Toplumsal Tabakalaşma ve Toplumsal Hareketlilik

Yazarlar

Ahmet Zeki Ünal - Erdal Aksoy Hayati Beşirli - İhsan Çapcıoğlu

Kamil Kaya - Köksal Şahin Mehmet Cem Şahin Mine Gözübüyük Tamer Mustafa Aydın - Sevgi Çoban

Suna Başak - Şeref Uluocak Zeki Arslantürk

S

Sosyolojiye Giriş Editörler

İhsan Çapcıoğlu - Hayati Beşirli

Yazarlar

Ahmet Zeki Ünal Erdal Aksoy Hayati Beşirli İhsan Çapcıoğlu Kamil Kaya Köksal Şahin Mehmet Cem Şahin Mine Gözübüyük Tamer Mustafa Aydın Sevgi Çoban Suna Başak Şeref Uluocak Zeki Arslantürk Fotoğraflar ve İllustrasyon Erdoğan Yavuz (Grafiker Arşivi) ISBN: 978-605-4692-42-2 1. Baskı Eylül, 2013 / Ankara 2000 Adet Yayınları Yayın No: 125 Web : grafikeryayin.com

Kapak ve Sayfa Tasarımı Baskı ve Cilt

Grafik-Ofset Matbaacılık Reklamcılık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.

1. Cadde 1396. Sokak No: 6 06520 (Oğuzlar Mahallesi) Balgat-ANKARA Tel : 0 312. 284 16 39 Pbx Faks : 0 312. 284 37 27 E-mail : grafiker@grafiker.com.tr Web : grafiker.com.tr

S

i Neler

S

S

_Bekliyor

...

S

izi Neler

_Bekliyor

...

İnsanı; diğer canlılardan farklılaştıran

doğal gerçekliğin üzerine iradesiyle

kurduğu toplumsal gerçekliktir.

Birey, kendisini çevreleyen

fi ziksel ve toplumsal evreni belli bir

kültür içinde algılar.

Toplum içindeki bireylerin

birbirleriyle ilişkileri, toplumsal

etkileşim sürecini oluşturur.

Toplumsal cinsiyet,

toplumsal olarak kurulmuş

erkeklik ve dişilik

kavramlarıyla ilişkilidir.

Çağdaş toplumlarda birey,

aynı anda çok sayıda

grubun üyesidir.

Birey ve toplum açısından

kaçınılmaz olan değişim,

zaman zaman tüm taşların

yerinden oynadığı büyük

kırılma anları şeklinde

gerçekleşir.

S

osyolojinin Türkiye’ye girişi,

büyük toplumsal dönüşümlerin

yaşandığı bir döneme rastlar.

Yapı ve değişim, aynı madalyonun

iki yüzü gibidir.

Toplumsal tabakalaşma,

toplumda insan kategorilerinin

hiyerarşik bir şekilde sıralandığı

sistemdir.

nsöz

Ö

Ö

nsöz

nsöz

B

ilim nedir? sorusunun cevabını bulmak

oldukça zordur. Bu cevabın güçlüğü

sa-dece tanımlanacak olanın özelliğinden

değil, aynı zamanda tanımlayanın tanımına temel

oluşturan hareket noktalarının çeşitliliğinden de

kaynaklanır. Sosyoloji nedir? sorusu da bu

kap-samda değerlendirilebilir. Böyle bir soru

karşı-sında öncelikle yapılması gereken, sosyolojinin

ne olduğunu, nasıl ve niçin ortaya çıktığını, temel

kavram ve konularının neler olduğunu

örnekleriy-le açıklamaktır. İlk sorumuzun cevabına gelince,

bilindiği gibi bilim, insanın doğayla

mücadelesi-nin bir sonucudur. Bu mücadele sürecinde

fark-lılaşan insan ihtiyaçları da farklı bilim alanlarını

ortaya çıkarmıştır. 17. yüzyıl Avrupa kolonizasyon

sürecinin farklı kültürlerle temasının beraberinde

getirdiği toplumsal hayattaki çalkantıların ve hızlı

toplumsal değişmelerin ortaya çıkardığı

alanlar-dan biri de sosyolojidir. Sosyolojinin önemi, söz

konusu hızlı toplumsal değişme sürecine paralel

bir biçimde artmış, özellikle gelişmekte olan

top-lumlarda son yıllarda “toplumsal olayların sebebi

yine toplumsal olaylardır” ve “toplumsal olaylar

çok nedenlilik ilkesi esasında düşünülmelidir”

ka-bulleri, sosyolojiyi önemli bir noktaya taşımış ve

popüler bir bilim alanına dönüştürmüştür.

Bu çalışmanın temel amacı, Dünya’da olduğu gibi

Türkiye’de de kendine hızla yeni bir yer açan

sos-yolojinin temel kavramlarının etkili bir biçimde

öğretilmesine katkıda bulunmaktır. Eser,

birbiri-ni tamamlayan on beş ana bölümden

oluşmakta-dır. Birinci bölümde sosyolojinin konusu ve farklı

toplumsal düzlemlerle ilişkileri ele alınmaktadır.

