonlarında çile ve yumak olarak piyasada bulunmaktadır" (Onuk, 2000, s. 6).

(43)

22 Sentetik İplik

Sentetik lifler doğada, lif halinde bulunmayan bileşiklerden meydana getirilmişlerdir. Sentetik liflerin temel maddeleri kömür, petrol, su, azot gibi son derece basit maddelerdir. Bu basit maddeler kimyasal olarak değişik şekillerde birleştirilerek lif haline dönüştürülürler. Sentetik lifler tek başına veya belirli oranda pamuk, yün, keten, ipek lifleri ile karıştırılarak çeşitli iplik üretimi yapılmaktadır.

Oya yapımında kullanılan, sentetik liflerden elde edilen iplikler parlak, güzel görünüşlü ve çok bükümlüdür. Çile, makara veya bobin halinde satılmaktadır.

Günümüzde birçok yöremizde parlaklığı, kolalı yapısı ve kolay temin edilmesi yönünden bütün oya çeşitlerinde tercih edilmektedir (Onuk, 2000, s. 7).

İğne Oyası Yapımında Kullanılan Yardımcı Gereçler ve Özellikleri Pul

"Plastik, sedef, jelatinden yapılmış yuvarlak veya farklı şekillerde olan ortası yassı ve delikli olan bir süs gerecidir. Oya yapımında, fantezi giysilerde, değişik yüzey ve tekniklerde kullanılmaktadır" (Cengiz, 2007, s. 22).

Boncuk

Sedef, ahşap, cam, kristal, porselen, çeşitli maden ve taşlardan yapılmış ortası delik, yuvarlak ve kesme şeklinde, oya yapımında kullanılan küçük taneciklerdir. Yuvarlak boncuk, boru boncuk ve nazar boncuğu çeşitleri ile piyasada bulunur (http://www.megep.meb.gov.tr/).

Halka

Oya yapımında kullanılan halkalar iki çeşittir. Birincisi piyasada sağlık gereci olarak kullanılan serum hortumlarının 2 mm kalınlığında kesilmesiyle elde edilir.

İkincisi ise piyasada hazır olarak satılan yuvarlak, plastikten yapılan ve çeşitli büyüklükte olan gereçlerdir. Halkalar oyanın düzgün ve sert olmasını sağlamak amacıyla kullanılmaktadır (Cengiz, 2007, s. 22).

Oyalarda Renk ve Motif Özellikleri

"Türk kadını, çevrenin etkisi altında duygularını, düşüncelerini renklerle ve motiflerle oyalarda anlatmıştır" ( Onuk, 2000, s. 12).