Ankara Üniversitesi Veteriner Faküıtesi Patolojik-Anatomi Kürsüsü Direktör: Prof. Dr. Mahir PAMUKÇU.
--- --- {---_ ..
1933-1960 YILLARI ARASINDA ANKARA VE YÖRESİNDE
KÖPEKLERD~ GÖRÜLEN HASTALıKLARA TOPLU BİR BAKıŞ
A. Mahir PAMUKÇU Erdoğan ERTÜRK
Memleketimizde çeşitli hayvan türlerinde hangi hastalıkların ne
oranda. görüldüğü, bugüne kadar saptanmış de@dir. Bu ciddi bir
ek-sikliktir. Durum salgın hastalıklarda olduğu kadar, özel bir etkene bağlı
bulunmayan adi hayvan hastalıklarında da göze çarpmaktadır. Bir
ül-kede hastalıkların durumu ve yayılış oranları bilinmedikçe, orada etken
savaş kurallarına baş vurmak ve hastalıklari kontrol altına almak,
ço-~ı.ınlukla mümkün -olamamaktadır. Bu gibi bilgiler, hastalık
istatistik-leri ve yayınlar yoluyla elde edilebilir. Yurdumuzda, bu amaca
yöneltil-miş hastalık istatistigi yoktur. Ülkemizin hastalıklardan zenginligi
kar-şısında, başlıbaşına birer memleket derdi olan bu hastalıklara ilişkin
yayınlar ise oldukça az sayıdadır. Kişisel gözlemlerimizin yanısıra,
fa-kültemizin çeşitli kürsülerinin arşivlerinde, yıllar yılı biriken bigilerin
kıymetlendirilmesi ile bu iki kaynağın gelişmesi sağlanabilir. Veteriner
Faküıtemizin 1933 yılında İstanbul'cıan -' Ankara'ya taşınmasından
gü-nümüze kadar geçen 29 yıl içinde, hayvan hastalıkları üzerinde yapıl.
mış, gözlem ve bulgulara dayanan birçok' kıymetli bilgi kürsülerimiz
arşivlerinde vardır. Bunlardan faydalanılarak yapılan bazı yayınlar ayrı
bırakılırsa (4, 5, 6, 8, 10, 11, 12, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25,
26,27,28,29,30,31,32, 37, 38,39,40,42,43,44,45,46,47,48,49, 50,51,52,
53, 54, 55, 56, 57, 63, 64, 65; 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77)
ar-şivlerden büyük çapta faydalanılmadığı ortaya çıkmaktadır. Belli
süre-ler içinde, kürsü kayıtlarını ele alarak, bunlardan analitik sonuçlar
çıkarmak yararlı olacaktır. Böylece elde edilecek bilgiler ile Ankara ve
yöresinde hayvanlarda bulunan hastalıklar konusunda köklü bulgulara
ulaşabiliriz.
-Bu amaçla Patolojik - Anatomi Kürsüsü, her hayvan türüne
saldı-ran hastalıkları ayrı ayrı incelemeğe kararlı' bulunmaktadır. Serinin
ilkini kapsayan bu yazİmızda 1933-1960 periyodunda yapılmış olan
PAMUKÇU - ERTÜRK
köpek otopsi ve incelenen biopsilerde saptanmış olan hastalıklar göz
önüne alınacaktır.
Köpek hastalıkları üzerinde yazılı birçok lite'ratür vardır. Bunlara
bakışla her ülkenin köpeklerinde, az çok birbirinden ayrılan çeşitli
has-talıklara rastlanıldığı anlaşılmaktadır. Yurdumuzun Ankara ve
yöresin-deki köpeklerde buldugumuz hastalıkları açıklamak, hasatlık
envante-, rini saptamak amacıyla hazırladığıınız bu' yazımızda geniş literatür
bilgisi vermekten ve her hastalık üzerinde uzun açıkl~alar
yapmak-tan kaçınmaktayız.
MATERİYAL VE METOD
1933-1960 Yılları arasında Patolojik - Anatomi Kürsümüzde 627
köpeğin otopsi~i yapılmış ayrıca 101 köpegin de biopsi materiya;li
ince-lenmistir. Bu yoklamaların sonuçlarına göre, hastalıklar etiyolojik
özelliklerine dayanılarak gruplaştırılmış ve genel ,toplama göre oranlan
bulunmuştur. '
SONUÇLAR
28 Yıl içinde yoklama için kürsümüze getirilen otopsi ve biopsi
materiyali sayısı oldukça a:roır. Bunun nedenini, Ankara halkının
kö-peğe karşı büyük bir ilgi göstermemesinde aramalıdır. Ayrıca dinsel
inançların ve uygarlık derecemizin de bunda etkisi vardır. Genel
ola-rak uygarlık ve kişisel alım - yoğaltım yeteneği arttıkça, kedi ve köpek
gibi sevimli ev hayvanlarına karşı duyulan ilgi de çoğalmaktadır. Böyle
ülkelerde küçük hayvan klinikleri de, bu ilgiye paralelolarak çabucak
gelişebilmekted.irler.' .
Çeşitli yıllarda yapılan otopsi ve incelenen biopsi materiyalleriniri sayılan Cetvel No: 1 de gösterilmiştir.
CetvelN o: 1 in incelenmesinden otopsi ve !biopsi materiyall~i-inin
sayılannda yıllara bakışla büyük bir artış görülmemektedif. Bu
'yeter-, siz' sayılar ile de köklü bir öğretim yapılabileceği düşünülemez.
Öğre-ti~ ve incelernelerin amaca uygun olabilmesi için incelenecek olan
ma-teriya1in arttırılmasına çalışılmalıdır. Bunun için de halkımızın köpek
hastalıklan bölümünde uyarılmaSı ve kadavraların da . çeşitli yollara
baş vurularak toplattınlması gibi çarelere el atılmalıdır.
Memleketimizde birçok, değişiklik gösteren köpek hastalıklan
var-dır .. Otopsi olaylarının incelenmesinden de. kolayca anlaşılacağı gibi,
bunlann çogunlugunu enfeksiyöz karekterde olanlar almaktadır. 627
kÖPEK lIASTALlKLARI
CETVEL NO:
ı. -
Çeşitli yıllarda yapılan köpek otopsileri veincelenen biopsi sayılan:
Yıllar Otopsi sayısı Biopsf sayısı
1933 1
-1934 2 -1935 14 1 1936 13 1 1937 15 3 1938 13 -1939 24 -1940.
20 2 1941 18 6 1942 20 5 1943 13 3,
1944 III 4 1945 24 1 1946 32 1 1947 R -1948 16 8 1949 34 6 1950 42 3 1951 II.
-1952 'l:7 3 1953 29 8 1954 20 7 1955 10 7 1956 40 6 1957 62 3 1958 42 5 1959 40 6 1960 + 22 + 1228 yıl 627 otopsi 101 biopsi
layın 317 sinde belli bir ajan patojenin bulunmuş olması bunu
do~-lamaktadır. Bunları sıra ile özel bir etkene ba~lı olmayan adi organ
astalıkları (205 otopsi olayında), parazit invaziyonları (169 olayda
eşitli parazit bulunmuştur), fiziksel etkenlere ilişkin leziyonlar (63
layda traumasel
.
bozukluklar görü1müstür).
ve toksikoz'lar (30 otopsilayında çeşitli zehir bulunmuştur) izlemektedir.
101 biopsi materiyalinde ve gizli kalarak ancak otopside
görülebi-n 5 olayda da görülebi-neoplasma bulugörülebi-nmuş ve özel tagörülebi-nımları yapılmıştır. '
Dia~ram No: 1 hastalıkların çeşitlerinin genel otopsi sayılarına
öre oranlarını belirgin olarak ortaya koymaktadır.
PAMUKÇU - ERTüRK
nİAGRAM NO:
ı. -
1933-1960'yılları içinde otbpsİ1erde görülen hastalıklar: 1. Enfekziyöz hastalıklar 317 olayc;!a % 50,72. Organ hastalıkları 205 II
~o
32,7 3. Paraziter invazyon 16~ II % 27,0 . 4. Fiziksel etkenler (trauma) 63 II % 10,0 5. Exogene tocsicose'ler 30 II 0/0 5,06. Tümörlü köpek 5 II 0/0 0,9
I. E n f e k s iy Ö z lı a s t a
ı
1kı
ar:317 Otopsi olayında bulunan enfeksiyöz hastalık arasında Köpe
gençlik hastalıg-ı (Febris catarrhalis et nervosa canınn, Distemper) e
.önemli yeri tutmaktadır. Bu hastalık oranının yüksek bulunmasına s
bep, otopsileri yapılan köpeklerin birço~nun genç yaşlarda olmasıdı
Bu hastalı~ı yurdumuz için korkunç. bir problem olan kuduz izleme
tedir. 28 yıl içinde saptanmış bulunan enfeksiyöz hastalıklar olay sa
larına göre Cetvel No: 2 de sıralanmışlardır.
