Topkapı'da Ahmed Paşa Hey'eti

Y MImar A. SAiM ÜLOEN

itUnİMİ'uii yedinci lepeKİııia jinwl smilu ^a»»^ B»yr«mp*ş«dereııi vadisine nazır, lıÜÜHi bir nokudc tesis edilmif olan T o p-k a p ı d a A h m e d P â } « H e y ' e t i ;

CfM, Utdrtsc, Türbt, Mektebi Sübyan ve

ç ^ ' « f e u müleşekkildit. Hey'eti umumiyeti «laûye uygun bir jekilde serpiştirilmiş oldu-|l0lduı vtsîyet plânı mütenazır ve muntazam Ifjpidir. Bu eserde M i m a r K o c a S i Rtıı çok güMl bir enmuıeç vücude getirnuj. Kan Ahmeit P«>«*'"»* b«yr«tını şeluin en gü-ad bir noktasına inja etmiştir. Bu eser Sinn-fua net'i ^hsına jniinhasır nbidatındandır. Yalna; Türbe, .Mektebi Sübyan gibi aksamı fevkalâde binalar değillerdir. Şehircilik nok-tanndaıı cami yerinin çok iyi intihap ediliniz «i^ki|«ı V*^ Yenibahçe, gerek lûdirnekapı MRtakasmdan bakıldı|ında anlaşılıyor. Çün-kS K ü l l i y i m en mükemmel ve fazla itin.ı lârınâ} rütü olan camiin çııknr

maballeİM-İfH^ çok kuvvetli kitlevi bir görünüşü vardn .

jnfcrja uuk mahallerinden tetkik edildiğind'; Topkapt semtinin bir tacı me.«al>c.»indedir. Şişiinkû Topkapı tramvay caddesi \e Yeni-laboedan «p«)'e çıkan yoUııı teşkil ettiği aîfoferice zaviye ile 7 inci tepenin şimal y.ı-MCI arasındaki sahaya yayılmış olan bina-ludan cami, şimali şarkidedir. Medrese i$r IMlwd'e şadırvan avtusile bitişik bir vaziyet-İldir. Türbe ile mektep camiin garh cihelin-4t jrot günrgâhına isabet etmiştir.

Camiin şadırvan avlulunun şimali garbi MpİMuni tayin eden medrese dershanec^i \ c UerBİari mütenazır plânlı güzel bir bina vü-eude getirmektedir. Fakat camiin zarafeti ile Iw'em sayılamaz. Hali hazırda !)ir kı-^mı ha-lîı» haline getirilmiş olan d ı ş avIn yakın ta­ riklerde eski karakterini {tkmamtn kaybet-•iflir. Harici avlu camiin mihrab cephesini <k kuşatarak uzanmaktadır. Bu avlunun biri İtinalı şarkideki yokuşa ikisi cenubu garbiye M«n üç kapısı vardır. Bu kapılardan çenu-k« bakan ikisi taıjıir görerek eski şfkiHerini k«yltet*nişlerdir.

C a m i : Musiali' plânlı bir binadır. İlk defa Manisadaki Ulu camide görülen şeklin daha mütekâmil olan üç şerefeli plânı burada çok olgun ve mükemmel bir vaziyet almıştır. M i m a r K o c a S i n a n , Kara Ahmed Fa-fu camii cserile bu formun başka bir çeşidini

mimarî tarihimize hediye etmiş ve üç şereflideki duvarlar üstüne ve iki ayağa istinat e-den 6 dılıh kasnağa oturtulan kubbeyi bu eserde tâli yarım kubbelere bindirmek sure-tile binanın haricî kitleviyetini fevkalâde mevzun göstermek kudretini bulmuştur. Böy­ lece Sinan, mu»tatil sahanın genişliğine Örtül­ mesinde yavım kubbelerden istifade ettiği gi­ bi bu kubbelerin mail itmelerine mukabil du­ varların ortal.-tıına koyduğu ve birbirlerine kemerlerle b a ğ l a d ı ğ ı d a h i l î istinat ayaklan sayesinde üst katları maksure olarak kullanı­ lan nişler v ü c u d e getirmiştir. Kubbenin doğ­

rudan doğruya d u v a r l a r üzerine

bindirilmc->inden zuhur edecek y n y v a n h ğ ı gidermek için kubbe ka.Miağı ikisi mihrap d u v a r ı önüne, i

-k i s i son cemaat ve cümle k a p ı s ı cihetine gel­ mek üzere islalâktit ba.«ltklı 6 büyük sütunu birbirine rapi i ç i n in.ja edilen 6 kemer üzeri­

ne oturtulmuştur. Yalnız duvarların önüne

t e s a d ü f eden s ü t u n l a r duvarla iltisakı olmı-yan istinat uyaklarına müşabihtir. Böylelikle binanın hem h a r i c î , hem dahilî mevzuniyeli ve hafifliği Icmin olunmuş monumantal ve zarif bir eser vücude gelmiştir.

