Beden eğitimi öğretmeni yetiştiren programlardaki alan derslerinin karşılaştırılması / null

1 '1 ı ı·~ .. c. y •

FIR_l-\ T ÜNiVERSiTESi

SOSYAL·Bh.J~JILER

ENSTiTÜSÜ

TEKNiK E(;iriM FAKÜLTESi

EGiTii'v1

BiLiriıLERi

ANABiLil\1 DALI

BEDEN

EG!T~:V~i

ÖGRETMEf,::

Y~TiŞTiREN

PROGRArv1LARDAKi

ALAN DERSLERiN:N

KAR~ILAŞTIRILrJ1ASI

DOKTORA TEZi

BeytuHah DÖNMEZ

Tez Yönetleisi FlRAT ÜNIVERSITESI I(ÜtÜph··~l·~ ·--~ 01")1_{··:·,.-.···~} ... ~tA~yon D. A. 1 n E a ..4. $ :< .. i• r .. : ı. ı ('] 1

Prof.Dr ..

Şadiye

G. KÜLAHÇI

Bu çnlı~.rna ... ./ ... ./ 1995 tarihinde aşağıda belirtilen· jüri tarafından

oybirliöiioyçnkıur]ıı ile fğil:irn Bilirnleri l\nabilirn 081ınd;ı DOKTORA tezi olarak kabul

e cl il rn iştir.

DEGERLE~JDiRME KURULU ÜYELERi

Başi< an

U

ye

Üye

(Adı • Soyadi)

·· ·· h esi ·

Fırat Üniversitesi Merkez Kutüp an

1 ll\\\\ \1\\\

\l\\1

\\\1\\\\1\\\\\1\\\1\\\\\ \ll\ *0068125*

255.07 .02.03.00.00/0B/0068125 EBD/3

ll

SUMf\~A.RY

Ttıe 8im of this study vvas to develop a curriculum proposal for physical

education and sport collages. For this purpose the opinions of graduates of such colleges Clnd cducntionJI staff of thcse collcges v1ere collected, analysed, and

comprıred. The purpose of this r.onıprison was to evaluate the possible differenr.es

in views of the subjects.

Ttı e data were collected througlı a questionnaire. Ttı e questions included in

tlıe questionnaire 'Nere designed to investiÇJate;

a. The differences in tlıe views of tlıe subjects, about the aims of physical education Jnd s port.

b. The clifferences in the vie'A'S of tlıe subjects on credit hours and tfıeir

distribution in the programm.e col!age education.

In the study, 178 educational staff from 11 universities and 24 7 0raduates vvorking in 12 clifferent city were included who were working as physical education

teachers· in secondary and tıigh schools. The statistical differences in the data were

calculated via x1

8nn!ysis. The evaluation of data were done wittı SPSS programme for windows.

Physical education teachers in the secondary and high schools indicated that

Uıe aim of ptıysical edu_cation and sport was realized. The collage educational staff indicated that ttıe ainıs of plıysical education and sport dosent realize. Tlıe

differences betvveen the vievvs of tlıe collage educational staff and physical education te adıers were significarıt differ~nt at (P<0.05) level.

lll

All the subjects agreed on ttıe idea thclt 6 courses out of 19 wtıiclı are related

to movernent, training and hea!tll should be included in the genarel curriculum. The

views on tlıe 1 O re maining courses Vıtere signifıcantıy different between the subjects.

For the 1 O courscs the co !le ge e duccıtioncıl staff expressed a desire to include in ttı e

curricuıum.

Tv1o of ttıe courses on pshyco-social subjects were deemed to be included in

the curricuJunı by all ttıe subjets answered the questionaire. The views on the

• • • 1

rerncııninÇJ sıx courses on pslıyco-social field were different behveen ttıe subjects

(P<0.05).

About tlıe courses on sport's mtınagernent, ttıe subjects differecf grcatly.

Only on one course, tııe subjects agreed and on remaining nine courses, the groups

had cJifferent opinions (P<0.05).

In conclusion. all the subjects aggreed on only seven out of 52 total. courses

to be included in t!ıe curriculum. On the rernaining 45 courses, the subjects had

various opinions. The difference befv.Jeen the subjects on 31 out of 45 courses was

statisticaly signifıcant (P<0.05).

A model curriculum was proposed ~ccording to the data collected in the

IV

ÖN SÖZ

Bcd2n eğitirni ve spor, in~.anın szığlıklı bir beden ve ruh yapısına sahip

alnıasında. kişiliğinin bir bütün halinde gelişip güçlenmesinde, bedensel, zihinsel ve

duyuşsal yeteneklerinin üst düzeye çıkarılmasında ve ahlaki değerlere sahip

o!mGsında önemli bir eğitirrı faaliyetidir.

Dünyanın her yerinde beden eğitimi ve spor tarih boyunca insanları~ Kentleri

ve ülkeleri birleştiren. kaynaştıran. dostluk totıumları eken en güçlü sosyal ve

kültürel bağlardan birisidir. Bütün bunların ötesinde beden eğitimi ve spor, vatan ve

rnlllet sevgisinin, toplurnsal uzlaşrnanırı sağlanmasında çok güçlü ve etkili

fonksiyonınr<ı sahiptir.

Ülke sporunun kall<:ınmasıncia, tabqıpa yayılmasında, tanıtılmasında önemli

roller üstlenen beden

eğiti~ni

ve spor

~ğretmenlerlnl yetlştiren yOks~kokul

1

bö!ümlerin öğretirn programlarının . incelenmesi önemlilik arz e tm ektedir. Bu

araştırmayla, yüksekokul 1 bölümlerde görev yapan öğretim eletnanlarıyla bu

kururnlardan mezun olmuş öğretrnenlerin görüşleri doğrultusunda beden eğitimi ve

sporun amaçları ve alan dersleri incelenmeye çalışıldı.

Araştırrnanın planlanrnasından sonuçlanmasına kadar bir çok kişinin eleştiri

ve katkıları oldu. Başta araştınnanın torn aşamalarında yardımını ve desteğini

gördıJğürn tez dflnışmanım Prof. Dr. Şadiye G. KOLAHÇI 'ya teşeki<Or ederim.

Eleştiri ve yardın1larıyla araştırrrıaya katkı sağlayan Yrd. Doç. Dr. Melırnet

KUTLU'ya, Eğitirrı Bilimleri Bölümündeki öğretim elemanlarına; anketleri do! durarak

·araştırmaya büyük karkıları olan öğretim. elemanı ve öğretmeniere teşekkür ederim.

Bilgisayar işlemlerinde bUyük yardırnlarını gördOğUm Fahri ÇAKAR'a, istatistiksel

işlemlerde yardırnlarını gördüğüm Yrd. Doç. Dr. Mualla B. AKSU ile öğr. Gör.

Hafıze SEZER'e teşekkür ederim. Ayrıca yazım işlemini gerçekleştiren HOTAR Bilgisayar cletnanların8 teşekkür ederim.

V içiNDEKiLER ON/\·r ... ~ .. · ... · ... . SU~.AMARY ... ·... ... ... ll ÖNSÖZ ... : ... IV IÇI~·JDEKILER... V i ı

.

TABLOLAR LıSTE S . . .. ... .. ... ... .. .. . . .. .. ... ... .... .... ... ... .. ... ... .. . .. ... .. . .. ... .. IX BÖLÜl\t1

1.

GiRiŞ ... . Problern ... 1 Amaç... 8 Sınırlılıklar ... 9 önem... 9 Tanımlar... 11 Eğitim... 11 Beden Eğitimi... 12 Spor ... 12 SerbestZamarı ... 12 1 Rekreasyon ... ~·...

12

Oyun ... 12 Program ... 13 Öğretim Prograrnı ... ~... 13 Ders Programı... 13. Eğitim Programı... 13 Fiziksel Uygunluk ... ···~···... 13

BÖLÜM IL iLGiLi LiTERATÜRÜN iNCELENMESi ... 14

Beden Eğitiminin Tarihsel Gelişimi. .... ~... 15

FarJ<Iı Kültürlerde Beden Eğitimi ... :... 15

VI

ı

Beden E ğitirni ve Spor Progranı ı... 20

R

_e

rl ~.en

E

gı ını ı V 't' .

ve porun

s

G

erer.

"1'1'

ı.ıgı V .

... .

. 20

Beden Eğitirni ve Sporun Genel Eğitim Içindeki Yeri ... 22

Eğitimde Farklı Program ihtiyaçlarının Doğuşu ... 24

Program Türleri ... ... .... ... ... . . .. . . . .. . . ... . . .. .. . .. . . .. . ... ... .. ... ... ... .. ... ... ... .. 25

Ders ve Konu Merkezli Programlar... 25

Disiplinlerin Yapısına Dayalı Programlar... 26

Öğrenciyi Merkeze Alan Programlar... 26

Aıctiviteye - Etltinliklere Dayalı Programlar ... '... 26

Sosya! ve Toplurnsal Problemleri ~;1erkeze Alan Prograrnlar ... 26

Yeterliğe Dayalı Programlar... 27

Modüler Progratnlama... ... 27

Disiplin er Model . . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . ... .. ... .. . . . ... . . ... .. . . .. . .. . . . .. 30

Sosyal Girişimci Model... 30

Bireyselleştiriilmiş Model... 31

Beden Eğitimi ve Şprda Program Gel.iştirme ve Prograrn ın Kavramsal Temelleri ... 31

Program Geliştirnıe ... ~... 31

Beden Eğitimi ve Sporda Program Geliştirme... 33

Beden Eğitimi ve Spor Programlarının Kavramsal Temelleri... 38

Beden Eğitimi ve Sporun Arnaçları... 40

Bilişsel Gelişim... 42

Psil<o-Motor Gelişim ···~··· 43

Duyuşsal Gelişim ...