“Sosyolojide Araştırma Yöntem ve Teknikleri”

başlıklı İkinci bölümde, sosyal bilimlerin

nite-liği, bilim, bilimsel faaliyet ve bilimsel araştırma

kavramlarının yanında, sosyal bilimler

metodolo-jisinde kullanılan yöntem ve teknikler, sosyal

bi-limlerin temel ontolojik ve epistemolojik kabulleri

çerçevesinde incelenmektedir. Üçüncü bölüm

top-lum ve kültür konusuna ayrılmıştır. Bu bölümde,

toplum ve kültür kavramlarının içeriğinde yer alan

temel kavramlara ilişkin değerlendirmelere yer

verilmektedir. Dördüncü bölümde, “Toplumsal

Gruplar” başlığı altında sosyolojide grup

tanım-ları, çeşitleri ve temel karakteristikleri ele

alın-maktadır. “Toplumsal Yapı ve Kurumlar” başlığını

taşıyan Beşinci bölümde, “toplumsal yapı”, “yapı

kavramının özellikleri”, “toplumsal kurumlar”,

“kurumların işlevleri ve türleri” ile “temel

toplum-sal kurumlar” incelenmektedir. Altıncı bölümde,

toplumsal tabakalaşma ve toplumsal hareketlilik

konuları üzerinde durulmaktadır. Bu çerçevede;

toplumsal tabakalaşma sistemleri ve kuramlarının

yanı sıra, günümüzde tabakalaşma düzeni ve

top-lumsal hareketlilik konuları analiz edilmektedir.

Yedinci bölümde, toplumsal statü ve toplumsal

roller, söz konusu kavramlara ilişkin temel

nitelik-ler etrafında işlenmektedir. Sekizinci bölüm,

top-lumsallaşma ve toptop-lumsallaşmanın temel

işlevleri-ne tahsis edilmiştir. Bu bölümde,

toplumsallaşma-nın kültürel aktarım işlevinin yanı sıra, aile, okul

ve kitle iletişim araçları gibi temel toplumsallaşma

ajanlarının işlevleri üzerinde durulmaktadır.

Do-kuzuncu bölümde toplumsal cinsiyet kavramı,

çe-şitli boyutlarıyla incelenmektedir. Bu bölüm,

cin-siyet ve toplumsal cincin-siyet farklılaşmasına ilişkin

açıklamalar ile başlamakta ve toplumsal cinsiyetin

küreselleşmesi ile sonuçlanmaktadır. Onuncu

bö-lümde; suç, sapma ve toplumsal kontrol

başlıkla-rı ele alınmaktadır. Bu bölümde suç ve sapmaya

ilişkin toplumsal kuramların yanı sıra, toplumsal

kontrol mekanizmaları işlenmektedir. On birinci

bölümde, toplumsal değişmenin çeşitli boyutları,

toplumsal değişme faktörleri örneğinde

incelen-mektedir. On ikinci bölümün içeriğini

modern-leşme konuları oluşturmaktadır. Modernmodern-leşmenin

tanımı ve boyutlarının yanı sıra, modernleşme

ku-ramının temel karakteristikleri, eleştirisi ve

Tür-kiye özelinde farklı modernleşme perspektifl eri

üzerinde durulmaktadır. On üçüncü bölümde,

küreselleşmenin tanımı, özellikleri, dinamikleri,

farklı boyutları ve günümüzdeki küreselleşme

tar-tışmalarına yer verilmiştir. On dördüncü bölümde,

sosyolojik kuramlar klasik ve güncel örnekleriyle

açıklanmaktadır. On beşinci ve son bölümde ise,

Türkiye’de sosyolojinin gelişimi, öncü şahıslar,

dö-nemsel ayrımlar ve farklılaşmalar çerçevesinde ele

alınmaktadır.

Bu eserin ortaya çıkışına pek çok kişi önemli

kat-kılarda bulundu. Onların hepsine ayrı ayrı

teşek-kürü lüzumlu ve zevkli bir vazife biliyoruz. Kitabın

tüm aşamalarında önerileriyle önemli katkılarda

bulunan, bizi cesaretlendiren Grafiker

Yayınları-nın sahibi Necla Yavuz ve Erdoğan Yavuz’a

müte-şekkir, minnettarız. Kendilerinden yazı talebimizi

büyük bir incelikle karşılayan, yazılarıyla kitabın

ortaya çıkışına çok önemli katkılarda bulunan ve

her biri ayrı birer değer olan saygıdeğer bilim

in-sanları meslektaşlarımız; Ahmet Zeki Ünal, Erdal

Aksoy, Kamil Kaya, Köksal Şahin, Mehmet Cem

Şahin, Mine Gözübüyük Tamer, Mustafa Aydın,

Sevgi Çoban, Suna Başak, Şeref Uluocak ve Zeki

Arslantürk’e sonsuz teşekkürler ediyoruz. Son

ola-rak çalışmanın sizlerle buluşmasına aracılık eden

Grafiker Yayınları çalışanlarına şükran borçluyuz.

Eserin sosyoloji geleneğimize katkıda bulunması

ve zevkle okunması dileğiyle…

İhsan Çapcıoğlu – Hayati Beşirli

I

çindekiler

I

I

_in

dekiler

I

çindekiler

.

