A. O. Ve/o Fah Der!:
32 (3) 464-473, ı985
ANKARA'DA İKi ÇİfTLİKTE YETİşTİRİLEN VİZONLAROA (MUSTELA VISON) GÖRÜLEN COCCıoIOSE ETKENLERİ
Recep Tınar*
The coccidia species occuring in two mink farms in Ankara
Sunınıary: Since mink breeding is my new in Turkey, information
about the parasites in theSf!animals is not known )'et. Ther~fore thisparasito-logical surwa)' was conducted in two mink farms around Ankara.
In this studj', 22anima!r were sistematicall)' stııdied at autops)'. In addi-tion, intestinal tracts of 9 animals and 150jecal samples were also examined. In 60 out of ] 8i intestinal cantents, the only parasites found were coccidial ooC)'sts. The number of animals in/ected with single, two, three or foıır dil/e rant coccidial species were 27,' 22,10 and 1 reJpectivel)'.
The Jpecies of coccidia oCCllredin these animals were idC1ltifiedaJ Iso.ıpora laidlawi (in 36 animals), Eimeria vison (in 33 animals), E.ictidae (in 24 aitimizls) and E. mııste/ae (in 1 i am'm.). .
The number of caccidial oocptJ counted in per gram oIfeces of in/ected animals were found to be beheen i00 and 2600.
Özet: Yurdumuzda vi:::onyetiştiriciliğinin çok )'akın bir geçmişi
var-dır. Bu hayoan türününparaziter llaJtalıkları konusunda fa;:la hir bilgiJ'e sahip değiliz. Bu nedenle Ankara civarında bulunan iki çiftlikteki vizonlarda
para-zitolojik bir araştırma )'apma gere,!!,iduyulmuştu1'.
Araştırmada 22 vizonun otopsisi )'apılmış,. a)'l"lca 9 tanesinin ince ve kalın' barsak içerikleri ile i50 tanesinin de dışkılan mua)'C1Ieedilmiştir. J"a-pılan para;;,itolojik yoklamalar sonunda 181 hayvanın 60 ında
(%
33.1)Coccidia ooC)'stlerisaptanmış olup, bunlardmı 27 sind.e tek tiir,22sinde iki tür, iO unda üç tür ve iinde de di/rt tiir birlikte bulunmuştur.
Vi;;,onlarda en sık !sospora ]aidlaVv'i'ye (36 ha)'vanda) rastlanmış olup, bunu Eimeria viJon (33 ho)'vanda), E. ietidea (24 ha)'Vanda) ve E. mustelae (i i hayranda) i:::/emiştir.
. Enfekte !tapanlann i gram dışkısında en fok 2600, en a,;:100 Cocci-dia ooC)'sti sayılmıştır .
,. ':,.
".
,. \ .' GirişTürkiye'de çok yakın bir geçmişi olan vizon (mink) yetiştirici-liğinin önemli ba~ı problemleri vardır. Bunlar arasında hastalıklar diğer hayvan yetiştiriciliklerinde olduğu gibi ilk sırayı alır. Kıymetli bir kürk hayvanı olan vizon yetiştiriciliğinin ülkemizde yeni olması, çok iyi tanımadığımız bu hayvan ve hastalıkları konusunda bizleri yeni araştırmalara zorlamaktadır.
Zoolojik sınıflandırmada vizon (Mustcla vison), Camivora di-zisinin Mustalidae familyasında yer almaktadır. Bu hayvanın para-ziter hastalıkları konusunda yapılmış çalışmalar çok sınırlı olup, Türkiye'de ise henüz bu alanda yapılmış bir araştırma
bulunmamak-tadır.
Dış kaynaklı bazı yayınlarda (I, j2, 13) vizonlarda parazit
olan başlıca helminderin; Trematoda'lardan Paragonimus kellicotti, Euryhelmis squamula, E. monorehis, CryPloco~yle lingua, Troglotrema acun-lum ve Nematod'lardan: Slrongyloides papillosııs, Filaroides bronchiatis, Dioclop~yma renale, Skrjabingylus nasicola, Ph)'Saloptera sp. ve Capillaria sp. olduğu bildirilmiştir. Morgan ve Hawkins (9), 2-3 olayda vizonla-rm ince barsaklarında Strongyloides sp. ye rasdandığının rapor edil-diğini, ancak bu parazitin, muhtemelen, patojenik olmadığını bil-dirme~tedirler. Yamaguti (13), Mustalidae'lerde S. papillosus'tan başka S. muslelarZlm, S. pulorji ve S. marıis türlerinin de bulunduğunu kaydetmektedir.