44

Programın Arnaçları ... 46

Programın Içeriği ... · ... 49

Beden Eğitimi ve Sporda Öğretim Aşarnalarına Göre Program örnekleri... 53

ı ' r.:. ılkokul Programıarı (1. Aşama)... 03

VII

Lise Progran1ları (lll. Aşarna) ... ;... 56

Yüksek öğretim Pr'ograrnları (!V. A.şama) ... ,. ... 57

Ülkemizde Beden Eğitimi Dersinin Tarihsel Gelişimi ... .'... 57

Türkiye'de Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenlerinin Eğitimi... 61

ilgili Ar~ştınna ve inceletııAier... .. .. ... ... .. .... ... ... ... .. ... 69

BÖLÜM 1!1 • .f\.RAŞT!R~!fA YÖNTEMi... .. . .. .. . .. ... . .. .. 73

Araştırma Mo de ii... 73

Evren ve örnek·ıern ... ·... 73

Verilerin Toplarıması ... · ... ~... ... 75

Veriierin Çözümü ve Yorumianması ... ... ... 76

BÖLÜM IV. BULGULAR VE YORUM ... · ... 78

Kişisel Bii~Jiler.... .. .. .. . .. ... . .. .. . .. ... .. . .. .. . .. . .. .. . . .. . ... ... .•... ... ... ... ... .. 78

Beden Eğitimi ve Spqrun Amaçlarına Yönelik Bulgular ve Yorum... 78

Alan Derslerine Ilişkin Bulguiar ve Yorum ... ;· ... 79

Kişisel Bilgiler ... ,. ... 79

Cinsiyet... 80

Hizmet Yılları ... ~ ... ·.; ... ~···; ... 80

Denekierin Bitirdikleri Yüksek Öğretim Kurumu ... ·... 81

Ak:ademil< ünvanlar. ... .... ... ... .. ... 81

Beden Eğitinıi ve Sporun Arnaçiarına Yönelik Bulgular ve Yorum... 82

Beden Eğitimi ve Sporun Bilişsel Amaçları... 82

Beden Eğitirrıi ve Sporun Psiko ·-Motor Amaçları ... 85

Beden Eğitirni ve Sporun Duyuşsal Arnaçiarı ... 88

Bilişsel, Psiko- Motor ve Duyuşsal Amaçların Gerçekleşme

1

Geseklilil< Derecelerine llişkşin Denekierin Toplu Görüşleri... 91

Bilişsel, Psiko -Motor ve Ouyuşsal Amaçların Gerçekleşme ve Gereklilik Derecelerine lişkin Oarak Sıraianması ... 92

VIJI

Alan Derslerine Yönelik Bulgu ve Yorum ... ~... 98

Hareket-Antrennıan ve Sağlıl<la Ilgili De;s~er ... 98

Hareket- A.ntre!"mt:1n v~ Sağlık ile ligili Der~lerin öncelik Sıralanması ... 118

Psiko-Sosyal konularla ligili Derslere lı'i$kin Bulgular ve YorUm ... 120

Psil<o- ?osyal Konulcirla ilgili Derslerin öncclil< Sıralaması. ... 129

""" Y.. t' . ·ı il T (l 1 ·ır k' B 1 1 Y 131 •)por one .ırnı ı e gıı .Jers el re ış ın _u guar ve orum ... . Spor Yönetinıi ile llç_tili Derslerin

ön cem<

Sıralanıası ... 141

Qorıcı~ ı=;;·ıtimi uo ~po~" nnretı·m·ı iıo jıgili Dersicıra L..} '-' '\.CV 1 1 tL-~ ı. 1 t 1 & Yi V "-" f ""-"" ~ l '1 '-" t \. l l 1 ._ V ilişkin Bulgular ve Yorum ... 143

Beden Eğitinıi Ve Spor öğretimi ile Ilgili Derslerin öncelik Sıralaması ... 195

BÖLÜI\Ii V. ÖZET SONUÇ VE ÖNERiLER ... 199

özet ve Sonuç ... 199

Kişisel Bilgiler ... ~ ... : ... : ... : ... · ... :··· .. ··· 200

' ' Arnaçlar ... · ... ' ... · ... 201

Bilişse! Amaçlar ... 201

Psil<o- Motor Amaçlar ... 201

Duyuşsal Amaçlar ... 201

Dersler ... : ... 203

Hareket- Antrenman ve Sağlıkla ilgili Dersler ... 203

Pslko - Sosyal Konularla ligili Dersler ... 204

Spor Yönetimi ile ligili Dersler ... 204

Beden Eğitirni ve Spor Öğreiitni ile ligili Dersler ... : ... 205

öneriler ...

1

~~··· 20B Beden Eğitimi ve Spor Öğretmeni Yetiştiren YOI<seokul/ BöiOmlerin Alan Derslerine Ilişkin Öğretirn Programı Model önerisl. ... lı~ 212 Atn.açiar ... 212

Bilişsel Arnaclar ... 212

Psil<o-

~J!otor

Arnaçlar ···:··· .. 213

Duyuşs~ı A.maçalr ... 213

1 KA"'fNfllı.KLAR .... : ... · ... 220

IX

TABLOLAR

1. EÖiTIM PROGRAMINDA BEDEN EGITiM!

DERSLERININ HAFTALIK TOPLAM S,AATLERI... 58

ll. B.A.ZI BAT!LI ULKELERDE VE TÜRKIYE'DE ILK VE ORTt\ÖGRETIM KURUMLf\RINDl\ ÖGRENCILERIN 1 12 YIL BOYUNCA G()RDÜKLERI BEDENEGITIMi DERS SAATI..ERiNiN TOI:li_AMLARI. . . .. ... ... ... .. ... ... ... ... .. 60

lll. 1994-96 ÖGRETIM YILIITIBARiYLE BEDEN EGITIM! VE SPOR EGiTIM! VEREN YÜKSEK ÖGRETIM KURUMLARI... 64

IV. BEDEN

EGiTIMf

VE SPOR YÜKSEKOKULLARI ILE BÖLÜMLERiN ALAN DERSLERININ SAYlSI, DERS SAATLERI VE KREDi DAGILIMLARI ... ~.. ... ... ... 65

V. NORTH DAKOTA üNIVERSITESI SAGLIK BEDEN EGITIM! C' r::<:-

ö".' ..

1

R~KR1-AvYON B LUMU ALAN DERSLER ... 68

VI. ÜNIVERSiTELERE GÖRE ÖRNEKLEMI OLUŞTURAN VE ARAŞT1Rf\r1AYA KATILAN öe3RETIM ELEMANLARININ DAGILIMI 74 Vlt. lLLERE GÖRE EVREM

1

ÖRNEKLEf\.11 OLUŞTURAN VE ARAŞTIRMAYA KATILAN BEDEN EGITIM! ÖGRETMENLERININ DAGILII\,11 ... :.... ... 75

1. DENEKLERIN CINSIYETI...

BO

2. DENEKLERIN HIZMET YILLARI... 80

3. DENEKLERIN BITIRDIKLERI YÜKSEK ÖÖRETIM KURUMU... 81

4. ÖGRETIM ELEMANLARININ AKEDEMIK ÜNVANLARI .. ;... . ı • • ' 81 . 1 • 5. BILIŞSEL AMAÇLARlN GERÇEKLEŞME DERECESI... 83

6. BILIŞSEL /-\M.l\ÇLARIN GEREKLILIK DERECESI... 84

7. PSIKO- MOTOR AMAÇLARlN GERÇEKLEŞME DERECESi... 86

8. PSIKO- MOTOR AtvtAÇLARlN GEREKLILIK DERECESI... · 87

9. OIJYUŞSA.L A.M.A.ÇLARIN GERÇEKLEŞME DERECESI... 89

X

11. BiLiŞSEL, PSiKO- MOTOR. DUYUŞSAL AMAÇLARlN

GERÇEt<LEŞME VE GEREKLILiK DERECELERI... 91

12. B!L!ŞSEL /\.MAÇLP..R.IN GERÇEKLEŞME

DERECESINE GÖRE SIRALANMASI... ... 92

13. BiLIŞSEL AMAÇLARlN GEREKLILIK DERECESINE

GÖRE SIRALANMASI... 93

14. PSIKO- MOTOR AMAÇLARlN GERÇEKLEŞME DE.RECELERINE

GÖRE SIP .. /\LAI\!MASI... 94

15. PSiKO- MOTOR AMAÇLARlN GEREKLILIK DERECELERiNE

GÖRE SIRi\LANI'v1ASI... ... ... ... ... ... 95

16. DUYU.ŞSA.L i\~A.AÇLARIN G!::RÇEKLEŞME DERECELERINE

GÖRE SIRALANMASI ... ·... 96

ı

17. DUYUŞSAL.AMAÇLARIN GEREKLILIK DERECELERINE

GÖRE SIRAL.ANMASI... ... .. ... ... 97

::'·

18. DENEKLERIN SPOR FIZYOLOJISI

DERSINE

ILIŞKIN

GÖRÜŞLERI ... 99

19. DENEKLERIN ANTRENMAN BILIMI DERSINE ILIŞKIN

GÖRÜŞLERI ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .. .. ... ... ... ... ... .. ... .. 100

20. DENEKLER.!N Kl~EANTROPO~AETRI DERSINE ILIŞKIN

GÖRÜŞLERI ... ·1 01

21. DENEKLERIN BIYOMEKANIK DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI... 102

22'. OENEKL.ERIN FONKSIYONEL'ANATOMI DERSINE ILIŞKIN

GÖRÜŞLERI .. ... .. ... ... .. ... ... .. ... .. ... .. ... ... ... ... .. ... ... .. . .. .. 103

23. DENEKLERIN PSiKO- ~AOTOR DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI.. 104

24. DENEKLERIN SPORDA GÖZLEM, ÖLÇME VE

DEGERLENDIRME DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI ... 105

25. DENEKLERIN ÇOCUKLARDA SPOR DERSINE ILIŞKIN

GÖRÜŞLERI .. .. . ... .. . .. ... .. ... ... . . .. ... .. . .. . .. ... . .. ... ... .. ... .. .. . .. . . . ... . . . .. . . . .. 106

26. DENEKLER!N YAŞLlLARDA SPOR DERSINE ILIŞKIN

XI

27. DENE}·~LERIN BAYANLP,RDA SPOR DERSINE ILIŞKIN

(30RlJŞ.LERI ... ' ... :... 108

28. DENEKLE Ri N KONDISYON DERSiNE iLiŞKIN GÖRÜŞLERI... 109

29. DENEt<ELRIN SPORDA BESLENME DERSiNE ILIŞKIN

GÖRCJŞl_ERi . . ... ... ... ... ... ... ... ... .. 11 O

30. DENEKLERIN SPORDA ILKYARDirvi DERSINE ILIŞKIN

GÖRÜŞLERI ... 111

31. DENEKLEf~iN SPOR SAKATLIKLARI VE REHABiLiTASYON

r;cnr-iNr- ILl.<""'-'lN G;<;Rı"ıc-ı rrıi

UCf'\011 i.:. . yf\ 1 Ur UyLC.I \1 ... . 112

32. DENEKLER!N YÜKSEK !RTIFi\ VE SPOR. DERSINE IL!ŞK!f\l

GÖRÜSLEF~i ... ,... -ı 13

33. DENEt\LER!N HAST;';UKLJ\R VE EGZERSIZ DERSINE

ILIŞKiN GöRCJŞL.ERi ... 114

34. DENEKLERIN SAGLlK BILGiSI VE SPOR DERSINE ILIŞKIN

GÖRIJŞLEf~i ... 1 i 5

36. DENEKLERiN DOPif'xiG VE ERGOJENiK YAHDIM DERSiNE

ILIŞKIN GÖRÜŞLERI... 116

36. DEN EKLER!!\! SPOR ~A.A.S.A..J! DERSINE lLlŞKlN GÖRÜŞLER!... 117

37. OENEKLERIN HAREKET- ANTRENM/\N VE SAGLIK

ILE !LGILI DERSLERIN CEREKLiL!!<. OFU\NLARI ... 118

38. DENEKL.ERIN H . .l\REKET- ANTREN~AAN VE SAGLIK iLE iLGiLI

DERSLERIN ZORUNLU OLMA OR?.NLARININ SIRALANI$1... 119

39. DENEKLER!N SPOR PS!!<OLOJ!S! DERSiNE !LIŞKIN

~"''ı.: RIJ .. "''.LER· ı· .