Bu hastalıklar üzerinde kısaca durmak yerinde olur :
G e n ç
ı
ik lıa st aı
1ğı: 28 yıl içinde kliniklerimizde tedasüresinde çeşitli hastalıklardan ölüp, otopsileri yapılan 627 köpe~in 17
sinde bulunmuştur. Bu sayı, Ankara ve yöresinde buhastalı~ın öbü
köpek hastalıklanndan' daha yüksek oranda görüldü~ü, bulunuş ora
nının da % 25 etrafında de~işti~ini ortaya komuştur. Cetvel No: 3 ü
incelenmesinden anlaşılaca~ı gibi Gençlik hastalı~, köpeklerimizde za
KÖPEK aASTALUKLARl
/
an zaman artışlar göstermektedir. Bu hastalık sinirsel, pectoral,
Iıstro-intestinal, oculaer, cutan ve hard-pad gibi bütün degisik
form-.rıyla seyretrrtiştir. Hastalığın bu özel tiplerinde dahi birbirinden farklı
~tış ve azalmalar görülmüştür.
CETVEL NO: 2. - Ankara'da I{öpek otopsilerinde tanınan
enfeksiyöz hastalıklar : 317 enfeksiyöz
627 otopside
.
Olay hastalılda
Hastalığın adı
sayısı bulunuş oranı oram
0/0 0/0
Gençlik hastalığı 172 52,4 27,4
Kuduz 121 39,6 20,0
Leptospiroz 9 2,9 1,4
Hepatitis contagiosa ca. 7 2,3 1,1,
Tüberküloz 6 1,9 0,9
SalmoneBoz 1 0,3 0,1
NekrobasiIIoz 1 0,3 0,1
-
iHastalığın değişik tipleri her epidemide ayn bir özellik
göstermiş-Son yıllara doğru sinirsel şeklin artmış olmasına karşılık; diğer
rmlarda bir azalma kayqedilmiştir. Bu azalış özellikle hastalıgın
:ı.stro-intestinal formunda daha belirgin olarak görülmektedir. 1952.
lına kadar çıkan Gençlik hastalıgı epidemilerinde, lezyonlann
sindi-m kanalında yerlesme oranı % 80 ile % 100 arasında iken, 1959 yılı
Ugınında bu oran '% 29 a kadar düşmüştür. Buna karşılık sinir
sls-minde bulunuş oranı artmış ve % 100 e yükselmiştir.
\
Olayların çogunda hastalık birkaç şekliyle birlikte seyretmiştir.
alnız bir sistemde yerleşen bozukluklar oldukça azdır. Yalın tip
'ola-k en sı'ola-k sinirsel bozukluklar görülmüştür. Komplik~ olaylarda
stro-i.ntestinal form ön planda yer almaktadır. Sinirsel ve intestinal
plerin beraberce bulunduklan köpeklerde mortalite oldukça yüksek
ılunmuştur (38).
K u d uz: Belirtilen süre içinde kuduz teşhisiyle kürsümüze
opsi için .gönderilmiş olan köpek sayısı 121 dir. Distemper'd~ olduğu
bi kuduz hastalığında da son yıllarda bir artış görülmüştür. Bu iki
ral hastalıkta artışlar, bazen ayni yıllara denk gelmiştir. Ancak, bu
,
.
PAMUKÇU - ERTÜRK
CETVEL NO: 3. - Gençlik hastalığının çeşitli fonnlan
ve yıllara dağılışı :
Sinirsel tntestinal Pectoral Göz
i
Deri "ard-paşekil şekil şekil şekli , şekli şekli
"" ı;ı ~ ~ .!ı: .!ı: .!ı: .!ı: .!ı: .!ı: ~ ~ ~ ~ Q,) Q,).
2:
-
rı) N "" 'N "" N ı- N "" N Q,) N Q,) Q,) .Q,) Q,) Q,) .-~
c
•.
!i>-c
•.
!i>-c
•.
!i>-c
•.
!i>-c
•.
!i>-c
•.
!i>--
';:=
';:=
';:=
';:=
';:=
';:=
~ Ö ~ =e ~ =e ~ =e ~ =e ~ =e ~ ~-- --
----
--
--
-
-1933 1 i
i
1 1 1934 1 1 1 1935 5 5 5 2 1936 3 3 3 1 1937 1 1 1 1 1938 3 1 1 2 1 1939 6 2 3 2 2 1940 5 2 5 4 1941 7 2 7 6 1 1 1942 1 1 1 1 1943 -1944 1 1 1 1945 2 1 :o 2 1946 3 1 3 2 2 , 1947 -1948 1 1 1 1949 '8 8 8 5 3 1950 23 20 23 19 4 1951 4 3 4 3 1 1952 13 1 12 12 10 1953 -1954 4 1 3 3 2 1955 1 1 1 1 1 1956 12 1 11 9 2 7 3.
1957 24 2 10 16 1 12 5 1958 13 2 6 10 1 7 5 1 1 1959 17 8 9 1 4 7 1 1 m60 13 9 2 2 1 3 1 11-;;
--
--
--
1051---
-ı--r-;ı-
---i . Toplam 172 24 5 127 5 28 3,
.
durum iki salgının çıkışları arasında yakın bir ilginin bulunabilece~i
delil olamaz. Grafik No:
ı.
in incelenmesinde, heriki hastalı~ın periydik' artış ve düşüşler gösterdikleri göze çarpmaktadır .
.
,
.
.
328.
\ i.
\ KÖPEK HASTALIKLAR! 3 '. - '. Dish",pcf. ' -- - : Kuduz: . " " ii i i , i S II' i i ' , i , i ,. i \ ' J i , i '--....•..., ....'/~ ,'ı4 •• -&i
Y, ,i ••• '" ~ CIL •• LO>•• o'l i -04 '" •• vi ••. ı-GO ~ ~ - ••• "" <ır LI\ -D ••• 00 0'1<ı 1-
...
:ii:'" LOtf'it"'''' •..•eo qo ••••••••••••• ..,. en ın III &i)ın IP III '" ın LI)'o...
3GRAFtK NO: 1. ~ Kuduz ve köpek gençlik hastalığının epidemik dunımu:
• ~ i
Kuduz olaylannda; otopsi, histopatolojik yoklamalar ve
inokülas-yon dememelerinden alınan sonuçlar, birbirlerinden oldukça farklı
bu-lunmaktadır. Cetvel No: 4, .bu durumu etraflıca belirtmektedir.
(;ETVEL NO: 4. - 121 Kuduz olayında incelenmesi kürsümüzde tamamlanan 93
köpeğin histopatolojik yoklama ve inokülasyon deneyi sonuçia.ı :
opatolojik yoklama !nokmasyon deneyi
Encephalomyelitis
Oranı MüSbeti Menfi
i
Oranı Müsbetolay Menfiolay Oranı%% olay olay 0/0 51,6 ... 43 ... 46,2 ... 8,6 .... 8 ... 8;6 ... 5,4 ... . ... ... ... 5 . ... 5,4 5,4 ... ... 5 ... 5,4 ... 5 .. . . .. . ... 5,4 ... 3,3 ... 3 ... 3,3 ... 3 ... 3,3 .. 3,3 . . ... 3 . .. 3,3 ... 5,4 ... 5 ... .. 5,4 ... 5 ... 5,4 ... 65,6 34,4 ... 56 ... ... 60,2 37 ... 39,8 13 ... .... 14,00 5 ... 5,4 . 61 ... 32 .... 3 . 3 . 5 co>'
=
ı::~i
i 48 . 8 . 5 . 5 Hİst ---Negri Müsbeti
Menfi olayolay«121 kuduz kadavrasının beyinden ayrı organ ve sistemlerinin yoklanması
sonunda: 99 köpekte mide ve barsaklar içerisinde çeşitli yabancı cisimlere
rast-lanmıştır (oran % 82,4). 8 kuduz köpeğin thymus bezinde (% 6,6), 9 unun da
pancreas bezinde' kanamalar (% 7,5) görülmüştür.