Zeki Arslantürk

1. Toplumsal Davranış Bilimi Olarak Sosyoloji 19 1.1. Davranış ve Toplumsal Davranış Düzlemi 19 1.2. Davranış Düzlemini Oluşturan Faktörler 21 1.3. Kuramsal ve Gerçek Davranış Düzlemi 21

1.4. Kuramsal Davranış Düzlemi 21

1.5. Gerçek Davranış Düzlemi 22

2. Toplumsal İlişkiler Bilimi Olarak Sosyoloji 23 3. Toplumsal Kurumlar Bilimi Olarak Sosyoloji 24 4. Toplumsal Süreçler Bilimi Olarak Sosyoloji 25 5. Toplumsal Değişme Bilimi Olarak Sosyoloji 26 6. Toplumu İnceleyen Bilim Olarak Sosyoloji 27 7. Sosyolojinin Dallara Ayrılması 27

Sosyoloji Nedir?

Şeref Uluocak

1. Sosyal Bilimlerin Niteliği 35

1.1. Bilim, Bilimsel Faaliyet ve Bilimsel Araştırma 35

1.1.1. Betimleme ve Açıklama 36

1.2. Sosyal Bilimler Ne Tür Bilimlerdir? 38 1.2.1. Kuramsal Yaklaşımlar ve

Araştırma Metodolojileri 39 1.2.1.1. Sosyal Bilimlerde Ontoloji ve

Epistemolojiler 39 1.2.1.2. Sosyal Bilimlerde Paradigmalar 44 2. Sosyolojik Araştırmalarda

Araştırma Tasarımının Genel Özellikleri 46 2.1. Veri Tiplerine Göre Araştırma Türleri:

Nicel ve Nitel Veri Türlerine Yönelik

Araştırma Stratejileri 47

2.2. Araştırma Sorularının, Tasarımının ve

Verilerinin Yapısı 49

2.2.1. Araştırma Sorularının Rolü 50 2.2.2. Araştırma Tasarımında Soru-Veri Bağlantısı 51

2.2.2.1. Kavramsallaştırma 51

2.2.2.2. Operasyonelleştirme-İşlemselleştirme 51 2.2.3. Kavramlarla Verileri Bağlantılandırmak 52 3. Nicel-Nitel ve Karma Araştırmalarda

Veri Toplama Teknikleri 53

3.1. Nitel Veri Toplama Teknikleri 55 3.2. Nicel Veri Toplama Teknikleri 55

3.2.1. Deney 56

3.2.2. Sörvey 56

3.2.3. Tepkisiz Araştırma ve İkincil Analiz 58 3.3. Karma Veri Toplama Teknikleri Açısından

Veri Nirengileme 58

Sosyolojide Araştırma

Yöntem ve Teknikleri

Kamil Kaya

1. Grup Kavramı, Tanımı ve Özellikleri 89

1.1. Grup Kavramı 89

1.2. Grup Tanımı 90

1.3. Grup Özellikleri 93

2. Grup Yapısı, Niteliği ve Fonksiyonları 94

2.1. Grup Yapısı 94

2.2. Grup Niteliği 95

2.3. Grup Fonksiyonları 97

3. Grup Hedefleri ve İdeolojisi 98

3.1. Grup Hedefleri 98

3.2. Grup İdeolojisi 98

3.2.1. Grup İnançları ve Değerleri 99

3.2.2. Grup Normları 99

4. Grup Tipleri 101

4.1. Teşkilatlanma Biçimine Göre Gruplar 101

4.1.1. Teşkilatsız Gruplar 101

4.1.1.1. Kalabalık 101

4.1.1.2. Halk 101

4.1.2. Teşkilatlı Gruplar 103

4.1.2.1. Resmi Gruplar 104

4.1.2.2. Gayrı Resmi Gruplar 105 4.2. İlişki Tiplerine Göre Gruplar 105

4.2.1. Birincil Gruplar 105 4.2.2. İkincil Gruplar 108

Erdal Aksoy

1.3.1. Avcı ve Toplayıcı Toplumlar 65 1.3.2. Bahçeci ve Pastoral Toplumlar 67

1.3.3. Tarım Toplumları 67

1.3.4. Sanayi (Endüstri) Toplumları 68 1.3.5. Sanayi Sonrası Toplumlar 69

2. Kültür 71 2.1 Kültür Kavramının Analizi 71 2.2. Kültür Ayırımı 74 2.3. Kültürün Öğeleri 75 2.3.1. Semboller 75 2.3.2. Dil 76 2.3.3. Değerler 77 2.3.4. Normlar 77 2.4. Kültürel Çeşitlilik 79 2.4.1. Kültürel Değişme 79

2.4.2. Kültürel Değişme Biçimleri 80

2.4.3. Kültürel Gecikme 80

2.4.4. Alt-kültür/Karşı Kültür 81 2.4.5. Kültürel Bencillik ve Kültürel Görecelilik 82 2.4.6. Halk Kültürü/Popüler Kültür 83 2.4.7. Kültürleşme

(Akültürasyon) /Asimilasyon (Benzeşme) 83

2.5. Milli Kültür 84

Toplumsal Gruplar

Toplum ve Kültür

I

çindekiler

I

I

_in

dekiler

I

çindekiler

.