Mustalidae'lerin en önemli paraziter hastalığı Coccidiose olup, bu hayvanlardaki başlıca etken türler Eimeria'lardan: E. musıe/ae, E. ictidea, E. vison, E. sibirica, E. metis, E. mephiıidis, E. fıımnis ve E.
hiepei,. lsospom'lardan: 1.laidlawi, L. mııslelae, 1. bigemina, 1. eversnıanni, I. pavlovskyi, I. iram, 1. melis, 1. pUlorii, I. hoogslraali, 1. afi"icana ve I. zorillae'dir(2-6, 8, 10, iI). Bu türlerden E. muslelae ilk kez Amerika ve Kanada'da yakalanan minkıCı'de Kingscote (4) tarafından tarif edilmiştir. Bu türe ait Oocystlerin ortalama boyutları değişik yazar-lar (3, 4, 5, 8, iO, Il) tarafından farklı verilmiş olup, uzunluğu
15.9-21.6 ıı.m, genişliği 14.1-18.9 fLm olarak bildirilmiştir. Levine ve PclIerdy'e (5, 10) gö~e oocyst çeperi iki katlı ve oldukça kalındır, mikropil görülmez, sporont hemen hemen oocyst içindeki bütün saha-yı doldurmuştur, sporulasyon süresi oda ısısında 3 gündür, sporozo-ideri 7.0x3.0 ıim büyüklükte olup, bir ucu sivri diğer ucu geniştir ve sprocyst kalıntısı görülmez. Bu türün Sovyetler Birliği'nin Avrupa
RECEP TINAR
kısmında, Kanada ve Amerika'da bulunduğu kaydedilmektedir (4,8, 10).
Vizonlarda sık görülen E. vison'un oocystlcri ova i olup, ortalama boyutları Lcvine (5) a göre 22.9xI5.4 iLm, Morgan ve Hawkins (8) ilc Pellcrdy (10) c göre 20.3xI4.6 :Lm dir. Oocyst cidarı iki tabakalı olup, mikropil görülmez, bir ucu sivri diğer ucu geniş olan sporozo-itleri 9.0-9.lx2.5-3.0 !"m dir (5, LO). Spondasyon süresi Levine'e (5) göre 3 ve Pcllerdy'e (LO) göre ise 7 gündür. Amerika, Avrupa ve 1n-giltere'de bulunduğu bildirilmektedir (2, LO).
Diğer bir Eimerİa türü olan E iclidea'nin ooeystleri ise uzun, ova i veya eliptik olup, ortalama 23.GxI7.5 !l,m. büyüklükte ve çift eidarhdır. Genellikle mikropil görülmez, spörulasy~n süresi 3 gündür, sporontları küremsi, sporozoitleri ise vermiform olup ortalarında bir nuklcus taşırlar, İngiltere'de bulunduğu bildirilmiştir (I O).
Vizonların coceidiose etkenlerinden olan ve çok görülen
lros-pora LaidLawi'nin ooeystleri çift cidarlı, mikropilsiz ve ova i olup, or-talama boyutları 34.0x2G,5-29.0 um dir (5,8, lA). Sporulasyon sü-resi oda ısısında 4 gün olup, oocyst kalıntısı görülmez, bir uçları sivri sosis benzeri sporozoitlcr merkezi bir nukleusa sahiptir, sporlanmış oocyst 2 adet elipsoid sporoc)'st ve hcr sporocyst 4 sporozoit içerir, Amerika ve İngiltere'de bulunduğu kaydedilmiştir (5, LO). Foreyt ve Todd (2), v,,"iseonsin'deki evcil minklcrde yaptığı bir araştırmada
1. LaidLawi, E. vison ve tanımı yapılmamış bir Eimeria türüne sırasıyla % 90, % 62 n~
%
66 oranlarında rastladıklarını, 29 çiftlikten 4 ü dışında miks enfeksiyon saptadıklarını bildirmektedirler. Mc Tag-gart (6), İngiltere'de muayene ettiği 200 minkten 3 ünde E. vison, 5 inde I. LaidLawi bulduğunu ve Sealander (I 2) ise, güney Michi-gan'da muayenesini yaptığı yabani minklerde I. bigemina'ya ve hel-mintlerden SkıjahingyLus nasicoLa, FiLm'oides bronclzialis, Paragonimus keLLicotti, PhysaLoptera sp. Dioctoplzyma renaLe ve CapiLLarıa sp. yerastla-dığını kaydetmektedirler.