00 '?· ·- ... ··· ... . 120

40. DENCKLERIN SPOR SOSYOLO.JISI DERSINE ILiŞKIN

GÖR.Cış.LERI .. ... ... .. ... . . .. .. . ... . .. .. . .. . . . .. . .. ... .. ... .. ... ... .. . .. .. . .. .. 121

41. DENEKLERiN BEDEN EGlTiiv11 VE SPOR TARIHI DERSiNE

!LlŞK!N GÖRÜŞLERi ... ·'.'... 122

XII

43. DENEKLERIN OLIMPIZM VE SPOR DERSINE ILIŞKIN

GÖRÜŞLERI .. ... .. ... ... .. .. . .. .. . ... ... ... ... . .. . .. .. . .. . .. ... .. ... .. ... .. ... ... ... .. . .. .. 124

44. DENEKLERlN SPOR BILIMLERINE GIRl$ DERSINE ILIŞKIN

GÖRÜŞLERI ... ~ ... 125

45. DENEKLERiN SPOR FELSEFESi DERSINE ILIŞKIN

GÖRÜŞLERI... 126

46. DENEKLERIN OKULLARDi\ SERBEST ZAMAN FAALIYETLERI

DERSiNE iLIŞKIN GÖRÜŞLERI... 127

. 47. DENEKLERIN BEDENEGITIMI VE SPORDAADAPTASYON

DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERi... 128

48. PSIKO-SOSYAL KONULARA AIT

DERSLERIN GEREKLILIK OHANLARI ... 129

49. PSiKO-SOSYAL DERSLERE ILIŞKIN

ZORUNLU OLMA ORANLARININ.SIRALANIŞI ... : ... :... 130

50. DENEKLERIN SPOR '(ÖNETI~AI DERSINE ILIŞKIN

'ö ..

.

G 'RUŞLERI ... · .. 131

51. DENEKLERJN SPOR TEŞKILATI DERSINE ILIŞKIN

GÖRÜŞLERI ... : ... 132

52. DENEKLERIN SPORDA ORGANIZASYON VE YÖNETIM

DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI... 133

53. DENEKLERIN SPOR

IŞLETMECILlGI

DERSINE

ILIŞKIN

GÖRÜŞLERI .. ... .. ... .. . .. ... .... . ... .. .. . .. . . .. .. . . .. ... .. ... .. ... ... ... . .. .. . .. . .. .. 134

54. DENEKLERIN SPOR TEŞKILATI VE ORGANIZASYONU

DERSINE iLIŞKiN GÖRÜŞLERI... 135

· 55. DENEKLERIN B'EDENEGITIMi-VE SPORDA REKREASYON

DERSINE iLIŞKIN GÖRÜŞLERI... 136

56. DENEKLERIN SPOR TESISLERII$LETMECILIC31 DERSINE

!LiŞKIN GÖRÜŞLERI... 137

57. DENEKLERIN SPOR TESISLERI YÖNETIMI DERSINE

XIII

59. DCNEKLERIN SPOR EK.ONC•\'ı!Si DERSINE iLIŞKIN

GÖR.U$LER! ···~···'··.: ... ~·,. .... ~: ... 140

. ' .

60. SPOR YÖNETiMilLE

iLGILi

DERSLERIN

GEREKLiLil< OPv-'\NL.ARl ... :··· 141

61 SPOR YÖNETiMI iLE iLGiL.I DF::RSLFRIN

ZORUNLU OLMI\ ORANLARININ SIRr'\LANIŞI ... i42

62. DENEKLERiN BEDEN

EGITIM!

VE S PO RA GIRIŞ. DERSINE

iliŞKiN GÖRÜŞLERi... 143

63. DC:NEl<LC:RiN lLKÖGRETiMDE BEDEN EGITIM! VE SPOR

. DER.SINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI ... · 144

64. DENEKLEHIN OKUL SPOR YÖNETIMi VE ORGANIZASYONU

DERSINE ILIŞt<iN GÖRÜŞLERI... 145

65. DENEKLERil\1 EGITSEL OYUNl_)\R VE ÖGRETIMI

DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI...

i

46

66. DENEKLEP.IN OKULLARDA BEDEN EGITIM! GÖZLEMl

DERSiNE ILiŞKiN GÖRÜŞLERI... 147

67. DENEKLERiN SPOR VE SERBEST ZAMAN EGITIM! DERSINE

ILIŞKIN GöRUŞLERI .. ... ... ... ... 148

1

68. DENEKLERIN BEDEN EGITIM! ÖGRETMENLI~I STAJI

DERSiNE ILiŞKIN GÖRÜŞLERI...

149

69. DENEKLERiN KARŞILAŞT,IRMALI BEDEN EGITIM! VE SPOR

DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI... 150

70. DENEKLER!N SAHA VE MALZEME BILGISI DERSINE

iLIŞKIN GÖRÜŞLERI ... , ... 151

71. DENEKLERiN SPOR BILIMLERINDE ARAŞTIRMA TEKNIKLERI

DERSINE !_LIŞKIN GÖRÜŞLERI ... · 152

72. DENEKLERIN ENGEl.LILERDE SPOR DERSINE ILIŞKIN

GÖRÜŞLERi ... ·... .. ... . .. .. . .. ... ... .. ... .. ... . .. .. ... .. . .. . .. . . 153

XIV

74. DENEKLERiN C).YUN, MÜZIK. 'DANS ÖGRETIMI DERSINE

iLIŞKiN GÖRÜŞLERi

... ·

75. DENEKLER.!N MODERN Di\NS OÖRETl~A! DERSINE

ILIŞKii·~ GÖRÜSLERI ... ... ... ... 156

76. DENE!<LER!N FOLKLORIK SPORLJ',R VE ÖGRETIM! DERSINE ILiŞKiN GÖRÜŞLERi... . ... ... ... .. ... .. ... ... ... .. . ... ... ... .. 157

77. DENEKLER!N KAMPÇILIK VE LIDERLIK EGITIM! DERSINE !LIŞKIN GÖRÜŞLERi... 158

· 78. DENEKLERIN MEZUNIYET SEMiNERi DERSiNE iLiŞKiN GÖR(JŞLEF~I ... ... 159

79. DENELERIN H~lX.LK OYUNLARI VE ÖGRETIMI DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI... 160

80. DENEl<LER!N SPORDA BECERI ÖGRETIMI DERSINE ı ı

. .. ..

.

L. ŞKlN GORl.JŞI...ERI ... 161

81. DENEKLERIN ATLETIZM DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI... 162

82. DENEKLERIN BASKETBOL DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI... 163

83. DENEKLERiN'VOLEYBOL DERSINE

ILIŞKiN GÖRÜŞLERI...

164

84. DENEKLERIN HENTBOL DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI. ... ~ ... 165

. 85. DENEKLERIN GÜREŞ DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI. ... 166

86. DENEKLERiN FOTBOL DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLE.RI ... 167

87. DENEKLER!N !<:AYAK DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI ... 168

88. DENEKLERIN YÜZME DERSiNE ILIŞKiN GÖRÜŞLERI... 169

89. DENEKLERIN KANO DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI ... 170

90. DENEKLERIN TAEK-WON-DO DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI ... 171

91. DENEKLERiN KARETE DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI... 172

92. DENEKLERIN JUDO DERSINE -! LiŞKINGÖRÜŞLERI ... 173

93. DENEKLER!N BOKS DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI. ... : ... -174

94. DENEKLERlN MASA TENISI DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI. ... 175

95. DENEt\LERIN TENIS DERSINE !LIŞKIN GÖRÜŞLERI ... :... 176

96.. IJENEKI .. ERIN SU TOF'U DERSiNE ILIŞKiN GÖRCn~L.ERI... 177

xv

'· '

90~--.·. o-· ·-~ ~NE-ı<' cR·ı·N ·ı·E·!\·- h LL ı __ , ll ... -11FI c-il\1f''As··-·ı·K .J , 1 V. '1 .• 1 . DER-_ . '- . 1 ~iNE ı·LISK!'N '-r. .

GÖF\ÜŞLCRJ . . ... .. . .. ... .. .. . ... .. . . ... ... ... .. ... ... .. 179

99. D~NEKLEf:;:_!N /\LETU CIMN/\ST~K DER.SINE ILIŞKIN G()F!.ÜŞL.ER! ... ... ... 180

1

o

rı 1""\C: 1\lf::'I.(LCr.:ıi~ 1 r:"'IITI\ .~i w f''-11\ .H ... J ('ı <"-"Til .. DER<::- INE IL'ISK'N ! ''·'· U l - 1 \ i l •• J\ L.f,ıt'1 ı"\1 ı'ı\.'JI·J\ " - " l l ' i l l ' / ' \ ' .. ' ı ll"; 1 V J '-;: ( l l GÖRCJ~!.FRi. , .. : ... : . ... .... ... ... 181

-{ ·"' j _{ı u ı .} o.,..·~.._,,... _{c ı}

..