I

çindekiler

.

Mustafa Aydın

2. Yapı Kavramının Özellikleri 115

3. Toplumsal Kurumlar 116

4. Kurumların İşlevleri ve Türleri 119

5. Temel Toplumsal Kurumlar 120

5.1. Aile Kurumu 120

5.2. Ekonomi Kurumu 122

5.3. Din Kurumu 124

5.4. Siyaset Kurumu 126

5.5. Eğitim Kurumu 128

5.6. Boş Zamanları Değerlendirme Kurumu 130

Ahmet Zeki Ünal

1. Toplumsal Tabakalaşma Sistemleri 138

1.1. Kölelik Sistemi 139

1.2. Kast Sistemi 140

1.3. Zümre Sistemi 142

1.4. Toplumsal Sınıf Sistemi 144

2. Sosyal Teori Penceresinden

Toplumsal Tabakalaşmaya Bakmak 146 2.1. Klasik Tabakalaşma Kuramları 146

2.1.1. Karl Marx ve Sınıflar 146

2.1.1.1. Toplumsal Sınıf 147

2.1.1.2. Sınıf Bilinci, Sınıf Dayanışması ve

Sınıf Çatışması 147 2.1.2. Weber ve Statü Grupları 148 2.1.2.1. Ekonomik Durum ve Sınıf 149 2.1.2.2. Statü ve Statü Grupları 149 2.1.2.3. Siyasal Konum ve Partiler 150 2.2. Günümüzün Tabakalaşma Kuramları 150 2.2.1 İşlevselci Tabakalaşma Kuramı 150 2.2.2. Pitirim Sorokin: Ekonomik Statülerin Eşitsizliği 153 2.2.3 Ralf Dahrendorf: Çatışmanın İşlevi 153 2.2.4 Alain Touraine: Yeni Toplumsal Hareketler 154 2.2.5 Pierre Bourdieu: Kültürel Sermaye 156 3. Günümüzde Tabakalaşma Düzeni: Sınıf Ayrılıkları 156

3.1. Üst/Egemen Sınıf(lar) 156

3.2. Orta/Ara Sınıf(lar) 159

3.3. Alt/Bağımlı Sınıf(lar) 160

3.4. Sınıf-altı ya da Aşağı Sınıf(lar) 161

4. Toplumsal Hareketlilik 163

Toplumsal Yapı ve

Kurumlar

Toplumsal Tabakalaşma ve

Toplumsal Hareketlilik

İhsan Çapcıoğlu

1. Toplumsal Statü 169

1.1. Statünün Kökeni 170

1.2. Statü Ölçütleri 171

1.3. Grup Statüsü, Statü Seti ve Anahtar Statü 174

1.4. Statü Aktarımı 175

2. Toplumsal Rol 177

2.1. Rol Beklentileri 177

2.2. Rol Çatışması, Rol Gerilimi ve

Rollerarası Pekiştirme 178

2.3. Rol Sınıflamaları 183

2.4. Temel Rol ve Anahtar Rol 183

Suna Başak

1. Cinsiyet (Sex) ve Toplumsal Cinsiyet (Gender) 211 2. Toplumsal Cinsiyet Farklılıklarına İlişkin Açıklamalar 212 2.1. Doğacı/Özcü/Biyolojik Görüş:

Farklılıklar Doğal mı? 215

2.2. Toplumsal Cinsiyetin Toplumsallaşması 215 2.3. Cinsiyetin ve Toplumsal Cinsiyetin

Toplumsal İnşası 216

3. Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğiyle İlgili

Farklı Yaklaşımlar 222

3.1. Toplumsal Cinsiyetin Kuramsal Analizi 224 3.1.1. Yapısal İşlevselci Kuram 225 3.1.2. Sembolik Etkileşimci Kuram 226

3.1.3. Çatışmacı Kuram 226 3.2. Feminist Yaklaşım 228 3.2.1. Liberal Feminizm 231 3.2.2. Sosyalist Feminizm 231 3.2.3. Radikal Feminizm 232 3.2.4. Postmodern Feminizm 232

4. Toplumsal Cinsiyet Tabakalaşması ve

Toplumsal Hareketlilik 233

5. Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği ve Cam Tavanlar 236 6. Beşeri ve Sosyal Sermaye Kuramlarında

Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği 239 7. Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Geliştirilmesi 239 Sonuç: Toplumsal Cinsiyet ve Küreselleşme 241

Toplumsal Statü ve

Toplumsal Rol

Toplumsal Cinsiyet

Hayati Beşirli

Kazanımı, Rollerin Öğrenilmesi İşlevi 196 2.2. Toplumsallaşmanın Kültürel Aktarım İşlevi 196 2.3. Toplumsallaşmanın Toplumsal Kontrol ve

Denge Sağlayıcı İşlevi 196

3. Toplumsallaşma ve Kişilik 197

4. Toplumsallaşma Ajanları 197

4.1. Aile ve Akrabalık Grupları 199

4.2. Akran Grupları 199

4.3. Eğitim Sistemi ve Okul 201

4.4. Dini Kuruluşlar 202

4.5. Askerlik, Kışla 203

4.6. Kitle İletişim Araçları 204

4.7. İş ve Meslek İlişkileri 207

4.8. Politik Sistemler 207

Toplumsallaşma

BÖL

I

çindekiler

I

I

_in

dekiler

I

çindekiler

.