Materyal ve Metot
Bu araştırmanın materyalini Ankara civarındaki iki çiftliktc yetiştirilen Hollanda orijinli vizonlar tqkil etmiştir. Değişik zaman-larda ölen bu hayvanlardan;
a- Yirmiiki tanesine sistematik otofw l1ygulanmış ve parazito-lojik muayeneleri yapılmış,
. " ~
i
b-Dokuz tanesinin ınce Vi' kalın barsakları parazitolojik yün-den ineclenmi~tir. Ayrıca,
c- Yüzeıli \'Izonun dlŞkısl Füllcborn'un doymuş tuzlu su ID;1I1-site 1.
ı
9) flot3svon yöntemi yle muayene edilmi),cl- Coccidia ooeyst'i saptanan dışkılarda mcıclifiye j\/fe ~Ilastcr (7) yöntcmivle i gram dışkıda bulunan oocystler sayılmıştır.
1\'luayendercle bulunan ooeysıkr ölçülmüş, daha sonra dı;hı lUlllunclerine ;:; misli O~ 2.5 luk potasyum bikromaı iL'\ve cdilnıi~,
oda ısısında 115,,22"C) sporIaııın:ıya bırakılarak morfolojik \T
lıivo-(~jik (izeilikleri incelenmiştir.
Bulgular
Otopsi muayencsı yapılan
2~\
ınce ve kalınb2r.';ak llilı;iyeııcsı yapılan 9 \T dı~kı mııaycncsı yapılan 150 vizonda, coceidiose nk<11-Iel i,ıc!en başka bir par;ızi~e rastlanamaml)tır. Tablo
ı
de göriilcHiğü gil:i muayene edilen toplam 181 hayvanclan 60 ında (O ~ 33.1) cc c-cidia üoeysti saptanmıştır. Enfdte bulunan bu havvanlardan! 7 sinde (% 28.3) 1. laidlm.vi'ye, 6 sında (% lO) F. vı-1on'a, 4 ünde ([>0 6.7) E. ietidea'ye saf enfeksiyon şeklinde rastlanmış, E mustelae'ye ıse miks enfeksiyonlarcia tesadüf edilmiştir. '\-1iks enfeksiyon taşıyan 22 (% 36.6) vizonda iki, LO (% 16.7) vizoncla üç ve i (% 1.7) vı-zonda da değişik dört eoeeidia türü birlikte bulunmuştur.Tablo I, Vizonların Enfeksiyon Durumu
i
i
E i-J ~E ~ ~ -. , E + ,; ~ ~ '" ;.J ;j ;j ~ W ;j ~ + ,! "," i E -L --r-....: ....:-
....: ....: '""
,; ....: ....: ....: ....: ....:-
;j ;.J ;j W c '" :-_t3 >.-
~]
~= ~
rco: .~ ~ ~:.a~.2
l'l:':> 'v." r:: ;.:.. Muayene edilen ::ı >- g >....; , ~ ~ ::.;;;, -: ~ ~ ~ materyal,'I).;k;' ---
,
150 -44lIG -;
--41-~'
rı"~
~:;k.;:';';~:-
:;{;i
~=~
i-i.ı.= Isospora laidl:ı\\'iE.v.= Eimcria vison
E.i.= Eimcria inidea
E.ın. ,- Eimcria mıısıda('
II 2 2 i :>
1-013-4-2 3 ---ii
i :; 3 :> i 2 3 5468 RECEP TINAR
Bulgular, coccidiose etkenlerinin herbirine rastlanma sıklığı açısından değerlendirildiğinde enfekte 60 vİzondan 36 sında (% 60) bulunan I. laidlaıtJi en yaygın tür olarak görülmü~, bunu hayvan-ların 33 ünde (% 55) görülen E. vison, 24 ünde (%40) görülen E. icıidea ve i i inde (% 18.3) görülen E. muslelae izlemi~tir.