,.LE':-ıı~' .-. .. ,,...,~r-Rl. ı""

Ir ir·

1 ·-~ ... .,..,Gv'

1

'""'ERSI.NE ı· ı 1~. KiN '1 c l'\ l\ ll 'l \..; \ . .) \:) ı c -..J \j '• ,..:; ::::. ı ı u ı .._ y ı GrJRCl$LEP.i ... i 82 i _{. J .... __}

c?

n·-N~-i _{,f.:.ı .1-.:r<:U::K!ı'.;} -·-i,· _{REKI\. __ As,} --:ı- ·:::ı·ı= --v _C. "J .... ,--:-_{r-.ı LJi-.R,_} ~~-_NE ·- ₁ 'L.ŞKIN _{1. C1} "0.. U _{R ':LE} .. ~ RI _.... ·18:~ _...

-i rı --:ı ,..., ı-:: .. ,

C , ,

r:-:

R· .1· •. ; -. ,...

i ,

₁

· ,.,

n

E·

n ("' ı ~ , r:· i Lı <':' 1/ ı " 1 ,....

ö

R U.. (' , E·- R

·ı . 1 U v. U Lı "! _ı·\ L L \ i .. , ıL\.._, ıL ('\ L . 1 \ 0 ı 1 'ı l_ ı 1 '-<') ("'. 1 ı "l V '"\. y L \ ... . '184

104. D~f'-,!E!<.LER.!r·i DlV3CIL.IK DEP.S~NE !U$Kif\l GöRU$LER.! ... ! 85

l 05. DENEKLERii'J DÜZEN /\LlŞT!HivU\LAlR DERSiNE ILIŞKIN GÖF\Ü$LER! .. ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 186

106 DENEKLERIN ORIENTRiNG DF:RSiNE iLiŞKIN GÖRÜŞLERI... 1.87 107. DENEKLEF\lN HAL TER DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI ... ... ... 188

108. DENEKLER!N OKÇULUK DERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI... 189

i 09. DENEKLERiN K-ÜREK DERSiNE iLIŞKIN GÖRÜŞLERi... 190

11 O.

DENEKLERIN ESKRiM DERSiNE ILIŞKiN GÖRÜŞLERi... 191

11·1. DENEKLER.IN Ç!~A KAYAGIDERSINE ILIŞKIN GÖRÜŞLERI. ... 192

·1 ·12. DEN EKLER! N SU AL Tl DERSiNE iLIŞKIN GÖRÜŞLERI... 193

1ılv. Ln_ı-ıiCı\ --i ")

1\C"-•r:::t,(LE-P!"''

1 \ l ' { • s·ısiKLET 1 ocR<.'iNC: .,, L '-)1 L L IŞK_ l l l 1N G...ı.:..Ru·· ŞLERI U 1 ... .. 194

114-. BF.DE.~~ t:Gi-til\tıl VE SPOR .C)GR.ETiMi iLE ILGlLI DERSLERIN GEREKLiLIK ORANLARI ... . :. .. ... .. 195

115. BEDE~l EG!T!MI VE SPOR ÖGRETIMI ILE ILGILI DERSLERIN ZORUNLU OLMA ORANLARININ SIRALANIŞI ... 197

BÖLÜM 1

GiRiŞ

Problem

Toplumlar varlığını sürdürmek, gelişip güçlenerek kendisini meydana getiren

bireyleri eğitrnek ve onlara belirli değerleri kazandırmak durumundadır. insanların

bedensel, zitıinsel ve rutısal gelişiminin sağlanrnası, doğru kararlar vererek: dalıa iyi

hayat şartlarına sahip olabilrneleri konusunda eğitim-öğretim etkinlikleri temel bir

zorunluluktur.

iyi

eğitilmiş toplumlarda milli bOtüniOğOn kolay sağlanabiliceği, eteonomik

verimliliğin artarak geniş bir kültürel zenginliğin ortaya çıkacağı bilinmektedir. Bu

özellikler toplumun gelişmesinde ve ilenemesinde itici

goco

oluşturmaktadır. Zaman

içinde her şey gelişip değişmektedir. Buna paralel dlarat< da toplumlarda eğitim­

öğretim etkinlikleri de değişikliklere uğranıalctadır. Toplumlar Için önemli olan bu

değişiklikleri zamanında ve doğru olarak değerlendirmelctir.

Fiziksel yapısı ve ruhsal yönü ile bir bOtOniOI< gösteren Insanın eğitiminde bir

çok bilim dalının katkısı bulunmaktadır. Bu bilim dallarından çoğu insanın zihinsel

yeteneklerini geliştirrnektedir. Sosyal ve fen bilimleri bu gruba girnıektedir. Güzel

Sanat ise, bireyin görsel yetenek ve estetik duygularının geliştirilmesinde önemli

katkıları vardır. Bunların dışında diğer bir etleinlik torO

daha

vardır ki, insanın doku,

organ ve işleyen türn sistemleri ile doğrudan ilişkilidir. Bu etkinilicle

ri

içeren disiplin Ise

beden eğitimi ve spordur.

Eğitim, eğitlimesi gereken insanın gelecekteki davranışlarına. yöneliktir ve bu

davranışların nasıl gerçekleştirileceğl eğitimin amaçlarında belirtilmiştir. Dolayısıyla

2

durumunu tanımlayan bir normdur. Beden eğitimi ve spora yönelik olarak e.ğitinıin

amacı ise, eğitinı ve öğretirnde sportif faaliyetlerin niçin anlaınlı ve önemli olduğu,

bu yolla spor yapanın tutumu ve davranışlarında hahgi değişimierin bekleneceğl

sorusuna cevap vermektir. Günümüzde beden eğtimi ve spor yetişmelcte olan

~:ırn~_,.,...,..,.,_,.-_--,-~.· ,, ·--·~-M,,...,...,.,,_,.,.. __ _,_,.,..,.~"""""'-""'-·~ .,_,•·~~ ''''"··· '""··'''--"" '"'' ' '"""'~-· ~-~'"•~· .,,..,...,~,_, :->,...,!%~"" ,....;-.~.,. •. .,..~,-"'~·-='-'>'Y>=tt•A"""'"~""'-~~::_,,,.,..,_,,,11""'"r-·~·'"'···' --· ,..:_;-,,, ,

nesillerin temel _·:---··· kaynağı olan insanın fiziksel, zihinsel, sosyal ve ruhsal gelişimini

__ .... ,. .. ---" ···-··· -.--~·~----~"'''"'"'·-·'-""~~---"~·""'"'~~·-··· ~--·· :;.. . .. , \ .

amaç edinen ve genel eğitimin tamamlayıcısı ve ayrılmaz bir parçası olarak görülen

bilinçli ve planlı faaliyetlerdir.

V:

Beden eğitimi

ve

sporun Insanın genel eğitiminin ayrılmaz bir parçası

1

oluşunun tarihi, okulların öğretin1 prograrniarına beden eğitimi ve spor derslerinin

girdiği erken klasik çağa (M.Ö.500) kadar uzanmaktadır (Bohus;1986:27). Tarihi

süreç içinde beden eğitimi ve sporun genel eğitim içindeki yeri ve önemi sosyal,

ek·onomik, siyasi ve Kültürel değişim ve gelişmelere bağlı olarak değişik düzeylerde

süregelmiştir. Ancak:, sanayileşmenin toplum hayatında meydana getirdiği köklü

değişiklikler, özellikle son yozyıl içinde beden eğitimi ve sporun insanların kendini

ifade etme, gerçekleştirme ve geliştirme yollarının çıkış kapısı olmasına yol açarak,

beden eğitimi ve sporun· fonksiyonel olarak alanlarını genişletmiştir. Gelişmeler,

performans, rekabet ve rekor gibi. prensipleriyle kendini fiziksel aktivitelerin daha

önceki tom formlarından ayırarak 18. yozyı! sonlarında ortaya çıkan sporu gittikçe

yaygınlaşarak toplumun her kesimir:ıi, değişik amaçlarla da olsa ilgilendiren bir

fenomen durumuna getirmiştir. Çağı m ız insanı sadece bilgi taşıyıcı, tek boyutıu ve

durağan yapıda bir l<işi değildir. Insan çevresini ve kendisini değiştirme çabasında

olan dinamik bir varlılctır. Diğer bir söyleyişle kendisine ve çevresine karşı duyarlı dır.

Insanın iki ayrılmaz yönono oluşturan fiziksel ve ruhsal yapısını olabildiği ölçüde

geliştirme konusu, başta devlet olm at< üzere birçok milli ve milletlerarası kuruluşların

yakın lgi ve görev alanına girmektedir. Okutna hakkı, serbest dolaşım hakkı, fiziksel

ve ruhsal van ı ğı geliştirme hakkı, temel hak ve özgOrlOI<Ier yasalarca güvence altına

alınmaktadır. Bu nedenle ülke insanlarının fiziksel yeteneklerinin geliştirilmesi bir

eğitim konusu olarak devletlerin eğitim-öğretim politika ve programları içinde yer

3

insanların bedensel ve zihinsel eğitirnleri konusuncia çalışmaları

artarak

sOrdOrülınüştür.~

Başlangıçta her sınıftaki tüm ö~~~~-~i.ı.~.~in,_ ... 9~

..

9~nşJ~.IJ

.. ," ..

Y~t~L!~.~t~r~nt~ıf"g·güşü:r.tL

.. .

,~~EL99r91c;rek hazırlanan okul beden eğitimLöğreti.m pr,ggr~rot..a.ctıtö~}~~rtcil.~.~tı},.i!9.1J~td.,

... ·

doğrultusunda ve başarılı oldukları spor dallarında etkinlik göster111~liFi!J~.j::~~n~li~

, . ;". '";'•'J',: ,·, , L.·., ", • 1 ~ ;·;!:. ~ ,,,;-"' ~-:·: """, •,;:! .~·~·"": ~·:-;;! l'.J, ;·,:··~ >Ir,·.:;;.'_,., ı:: ,•: •, .ı· J; ' ,. '-• n •'" / : •, :, , '• 1 h ·' ~. · r ,• .t .. _.ı •1 ,_.1}•/ft !':.", ·, '7;·:','.•,

olarak hazırlanrrıaktadır ( fvtasser;1990: 19). C>kql çağındaki .çocuklardaJ.1~tYö.nPYI~

sağlıklı bir gelişmenin olabilmesi, onları rı iyi· hazırlanmış nitelikli blr genel eğltirrı

. '·~:~'"•""'~"''·"·~·-·-" ~-· ~--,; :: -·~·. '

görmelerine bağlıdır .. Eğitim bütün o~ganizmayı .. ilg.endirenJ~ryı~m ıyla bir

bedensei-ılhiıısel Ilişkidir. Dolayısıyla eğitini prograrniarında beden ve zihln bir

boton

olarak

ele alınıp değerlendiriltr!.~_lidi , ocukların yeti«;kin!iğe· fJeÇiş dünerni olan ortaöğretirn

---·~-~---~--·-·"-··· -... ~--""· -···"----~~·-··· ....

