Travellers in Faith: Studies of the Tablighi Jamaat as a Transnational
Islamic Movement for Faith Reneval
(ed. M. Khalid Masud), Leiden, Brill
2000, ISBN: 90-104-11622-2, XI1+261, indeks.
Tebli~~ Cemaati Mevlana Muhammed ~lyas taraf~ndan 1920'lerde Hindistan'da Delhi ya-k~nlar~ndaki Mevat'ta ba~lat~lan mütevaz~~ bir tebli~~ faaliyetinin zamanla geli~erek dünya çap~nda bir harekete dönü~mesiyle ortaya ç~km~~t~r (Hareketin ortaya ç~k~~~ tarihi ile ilgili tart~~malar için bk. S. 9). Günümüzde y~ll~k genel toplant~lar~na dünyan~n her taraf~ndan, bir milyondan fazla cemaat üyesinin kat~ld~~~, bu yönüyle belki de hacc~n d~~~nda Müslümanlar~n en yüksek katd~-m~mn sa~land~~~~ harekettir.
~eyh Ahmed Sirhindi, ~ah Veliullah Dihlevi ve ~eyh Ahmed ~ehid gelene~ine ba~l~~ bir Nak~ibendi olan Mevlana ~lyas, Hindistan'da kaybolan Müslüman siyasi hakimiyetin ard~ndan XX. yüzy~l~n ba~~nda dini ve kültürel kimlikleri korumay~~ hedefleyen bir çizgide toplumda gele-neksel kurumlar~n otoritesini yeniden tesis amac~na yönelik olarak klasik ö~retinin canland~r~l-mas~, uleman~n sayg~nl~~~n~n art~r~lmas~~ ve tasavvufun yaygmla~unlmas~na çal~~m~~t~r. Hareketin bir ba~ka varl~k sebebi de bu yüzy~l~n ba~~nda bir k~s~m Hindu milliyetçilerinin Hind Müslüman-lar~= zorla Müslüman yap~ld~klar~ndan bahisle onlar~~ tekrar eski inançlanna döndürme iddi-alar~yla yapt~klar~~ faaliyetlere kar~~~ bir tür reaksiyondur.
Diyubendi ekolünden yeti~en bir alim olan Mevlana ~lyas önceleri bu amaçlar için e~itim ve ö~retime yönelmi~, Mevat bölgesinde aç~lmas~na öncülük etti~i yüzden fazla okulda istedi~i verimi alamay~nca as~l ihtiyaç duyulan ~eyin birebir tebli~~ ve ayd~nlatma oldu~unu dü~ünerek yeni bir hamle ba~latm~~~ ve k~sa zamanda ba~ar~l~~ olmu~tur. Mevlana ~lyas'~n herhangi bir özel hususiyeti olmamakla birlikte peygamberlerin yolu olarak niteledi~i bu usulün farkl~~ taraf~~ ih-tida öncelikli de~il Müslümanlara yönelik olmas~~ ve "Ey Müslümanlar iyi Müslüman olun" for-millüyle ifade edilen basit yollu bir daveti içermesidir. Hareketin çal~~ma tarz~~ da yine sadedir. Onar ki~ilik tebli~~ üniteleri olu~turarak en küçü~ünden en geni~ine kadar de~i~ik yerle~im bi-rimlerine göndermek ve bu üniteler vas~tas~yla ula~~lan insanlardan alt~~ ~ey istemek 1. Kelime-i ~ahadet getirmek, 2. Do~ru namaz lulmay~~ ö~renmek, 3. ~slam'~n esaslann~~ bilmek ve Mevlana Muhammed ~lyas'~n risalelerini okumak, 4. Di~er Müslümanlara kar~~~ yumu~ak ve nazik dav-ranmak (ikram-~~ Müslim), 5. Her i~te Allah r~zasnu dü~tinmek samimi ve dürüst olmak, 6. Tebli~~ iinitelerine kat~lmak ve imkan~n~~ bu i~~ için de~erlendirerek seyahatlere ç~kmak, 7. Zaman~~ bo~~ i~ler ve bo~~ konu~malarla harcamamak. Bunlar~n yan~na günlük hayatta ~slam'a uygun ya~amak, ~irkten kaç~ nmak tesettûre riayet etmek, temizli~e dikkat etmek gibi ba~ka prensipler de bulunmaktad~r (s. 10-11). Cemaatin usulüne göre her Müslüman her sene en az k~rk gün tebli~~ seyahatine ç~kmal~~ ve hayat~nda da en az dört ay fiilen tebli~~ yapmal~d~r.
Bu genel esaslar etraf~nda k~sa zamanda geli~en hareket yukar~daki tebli~~ faaliyetinin d~~ - ~~nda günlük siyaset ve politika ile ilgilenmemi~~ bu tür geli~melerin daima d~~~ nda kalmay~~ ter-cih etmi~tir. Mevlana Muhammed ~lyas'~n 1944'te vefat~ndan sonra cemaat 1944-1965 y~llar~nda o~lu Mevlana Yusuf önderli~inde faaliyetine devam etmi~, bu dönemde de faaliyet alan~~ bütün dünyaya yay~lm~~t~r. Hareket 1965-1995 aras~nda Mevlana ~namill Hasan önderli~inde devam etti. Onun ölümünden sonra cemaat önderli~inin dört ki~iden olu~an bir heyet taraf~ndan yürü-tülmesi kararla~t~r~ld~. Bununla birlikte böylesine yayg~n bir organizasyonun sistemli b~r te~kilat yap~s~, tüzü~ü, kurallar~, mevzuat~, liderlik hiyerar~isi, ar~ivi gibi yerle~mi~~ kurumlar~~ bulunma-
582 KITAP TANITMA
maktad~r. Bunun yerine bir tarikat disiplini içerisinde kendisini cemaat mensubu sayan ki~i ce-maatin esaslann~~ benimsedikten sonra senenin belli zamanlar~nda kap~~ kap~~ dola~arak insanlar~~ iyi Müslüman olmaya davet edecektir. Dünyada Müslümanlar~n bulundu~u bütün bölgelerde faaliyet gösteren cemaat say~lar~~ az olmakla birlikte Türkiye'de, özellikle Istanbul'da da faaliyet göstermektedir.