i
PAMUKÇU - ERTÜRK
Cetvel No: 4. ün incelenmesinden anladıgımıza göre kuduz
olay-larının % 34,4 ünde Negri cisimcigine ras~lanmamıştır. Bu sonuç Negri
görülmeyen kuduz YOklamalarında fare inokülasyonuna gidilmesinin
zorunlUıugnnu göstermektedir. Nitekim,. kuduz yoklamalarının % 8,6
sinde Negri görülmedigi halde fare inokülaSyonu pozitif olarak
sonuç-lanmıştır. Negri cisimciginin şekillenmesiyle Encephalomyelitis
arasın-da yakın bir_ilgi görülmektedir. Negri görülerek tanımlanmıs bulunan
kuduz ol~ylarının % 90 ında Encephalomyelitis'in sekillenntis, , bulun-..
ması, bu sıkı ilgiyi belirgin olarak ortaya koymaktadır. Kuduz
hasta-lıgında Encephalomyelitis tablosu yalnız basına % 8,6 oranında
görüle-bilmiştir. İşte böyle olaylarda, fare inokül~syonuna gidilmesine kesin
bir zorunluluk vardır. İnokülasyon denemesi aksi sonuç verirse
Encep-halitis'in kökenini Hepatitis contagiosa. canis, Toxoplasmose veya
Dis-temper gibi hastalıklarda aramak gerekir.
L .e p t o s pir o s i s: Bu hastalıga 1938 - 1945 yılları
arasın-da 9 köpekte rastlanmıştır. Leptospiroz tanımı, otopsi ve
histopatolo-jik bulgulara dayatılmıştır. Leptospira canieola ve L.
ictero-haemorrha-giae yönünden yapılmış olan yoklamalarda etken üretilemedigi gibi,
ajanların doku içerisinde görülmesi de mümkün olmamıştır. Bu
nega-tif sonuçlar, kadavraların geç açılmasına yorumlanmalıdır: Bu
hasta-lıkta kat'i teşhis ancak ieptospiraların kan, sidik vey dokularda
görül-mesi yahut buralardan alınan maddelerden üretilebilmeleri sonu
kona-bilir. Bu güne kadar böyle bir tanı yapılmadıgı için Ankara ve
yöresin-de köpekleryöresin-de Leptospirose'un bulundugunu kat'i 'olarak ileriye sürmek
mümkün görülmemistir. '
H e pat i t i s c o n t a gio s a c a n i s: İlk olarak 1947
yı-lında S. Rubarth tarafindan İsveçte ortaya konmuştur. Etkeni bir
virus-tur. Memleketimizde bu hastalığa ilkin 1956 yılında Atatürk Orman
Çiftliği Hayvanat Bahçesindeki köpeklerde rastlanmıştır. Hastalık,
ka-raciğerin parenchym hücrelerinde, damar endothellerinde ve beyinin
motor hücrelerinde intranuc1ear inc1usion cisimciklerinin görülmesiyle
t.anınmıştır. Otopsileri yapılmış alan 6 av köpeginin (3 Seter, 3
Poin-ter), karacigerlerinde sereuse - kanlı bir yangı, safra kesesi dıvarında
ödem, aortun yarım ay şeklindeki kapakçıklarında ser.euse infiltration,
karın boşlugu içinde sarı - kırmızı renkli transüdat, seröz zarların
alt-larında peteşi şeklinde kanarnalara rstlanmıştır. Olayların çognnda ka-'
rın boşlugunda yerleşmiş olan organların üst yüzlerinde ince bir fibrin
katmanı görülmüştür (73).
İlk epidemiden ~nümüze kadar geçen sürede ikinci bir' salgın
yap-madıgı için bu hastalıgın Ankara köpeklerinde ne oranda bulundugnnu
kestirrnek oldukça güçtür. .
KÖPEK lIAST AL1KLARI
Tu b e r c II
ı
o s e: Tüberküloz köpeklede çok görülmez. Çeşitlimemleketlerde yapılan araştırmalar, veremin köpeklerde ancak %
0.04-5,6 arasında bulunduğunu göstermiştir. 28 Yıllık sürede otopsi1eri
ya-pılan 627 köpe~in yalnız 6 sında (% 0,95) tüberküloza rastlanmıştır.
Bu oran, hastalı~ memleketimizde de az bulunduğunu ortaya
koy-muştur. Tüberkülozda lezyonların yerleşti~i organlar ve buralarda
bu-lunuş oranları Cetvel No: 5. te gösterilmiştir. ,
CETVEL NO: 5. . 6 Tüberküloz olayında lezyonIann yerleştiği organlar
ve lokalizasyon oram :
Orgamn adı Olay Oran
sayısı
y.
Akciğerler 6 100 Pleura 6 100 Kar'aciğer 5 83,3 Trachea ve bronch'lar 4 66,6 Lymph düğümleri 4 66,6 İnce barsaklar 3 50 Böbrek , 3 50 Periton 2 33,3 Kan damarları 2 33,3 Dalak, Pari-Epi-Endocard,Calan, Prostad, Sidik kesesi 1 er 16,6
Cetvelin incelenmesiyle tüberkülö bozuklukların ençok akciğerler
ve pleura'da, ikinci derecede de karaci~erde yerleşti~i en az olarak da,
dalak, kalp, prostad ve sidik kesesinde lokalize oldu~ görülmektedir.
Hastalığın, gö@s ve karın boşluklarının herikisinde bulunan
organlar-da organlar-da birlikte bulundu~ ve bu oranın ayni oldu~ göze çarpmaktadır.
Verem lezyonlarının gö@s ve karın boşlu~ organlarının herikisinde de
birlikte bulunması, 6 olayda da generalizasyonun meydana geldi~ini
gös-termiştir. Mycobacterium ttiberculosis'in en çok akci~erde yerleşmiş
bulunması, daha çok aerogen yolla vücuda girdiğine işarettir.
Yaptırı-lan bakteriyolojik yoklamalarda 4 olayda etken tesbit edilmiş ve
hep-sinin de insan tipi oldu~ anlaşılmıştır. Bu nokta köpeklerin
enfek-siyonu insanlardan aldığını bildirmesi kadar, mikrobu kolayca
insan-lara bulaştırabileceğini de ortaya çıkarmaktadır. Diğer iki olayın
tanım-ları histopaotlojik bulgular üzerine oturtulmuştur.
S a
ı
ın o n eı ı
o sis: (Paratyphus): Köpek ve kedi gibi etyi-yenıerde Paratyphus enfeksiyonları ço~nlukla primaer tabiattadır.
Son yıllarda bu konuda yapılan araştırmalar, sa~lam görünen köpek- .
lerin Paratyphus etkenlerini (Özellikle .Bacterium typhimurium'u)
,
,
PAMUK.ÇU ~ ERTüRK
kılarıyla çıkardıklannı göstermektedir. Fena bakım ve iklim şartlan bu
ajanların patojenite kazanmasını sag-Iayarak.hayvanın ölümüne yol
aça-bilir. Memleketimizde SalmonelIozun köpeklerde ne derecede yaygın
oldugunu bilmiyoruz. 28 yılda kürsümüz ancak bir olayda bu
enfeksi-yona rastlamıştır. Yaptınlan bakteriyolojik 'yoklama sonunda bu
olay-<la etkenin l3-acteri~ enteritidis gaertner oldug-uanlaşılmıştır. Otopsi
bulgusu olarak Gastro-enteritis, kar:acig-erde milier nekrazlar, lymph
dügümlerinde ve dalakta büyüme, ikter, kalp kasında parankim
deje-nerasyonu ve seröz mrlar a:ltında peteşi şeklinde kanamalar
görül-müştür.
N e c r o b a c i i i o s e: Bir olayda karacig-erde yerleşmiş olan
Nekrobasiloza rastlanmıştır. Nodöz nekrozların görüldügü bu olayda
tanı histopatolojik. bulgular üzerine konmuştur.
II. Par azi ter in vaz yon i a..r :
Memleketinıizde evcil hayvanlar arasında parazitlerden ileri gelen
hastalıklar oldukça yaygındır. İç ve dış parazitler hastalık etkeni, yada
kolaylaştırıcısı olarak hayvan kaybında en önemli rolü
oynamaktadır-lar. Bu hastalıklar üzerinde günümüze kadar etkili bir savaş
yapılm~-mıştır. Yapılacak mücadelenin başarılı olabilmesi için, ülkemiz
hay-vanlarının hangilerinde, ne gibi parazitlerin, ne oranlarda bulundug-u
nu saptamak gerekmektedir. Kürsümüzde 28 yıllık periyodta, yapılmıs
olan köpek otopsilerinde çok çeşitli parazitler bulunmuştur. 627
köpe-ğin 169 unda yani % 27 oranında parazit görülmüştür. Parazitolojik
yoklamalar sonunda ortaya çıkan çeşitli parazitler Cetvel No: 6 da
gruplaştınlmışla:.rdır .