~·-çağı, onların bedensel, ruhsal ve kültürel gelişirninin en üst düzeye ulaştığı bir

....__---~--... -·-·••'"'

dönerndir {<3öJ<men;1988:·73). ··Bu dönern de· öğrencilerinher

to

rıo ihtiyaçlarına cevap verecek bir eğitime ı it1tiyaç vardır.· Bu Hıtiyaçfar ise, zihinsel ve ruhsal eğitimin

yanında.JiıJks.eı.e.ğitinıin etJrin ve verirnil bir şekilde uygufantnasıyla giderilebilir.

Eğitimciler, beden eğitinıl ve sporu sadece bir hareket eğitlrnl olarak' ele

almarnaktadırlar. Hareketler yoluyla bireylerin bir bütün içinde eğitimini amaçlayan

bilim dalı veya faaliyetler alanı olarak gönnelctedirler (Tamer; 1988:13). Beden

eğitirni ve sporu. boş zarnanlarda oynanan oyunlar, okul içinde yapılan spor

etkinlikleri

ya

da okul takırnının okul dışında yaptığı spor karşılaşmaları, olarak oönnenin doğru bir yaklaşım oırnadığını söylemek momi\OndOr. Buradan hareketle,

s_c:H~!~-~--~~~L-.~~SJ.i!!,~~~-"~~J.~t~nıJ.J~i_ı:ıç~.~

..

l?.e.çJ,~a

..

gğitiroi.J'JtŞPOr.

..

eğltimi gönnoş bireyl?rin.şu

~

.

.9?~~~:~!:.~:~:DJ.E

..

:2,~~,~,~,

1

_{.;;,~~.~.}.~,g~.gJi:i}

_r;:::'::

1. Bireyin,

Jcentii

tııik·i kapasite ve sınınılıkları lıakkında bilgi sahibi olması

2. Bireyin, çevresindeki lınl<anları verinıli bir şekilde deöertendirebileceğl

geniş ve çeşitli faaliyetter ile ?Portif etkinlikler hakkında temel bilgi ve

becerilere sahip ol nı ası,

3. Bu faaliyetlerin ve sportif etkinliklerin bireye sağladığı fiziksel, zihinsel,

1

duygusal ve sosyal faydaları hakkınefa bilimsel bilgilere satıip olması,

4

Genel eğitimin tamamlayıcısı ve ayrılmaz bir parçası olan beden eğitimr ve

spor aynı zarr1anda kişiliğin eğitirni durumundadır. ~aşka bir ifadeyle, öğrencilerin

ge!i'Şen özellikleri göz önünde tutuıar8k onların, fert ve toplum yönünden sağlıl<lı,

rnutlu, iyL ahlaklı ve dengeli bir kişilik sahibi, yapıcı, yaratıcı ve üretken; milli kültür

değerlerini ve demokratik lıayatın getirdiği davranışları kazanmış fertler olarak

yetiştirilmelerinde bir eğitim unsuru olarak beden eğitimi ve spor önemli bir faaliyettir.

Bu faaliyetlerin gerçekleştnesinde ise, alanın ihtiyaçlarına göre düzenlentniş

programlardan yetişmiş öğretmen öne tn li bir yer tutmaktadır.

ögeslnih · öğrenci, öğretmen ve eğitim programları oldhfğunu belirtmekt~ctir

~ ....__ __ __,..__._.._,,,..,_,...,_...o""_."""-'"-~---__..,p,.:-"''"a,_.~_...,..-~,,._--·~-.A,,,"'''~" .,,._,.,.,_,"""'"~··'·"·•!,),;>'"h·•~''~·•·..W·dı_.• ... •-··· '~··· ~ ,,·_, ,. _, • ·' ·~····_,,, .. ,,.,.,, ~•,•, ,>,!·'

-(Karagözoğlu;1987:211; Oğuzl<an;1976:11 ). B_u üç öge; eğitim sistemini

yönlendiren, biçimlendiren önemli olgulcırchr. E~itimln etkili olabilmesi, her düzey ve

alanda nitelikli ınsanguçonün yetıştlrilebilmesl, bu ögel~r arasındaki ilişkinin sağlıklı

ye uyurnlu olmasına bağlı gözOktnelctedir. Sayılan Oç öge arasında öğretrnenin,

öğrenci ve öğretim progra·mıarını etkileme

goco,

diğerterine oranla daha yüksektir.

ço;ko---~ğre~·~i eğlti·~:~ö{fretim. sırası.nda

·

öğretmenle

ve

Onün

dozeniedi

ği-

çevre lle

etkileşim

de bulunur.

öğretmenin

birkonuyu

öğretmeye çalışması,

o lconunun hedef

... da.vranışlarını onlara kazandırmaya· gayret göstermesi demek]r. Diğer yandan, o

. . ..---·--···-·- -... " ... .

konljya ilişkin kendisinde bulunan bilişsel, duyuşsal ve psik:omotor davranışları,

öğrencileri ile paylaşmasını yani bu davranışların öğrencilerde de oluşturulmasını

sağlamaya çaba göstermesi demektir (Çilenti;1984:17). Bu da öğretmenln hizmet

.,~---~__.-"'''""~,~_.,,...,...,,~,.-"'~····~~·"'''"-'-.._",-~,.~·->1'"'•''i:~·vo.,,.,.,,,_,!'-;!:'.~.·

öncesinde iyi yetiştirilmesi gerçeğini gündeme getirmektidir. ÇOnkO öğretim

programları, derslerin içeriği ve buna benzeyen konular ne denli Iyi hazırlanırsa

hazırlansın, programların uygulayıcısı olan öğretmenler iyi yetiştlrilmezse, yapılan

çalışrnalar ve çabalar arnacı na ulaşamayacaktır (Cicioğlu;1984:38).

21.yüzyıla girerken öğretmen bilgi k:aynağı olma ve bilgi al<tarma durumunda

olmayacaktır. Öğrencileri bilginin kaynağına yönlendiren ve ihtiyaçları olan bilgiye

ulaşmaları için gerekli becerileri kazanmalarını sağlayacak: eğitim ortam ını

5

alanda geliştirilecek davranışların bilgi ve kavrama düzeyinin üstone çıkması bir

zorunluluk olacaktır. Olgusal bilginin hatırlanması yerine kritik dOşOnrrıe, probletn

1

çözme, iletişim kurma, bilginin kaynağına ulaşma, araştırma yapma, öğrendiklerini

değerlendirrrıe ve kullanma becerileri daha da önem kazanacaktır. Öğretmen

yetiştirme programlarının da bunlcHI gerçekleştirecek: biçimde düzenlenmesi

gerekmektedir (Külahçı ve Külahçı;1987:120). Zaman içinde öğretmenierin mesleki

forrnasyon bilgilerinin yanında, sınıfındaki öğrenciyle, okyldaki diğer öğretmen ve

yöneticilerle, okul dışından öğrenci velileri ve toplumla olan ilişkilerine yinelik rolleri

değişikliğe uğramaıctadır ( Küçokahmet;1989:18). üstelik öğretmen sadece ders

veren, ders anlatan, sınav yapan ve not takdir eden bir kişi deği1dir

(Oğuzkan;1983:47). Diğer yandan öğretrnen, öğrencilerin satt bilgilerini artırmalda

da görevli değildir. Öğretmen aynı zarnanda öğrencileri bilişsel olarale geliştirmek,

onlara rehberlik ve danışmanlık: yapmak ve mesleğe yönelmelerinde rol oynamak:la

da görevlidir. Diğer bir ifadeyle öğrencilerin bilişsel, I<Oitürel, fiziksel ve duyuşsal

gelişmelerine yardınıcı olmak durumundadır.

Öğretmenin öğretme işini birçok değişik faktörter etkilemektedir. Bunlar

kolayca açıklanabilecek: faktörler değildir. Ancak başarılı bir öğretmenllğin, bir çok:

değişik noktayı, başarılı bir şekilde biraraya getirerek, öğrencinin Ilgisini çekebllmek

. ve onu yönlendirebil,-nekl€r mümkü~ olduğu söylenebilir. Öğretme ile yapılan

' ' ' .

çalışmalara bağlı ola'rak, başarılı öğretmeniHele ilgili bir kısım faktörlerin belirlenmiş

olduğunu ve bunların, öğretmenlik: eğitimi içerisinde öğretim programıarına

yansıdığını görebilnıekteyiz (Açıkada;1992:4). Bu nedenle, öğretmenin

yetiştirilmesinde öğretim programları; toplumun değişik: kesimlerine ait Ilgi alanlarını

ve bilgileri uygulamaya aldarabiiecek beceri ve teknolojiyi yansıtmak durumundadır.

öğretmen yetiştirme programlarında Oç alanda eğitim-öğretim yapılmaktadır.

Bunlar; genel kültür, alan bilgisi

ve

öğretmenlik: formasyonudur. Bunların üçü

programı oluşturmaktadır. Ancak bu çalışmada sadece alan bilgisi kategorisi

6

Alana öğretmen yetiştiren Beden Eğitimi ve Spor Yül<sel<ol<ulları ile Beden ·

Eğitirni ve Spor Bölümlerinin bu günkü görünümleri itibariyle çeşitli problemlerle

!<arşı karşıya bulunduğunu söylemek mümkündür. Bu problemlerden en önemlisi

öğretim programlarıdır. Örneğin; 1988 yılında Konya'da düzenlenen I.Milli Beden

Eğitirni ve Spor Kongresinde ve yine 1991 yılında lzmirde düzenlenen !.Eğitim

Kurumlarında Beden Eğitimi ve Spor Sempozyumunda konuyla ilgili sunulan

bildirilerde bu durum açı k bir şekilde günde nı e getirilmiş; beden eğitimi ve spor

öğretmeni yetiştiren !<urumların önemli problemleri arasında başta, öğretim

programlarındaki dersler ve bunların içeriği ile bu bölümlere öğrenci seçimi konusu

ve öğrencilere verilen akademik eğitimin konferans, seminer, panel, gezi, eğlence

gibi sosyal ve kültürel faaliyetlerle destel<lenmesi üzerinde durulmuştur (Adal.ı;

lmamoğlu; Ekenci; 1992:17).