I

çindekiler

.

Sevgi Çoban

2. Sapma ve Suç İlişkisi 247

2.1. Suç Tanımları 247

2.2. Suç Türleri 248

2.3. Sapma ve Suça İlişkin Teorik Açıklamalar 250 2.3.1. Marx ve Kapitalist Toplum 251

2.3.2. Gerilim Teorisi 252

2.3.3. Alt Kültür ve Öğrenme Teorileri 254 2.3.4. Sosyal Ekoloji Teorileri 256 2.3.5. Sembolik Etkileşimcilik ve Etiketleme Teorileri 258 2.3.6. Toplumsal Kontrol Teorileri 259 2.3.7. Rasyonel Seçim Teorisi 260 2.3.8. Toplumsal Cinsiyet ve Suç Teorileri 261

3. Toplumsal Kontrol 262

3.1. Toplumsal Kontrol Mekanizmaları 263

İhsan Çapcıoğlu

1. Modernleşme Nedir? 289

1.1. Modernleşmenin Öncülü: Rasyonelleşme 292 1.2. Modernleşmenin ‘Baskın Rengi’: Bireycilik 294

2. Modernleşme Kuramı 296

2.1. Modernleşmeye Farklı Kuramsal Yaklaşımlar 301 2.2. Modernleşme Kuramında

Kitle İletişim Araçlarının Rolü 305 3. Modernleşme Kuramının Entellektüel Kökleri 307 4. Modernleşme Kuramının Eleştirisi 310 5. Çoklu Moderniteler Yaklaşımı 315

Suç, Sapma ve

Toplumsal Kontrol

Modernleşme

Köksal Şahin

1.1. Küreselleşmenin Karakteristik Özellikleri 331

1.2. Küreselleşmenin Tanımı 336

1.3. Küreselleşmesinin Başlıca Dinamikleri 338 1.4. Küreselleşmenin Farklı Boyutları 341

1.4.1. Ekonomik Küreselleşme 342

1.4.2. Kültürel Küreselleşme 343

1.4.3. Siyasi Küreselleşme 346

1.4.4. Hukuki Küreselleşme 348

1.5. Küreselleşmeye Yönelik Başlıca Yaklaşımlar 349 1.5.1. Radikal (Aşırı Küreselleşmeci) Yaklaşım 350 1.5.2. Şüpheci (Gelenekçi) Yaklaşım 350

1.5.3. Dönüşümcü Yaklaşım 352

1.6. Yaşanan Tartışmalar 354

Küreselleşme

BÖL

ÜM 13

İhsan Çapcıoğlu - Hayati Beşirli

1. Toplumsal Değişme 273

2. Toplumsal Değişmeyi Etkileyen Faktörler 278

2.1. Kültürel Faktör 279

2.1.1. Kültürün Ortaya Koyduğu İnsan Tipi 279

2.1.2. Kültürel Yayılma 279

2.2. Demografik Faktör 279

2.3. Bilimsel İlerleme ve Farklılaşan Fikirler 281

2.4. Fiziki Çevre/Doğa Faktörü 283

2.5. Yasal Düzenlemeler 285

Toplumsal Değişme

BÖL

Mine Gözübüyük Tamer

1. Kuram Nedir? 363

2. Temel Kuramsal Yaklaşımlar 365 2.1. Yapısal-İşlevselci Yaklaşım 369 2.1.1. Emile Durkheim’ın Toplum Kuramı 370 2.1.2. Talcott Parsons’un Toplum Kuramı 374 2.2. Toplumsal Çatışma Yaklaşımı 376 2.2.1 Karl Marx’ın Toplum Kuramı 378 2.3. Sembolik Etkileşimcilik Yaklaşımı 379 2.3.1. Max Weber’in (1864–1920) Katkısı 381 2.3.2 George Herbert Mead’in

Toplumsal Benlik Kuramı 383

Sosyolojik Kuramlar

BÖL

ÜM 14

Mehmet Cem Şahin

1. Sosyolojinin Türkiye’ye Girişi 387 2. Erken Dönem Türk Sosyolojisinin

Genel Karakteristiği 389

3. Türk Sosyolojisinde 1950’lı Yıllara Kadar

Etkili Olmuş Ekoller ve İsimler 393 4. 1950 - 1960 Döneminde Türkiye’de Sosyoloji 397 5. 1960 - 1980 Dönemi Türk Sosyolojisi 401 6. 1980’lerden Günümüze Türk Sosyolojisinin

Genel Eğilimleri 416

Dizin 417

Türkiye’de Sosyoloji

BÖL

12

ditör

ler ve

yaza

r

E

E

ditörler ve yaza

ditörler ve yazarlar

Ahmet Zeki Ünal

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji bölümünde sosyoloji doçenti-dir. Ünal, 1964’te Ankara’da doğdu. Lisans eğitimini Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünde 1989’ta bitirdi. Bir süre yayın-cılık ve çeviri işiyle uğraştıktan sonra 1993’te Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesinde araştırma gö-revlisi olarak göreve başladı. Yüksek lisans derecesini Yüzüncü Yıl Üniversitesinde Din Sosyolojisi alanında 1997’de; doktora derecesini ise Hacettepe Üniversitesi, Sosyoloji bölümünden 2004’te aldı. 2006’da Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Sosyoloji bölümüne öğretim üyesi olarak atandı. 2009’dan beri Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji bölümünde çalışan Ünal, 2012’de doçent oldu. Evli ve üç çocuk babasıdır.