Cetvelde görüldüğü gibi, köpeklerimizde 21 çeşit parazite
rastla-mlmıştır. Bunların arasında Toxocara canis 83 olayda 'bulunmakla (%
50) başta gelmekte, bunu 53 olayda (% 31,6) görülen Dipylidium cani-num izlemektedir.
28' yıl içinde bınunan bu çeşitli parazitler arasında Toxoplasma
gondii ile Dirophilaria immitis özel bir yer almaktadır.
T o' x o P i a s m a g o n d i i: İnsan ve birçok evcil hayvan
türlerinde görülen Toxoplazmoz hastalılPmn etkEmidir. Günümüzde bir
protozoon olarak etüd edilmektedir. Yerleştig-i organa bag-lı deg-işik
klinik semptomlara yol açar. Toxoplazmaların özelorgan afinitesi
yoktur. Memleketimizde ilkin 1949 yılında Enstitümüzde yapılan bir
otopside köpekte rastlanmıştır (27). Etken histolojik bakıda akcig-erlerde
şekillenmiş olan tüberkülO benzeri lezyonlarda histiocyt'ler içerisinde,
böbreklerde de glomeruluslarda, gi?rülmüştür. Olay bir Amerikalıya ait
KÖPEK HASTALıKLARı
CETVEL NO: 6. - Ankara köpeklerinde 627 otopsi olayında saptanan 169
değişik invazyonda görülen parazitler :
Parazitin adı Olay Oranı
sayısı '/0
<il Rhipieephc:lus sanguineus 4 2,4
't:l o Demndex follieulorum 7 4,2 ı:ı. o Ctenoeephalus eanis .6 3,6
II
..., Aearus eanis 2 1,2•..
<
Linguatula serrata 1 0,6 <il o N Eimeria eanis 1 0,6 o ..., Toxoplasma gondii 1 0,6 o•..
ıı. Toxoeara canis 83 50,0<il Spiroeerca sanguinolenta 38 22,6
't:l Uneinaria stenocephala 4 2,4
o ...,
<il Toxoeara cati 2 1,6
El cu Ancylostoma caninum 1 0,6 Z Osleurus osleri .
.
1 0,6 Dirophilaria immitis 1 , 0,6 --Dipylidium caninum 53 31,6 Taenla hydatigena 25 15,2 <il pisiformis 2 1,2 't:l II o Mesocestoides lineatus ::ı 1,8 ..., j til cu Polycephalus ~ulticeps 2 1,2 t.) rı Echinococeus granulosus 2 1,2 ~ JC)"euxiellapasqualei 1 0,6 .,'--.L.
_
«Ayni otopsIde birkaç çeşit parazit bulunmuştur. Oranlar herbiri 169 a göre
hesaplanmıştır.»
oldugundan bu invazyonun filiyasyonunu b~lirtmek mümkün
olama-mıştır. Bu hastalı~ın da yurdumuzda ne oranda bulundugunu tam
ola-rak' bilmiyoruz. .
-Dir o p lıila r i a • i ın ın i t is: Bu parazite de
memleketimiz-de 1959 yılında yine bir- Amerikalıya ait bulunan bir köpe~in otopsisin.
de Enstisümüzde rastlanmıştır. Kalbin sa~ karıncı~nda, Arteria
pul-monalis'te, ve akci~erde büyük venöz damarlar içerisinde 16 adet para.
zit sayılmıştır. Memleketimize dıştan gelmiş olan bir köpekte bulunan
bu para~tin de yurdumuzda bulunup bulunmadı~ını tam olarak bil.
diren bir kayıt yoktur.
III. E,x o g
e
n e t o x ic o s e 'lar :627 otopsi olayının 30 unda Strychnine ve Arsenic gibi z€'hirli
mad-delerden ileriye gelen exogene toxicose'a rastlanmıştır. Bu ze~r12:r,
PAMUKÇU - ERTÜRK
yaptırılan toksikolojik yoklamalarla ortaya çıkarılmıştır. Toxicose
olay-larının 24 ünde Strychnine, birinde de Arsenic bulunmuştur. Artan 5
olaydan herhangi bir zehir ayrılamamıştır. Ancak bu olaylardan üç
ta-nesinde, striknin zehirlenmesinde çokça rastlanan kanamalar
görül-müştür. Strychnine zehirlenmesinden zanlı 29 köpekten 24 ünde b~
al-koloidin, kimyasal metodlar ile ortaya çıkarılması, bu konudaki
tanı-larımızın % 80 oranında do~ruluğunu desteklemektedir. Bu
zehirlen-mede özellik denebilecek kadar karekteristik bir patolojik - anatomik
lezyon görülmez. Yalnız çeşitli organlarda diapetedik kanamalar göze
çarpar. Cetvel No,: 7 bu kanarnaların en bololarak Pancreas'ta, genç
köpeklerde de Thymus bezinde şekillendi~ini göstermektedir. Bu
kana-malar ancak striknin ile zehirlenmeden zan uyandırır, oysa ki kesin bir
tanım için yeterli bir delil de~ldirler.
Bir olayda bulunan Arsenic zehirlenmesinde ise kanlı bir
Gastra-enteritis şekillendi~i görülmüştür.
CETVEL NO: 7. - Strychnine ile zehirlenmelerde görülen' kanamalann
bulunduğu organlar ve oram :
Orgamn adı, Olay sayısı '/0 Oram
Pancreas 14 50,8
Thymus 8 33,8
Seröz zarlar 7 29,0
LV. T r a II ın a Sei b oZ II k iII k lar: (Fiziksel etkenler)
Olayları~ızdan 63 köpekte (% 10) ölüm, birçok de~işik traumasel
etkilere ba~lı olarak meydana gelmiştir. Bunlardan 8 i ezilme, 7 si oto
çarpması 6 sı yabancı cisimler alınması, 4 ü çeşitli ateşli silahlarla
vu-rulma 3 ü de tekme ile vuvu-rulma şeklinde görülmüştür. Fizikselolan bu
etkiler, de~işik karekterae patolojik bozukluklara önderlik etmişlerdir.
Böyle etkilere ilişkin lezyonların genel karekterleri Cetvel No: 8 de
gösterilmiştir. • .
Cetvelde gösterilen lezyonların şekillenmesi sonu, 36 olayda iç
ka-nama, 23 ünde septicaemie, 9 unda autointoxication, 3 ünde asphyxie,
2, köpekte cachexie birer olayda da apoplexie ve commoUo cerebri asıl exitus etkeni olmuştur.
V. O r g a n lıa s t alı k lar 1 :
Otopsileri yapılmış olan 627 köpeğin 205 inde özel bir hastalık
etkeni bulunamamıştır. Bu gibi olaylarda görülen patolojik bozukluk.
lar organ hastalıkları adı altında etüd edilmişlerdir. Bu hastalıkların
çeşitli sistemlere yayılışı 'Diağram No: 2 de sunulmuştur.
KÖPEK liASTALIKLARI
CETVEL NO: 8. 63 Trauİna olayında şekillenen bozukluklar
ve görüldükleri organlar :
K ı r i k i a r Yırtılmalar Tıkanma
Organ adı Olay Organ adı Olay Organ adı
~oı:y
s.
sayısı sayısı
Os femoris 5 Akciğerler 7 Barsak
II pelvinae 4 Karaciğer 6
II costa 3 Barsaklar 5
II vertebra 3 Venöz damarlar 5
II pubis 2 Karın dıvarı
ve periton 4
II coxa 2 Aorta ve
II sacrum, arterler 3
O. scapula, Dalak 2
O. tibia,
O. humerus, Sidik kesesi 2
O, metatarsus ve O. atlas 1 er Kaslar 1 Toplam 25 35 3
j.
•
g.
B.1
6.
S.