Aynı şekilde 1990 yılında Ankara'da düzenlenen Spor Şurası'nda beden

eğitimi ve spor bölümlerinin programlarında temel konular açısından öğretim

1

programı ve uygulama standartlarının sağlanmasını gerçekleştirmek üzere mevcut

progranıların gözden geçirilmesi istenmiştir (Koç;1990:5). Konu ile ilgili olarak önemli bir açıklama da öğretim programlarının bir beden eğitimi ve spor

öğretmeninde bulunması gereken özelliklere göre düzenlenmesi gerektiğini ileri

süren görüştür (DPT;1983:75). öte yandan Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu müdürleri ile Beden Eğitimi ve Spor Bölüm başkanlarının bu kurumların mevcut

öğretim programları ile ilgili yap m ış oldukları ve halen devam eden bir seri

toplantılarda (1993 Gazi Oniversitesi;1993 Celal Bayar üniversitesi; 1994 ·Hacettepe Oniversjtesi;1994 Selçuk· Oniversitesi;1995 Çukurova üniversitesi) öğretim

programlarının gözden geçirilip yeniden değertendirilmesi üzerinde durulmaktadır.

Bütün bunlardan anlaşılacağı gibi, Beden Eğitimi ve Spor YOI<sekol<ulu ile ilgili fakültelerin Beden Eğitimi ve Spor Bölümlerinin lisans programları içinde özellikle de alan eğitimiyle ilgili derslerde uyum, Istikrar, tutar1ılık, lşbölümO ve

standartı ı k: problemlerinin var olduğu söylenebilir. öte yandan beden eğitimi ve spor

7

,(~~~~~};

uzmanları

olarak

mı yetiştirilmesi,

yoksa

tıer

iki alanda da

mı yetiştifflW~Js.~lrcJa.~rfı~~:~

·-~{~,~~r~

edilı11esi önemli bir sorun olarak görünmektedir. Bilinen bir gerçek ise, toplumtr~r

iki alanda da elemana ihtiyaç duyduğudur. Bugün bu ihtiyaçlar ilgili beden eğttirnive

spor bölümlerinden mezuri

_.

kişilerd~n sağlanmaya çalışılmaktadır. Ancak bu

. .

alandaki eğitim problemlerinin güncelliğini de koruduğu bilinmektedir. ÇOnkO beden

eğitimi ve spor yüksekokullarıyla beden eğitimi ve spor bölümlerinin sayısal artışı~a

paralel olarak öğretin1 progran1larınclaki farklılaşmaların da arttığı görülrnektedir.

Nitekim bu farklılıkları azaltmak, programdaki asgari birlikteliği sağlamak ve ortal<

noktalarda birieşebilmek için daha önce de belirtildiği gibi son iki yıldır yüksekokul

n1üdürleri ve böiOrn başkanlarının konu ile ilgili toplantıları problerrıe çözOtn yolları

bulmaya yönelik olarak devam etmektedir. Bu çalışmalar bize ülkemizdeki beden

eğitimi ve spor yüksekokulları ile beden eğitimi ve spor bölümlerinin öncelikle

mevcut programlarının araştırılıp analiz edilmesi Ihtiyacını ve eğitimin önemli bir

problemini oluşturduğunu göstermektedir.

Öğretim programlarının başarısını etkileyen birçok değlşkenin bulunması ve

programların dinamik bir süreç içinde olması bazı karşılaştırmaları goçleştirmeıcte

ve soruna kesin bir çözOrn yolu getirmeyi zorlaştırmaktadır. Bununla blr1llcte, bilimsel

verilere dayalı ve sistematik araştırmalar her alanda olduğu gibi öğretim

programlarının verimliliğini artırma ve yüksekokullbölümlerin öğretim programları

arasındaki farklıiateların en aza indirilmesi çalışmalarında büyük: bir katkı

sağlaya ca ıctı r.

Ülkemizde beden eğitimi ve spor yüksekokulu · ve böiOmlerin öğretim

programıarına yönelik araştırmaların eksikliği bu konuya daha çok ağırlık-verilmesini

ve bilimsel açı dan yal<laşılmas.ını gerektirmektedir. Prograrnlar arasındaki

farklılıkların ortaya çıkarılması ve yeni bir düzenlemeye gidil.mesinde karşılaşılan

sorunların çözümünü kolaylaştıracağı umulmaktadır. Böylece alanla ilgili olarak

öğretim. elemanı ve öğretmenierin görüş ve beklentileri alınarak daha gerçekçi

öneriler geliştirileceği ve bunlardan konu ile Ilgili olanların yararlanacağı

8

Arn aç

Bu araştırmanın temel amacı. beden eğitimi ve spor öğretmeni yetiştiren

yüksekokul/bölümlerin alan eğitimleri ile ilgili mevcut öğretim programlarından

hareketle, yül<sekokullböiOmlercte görev yapan öğretim elemanları ve bu

kurumlardan mezun olmuş . halen ortaöğretırnde çalışan beden eğitimi

öğretnıenlerinin; beden eğitinıi ve sporun amaçlarına, alan öğretim prograrnına

yönelik olarak görüşlerini be!irleyip bu görüşler doğrultusunda bir öğretim program ı

önerisi hazırlamaktır.

Bu temel amaca ulaşabilmek için aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:

1. Araştırmaya katılan öğretim elemanı ve öğretmeniere ait kişisel bilgiler

nelerdir?

2. Öğretinı elemanı ve öğretmenierin beden eğitimi ve sporun amaçlarına yönelik olarak;

a.

Bilişsel, psiko- motor ve duyuşsal amaçların gerçel<leşme derecesi,

b. BiHşsel psiko- motor ve duyuşsal amaçların gereklilik derecesine

yönelik görüşleri arasında bir fark: var mıdır?

3. öğretim elemanı ve öğretmenierin hareket- antrenman ve sağlık lle ilgili

derslerin;

a. Prograrn da yer alnıası,

b. Zorunlu 1 seçmeli olması,

c. Ol<utulması gereken yıl,

d. Ders saatiefi ile ilgili görüşleri arasında bir fark var mıdır?

4. öğretim elemanı ve öğret~ enierinpsiko-sosyal konularta ilgili derslerin;

a. Programda yer alması,

b. Zorunlu/seçmeli olması,

c. Okutulnıası gereken yıl,

9

5.

Öğretim elemanı

ve

öğretmenierin

.. , den

eğitimi

ve spor yönetimi

ıie·':i"ıgWil

derslerin;

a.

Programda yer alması,

b. Zorunlu/seçrneli olması.

c. OkutlJiması gereken yıl,

d. Ders saatteri ile ilgili.gön:.işleri arasında bir fark var mıdır?

6. Öğretim elemanı ve öğretrnenlerin beden eğitimi ve spor öğretimi ile ilgili derslerin;

a.

Programda yer alması,

b. Zorunlu 1 seçme li olması,

c. Okutulrnası gereken yıl,

d. Ders sacıt1eri ile ilgili görüşleri arasında bir fark var mıdır?

Sınırithklar

Bu araştırma aşağıdaki esaslarla sınırlandırılmıştır.

1. Araştırma literatür tararnası açısından, kaynakçada belirtilen kaynaklana

sınırlıdır.

2. Araştırma örnekleme giren yüksekokul/bölümlerdeki öğretim elemanları

ve beden eğitimi öğretmenleri ile yOksekok:ullböiOmlerin 1994-1995 öğretim

yılı alan dersleri ile sınırlıdır.

Önem

GünOnıüzde beden eğitimi ve spor; yetişmelde olan nesillerin tem~l kaynağı

olan insana, tiluen ve bedenen sağlık kazandıran bir faaliyetler bütünü olarak kabul

edilmektedir. Bu sebeple. henüz çocukluk ve gençlik devresinde olan çeşitli bilgi,

beceri, tavır ve alışkanlıklar kazanma çağını yaşayan her kademedeki okul

öğrencilerinin, çağımızın eğitim anlayı'şına uygun bir şekilde, kendi Kapasitesi ve

10

.. •:

Atatürk 1

'Müsbet bilimlerin tenıellerine dayanan, güzel sanatları ·sev$ h,-· filÇir

terbiyerinde olcluğu kadar beden terbiyesinde kabiliyen artrnış ve yOk$elıniş olan

erdemli, kudretli bir nesil yetiştirmek; ana siyasetimizin açık dileğidir."

(MEGSB;1988:11) sözüyle beden eğitimi ve sporun fert ve toplum için önemini

belirtmiştir. Anayasamızın 59.maddesinde "Devlet, her yaştaki TOrk vatandaşının

beden ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri alır. Sporun kitlelere yayılma~ını teşvik:

eder. Devlet başarılı sporcuyu korur." deniltnek suretiyle konunun önemi açıkça

vurgulan m ı ştır.

Beden eğitinıi ve spor dersinin, eğitim programlarının bir gereği olarak planlı

bir şekilde yürütülmesiyle gençliğin toplurnsallaşmasına paralel olarak aynı zamanda

ülke sporunun başarı.sı ve kalkınması açısından da önemli.dir. öte yandan orta

öğretim kurumlarında bulunan gençlik, konumunun ge.reğl olarak hareket etmeye ve

oyun oynamaya en fazla ihtiyaç duyduğu bir dönemi yaşamaktadır. Bu itınyacı

karşılayacak şekilde düzenlenmiş öğretitn programlarından gençlerin yeterince

yararlanamaması, onların fiziksel ve ruhsal gelişmelerinde eksiklik yaratacağından,

' .

iyi bir beden eğitimi,

ve

spor· eğitimi vermek isteyen öğretmenierin bu yöndeki

problemlerinin çözümünde yardımcı olacaıctır.

Beden eğitirni ve spor alanına öğretmen yetiştiren programların, gençlerin

-~---···---·--····-"··--···""'""·''""'""""""'"-~·-·-·"'"'"'"-,. .. "'

Ihtiyaçlarını fiöZönOndq bLjiLJ.tı.9uracak zengin aktiviteleriiçine alması gerekmektedir .