Erdal Aksoy

Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölü-münde sosyoloji yardımcı doçentidir. Aksoy, 1971 yılın-da Kayseri’de doğdu. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünden 1992 yılında mezun

oldu. Yüksek lisans çalışmasını 1996 yılında, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabi-lim Dalında “Sosyolojik Açıdan Aile Kurumunun

Çocuk-taki Şahsiyet Gelişimine Etkisi” adlı teziyle tamamladı.

2001 yılında, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalında “ Yörük ve

Türk-menlerin Sosyo-Kültürel Yapısı (Kırıkkale Karakeçili Aşi-reti Örneği)” adlı teziyle ise doktora çalışmasını

tamam-ladı. 1995–2009 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünde görev yaptı. Halen Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünde görev yapmakta olup, evli ve iki çocuk ba-basıdır.

Hayati Beşirli

Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji bölü-münde sosyoloji profesörüdür. 1974 yılında Samsun-Terme’de doğdu. İlk ve orta öğrenimini Samsun-Terme’de ta-mamladı. Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü’nde Lisans eğitimini, Hacettepe Üni-versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim dalında yüksek lisans ve doktora eğitimini tamamladı. 03 Mart 2008 tarihinde Üniversitelerarası kuruldan “Sosyoloji Doçenti” unvanını alan Beşirli, 2013 yılında

arlar

profesör oldu. Halen Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakül-tesi, Sosyoloji Bölümünde akademik faaliyetlerini yürüt-mekte olan Beşirli’nin, Türkiye’de yüksek öğrenim gören yabancı uyruklu öğrenciler ve kültür sosyolojisi alanında yayımlanmış eserleri ve bildirileri bulunmaktadır.

İhsan Çapcıoğlu

Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde din sosyolo-jisi doçentidir. Çapcıoğlu, Kastamonu’da doğdu. 2000 yılında Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden me-zun oldu. 2003 yılında Sosyal Değişme Sürecinde Din ve

Kadının Toplumsal Konumu -Kastamonu Örneği- başlıklı

teziyle yüksek lisansını; 2008 yılında, Sosyo-Politik

Tu-tumlar ve Dindarlık İlişkisi –İlahiyat Fakülteleri Örneği-

başlıklı teziyle ise doktorasını tamamladı. Alanıyla ilgili kitapları, kitap bölümleri, uluslararası ve ulusal makale ve bildirileri bulunan Çapcıoğlu’nun; telif, tercüme ve edisyon türünde yayınlanmış çalışmalarından bazıları şunlardır: Din Sosyolojisine Giriş, 3. Baskı, Ankara 2006;

Din Sosyolojisi: Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar –I, 2. Baskı,

Konya 2006; Küreselleşme, Ulus-Devlet ve Din, Ankara 2007; Sosyolojinin Temel Kavramları, 2. Baskı, Ankara 2008; Din Sosyolojisine Giriş: Klasik ve Çağdaş

Kuram-lar, Ankara 2011; Modernleşen Türkiye’de Din ve Toplum,

Ankara 2011; Küreselleşme, Kültür ve Din, Ankara 2011;

Din Sosyolojisi: Kuram ve Yöntem, Ankara 2012; Din Sos-yolojisi: Yaşadığımız Dünya, Ankara 2012; Din Sosyolo-jisi: Çağdaş Gelişmeler, Ankara, 2012; Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi, 4. Baskı, Ankara 2013; Din Sosyolojisi El Kitabı, 2. Baskı, Ankara 2013.

Kamil Kaya

Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakülte-si Sosyoloji Bölümü’nde sosyoloji profesörüdür. Kaya, 1956 yılında Kastamonu’nun Taşköprü ilçesinde doğdu. İlk ve Ortaokulu Taşköprü’de; Liseyi Ankara’da bitirdi. 1984 yılında Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesin-den mezun oldu. 1986 yılında Farabi’de Bilgi Problemi adlı teziyle Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-tüsünde yüksek lisansını tamamladı. 1994 yılında

İstan-bul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde Sosyolojik

Açıdan Türkiye’de Din-Devlet İlişkileri ve Diyanet İşleri Başkanlığı adlı teziyle Doktor unvanını aldı. 1979–1995

yılları arasında Diyanet İşleri Başkanlığı personeli ola-rak çalıştı. 1995 yılında Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyoloji Bölümüne Yardımcı Doçent olarak atandı ve üniversiteye intisap etti. 2006 yılında Sosyoloji Bilim Alanında Üniversite Doçenti oldu. 2011 yılında Pro-fesör oldu. Kaya’nın yayınlanmış yedi kitabı; ulusal ve uluslararası hakemli dergilerde yayınlanmış makaleleri bulunmaktadır. Ayrıca, ulusal ve uluslararası bilimsel toplantılarda sunulmuş bildirileri vardır. Yönetiminde on adet yüksek lisans tezi tamamlanmıştır. Ulusal kuru-luşlarca desteklenen çeşitli projelerde yönetici, yürütücü ve eğitmen olarak görev yapmıştır. Üniversitenin çeşitli organlarında yönetim kurulu ve kurul üyelikleri, bölüm başkanlığı, bölüm başkan yardımcılığı ve anabilim dalı başkanlığı gibi idari görevlerde bulunan Kaya, halen Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Başkanlığı görevini yürütmektedir.