Enfekte vizonların i gram dı~kılarındaki oocyst sayıları miks enfeksiyonlarda en az i00, en çok 2600 olmu~, etken türlere göre ise bu sayılar; I. laidlawi'de 100-2100, E. vison'da 100-1800, E. icıidea' de 100-1500, E. muslelae'de 100-700 olmu~tur.
Oocystlerin sporulasyon süresi, I') oC ilc 22 oC arasında değişen oda ısısında Eimeria türleri için 4-7 gün ve Isospora laidlawi için 6-8 gün arasında değişmi~tir.
Oocystlerin Morfolojik Özellikleri
Eimeria muslelae: Oocystler çift çeperli, yuvarlak veya ova i olup, sporont hemen hemen oocyst boşluğunu doldurmuştur. Boyutları 16.3-22.8xI5.4-19.5 (ortalama 19.6xI6.5) [Lm olarak ölçülmüştür. Sporlanmış oocystlerde 4 adet yuvarlağa yakın oval sporocyst ve bunların içinde de ikİşer adet bir ucu dar, diğer ucu geniş sporozoit bulunmakta olup, sporozoit kalıntısı görülmemiştir (Şekil I).
Şekil ıSporlanmış Eimeria mustelae oocysti,
(Sporulated oocyst of Eimeria mustciae.)
Eimeria vison: Çift çeperli, oval ve çoğunlukla mikropilsiz olan ooeystlerin bazılarında mikropil benzeri teşekkül dikkati çekmiştir (Şekil 2). Boyutları 2ı.l-26.0xI5.4-l9.5 (ortalama 23.2x16.4) ıı-m olarak ölçülmüştür. Sporlanmış oocystlerden 4 adet yuvarlak spo-roeyst, bunların içinde bir uçları geniş, diğer uçları sivri ikişer sporo-zoitin ve ooeyst kalıntısının yer aldığı saptanmıştır (Şekil 3) .
...
Şekil 2: Eimcria vison ooeysti.
(Ooeyst of Eimeria vison.)
Eimeria ictidea: Ooeystler çift çeperli ve oval olup, bir kutbu hafifee daralmıştır. Mikropil görülebilmektedir (Şekil 4). Boyutla-rı 22.8-27.6xI5.4-l9.5 (ortalama 24.0xI6.S) [.lm dir. Sporlanmış ooeystlerde bir kutbu daha dar olan ova i 4 aôet sporoeyst ve bun-ların içinde de ikişer adet muz benzeri sporozoit ilc sporoeyst kalın-tısının bulunduğu tesbit edilmiştir (Şekil 5).
lsospora laidlawi: Çift çeperli, mikropilsiz ve bir kutbu hafifec sivri olan ooeystlerin boyutları 32.S-3S.8x26.0-29.3 (ortalama 34.2x 27.5) Il.m olarak ölçülmüştür (Şekil 6). Sporlanmış ooeystler ikişer adet oval sporoeyst ve. hcl' sporoeyst 4 adet bir ucu dar ikişer sporozoit içermekte olup, ooeyst kalıntısı görülmemiştir (Şekil 7).
RECEP TINAR
Şekil 3: ~porlaıımı1 Eimeri" '"ısan ooey,ıi.
ıSporuiaıed non"i or Eimcri" "ison)
'"
';-.}
)ekil .1: Eiıııeria icıide:> "oeysıi.
.
.
.
••
~ \ '~.•"..•..•.•...'.•..•.•..••..•..••..~•.•..'..•.•••.1'.•..••,.ii:.~~
Ji.....~.cf1; ",~, • <i';'t: '-~,-'
•
..,.
•
•
•
,
~ekjl 5: SpOdal1n11ş Eim(~ria ict.id(~a oocy~ti.
(Sporııiaırcl oocys\ of Eimeria ieticlca.)
Şekil li: Iso'pora laidıa,,; üneysıi.
'li2 RECEP TINAR
Şekil 7: Sporlanmış lsospora laidlawi oocysti.
(Sporulated oocyst öf hospora laidlawi.)
Tartışma ve Sonuç
Yapılan yayınlarda (1-6, 8-13), vizanlarda parazit olarak ya-şayan çeşitli Trematod, Nematod ve Coccidia türleri bildirilmiştir. Bu araştırmada 22 si sistematik otopsi, 9 u ince ve kalın barsak, 150 si dışkı olmak üzere muayene edilen 181 vizon materyalinde sadece coccidiose etkenlerine rastlanmıştır.