'fo
DİA~RAM NO: 2 .- Organ hastalıklannın çeşitli sistemlerde
bulunuş oranlan :
PAMUKÇU - ERTtl1ıK
. No. Sistem adı Ola)' sayısı
1 Sindirim sist. 222
2 uro - genital sist. 131
3 Solunum sistemi 91
,•.•4 Cardio. ,vasculaer sist. 77
5 Sinir sistemi 42 6 'Haemopoetique sist. 37 7 Duyu organları 24 8 İç salgı bezleri 8 9 Hareket sistemi 2 Bulunuş oranı ~!. 40.5 18,5 14,0 12,0 5,5 4,5 3,5 1,0 0;3
ı.
S in d i r iın s is t e ın i: Bu sistemin çeşitli o~ganlarında:!22 tane patolojik değişiklik tesbit edilmiştir. Şimdi bu lezyonlan ve
lnkalize olduklan organlan sırasıyla inceleyelim :
a) D iŞier: Tartre 2, Caries, Marginal paradentitis, Molar
diş-lerde Periodontitis alveolaris purulenta birer olayda bulunml1ştur.
b) C a v u m o r i s: Stomatitis erosiva, S. ulcerosa,
Gingi-vitis ulcerosa 4 er, Pharyngitis et tonsilltis 2, Pharyngitis ulcerosa,
Glossitis necroticans da birer olayda görülmüştür.
c) O e s o p h a g u s: Stenosis oesophagii-Spirocercose sonu-,
Qjısophagitis parasitaria ve O. gangrenosa birer köpekte teşhis
edil-miştir.
d) M i d e: Gastritis catarrhalis acuta 67, chronica 34, G.
hae-morrhagica 15, G. ulcerosa 4, G. necroticans 2, G. purulenta
apostema-tosa 1, Torsio ve Dilatatio ventrieuli de 2 şer olayda saptanmıştır.
e) Bar s a k lar: Enteritis catarrhalis acuta 63, chronica 56,
E. haemorrhagica 21, İnvaginatio jejunalis ve İ.ileo-colica 3 er,
bar-sakta passive hyperaemie'ye de bir otopside rastlanmıştır. Chronique
yangılann 4 ü hypertröphicans seklinde görülmüstür. Aynca iki
olay-da barsaklarolay-da' ülserlere, bir köp~kte de Papilla v~teri'nin
obturationu-na rastlanmıştır .. Enteritis curuposa 1, E. Diphtheroides 2, E.
necro-ticans 3 otopsi olayında yalancı zarlı yangı şekli olarak ortaya
çık-mıştır. Bir köpekte Volvulus mesenterialis 'et jejunalis, 6 olayda
Cons-tipatio coli, iki köpekte ConsCons-tipatio recti, 2 sinde Colitis haemorrhagica,
birer olayda Typhilitis ulcerosa ve T. haemorrhagica ile Colitis
foIli-cularise rastlanmıştır.
f) Kar a c i ğer: Degeneratio adiposa hepatis 16, D.
paren-ehymatosa hepatis 5, Hyalinisation 2, Hyperaemia passiva hepatis 12,
Necro~is hepatis 8, Haemosyderosis hepatis 1, İcterus' 9, Chololithiasis
1, Hepatitis interstitialis ve H. purulenta 3 er olayda görülmüşlerdir.
Bir köpekte karaciğerde R.E.S. hücrelerinde çok şiddetli bir
prolifera-tion göze çarpmıştır. 336
KÖPEK HASTALLKLARI
- g) Per i t o n e u m: Haematom şeklinde kanarna 2,
Hydrope-ritoneum 2, Peritonitis serosa, P. haemorrhagica birer, P. adhesiva da
3 olayda bulunmuştı,ır.
2. U ro. g e n t als i st e
ın:
Urinogen sistemde yer alanlez-yonlar (% 14,5) ile genital sisteme ait organlarda şekillenen
bozukluk-ların (% 4) tamamı olan bu patolojik değişiklikler (% 18,5) oranıyla
ikinci sırayı almıştır.
a) B ö b r e k ier: Congestion ve kanamalar 3, Böbrek taşları
ve kireçlenmeler 2 şer Nephrosis renum 11, Hydronephrose 1,
Glomeru-lonephritis acuta 8, G. chronica 4, G. necroticans 1, Nephritis
intersti-tialis acuta 8, chronica 28 (6 sı fibröz,li induratiO, N: purulenta
indurativa 1, Pyelo-nephritis purulenta apostematosa da 3 olayda
gö-rülmüştür.
b) V e s i c a u r i n.a r i a: Cystitis acuta simplex 7, C.
chronica 5, C. haemorrhagica 5, C. purulenta, follicularis, necroticans.
da birer olayda tesbit edilmiştir.
c) U ret h ra: Urethritise 2 olayda rastlanmıştır.
d) t d r ar: Uraemie 14, Haematurie 1 olayda görülmüştür.
e) Erkek genital organlan: Prostad hypertrophisi 7, Prostad'ta
yaygın kanarnalar, Prostatitis purulenta, P. chronica birer olayda bulun-muştur.
O Dişi genital organları: Uterus içinde massere olmuş yavru 1,
Pyometra 3, Metritis chronica ve
¥.
cystica 1 er, M. septica 4,Endo-metritis puru1enta 3, E. diphtheroides de bir olayda tesbit edilmiştir.
3. S o
ı
II n II ın s i s t e ınr:
Lezyonlann bu sistemde % 14Ç)ramnda yerleşmiş bulunduğu anlaşılmıştır.
a) Üst h ava yolla rı: Rhinitis catarrhalis acuta, R.
purulenta 2 şer, Sinusitis purulenta ve
Rhino-pharyngo-laryngo-trachei-tis catarrhalis acuta 1 er, Laryngitis ve Tracheitis de 2 şer olayda
bu-lunmuştur.
b) Bronch ve a k c i ğer 1 er: Bronchitis catarrhalis acuta,
chronica ve purulenta birer, Bronchopneumonia catarrhalis acuta 34,
B. desquamativa 2, B. purulenta 7, B. purulenta apostematosa 3, B.
haemorrhagica,' B. necroticans ve. catarrhalis chronica birer olayda
rastlanılmıştır. Oedema pulmonum 14, Hydrothorax, Pyothorax,
Hae-mothorax ve IIaemoptisi birer, Atelectasia pulmonum ise 3 köpekte teş-his eöilmiş bulunmaktadır.
c) P 1 e ura: Pleuritis serosa, sereu-fibrinosa,
sereu-purulen-ta, P ..haemorrhagica ve P. adhesiva birer, P. 'purulenta' da 3 olayda
gö-rülmüştür.
PAMUKÇU - ERTüRK
4. Ca r dio . vas c II
ı
a e r sİstem: Bu sistemde % 12oranın-da lezyon bulurunuştur.
a) K alp: Dilatatio cardis 19, Hydropericardium 4,
Myode-generatio parenchymatosa cordis 9, Hypertrophia cordis 13, Ostium
atrio-ventriculare'de stenose 1, Pericarditis fibrosa 1, Endocarditis
val-vularis chronica fibrosa 19, E. valv. bicuspidalis 6, E. valv. semilunaris
3, E. chronica fibrosa 8, E. verrucosa 7, E. uIcerosa ve Myocarditis
in-terstitialis de birer olayda teşhis edilmiştir.
b) Art e r i i t i s: Thromboendarteriitis 2, Mesoarteriitis
para-sitaria 1, Periarteriitis şeklinde 3 olayda görülmüştür.
c) P h 1 e b i t i s: Birer olay halinde Periphlebitis chronica
fib-rosa ve P. purulenta'ya rastlanılmıştır.
d) L Y
m
p h a n git i s: Bir olayda seröz şekli bulunmuştur.5. Sin ir sist e ın i: Bu sistemde Beyin ve zarlarında
bulu-nan lezyon sayısı 42; lokalizasyon oranı ise % 5,5 olarak ortaya çıkmış-tır.
a) M e n i n x: Oedem. ve kanamalar 2, Leptomeningitis serosa
1, L. nonpurulenta acuta da iki olayda teşhis edilmiştir.
b) B e y i n: Hyperaeinia cerebri 5, Haemoorhagia cerebri 3,
necrosis cerebri 2, Encephalitis nonpurulenta acuta 14, E. puruIenta 4,
Meningo-encephalitis nonpurulenta acuta 3, M. purulenta 5, M.
necro-ticans 1, Encephalomyelitis nonpurulenta 2, E. purulenta da bir
köpek-te görülmüştür.
6. H a e m o p o et İ qIIe s i s t e m: 37 tane degişik patolojik
lezyon tesbit edilen bu sistemde lokalizasyon oranı % 4.5 tur.
a) K an: Genel anaemie 3, Thrombocytopenia werlhofii
(Mor-bus maculosus werlhofii) 1 Olayda görülmüştür.