Köksal Şahin

Sakarya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünde yardım-cı doçenttir. Şahin, 1972 yılında Tokat-Reşadiye’de doğdu. İlk ve orta öğrenimini Sakarya’da tamamladı. Gazi Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Kamu Yönetimi Bölümü’nde Lisans eğitimini, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim dalında yüksek lisans ve doktora eğitimini tamamladı. Halen yurt içi ve yurt dı-şında çeşitli bilimsel platformda akademik faaliyetleri-ni yürütmektedir. Şahin’in siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler alanlarında yayımlanmış birçok eseri ve bildirisi bulunmaktadır.

Mehmet Cem Şahin

Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde din sos-yolojisi doçentidir. Mehmet Cem Şahin, 1999 yılında Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji

14

ditör

ler ve

yaza

r

E

E

ditörler ve yaza

ditörler ve yazarlar

Bölümünden mezun olmuştur. 2000 yılında Gazi Üni-versitesi Gazi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölü-mü Eğitim Programları ve Öğretim Ana Bilim Dalına Araştırma Görevlisi olarak atanan Şahin, Yüksek lisans öğrenimini 2002 yılında Gazi Üniversitesi Eğitim Bi-limleri Enstitüsü, Eğitimin Sosyal ve Tarihi Temelleri Ana Bilim Dalında, “Laik Eğitim Uygulamaları

Açı-sından Cumhuriyet Dönemi Türk Eğitimi (1923–1960)”

başlıklı teziyle tamamlamış, Doktora öğrenimini ise 2008 yılında, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens-titüsü Felsefe ve Din Bilimleri (Din Sosyolojisi) Ana Bilim Dalında “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Popüler

Kültür Unsurlarına İlişkin Yaklaşımları Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma” başlıklı teziyle tamamlamıştır. 2010

yılın-da Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Eğitimi Bölümüne Yrd. Doç. Dr. olarak atanan Şahin’in kadrosu, 2012 yılında Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Eğitimi Bölümüne aktarılmıştır. 2013 yılında Doçent unvanı alan Şahin, halen aynı bölümde, bölüm başkanlığı görevini yürütmektedir. Alanıyla ilgili yurtiçi ve yurt dışında yayımlanmış pek çok araştırma-sı bulunan Mehmet Cem Şahin, iyi derecede İngilizce bilmektedir.

Mine Gözübüyük Tamer

Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde sosyoloji yardımcı doçentidir. Gözübüyük, Ankara Üni-versitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi ve Bilkent Üniversi-tesi Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi bölümünden me-zun olmuştur. 2001 yılında, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi’nde “Türkiye’de Demokrasi ve Hoşgörü

Kültür ve Eğitiminin Yaygınlaştırılmasında Sivil Top-lum Kuruluşları’nın Katkısı” başlıklı çalışma ile yüksek

lisansını, 2009 yılında Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji bölümünde ise “Türkiye’nin AB’ye

Adaylık Sürecinde Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü”

ko-nulu tez çalışması ile doktora çalışmasını tamamlamış-tır. Başlıca akademik ilgi alanı, eğitim ve siyaset sosyolo-jisidir. Evli ve bir çocuk annesidir.

Mustafa Aydın

Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünde sosyoloji profesörüdür. Aydın, 1950 Konya-Hadim’de doğdu. İlk ve Orta öğretimden sonra 1974 yılında Konya Yüksek İslam Enstitüsü’nden mezun oldu. İki yıl basın faaliyeti ve beş yıl lise öğretmenliği yaptıktan sonra 1985 yılında üniversiteye geçti. O tarihten bu yana Selçuk Üniversitesi Sosyoloji Bölümünde öğretim üyesi olarak çalışmakta ve Bölüm Başkanlığı görevini yürütmektedir. Aydın, yüksek lisans ve doktorasını Din Sosyolojisi alanında yaptı. Sosyoloji Anabilim dalında, 2005 yılında Doçent, 2010 yılında Profesör oldu. Sosyolojide bilgi, inanç ve değer sorunlarını kapsayan Kognitif Sosyoloji alanında çalışmaktadır. Bu çerçevede yer alan Bilgi, Değer, Din ve Kültür Sosyolojisi konularında dersler vermekte ve araştırmalar yapmaktadır. Söz konusu alanla ilgili:

İslâm’ın Tarih Sosyolojisi, Kurumlar sosyolojisi, Siyasetin sosyolojisi, Bilgi Sosyolojisi, Moderniteye Dışarıdan Bakmak, Güncel Kültürde Temel Kavramlar, Gençliğin Sosyal ve Dini Değerleri, Kur’ani Kavramlar adlarıyla

basılmış kitapları, derlemeleri, yine belirtilen alanlarda ve değişik dergilerde yayınlanmış pek çok makalesi bulunmaktadır. Mustafa Aydın, Lisans ve lisansüstü doğrudan akademik faaliyetlerinin yanında editörlük yapmakta, bazı araştırma projelerinde yer almakta, bilimsel toplantılara katılmakta ve organize görevleri yerine getirmektedir.