... --.. -···- .

Kuşkusuz M..bBZtrLanmış bede~J-~_ğitLın_UJ,e_

_--

_.. ~~ .. ,.,~ ... ~~,__ ... ., ... ,,. ... -· ' ' .. " " ' sp<>r ' . -,,,, öğretim -· " p_ro_gram - ··· ı ancak Iyi yetişmiş

bilgili öğretn1en tarıfından istenilen yönde verirnli bir şekilde uygulamaya konur. ___ Ş~u

••""" • ••< ) •' <'"' •, • ' · ' o \ou,_H ' , - . , o O o < ' ' . . . ..., . . . ~,>'""~' •' ...

da eğitimin bütünlüğü içinde beden eğitimi ve spor öğretmenlnin, özellikle de onu

yetiştiren programların önemini ortay(} koyrru:tlç!~pır. Bu nedenle öğretmenin

yetiştirilmesinde öğretim progranıları; toplurnun değlşlk kesimlerine ait ilgi alanlarını

ve bilgiyi, bu bilgileri uygulamaya aktarabilecek beceri ve teknolojiyi yansıtmak:

durumundardır. öte yandan her seviyedeki özellikle de ortaöğretim kurumu ülke

sporunun alt yapısını oluşturmalcta, üst düzey performans sporu için sporcuların

seçim1 ve yetiştirilmesi bakım ında n da kaynak durumundadır. Sp o ra küçük yaşta

"11

. . \ . - '

öğretim program ı, ortaöğretim l<urumlarındal<i yetenekli öğrencilerin se.ç!lm~sini ve. ·

onların bilinısel ilkeler doğrultusunda eğitilm elerine de l<atk:ı sağlayacaktır.

Beden eğitimi ve spor öğretn1eni yetiştiren, beden eğitimi ve spor

yüksekokulu ile bölümlerin alan öğretim programları içinde yer alan derslerde uyum,

istikrar, tutarlılık, işbölümü ve standartlık problernleri vardır. Ayrıca derslerin ilgili

kurumlarda farklı yıliyarıyıi ve saatlerde değişik isimler altında ol<utuldukları

görülmektedir (Yül<sekol<ul ve bölümlerin alan derslerine ilişkin öğretlm programları

ekte ayrıntılı bir şekilele verilnıiştir). Bu durun-ı standartlar yanında programlar arası

dikey-yatay geçişleride o!unısuz et!<ilernektedir.

Aradan geçen yıllar içinde konu ile ilgHi olarak belirli bir bilgi birikimi

sağlanmıştır. Ancak bu deneyimlerden yarartanmak ve öğretim programları

arasındaki farklılıkları azaltrnada temel oluşturabilecek bilgiyi sağlarna bakımından

bu araştırma önemlidir. Ayrıca geniş bir grubun görüşlerinden yararlanarak daha

gerçekçi öğretim programı hazırlama imkanı sağlayacaıctır.

Tanarnlar .

Araştırmada sözü edilen bazı terimierin tanımları verilmiştir. Bu terimler;

Eğitim, beden eğitimi, spor, serbest zaman, rekreasyon, program, program

geliştirme, öğretim programı, ders programı, oyun, fiziksel uygunluk olup

araştırmada tanımlarında belirtildiği anlamda kullanılmıştır.

Eğitim

Bireyin davranı_şında !<endi. ·.yaşantısı yoluyla ve kasıt1ı ola ral< istendik

ı

'12

Beden Eğit~!!1i

Bireye nzikscl aktiviteler yoluyla fiziksel, zihinsel ve sosyal beceriler

ka1.andı rnı ~ srırAcidir (Lu m kin: 1986 :9)

Spor

Bed~n <?ğ!tinıi faa!!yet!erini özelle~tirerek çeşitli branşlarda somut1aşmış, üst

düzeyde yapıldıÇ)ında fızyoiojik, psikoiojik, estetik ve teknik özellikleri gerekli kılan

yarış tn aya dayalı, 1-catı !<:urai!Jrla çevrili bir etkinliktir { Demirpolat;1988:77).

Serbest Zaman

Bireyin çalışrna ve diğer görevlerinden sonra özgür olarak dinle

mn

e,

eğlenme, toplumsal başarı ya· da kişisel gelişmesi için kullandığı bir zamandır

(Erkal;1992:87).

Rekreasyon

Bireyin işten artf1n zamanını değişik: ve faydalı etleinliklerde

değerlendirmesidir ( Lurnkin; 1986:1 0).

Oyun

Çocuğun boş zamanını değerlendirici, yetişkinin ise günlük iş

ya

da uğraşısı

dışında eğlerır!irici nitelikte oı~n ve kendini ifade etmeye imkan sağlayan

13

Program

Herhangi bir sektörde saptanan politikayı uygulamaya dönüştürecek esasları

içeren rerıberdir ( Varış;1978:333).

Öğretim Programi

Eğitinı prograrnının anıaçiarı doğrultusunda öğrenciye kazandırılnıası

istenen bilgi, beceri, tutum ve tavırların ders grupları olarak: planlı bir biçimde

düzenlenın esidir (KOiahçı; 1995:9).

Ders Programr

Öğretim programında yer alan bir dersin amaçlarının öğrenci davranışına

dönüştürülmesini, bunların gerçekleşmesi için içeriğin konulara ve aıt başlıklara

ayrıştırılnıasını, buna dayalı öğrenim ortam ının organizasyonunun ve değerlendirme

araçlarını kapsayan detaylı b,~r plandır (Külatıçı

;1995:9).

Eğitim Pro~ram1

Öğrencinin zihinsel, devirisel, duyuşsal ve sosyal yönlerden gelişmesine

yardını eden, milli eğitimin ve öğretim kurumunun amaçlarına dönOt< ve bireyin üzun

dönemli eğitim amaçlarına ulaşmasına yardım etmek amacına yönelik: sınıf içi ve

sınıf dışı her tortü öğrenim deneyimlerini kapsayan bir programdır (KOiahçı;1995:8).

Fiziksel Uygunluk

Bireyin fonksiyonel kapasitesini aşmamak koşulu ile vücudun fiziki veya

pisişik yül<lere karşı uyumu ve yükleme sonucu oluşacak işten, kişinin aşı rı

BÖLÜM ll.

iLGiLi LiTERATÜRÜN iNCELENMESi

Eğitim, insanları belli amaçlar doğrultusunda yetişti rm eye yönelik bir süreçtir.

Kişi eğitim sürecinin içine girdiKten sonra davranışlarında değişiklik meydana gelir.

Geleneksel eğitirrı anlayışı özünde zihinsel gelişirni sağiarnaya yönelik iken, çağdaş

eğitim anlayışı insanların davranış değişikliklerini zihinsel, duyuşsal, psil<o-motor ve

toplumsal işlevler bakımından bir bütünlUk içinde ele almaktadır. Buradan tıarel<etle,

bu bütünlük içinde beden eğitimi, eğitim an1açlarının çoğunun, hareketler yoluyla

kazandı rı labileceği önernli bir eğitiın faaliyeti olduğu söylenebillir.

T~Hih boyunca farklı amaçlarla ele alınan beden eğitimi farklı şekillerde

tanımlanrnıştır. Bu,bakımdan, öncelikle geçmişte beden eğitiminin amaçlarının nasıl

ele alındığını incelernek doğru' bir yaklaşım olacaktır. Tarih boyunca beden

eğitiminin amaçları iki önemli yaklaşımla ele alınmıştır (Bucher ve

Wuest;1987:27).Bunlar:

1. Insan vücudunun eğitilmesi veya harek:et etmenin öğrenilmesi: Bu görüş,

beden eğitiminin amacının, beden ve beceri gelişiminin sağlanması olduğunu

savunmaktadır. Diğer yandan insan vücudunun savaşa hazırlık, güçlo olmak gibi

çeşitli amaçlar için eğitilmesi gerektiğine inanılmaıctadır.

2. Vocut aracılığıyla eğitim veya hareketler yoluyla eğitim: Bu görüş

becerilerin l<azanılması ve bedensel gelişimin sağlanması yoluyla gelişimin zihinsel,

duyuşsal, pslko-motor ve toplumsal boyutlarında Istenilen davranış değişikliğinin

sağlanması amacını taşımaktadır. Bu görüşe göre beden eğitimi harel<et etmeyi

öğrenmek ve tıareketler yoluyla öğrenmektir.

Tarih boyunca yul<arıda belirtilen iki genel amaç doğrultusunda ele alınan

15

BEDEN EGiTiMiNiN TARiHSEL.GELiŞiMi

Farkli Kültürlerde Beden Eğitimi

Çinliler, Taoizm, Budizm gibi görüşlerin tesiri altında !<alarak daha çok

zitıinsel gelişim ve faaliyetler üzerinde durmuşlardır. Buna rağmen, aristokrat

ailelerin mensupları ve onların çocukları müzik, dans, ot<çuluk, yakın mücadele

sporları, po lo ve su oyunları gibi etkinlikle re katılmışlardır. Çinliler here ketsizliğin

birçok rahatsızlığın nedeni olduğuna inannıış; rahatsızilkiardan kurtulmak için belli nefes çalışmalarıyla birlilcte yapılan, bül<ülme, duruş, uzanma çalışmalarından

oluşan tıbbi sayı Iabileçek dmnastik y~pm ışiardır (Kara göl; 1993:2).

Eski Hindistan'da Hinduizm ve Budizm, bedensel faaliyetterden uzak

durulması, ruh üzerine eğinilmesi üzerinde durmuştur. Yoga, meditasyon, nefes

düzenleme çalışmaları dinin bir gereği olarak beden ve zihni disipline etmek

amacıyla kullanılmıştır. Ancak ·sudizmin ruh üzerine yoğunlaşması top fırlatma, at ve fil yarışları, güreş, boks ve dans gibi etkinilkiere katılıma engel olamamıştır

(Aipman;1971 :28).

Mısırlılar, fiziksel etkinlikleri, gOçiO ordular oluşturmak, dinsel amaçları

gerçekleştirmek ve eğlence amacıyla k:ullanmışlardır. Savaşçı sınıf avtanma, güreş,

silah kullannıa, okçuluk, koşu ve buna benzer etkinliklerle ilgilenirken yozme ve top

oyunları bütün sınıfların sportif amaçlarla katıldıkları etkinlikler olmuştur

(Aipman;1971 :29).