Thrombocytopenie'de kemik ili~inde hypoplasie, Megacaryocytique
aplasie, karaci~er ve dalakta Extramedullaer haematopoesis, hafif
de-recede Hepato-splenomegalie, Anaen\İe, Myocarditis interstitialis acuta,
Lymphadenitis serosa, tonsiHerde hyperplasie, dilde erosionlar, testis ve
epididimiste interstitiel; epi-endocard altında, mide, sidik kesesi ve
gö-ğüs kaslannda petechie şeklinde kanamalar görülmüştür. Kan açık
renkte, sulu kıvamda fakat zamanla coagule olabilmekte. Hayvanın besi derecesi çok iyi bulunmuş, Rigor mortis te tam ve iyi bir şekilde tesbit
edilmiştir. .
Ayrıca 3 köpekte rastlanmış olan Lymphatique leucaemie de de
genel cachexie, anaemie, Splenomcgalie (10 misli), lymph
düğümlerin-de genel hyperplasie, karaci~erde çok fazla miktarda lymphoblastique
seri hücreleri, akci~erlerde lymphoid hücre infiltrationları, uterus
etra-fında lymphadenom şeklinde üremeler, böbreklerde infarctuslar, uzun
KÖPEK HASTALIKLARI
kemiklerin kırmızı iliklerinde siddetli regeneration
.
ve thymus bezinde,şişme meydana geldi~ görülmüştür.
b) L i e n: Dalakta ruptur, kanarna ve haemosyderose ile
hya-linisation ve kireçlenmelere birer, congestion 3, Splentitis acuta (S.
simplex) 7, S. chronica 5, S. purulenta apostematosa ve Perisplentitis
chronica fibrosa'ya da birer olayda rastlanmıştır.
c) L'y m p h d ü g ü m ie ri: Lymph.adenitis acuta sirnplex 5,
L. puru1enta ve L. haemorrhagica da birer olayda bulunmuştur.
7. D IIYII o r g an lar ı: Beş duyudan deriı kulak ve gözde
24 adet bozukluga rastlanılmıştır (% 3,5).
a) D e ri: Apces 6, Eczema 3, Generalize acne, Phlegmon,
Spiroptera dereni ve U,YUzlezyonlanna da birer olayda tesadüf
edil-miştir.
b) . Göz: Cataracta senilis 2, Ulcus comea I, ConjUBctivitis
puru1enta 2, C. follicularis ve Kerat<H:onjunctivitis'e de birer olayda
teşhis konmuştur,
c) K u iak: .Qtitis externa ve O. media (pisi pisi otları) birer
olayda ortaya çıkmıştır.
8.
ı
ç s a ig ı h e zie ri: Üçer olayda Thymus vePancreas'-la peteşi şeklinde kanarnaPancreas'-lara, 2 olayda da Pancreatique diabetes'e (D.
mel1itus) teşhis konmuştur. Bu hastalikta Pancreasm Langerhans
ada-eıkları hücrelerinde hydrobique degeneration, böbreklerde Glomerulo _
nephritis chronica ve tubuluslarında Glycogene infiltrationu,
Degenera-tio adiposa hepatis, Omentum: Mesenterium ve lymph dü@mlerinde
Steatonecrose odakları. Gözlerde Keratitis ve Cataracta, Midede
kana-malar, Gastro-enteritis 'catarrhaILc; acuta, Cholecystitis chronica
Kara-ci~er, Böbrek ve Pancreas'te lipoid azlıgı, Aorta'da Endarteriitis, hafif
Splenomegalie ve şiddetli dalak congestionu, deri altı yag depolarının
yagdan çok zenginleşti~i, kanın Ph. sının asit reaksiyon gösterdigi
gö-l'ülmüştür.
9. Har e k e t s i s t e ro i: Birer olay halinde Polyarthritis
purulenta ve Myositis chronica teşhis edilmiştir.
Bu sistemik hastalıklar dışında Genel donma I, Cachexie de 18
~':öp€kte ölüm sebebi olarak ortaya çıkmış bulunmaktadır.
~ VI. T ü ın ö r ier:
1933 - 1960 Yılları arasında 101 biopsi ve 5 otopsi olayında
sap-tunmış bulunan Neoplasmı;ı.ların % 67 si epithel % 24,5 i Mesorermal
dokulardan, % 8,5 i de her iki dokudan birlikte köken almıştır.
Bulu-.nan t;ümör tipleri ve lokalize oldukları organlar Cetvel No: 9 da
gös-terilmiştir.
PAMUKCU - ERTtl'RK CETVEL NO, 9 " ~ .:ıl ,bil Q,1 .:ıl 00 106 Köpek tümö'ründe 00 00 S ~ ~ 00 S , := ~ ~ = 'o '" oc
ı..
C ~.•
Toplam Urlann yapısı ~ c"'-;
='0 ~ 'o .'0'"
oc • .ı:: ve lokalizasyonu 'JI 00 <il cı. cN'';
00 .:!l cı.S 'C N
'c ~
'bil )Wı C'"
....
S '3 <il ~ ~ :Q~ ı..
'"
~ ;>-, ~ Q 'C ~~>
~ ~>
Eo- ..;l-- -- --
----
----Careinom 1 4 3 2 1 1 3 15 Papillom , 5 2 5 12 Adenom .5 1 1 7 Sar e.o m 2 7 3 1 1 1 15 Fibrom 2 3 5 Lipom 2 ," 2 BasaHom 2 , 2 Gliom.~ 1 1 Melanom 1 1 Leiomyom 1 1 Chalazion 4 4 Verruea 1 1 Karışık ur 34 1 2 1 1 39 Teratom--
--
1--
----
--
-
1 Toplam 35 25 1.2 10 9 7 4 3 1 106Cetvel No: 9. un tetkikinden anlaşıldıgına göre köpeklerde
tümör-lerin en fazla nisbette sekillendi~i organ memelerdir, 106 olaydan 35 i
(% 33) bu organda yerleşmiş bulunmaktadır. Bunu 25 olayda (% 23,8)
oranıyla deri ve eklentilerinde lokalize olan urlar izlemektedir.
Neoplasma olaylarımızın ço~lu~ biopsi materiyallerinden
sa~-landı~ için bUnların iç organlarda ne oranlarda metastase'lar yaptı~m
kesin olarak saptamak mümkün olmamıştır.
ÖZE'I::
Kürsümüzde 1933 - 1960 yılları arasındaki periyod'ta 627 köpe~
ütopsisi yapılmıs ve 101 tane de köpekten alınmıs biopsi materiya1i
incelenmis bulu~aktadır. 627 otopsi olayının 317 'sinde (% 50,7)
Fln-feksiyöz hastalık tesbit edilmiştir. Bu hastalıklar arasında da
Köpek-lerin Gençlik hastalı~ 172 olayda (% ?:l,4) bulunmakla en sık görülen
hastalık olmus, bunU 121 olay (% 20,0) ile kuduz izlemistir. En teh1i-'o •
keli bir zoonoz olan kuduz hastalı~a bu kadar sık rastlanmış ç>lma..c;ı
dikkat çekicidir. 340
KÖPEK HASTALİKLAm
Paraziter invazyonlar diğer' evcil hayvanlarımızda olduğu gibi
kö-peklerimizde de çok bulunmuş ve otopsileri yapılan 169 köpek te (% 27),
21 çeşit parazit, parazitolojik YOklamalar sonu tesbit edilmiş
bulun-maktadır:. Bunlar arasında Nematod'lardan Toxocara canis 83 köpekte,
Dipylidium caninum da 53 olayda teşhis edilmişlerdir.
Fiziksel etkenlere ilişkin traumasel bozuklukların da 63 olayda ve
(% 10) oranında görülmüş olması, memleketimizde köpeklere gösteri.
len ilgi ve ihtimamın henüz çok eksik olduğunu göstermiştir.
Dıştan alınan zehirli maddeler ile meydana gelen zehirlenmelere
30 otopside (% 5) rastlanmıştır. Zehirler içindı: Striknin 24 olayda tes.
bit edilmiş ve en çok kullanılan zehir olarak ortaya çıkmıştır .
.
627 Olaydan beşinde gizli kalmış neoplasma bulunmuştur.
205 köpekte belli bir hastalık ajanı saptanamamıştır. Bu hastalık.
lardan ölenlerden hemen hepsinde~indirim kanalında çeşitli lezyonlar
görülmüş (% 40,5), bunu Uro-genital sistemde görülen bozukluklar (%
18,5) oranıyla izlemişlerdir. Bu da bakım ve ihtimam eksikliğini açık
oıarak göstermektedir.