Sevgi Çoban

Hacettepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde sosyoloji doktorudur. Çoban, 1981 yılında Ankara’da doğdu. İlköğretim ve lise öğrenimini Ankara’da tamamladı. 2004 yılında Hacettepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden mezun oldu. Aynı yıl bu bölümde başladığı yüksek lisans programını Ankara’da kadın yoksulluğu konulu teziyle 2006 yılında; doktora programını ise 2012 yılında

çocuk suçluluğu konulu teziyle tamamladı. Sevgi Çoban,

2006 yılından bu yana Hacettepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde çalışmaktadır.

arlar

Suna Başak

Gazi Üniversitesi İİB Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümünde sosyoloji profesörüdür. Başak, Sosyo-kültürel Değişme alanındaki yüksek lisans tezini 1987, Toplumsal Tabakalaşma alanındaki doktora tezini ise 1994 yılında Hacettepe Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü’nde tamamlamıştır. Kültür Olgusu Analizleri

ve Üç Tarz-ı Siyaset kitabının yanı sıra, Bilig, Türk

Dünyası ve Sosyal Bilimler Dergisi, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, Kamuda Sosyal Politika Dergisi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi ve Üçüncü Sektör gibi akademik dergilerde pek çok makalesi yayınlanmıştır. Ayrıca farklı kitaplarda; Üniversite Problemi, Modernleşme, Türkiye’de Sosyoloji, Beşeri ve Sosyal Sermaye, Toplumsal Cinsiyet, Osmanlı Tabakalaşma Sistemi ve Türk sosyologları gibi konularda kitap bölümleri yazmıştır. Uluslararası ve ulusal kongrelerde sunulmuş ve basılmış tebliğleri bulunan Başak, Başbakanlık Aile Araştırması Kurumu’nun desteklediği “Metropolde Kariyer Meslekleri ve Aile Yapısı Temelinde Yaşama Tarzları” adlı projede, Gazi Üniversitesi’nin desteklediği “Gazi Üniversitesi Gençliği” ile “Türk Üniversite Gençliğinin Sosyo-kültürel Profili” adlı projelerde görev almıştır. Başak’ın yürütücülüğünü yaptığı “Kamu, Özel ve Gönüllü Kuruluş Örneklerinde Farklı Tabakalardan Çalışan Kadınların Sosyal Sermayeleri” başlıklı proje TÜBİTAK tarafından desteklenmiştir. Suna Başak, Maliye Meslek Yüksekokulu Müdürü ve Anka Kadın Araştırma Merkezi Başkanıdır.

Şeref Uluocak

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nde sosyoloji doçentidir. Şeref Uluocak, 1995 yılında Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünden mezun olmuştur. 1997–2005 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü’nde Araştırma görevlisi olarak görev almış, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde 1999 yılında

Doğa Bilimleri-Kültür Bilimleri Ayrımında Sosyolojik Açıdan Kuramlaştırma Sürecinin Tartışılması başlıklı

çalışması ile Yüksek Lisansını; 2005 yılında ise

Sosyo-Bilişsel ve Politik İletişim Süreçleri Açısından Bir Söylem Evreni Olarak Küreselleşme ve Kollektif Bir Aidiyet Biçimi Olarak Ulusal Kimlikler Üzerine Eleştirel Bir Söylem Analizi başlıklı çalışması ile Doktorasını tamamlamıştır.

2005 yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü’ne Yardımcı Doçent olarak atanmış, aynı bölümde bölüm başkanlığı görevlerinde bulunmuş (2008–2011/2012- devam etmektedir), 2012 yılı Aralık ayında doçentliğini almıştır. Alanıyla ilgili yurtiçi ve yurt dışında yayımlanmış pek çok çalışması bulunmaktadır.

Zeki Arslantürk

Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde din sosyo-lojisi profesörüdür. Arslantürk, Türk Sosyoloji Tarihinde

Naima’nın Yeri ve Osmanlı Devleti’nin Çöküş Sebepleri

adlı araştırmayla doktor ünvanı aldı. Arslantürk’ün ya-yınlanmış makale ve bildirileri yanında; sosyoloji, din sosyolojisi ve metodoloji konularındaki eserlerinden bazıları şunlardır: Naima’ya Göre Osmanlı Devleti’nin

Çöküş Sebepleri, Ankara, 1989; Sosyolojiye Giriş, Bolu,

1992; Trabzon Üzerine Sosyal Araştırmalar, Bolu, 1993;

Kutsalın Dönüşü ve Yeni Toplum Arayışları, İstanbul,

1998; Sosyoloji: Kavramlar, Kurumlar, Süreçler, Teoriler, İstanbul, 2001.