Hareketin sosyal bilimciler aç~s~ndan dikkat çeken bir ba~ka yönü de resmi yay~nlar~n~n bulunmay~~~, mensuplar~n~n bas~n ve tan~t~mdan özellikle kaç~nmalar~~ gibi sebeplerle bilgi-lenme ve akademik çal~~malar sürecinde kar~~la~~lan zorluklard~r. Böyle olunca da az say~daki akademik çal~~malar da büyük oranda emprik bazda kat~l~mc~lar~~ gözlem ve tecrübelerine da-yanmak durumunda kalm~~t~r.
Nitekim son 15-20 senedir Bat~~ üniversitelerinde cemaat hakk~nda yap~lan yüksek lisans ve doktora tezlerinde bu durum aç~kça görülmektedir. ~~te bu tablo aras~nda elimizdeki bu eser 7-8 Haziran 1990'da Londra'da düzenlenen bir "Workshop"ta takdim edilen tebli~~ metinlerinin bir araya getirilmesiyle ortaya ç~km~~~ önemli bir çal~~ma hiiviyeti ta~~maktad~r. Dolay~s~yla tabiau gere~i yeknesak bir bütünlük beklemek mümkün olmamakla birlikte "Travellers in Faith", Teb-li~~ Cemaati>nin Hindistan'da ne~et etti~i tarihi, sosyal, siyasal ve dini (kültürel) ~artlar, hah geli-~im ve büyümesi, kendine has bir ideoloji formüle ederek tebli~~ faaliyetlerine yönelmesi ve bu faaliyetlerin s~n~r tan~mayan bir hususiyetle k~sa zamanda bütün dünyaya yay~lmas~, ilgili devlet-lerin tav~rlar~, hareketin dünya çap~ndaki tebli~~ faaliyederindeki etkinlikleri, mensuplar~n~n e~i-tim, kültür, sosyal statü ve mali seviyeleri, modernizm, demokrasi, sekülerizm ve insan haklar~, kad~n~n durumu gibi akla gelebilecek ve ilgi çekebilecek pek çok soruya akademik çapl~~ cevap-lar aray~~~nda bir kaynak hususiyeti ta~~nmaktad~r. Zaten kitab~~ olu~turan tebli~~ ba~l~klan da bu durumu aç~kça göstermektedir.
The Growth and Development of the Tablighi Jamaat in India, Muhammad Khalid Masud
Tablighi Jamaat and Women, Barbara D. Metcalf
Construction and Reconstruction of the World in the Tablighi Ideology. , Mohammad Talib
Ideology and Legitimacy, Muhammad Khalid Masud
The Transformation of Tablighi Jamaat into a Transnational Movement, Marc Gabor-leau
Close Ties and new Boundaries; Tablighi Jamaat in Britain and Germany, Elke Faust Sequences of a Quest: Tablighi Jamaat in Morocco, Mohammed Tazy
Tablighi Jamaat in Belgium, Felice Dassetto
Foi et Pratique. Tablighi Jamaat in France, Gilles Kepel
Worlds Apart: The Tablighi Jamaat in South Africa under Apartheid (1963-1993), Eb-rahin Moosa
A Movement or a Jamaat? Tablighi Jamaat in Canada, Shaheen H. Azmi
Bütün bunlardan önce editörün kaleme alm~~~ oldu~u oldukça teferruath say~labilecek giri~~ bölümü (XIII-LX) tebli~~ ideolojisini tahlile yönelik teorik çerçeve ile bu alandaki tart~~malar~~ de~erlendirmesi, Hindistan'daki din gelene~i Islam'~n bu bölgedeki serüvenini, tarihte ortaya ç~km~~~ çe~itli dini hareketleri kronolojik bir çizgide ele alarak tebli~~ Cemaati hareketini ha-z~rlayan zemini tebarüz ettirmesi bu çali~maya ayr~~ bir k~ymet kazand~rm~~ur. Tebli~~ Cemaatinin
KITAP TANITMA 583 kendi anlay~~~nda "iyi insan, iyi Müslüman" olmaya yapt~~~~ vurgunun as~l nedeni belki de en net bir ~ekilde burada ortaya konulmaktad~r. Editörün ifadesiyle: "Bat~~ ile Arap dünyas~ ndan daha önce kar~~la~an Hindistan Müslümanlar~, Hinduizmin yan~~ s~ra bir de modernizmin kültürel tehdidine maruz kald~. Böylece tebli~, bu yeni durumda yeni bir anlam daha kazanarak sadece gayrimüslimleri ~slam'a davet etmek de~il ayn~~ zamanda Müslümanlan da d~~~ kültürel tehditlere kar~~~ kendi inançlar~na sanlarak daha iyi Müslüman olmaya davet keyfiyeti de kazand~" (s. L VI). AZM~~ ÖZCAN