LİTERATVR
Körsümüz mensuplannın 1933 - 1960 yillan arasında yayınladıklan
orijinal travaylann listesidir : 1 - AKÇAY, Şevki 2- LO » 3-
"
LO 4- » » 5- " » 6- " » 7- " » 8- " "9-"
LO 10 - LO ": Kasaplık hayvanlar ile etlerinin muayenesi hakkın-
.
.
~da muhtıra Ankara. 1928.
Et ve etten yapılan maddelerde Trişin aranması.,
Ankara 1928.
Kanatlı hayvan hastalıklarında Veteriner
hekimli-ğin vazifeleri (Almanca'dan çeviri). Ankara 1930.
Über ein intrabulbaere gliom beim hund., Berı'
Tieraetztı. wschr. 1, 1930.
Über ein Kankroid beim huhn., TieraerztI. Rds. 1.
1930.
Kanserin esbab ve tekevvün-ü marazi'st., 1931.
Karacabey harasındaki sığırlarda Paratuberculose
vak'aları., 1932. •.
Bir beygirde mütekarrih cni kanseri, 1931.
Almanya'da mesleki tetkik ve tetebbu notları ve Al.
man Besin Kontrolu Kanunu tercümesi., 1931.
Tavuklarda «Nikris» Damla illeti., T. Vet. Hek.
Der-neği Dergisi S: 241-252, 1934.
19 - AKÇAY, Şevki ve Pamukçu, A. M. 20 - AKÇAY, Şevki 15 - lt 21- lt 22 - lt 23 - lt 24 - LO , 25 - LO 11- 1213 - 1416. 17 18 -lt lt LO. lt lt.
"
PAMUKçU - ERTtl'RKİnsan, hayvan ve nebatlarda Kanser ve Sarkom., Y. Z. Enst. Dergisi Sayı: 5, Sayfa: 355-381, 1944. : Ankara ve civarındaki Sığır ve Mandalarda muka
yeseli, çift intradermal ve göz tüberkülin tecrübele-rinin otopsi neticeleri ile kontrolu., Y.Z.E. Derg. Sayı: 2, Sayfa: 590~00, 1949, Ankara.
Karacabey harasında mahiyeti meçhul bir hastalık hakkında araştırmalar «Atların Schweinsberg hasta lığı - Leberkollerı) 1945.
Mezbahaların inkişafı,. sıhhi ve iktisadi faydaları başlıca noksanlarımız., Y.Z.E. Dergisi Sayı: 10, S' 64~57, 1945.
.Tüberkülozun patolojik - anatomisi ve patojeneze's hakkında yeni araştırmalar ve bunların et muayene si ve hayvan yetiştiriciliğindeki önemi Kollogium). T. Vet. Hek. Dem. Dergisi 1945 yıl 13, sayı: 2, sayfa 1~21, ve sayı: 3 sayfa: 9--17, Ankara.
Yurdumuzfatlarında Ruam'ın patolojik - anatomis ve .patojenezesi araştırmaları., 1947. . Yurdumuz atlarında Strongy1ose hastalığı hakkındı araştırmalar., Y. Z. Enst. Dergisi Sayı: 14, sayfa 393-406, Ankara 1947.
La valeur des reactions allergiques dans le diagnos tigue de la tuberculose animal (Comptes rendu dE V. erne Congres İnternational de pathologie com paree) İstanbul, 1949.
Yurdumuz sığırlarında Leptospirose olayları., T. Vet Hek. D. Derg. sayı: 49-50, 1950.
Eksperimentel Hypervitaminose - A., T. Vet. Hek Dem. Derg. S: 63, 1951.
Le cancer chez les animaux domestiques en Tur quie., Acta U. İnt. Contre le Cancer Vol: IX, No: ı 1955.
Quelq.ues observations sur la toxicite du D.D.T. Che les chats., VI Congresso İnternationale de Patholo gia Comparada
.
Vol: 2, Madrid .Yurdumuz atlarında Anemi enfeksiyözün zühuru v anatomo - histopatolojik teşhisin değeri., T. Ve .Hek. Dem. Derg. Sayı: 86-87, 1953.
Yurdumuz hayvanlarında Guvatrı olayları, insan v hayvanlardr.ki komparatif tetkiki.
Atların Ruam hastalığında allerjik reaksiyonları teşhis değeri., XIII. Türk Vet. Hek. Kongresi, İı mir, 1954. 26 - AKÇAY, Ş., PA.: MUKÇU, A.M. ve URMAN, H. K. 342 Hypervitaminose D2• İnduced Vigantol., Anna!. de I'Üniversite 2(4, 1948 - 1949.
expe.rimentally b d'Ankara III,
241-KÖPEK HASTALIKLAR!
Yerli merkeplerin böbreklerinde Koksidi'ler., T.Vet.
Hek. Dem. Dergisi 1953.
Nieren Coccidiose bei Eseln., Tieraerztı. Wschrt. 1.
October, 1954.
Lungenadenomatosis der 8chafe., Tieraerztı. Wschr.
Jhr. 63, heft. 11-12, 15 Maerz 1956.
"
30 - AKÇAY, Şevki
27 - AKÇAY, Ş., PA.: Bir k5pekte llk Tox0ı>lasmose observasionu., T. Vet.
MUKÇI.', A. M. ve Hek. Dem. Dergisi Sayı: 47 - 48, 1950.
BARAN, S.
28 - AKÇAY, Ş., URMAN:
H. K. 29 - »
34 - ALİBAŞOCLU, M., :
_David, C. Kradel and Dunne, H.W. 35 - ALİBAŞOCLU, M., : Dunne, H.W. 40 - HAKİOCLU, Fahrl 31 - AKVN, Reşat, Ş. 38 - ERTüRK, Erdoğan \ Ankara ve civarındaki atların otopsilerinde rastlanan
Gastrophilus sürfelerinden müteve1lit mide hasta.
!ıklarının çokluğu ve neticeleri., A.Ü. Vet.. Fak. Ya-yınları 129, Çalışmalar 39, 1949.
Dişi koyunlarda Bruceliosis Melitensis'te Histopal;<> lojik araştırmalar., A.Ü. Vet. Fak. Yayınları 101, ça.
lışmalar 54, Yeni Desen Matbaası Ankara 1959.
Buzağılarda experimentel Escherichia coli enfeksi.
yonlarının patogenezisi üzerinde histopatolojik araş.
tırmalar., Doç. tezi (basılacak)
Cerebral Nematotliasis in Pennsylvania deer, (Odoeoi.
leus virgineaus )., Corneli Veterinarian Vol: LI No:
3 July 1961.
A Praliminary report on atemps to vaccine pigs
following Anti-Hog Cholera serum alone traetment.,
M. Proceedings, 4 annual meeting of the U.S.
Livestock Sanitary Association. Daniel Boone Hotel
Charleston West Virginia. Oct. 18-21, 1960. pp:
309-313.
Naturally occuring Arteriosclerosis in Cattle., (A.V.
MA. in press) 1960.
Koyun akciğerlerinde Metastrongylidae'lerin
yaptık-ları değişikliklerin anatomo - histopatolojik
araştı-rılması., Ege Üniv. Matbaası 1958. İzmir.
.. Ankara köpeklerinde görülen «Gençlik Hastalığı» .ve
epidemioloji'si üzerinde araştırmalar., A.Ü. Vet. Fak.
Dergisi Cnt: VII No: 4 1960, Sayfa: 249--274.
Yerli kedilerimizde Congenital hemia
diaphragmati-ca., A.Ü. Vet. Fak. Dergisi Cilt: .8 No: 3 1961 S:
293-297.
Yurdumuz atlarında Anaemie infectiöse hastalığımn
teşhisi için karaciğerde histopatolojik araştırmalar.,
A.Ü. Vet. Fak. Yayınları 6, Çalışmalar 30, 1955.
Experimentally induced White Muscle Disease in
Guinea pigs., Thesis for Ph. D. 1948. Michigan. State
Univesity.
,.
LO LO lO' 41 - PAMUKÇU, A. Mahk 32 - ALİBAŞOCLU Mehmet 33-36 - ALİBAŞOCLU, M., Dunne, H.W., and Guss, S.B. 37 - AYKAÇ, ıbrahim 39-34342 - LO 43 - LO » 44- lt » 45 - LO » 46- LO lt 47 - LO PAMUKÇU - ~TüRK i
Histoohemiacl study of Alkaline phosphatase in
ex-perimentall rachitic bones in Rats., Annales de
I'Üniversite d'Ankara: IV, 1949-1953.