Antik Yunan'da beden eğitiminin eğitimin en önemli

yönono

oluşturduğu

görülmektedir. Yunan uygarlığının ilk döneminde Homeres'un "llyada ve Odisea"

1

adlı yapıtında boks, güreş, cirit, disk, okçuluk yarışları yapıldığına dair ilgili' kayıtlara

rastlanmaktadır. Burada insanın ruh gelişimi için müzik:, beden gelişimi için ise

16

Isparta'da beden

e~itlmi

güçlü ordular kurmak

amacıyla I<:Uııa~iflli-rŞfı~.'

lspartalılar ask:eri çalışmalara k:ondisyon amaçlı koşu ve sıçrama çalışmalarıyla

başlayıp, yüzme, avlanma, güreş, boks, top oyunları, binicilik, disk ve cirit

çalışmalarıyla devam etmişlerdir. Danstaki ritmi askeri ruhu etkilediği Için dans

çalışmalarına da yer vermişlerdir (Dürüşken;1991 :18).

Roma imparatorluğunun yıkılmasını izleyen karanlık çağda Skolastisim'in

etkisiyle beden eğitimi hemen hemen ortadan kal km ı ştır. Bunu izleyen feodalizm

döneminde ise beden eğitirni, askeri amaçlar doğrultusunda ele alınmıştır. Bu

dönemde yalnı.z soylu sınıfların, şövalyeliğin yedi becerisi sayılan ata blnme, yüzme,

ok atma, eskrim, av, satranç ve

iyi

·şiir okuma becerilerini uygulamalarına izin

verilmiştir (Fişek;1985:19) ..

Rönesans ve yeniden yapılanma döneminde ortaya çıkan felsefi akımlar

beden eğitimine karşı olan tutumları etkilemiştir. Bu dönemde beden ve ruhun

birbirinden ayrılatnayacağı göroşo benimsenmiştir. öğrenmenin ancak iyi bir

bedensel sağlıkla g~rçekleşebileceği; kişilerin Iş yaşamının dışında dinlenmeye ve

serbest zaman etkinliklerine katılmaya ihtiyaçları olduğu vurgulanmıştır. Bu

dönemde beden eğitimi hümanist düşünürlerin görüşleri çerçevesinde şekil almıştır

(Karagöl;1993:4).

J.J. Rousseau '(1712-1'778) · bede'n

eğitimi

ve oyunun önemine

değinm iştir.

Rousseau, fiziksel egzersizlerin kişinin kendi bedenini ve başkalarının bedenini

algılamasını yardımcı olacağını belirterek beden-zihin bOtonloğo azerinde

durmuştur (özmen;1976:16).

Doğacı görüşü benimseyen John Basedow (1723-1790) "Philanthropinum"

adını verdiği okulda her gon

oç

saat clmnastik, spor ve oyunlar gibi fiziksel

etkinlikle re yer vermiş ve dans, eskrim, blnicillk gibi etkinilkierin yapılmasını tavsiye

' ·~) 'J

17

•• ' \>-~ _,:;- • '

etmiştir. Bu yüzyılda beden eğitimiyle ilgili bilimsel çalışmalar yapılm.aya· b~şJ.~·rn)ış,

beden eğitimi akadernil< anlamda ele alınmıştır (özmen;1976:17).

1893 yılında Harward ilk: olarak: beden eğitiminde akademik: dereceyi

vermeye başlam ı ştır. Atl}erika'da 1800'10 yıllarda programlara sağlık:, k:uwet ve

gövde hareketlerinin ağırlık: taşıdığı etkinlikler konulduğu ve 1900'10 yılların başında

oyun sporları öğretitn prograrniarında ağırlıklı olarak yer aldığı görülrnelctedir

(Dalen; Bennett ve Bruce; 1971 :28).

1890'1ı yıllprda Thomas Wood (1870-1942) beden eğitiminin eğitim

amaçlarına ulaşılmasındaki rolünü ön plana çıkarmıştır. Bu d~nemde Stanley

Hall'un geıtşim teorisi ve John Dewey'in fikirleri öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılaması

konusunda beden eğitimi ve spor alanında çalışan eğitımciieri de etkilemiştır (Dalen;

Bernett ve Bruce; 1971 :29).

John Dewey (1859-1952) zihnin dOzenli olarak gelişiminin doğrudan kas ve

duyumların düzenli gelişimine ba~ıı . oldu~unu, hareketin ve duyu organlarının

kullanımının bilgi materyalleri lle Ilişkiye geçmek Için gerekli olduğunu belirtmiş,

programlarda oyunlara, ritmik faaliyetlere ve yaratıcı etk:inlik:lere yer vermiştır (Dalen

ve Bernett ve Bruce ;1971 :32).

Montessori, Fairhope gibi deneme okullarının günlük programlarında beden

eğititrıi ve oyun etkinliklerine önemli bir yer verilmiştir (Gallahue ;1982: 45).

Dewey'in eğitim anlayışı ve Wood'un e{Jitimln bOtoniOğO kavram ı ndan

etkilenen J.F. Williams (1886-1966) programlarda fiziksel becertlere, ancak bireyin

bir b

oto

n olarak gelişimin~ katkı da bulunuyarsa yer verilmesi gerektiğini belirtmiştir.

Yine Charles McCiay .(18.86-1959) 6eden eğitiminin en önemli amaçlarının organik

1

ve psiko-motor gelişimin sağlanması olduğunu savunmuş, Williams'ın "beden

aracılığıyla eğitim" görüşünü reddedip, bedenin eğitilmesi azerinde durmuştur. öte

18

biyolojik, psikolojik temellerine değinip beden eğitiminin genel eğitini ··ıçinde.J<I

önernini vurgulamışlardır (Karagöl;1993:15).

1.

ve ll. Dünya Savaşları sonrasında askerlerde görülen k:uwetsizlik,

dayanıksızlık dikkatleri fiziksel uygunluğun geliştirilmesi amacıyl.a beden e.ğltlml ve

spora ağırlık verilmesine yöneltrrıiştlr. Bunu kadınlara, özel eğitime muhtaç kişilere

daha yaygın beden eğititrıi· imkanları sağlanması, okul içi yarışrnaların ve yaşarn

. '

boyu spor anlayışınınıyaygınlaş·ması izlem·iştir.

Farklı kültürlerde beden eğitiminin gelişimini özet olarak böylece ele alıp

inceledikten sonra, Türklerde beden eğitiminin hangi amaçlarta ele alındığını

incelemek yararlı olacaktır.

Türklerde Beden Eğitimi

Torklerde, beden eğitimi savaş eğitimi, dinsel amaçlı bir tören olarak ele

alın m ış ve geliştirilmiştir. Dolayısıyla eski TOrklerde gonomozdekl anlamda bir

beden eğitimi anlayışına, yani eğitimin bir parçası olması açısından rastıamıyoruz.

Buna bağlı olarak da, beden eğitimi öğretmeni kavramına da rastfanmamaktadır

(Bilge;1988:9).

Orta Asya'da yaşayan TOrkler beden kOltarone ve spora bOyOk önem

ı

vermişlerdir. Avcılık, binicilik, okçuluk, güreş, atı cı lık, yaya koşuları, ağırlık kaldırma

ve atma, kayak, yilksek ve uzun atlama, kılıç, çogen Türklerin çok eski

· dörıemlerden beri sevdikleri ve uyguladıkları spor dallarıdır (Fişek;1985:26).

Türkler, iyi ve temiz bir ruhun kuvvetli ve cesur bir insanda bulunacağına

inanırlardı. Onun Için de beden k:Oitorone, spora büyük: önem vermişlerdir. Ayrıca

Orta Asya'daki yaşarn !<oşulları nedeniyle de çevtki dinamik ve atak: olmak: zorunda

19

Sürat ve çabukluk . toplum hayatına hakim olan

tek:

prensiptl (Ögel;1978:67).

Çevikliğin, soratiiiiğin l<azanılrnası ancak bedenin iyi eğitilmesi ve spor etk:lnllk:leriyle

sağlanabilirdi.

Selçuklular'da bedensel etki~likler savaşçı becerilerin kazanılması amacıyla

kullanılmış

ve bu

anlayış Osrnanlı

'oevletine de

yansımıştır. Osmanlı

Oev1etfnde

savaşçılıl< eğititninden soyutlanrnış ilk bedensel etkinlik "güreş" sporu alnıuştur

(Fişel<;1985:26).

Tanzimat döneminde okullarda askeri ve siyasal amaçla düzenlenen

"John-A.maros" cimnastiğine daha sonra futbol ve basketbol eklenmiştir. !!.Meşrutiyet

öncesinde her türlü toplantı, gösteri ve örgütlenme yasak olduğu için, kulüpleş me

son derece

goçto.

1903 yılında bugünkü adıyla Beşiktaş kuiObO kurulmuş ve

çalışmalarına Abdülhamit'in çıkarttığı özel bir ferman sayesinde devam etmiştir.

Bunu 1905 yılında Galatasaray, 1907 yılında Fenerbahçe kuiObonon kuruluşu

izlemiştir. 1909 tarihinde çıkan Cemiyetler Kanunu I<OIOpleşmenln kolaytaşmasını

sağlamıştır (Fişe

k:;

1983:85).

Beden eğitimci Selim Sırrı Tarcan, John-Amares clmnastiğlne karşı,

tehlikesiz, sağlık amaçlı lsveç cimnastiğinin yagınlaşması için çalışmıştır. 1992

yılında TOrkiye Idrnan Cemiyetleri (TIC!) özel k:uloplerin kendi kendilerini yönetmeleri

amacıyla kurulmuŞ, 1936 yılında. kendini feshetmlştfr. TICI'nln yerini bir sore sonra

Türk Spor Kururnu almış (1936- 1938) daha sonra 1938 yılında sporun devlet eliyle

yönetildiği Beden Terbiyesi Genel MOdOr!OğO kurulmuştur. Beden Terblyesl batı

Oll<elertnin sportif gelişmişlik dozeyine kısa sorede yetişme; milli ekonomı yönünden

sağlıklı ve genç işgoco kaynaklarını seferber etme ve milli savunma bakımından

orduyu, çevik, yürekli, kahraman, anlayışlı, söz dinler, dayanıklı elemanlaria

doldurma işlevlerini üstlenmiştir (Fişel<;1983: 92).

Görülece~i gibi beden eğitimi tarih boyunca sağlık, askeri, bazen eğlenme,