Foreyt ve Todd (2), yaptıkları araştırmada miks Coccidia en-[eksiyonlarına daha sık rastladıklarını ve en yaygın türün
%
90 ora-nıyla l. laidlawi olduğunu bunuO/~
62 ile E. visolZ'un izlediğini bil-dirmektedirler. Mc Taggart (6) da muayene ettiği 200 vizondan 5 inde l. laidlawi ve 3 ünde E. viSon bulduğunu kaydetmektedir. Bu araştırmada da en sık görülen türü~, coccidiose vakalarının % 60 ında bulunan l. laidlawi olduğu saptanmış bunu % 55 ile E. vıson, % 40 ile E. ictidea ve % i8.3 ile E. muslelae izlemiştir.Bazı yazarlar (5, LO) tarafından Eimeıia türlerinin sporulasyon süresi 3-7 gün ve 1.laidlawi'nin sporulasyon süresi oda ısısında 4 gün olarak bildirilmesine rağmen, bu çalışmada süre Eimeria türlerinde 4--7, 1.laidlawi türünde ise 6-8 gün arasında saptandı. Bu
araştırına-daki sporulasyon süreleri biraz daha uzun olmuştur. ;\.Iuhtcmclcn, nedcni kış aylarında oocystlerin inkubasyona bırakıldığı oda ısısının
(ı 5-22 oc) düşük olmasıdır.
~1orfolojik özellikleri a~~ısından bu araştırmada saptanan bul-gularla litcratürde. (5, 8, iO) bildirilen veriler hemen hemen aynı olmuş, ancak E. vison oocystlerinin biraz daha büyük oldukları gö-rülmüştür. Pellerdy (I O), E. ictidea türünde genellikle mikropil 'gö-rülmçdiğini bildirdiği halde, bu çalışmada aynı türdc mikropilin görülebildiği müşahede edildi.
Araştırma sonunda, Türkiye'de yakın bir geçmişi olan vizon yetiştiriciliğinin karşılaşabileeekleri en önemli paraziter hastalığın coccidiose olacağı ve yetiştiricilerin bu hastalığa karşı her zaman dikkatli olmaları gerektiği kanısına varılmıştır.
Kaynaklar
ı. Dunn, A.M. (1978), "Veteriııar,y Helmiııtholog)'," William Heinemann Medical Books
LTD, London.
2, Foreyt, W.J. and Todd; A.C. (1976). Prevnleııce of weddin iıı domeslic miıık iıı
Wiseoıı-siıı . .l. Parasİto!., fi2 (3): 496.
3. Iwanoff.Gobzeın, P.S. (1934). '<;:'ןIL1 VOl'komlııcıı voil coeeidien beikleilim wildeıı
Sn/lge-ıieren. Dısch. Tierarztl Wschr., 42: 149-1")ı.
4. Kingscote, A.A. (1934). Biıııerin m/lsıe/ne ii. sp. fiw/l All1steln ,.;son.J. Parasito!., 20:
252-253.
:ı. Levme, N.D. (1948). }.'imerin mıd lsosporn of the miıık (lv/ustda 115on).J. Parasito!., 34:
486-492.
6. Mc Taggart, H.S. (1960). Coecidia .from miıı/; iıı Britaiıı ..i. Parasito!., 46: 201-205.
7. Ministry of Agriculture (1971). "Maııııal of Veteriııary Parasilologicnl Lo.boralory
Tech-ııiques" Technica1 Bulletin, 18., Her :Vlajesty's Sıationery Office, London.
8. Morgan, B.B. and Hawkins, P.A. (1948). "Veteriııary Prolo::,oolog)'." Burgess
Publis-lıing Company.
9. Morgan, B.B. and Hawkins, P.A. (1949). "Veteril/ary Helmiııthology." Bmges,
Publis-hing Company.
LO. Pellerdy, L.P. (1974). "Coceidin nı/d Coeeidiosis." 2 nd Edition. Verlag Paul Parey.
Berlin und Hamburg.
i L Richardson, U.F. and Kendal, S.B. (1963). "Veteriııary Protozo%gy." Oliver and
Boyd .. Edinburgh and London.
12. Sealander, J.A. (1943). No/es on soıııe parasiles of /he miıık in sol/thern Michigan ..l.
Parasi-ıoL., 29: 361-362.
13. Yaınagud, S. (1961). "Systeıııa He/minthl/m. The Nematodes of Vertebrates." Intersciece