Seminoma of the Testiele in an Ankara Goat., A.Ü. Vet. Fak. Dergisi Cilt: 1, Sayı: 1 1954.
.Trakya sığırlarında Botulizm'den ileri gelen kanlı
Encephalo-myelitisler üzerinde araştırmalar., T.Vet.
Hek. Dem. Derg. S: 96-97. 1954.
1ö Sene zarfında Ankara'da kedi'lerde rastlanan
Tümör vak'alarına toplu bir bakış., A.Ü. Vet. Fak. Derg. Cilt: 1 No: 2 1954.
Haemorrhagic Encephalomyelitis Due to Botulism in Cattle in Turkey., Znblt. für veterinaermdz. Bd: 1, heft: 8, 1954.
Investigations on the Pathology of .Enzootic Bovine Hematuria in Turkey., VII erne Cangres İnt. de Pat.
hologie compare, Lausonne Vol:' II pp: 156-157,
1955. '
48 _ LO
»
An annotation on the occurance of Tumors in Sheep.,The Brit. Vet. Journ. Vol: 112, 1956.
49 _ PAMUKÇU, A.M. Über einen fall von Schwanom des harzens bei einer
kuh., BerI. und Münchr. Tieraerztl. Wschr. Jhr. 70, heft. 4, 1957.
50-lO LO Tumors of the Urinary BJadder inCattle anq Water
Buffalo afected with Enzootic Bovine Hematuria.,
Zentrblt. !Ür Veterinaermdz. Bd: 4, heft: 2, 1957.
51 _ LO Tumors of the Urinary Bladder in Cattle, w~th
special references to etiology and histogenesis., Act Scand. 1961in press.
52 _ PAMUKÇU, A.M. Ankara'da civ.civ ve piliçlerde görülen Coccidiosis
Başkaya, H. ve olayları üzerinde araştırmalar., T. Vet. Hek. Dem
Mimioğlu, M. . Dergisi, s: 72-73, 1952.
53 _ PAMUKÇU, A.M. ve: Leucosis complex. 1 - Ankara'da tavuklarda görü
Başkaya, H. len visceral lymphomatosis olayları., Tarım Bk. Ta
vukçuluk.Enst. Yay. No: 11, Araştırmalar: 2, 1952.
54 _ PAMUKÇU, A.M. ve: Ankara Tavukçuluk Enstitüsü Hindilerinde görjile
Ertürk, Ö. Tüberküloz olayları üzerinde araştırmalar., A. Üiiiv
Vet. Fak. Dergisi Cilt: 1, s: 1, 1954.
55 _ PAMUKÇU, A,M. Raşitizma ile Alkali Phosphatase anzimi arasındak
ilginin deneyselolarak araştırılması., Doçentlik tez
Vet. Fak. Yayınları 51, çalışmalar 27, Ankara Üniv
Matbaası 1953, Ankara.
56 _ PAMUKÇU, A.M. ve: Merkeplerde' görülen Endoparazitler ve bunları
Mimioğlu, M. kandaki Eosinophyl leucocyt'lerle olan münasebeti.
A.Ü. Vet. Fak. Dergisi CiJt: 2, No: 3-4, 1955.
57 _ PAMUKÇU, A,M. ve: Araştırma ve Tez.,' A.Ü. Vet. Fak. Yayınları 85, Ça
nlLMEN, S~ !ışmalar 45. 1956. '344
KÖPEK KASTALIKLAlU 72 - URMAN Hüseyin, K. 63 - SENGtR, E. ve Baumann, R. 64 - SENGtR, E. 58 - PAMUKÇU. AM., BROWN, R.R. and PRtCE, JM. 59 - PAMUKÇU, AM., Brown, R.R. and' Prlce, JM. 60 - PAMUKÇU, AM., Price, J.M. and Brown, R.R. 61 - PAMUKÇU, AM., Olson, C., Brobzt, F., Kowalczyk, T., Sater, E.J. and Price, J.M. 62 - PAMUKÇU, AM.,
and Olsoo, C.
Tryptophan Metabalites in the Urine of Turkish
Cows with Urinary Bladder Caneer., Caneer Res.
Vol: 19, No: 3, pp: 321-325, 1959.
İdentifieation and sİmultaneus determinatian 01
Antranilie' acid and 3-Hydroxyantranilie acid in
bavine urine. Zentrblt. !Ür Veterinaermdz. Bd: VI, heft: 4, pp:. 361-367, 1959.
İdentifieation and determination of Kynurenin and
3--Hydroxykynurenin in bavine urine., A.J. Vet. Res. Vol: 20, No: 76, pp: 597~02, 1959.
A Urinary BIadder Turnor indueed by a bovine
D. eutaneus Papilloma agent., Caneer Res. Vol: 19, No:
7, pp: 779-782, 1959.
A skin tumor indueed by a suspension of
spon-taneous bovine Urinary Bladder Turnor
(Unpub-lished).
Bir kedi'de Peritonitis chroniea myxomatosa vakası T. Vet. Hek. Dem. Dergisi Sayfa: 24{}--244,1937. Bir Akrep serum beygirinde tipIk genel Amyloidoz ve Metakromazi için basit bir usul., Vet. Fak. Yay. S: 134, 1943.
. Sanayide derilerin kıymetini gideren ve azaltan
has-talıklar ve bunların deride yaptıkları anatomik ve
histolojik bozukluk).ar. (Doçentlik tezi) Vet. Fak.
Yayınları No: 137, 1943..
Ankara kedilerinde verem olayları, Insan ve hayvan.
lara hastalığı bulaştırmada önemi, görülen
anato-mik ve histolojik bozukluklar., Y.Z. Enst. Dergisi
1945,sayı: 8, Sayfa: 662-79.
Leptospiralar üzerinde araştırmaıar ve pıhtılaşmış
kanda Spiroketlerin meydana çıkarılması., Y.Z. Enst.
Dergisi 1946,sayı: ID, sayfa: 537-552.
Verem hastalığımn seyrl üzerinde C. Vitaminini azlı. ğı ve. çokluğunun etkileri. Ankara 1946, Y.Z. Enst. Dergisi sayı: 12, sayfa: 447--450.
Tüberkülozda görülen anatomik bozukluklar ve bun. ların pratikteki önem!., 1946.Y.Z. Enst. Dergisi sayı: 6, s: 775-804.
Evcil hayvanlarda vitamin noksanlığına ilgili olarak şekillenen bozukluklar., 1946,T. Vet. Hek. Dem. Der-.gisi, Sayfa: 28-51.
The efeet of Vitamin--e on guinea pigs injected
with Myeobateerium tubereulosis., XV ci
İnterna-tional Vet. Kongress Proeeedings part: I, Vol: 1,
pp: 630, 9-15/8/1953, Stockholm. i
Malleuslu aUarda intradermal malleinisationda
deri-de yapılan histolojik araştırmalar., Doktora tezi, A.
Ü. Vet. Fak. Yayınları 66, 1955:
» lt » » " 65 -67 - ,> 68- lt 69 -
,.
70 - » 71 -,.
66- » 34575 - URMAN, KK, TEKELt, Sait 76 - URMAN, DK, Gİrgin, H., Erlürk, E. 77 - TEKELİ, Sait 73 74 -lt lt lt PAMUKÇU - ERTüRK
HepaÜtis Contagiosa Canis (Rubarth)., A.Ü. Vet. Fak. Dergisi Cilt: 3, No: 1-2, Sayfa: 3~6, 1956. Eğreltiotu (POOris aquilina) ve Düğün çiçeklerinin (Reanuneulus aeer ve R. steveni) sıçanlarda sebep ol-dukları patolojik değişiklikler., (Doçentlik tezi) A. Ü. Vet. Fak. Yayınları
.
134, A. Ü. Basımevi 1961. Bir Kedide Panereas Adenoeareinomu., A. Ü. Vet. i Fak., Dergisi Cilt 7, No: 3, .1960, sayfa: 124-130.Bir köpekte Mastoeytom olayı., A.Ü. Vet. Fak. Der. gisi Cilt 7, No: 1-2, 1960, sayfa: 4:>-54.
Koyun çiçeğinde Anatomo - histopatolojik araştır-malar., (Doktora tezi), A.Ü. Vet. Fak. Yayınları 112, 1959.