Bina duvarlarının d i ğ e r âbidelerinkin-den ince oluşu haricî cephede dahilî istinat ayaklfrının mukabilinde ve köşelerde çıkın­ lılar teşkil eden plâstrlerin inşasını lüzum­ lu kılmıştır. Fakat içlerine yerleştirilen dolal» \e merdivenler sayesinde bu duvarlar ağır vc sakil olmaktan z i y a d e zarurî bir mahiyet

ar-zcder.

Şadırvan avlusundan camie açılan kapı çok sade ve istaliîklilRİzdir. Kapının üstünde mermerle işlenmiş sade fakat azametli bir lak kemer vardır. Cami hariminden hârice bakan zemin kâlı penceresi' 1 I tanedir. Cümle

kapı-»mM iki Unimiaki grniy |>ciK«relef iç avlu­

ya MBirdır. M ü l t

i*(İMt duvarian

arasui-lUki genif

ktiMrimn

a l t k n

2

fer M r i n di­

r e ^ MttHniimıif ücrr krMPrle

laMil

e d i l m i ş ve ÜMt katlar

MaLutre iltikaa

o h m m ı ^ N r . CHMIC

kapm

riliHİMİrki 2

i>ainai

aya^ı

yan-lardakîlcnııe naıaraM

çak

tJA

vt

inre

oUiu-l—dUn bvrada infs OIMMÜ nmmİMnakfili

CMUH wakiuraler

tafkı»

olarak cenalUara

raptcdiiaMfdr. Bm

makfiilerin altındaki

ta­

vanlarda f o r i k n myinat X V I mrt aaruı

mdu kmuthtmâmAu. Chule kapnimN ha­

ricin^ bcf M y t t kaUeİİ a«ı enrntimm-kailine

ittiMİ

peyda etaMf olan şadırvan

av-Inaa

ravakUn, di|nr

iq

eephcde daiıa

alçak

ve dardır. B«

ravaklı

kmanı lon ceflMal Ma­

halli ile birW|ii|i

küfelerde

iki bcfik lonoz

lefckkül etwiflir. ŞodırA-an avinaunu çevrele­ yen ravaklarm medretc cikelindrkiierinin ümit­ leri

9 MlıMi

befik lonntlarla örtül

ımiflür.

Avltmnn ortamda bngün oldukça

harap

hir fMhrran vardır. Bu fadtnan 9 dılılt bir modaila' feklinde >ade. güael vt tenaafilıâ ha­ l t bir eterdir. Hali kasırda

nv»k

Vttmı

tama­

men mahvolmoftur.

M M İ r e n e : Derahanaai

orUya

gelmek

ii-aere

8 den 16 adet medreae odaw avlunun fi-mali (arbi cenahma t ' feklinde diıilmiflir. Odalar tek kubbeli \t murabba' plânlıdır. Otnhanenin ikİ tarafında dar hirer galeri o-Inp buradan mrdrtaenin dif bahçeaiııe ve ha­ lâlara geçilir. Dershane niabeten ufak bir «a-londar. Calündebtr kubbe ve dört köfeMnd*: tromplar vardır. Gerak medrcte edalan, ge­ rek danhane ve

arka taraftaki

leforriiat

cami

kadar merinde durulacak ehemmiyeti

hais

daiillordir.

Gerek camıııif gerek medrcacıiin ha­ risi gorünifüne gelince; bu i k i b i n i birbirine gayet i y i ba|lanmiftır. Med-reae kubbe \ıe ravaklarmu ufak ve al-çok olufiı canü kubbesinin binanın hey­

eti

unHimiyeainde

en kuvvetli ve

hâkim

rol OfMmatıtM

yardım etmektedir. Bu

d;»

Itösteriyor ki.

mimar dahi bütün

ehemmiyet

ve dikkatini camie vermiştir. Harici dayama

kemerleri

vr tali

kubbelerle axametii

liir

kil-leviyei

elde eden

mrrkex!

kublieye

18 |»e»«tî-re açılmif ve böylece hem kubbenin «irlıa ha­

fif in»a.«ı hem de camie verilecek hol siya te­

min AİıınmiMiur. (Jimiiı^

dahili lesyinalı.

pen­

cereleri ve bilhaMa merıncı mihrap \e ı„;„ beri çok güseldir. Pencere iislleriixleki panolar i«e renk ve kompoIİ^yon bakımından çini mülehai!>i!'larııu alâkalnndıran luuUde

parçalardandır. Mabedin dahili oUitıkça «iya alır»a da miMik le^iri zayıf d e ğ i l d i , . |{„ âbidedeki mermer isçilikleri T ü r k san atı»,,, jiahemlerinden Myılabilir. Millıassa minber gayet ince iflenmi; fcltekelerile bay relimizi celp etmektedir.

T f i r b « : Kara Ahmed P a ş a ' ı n n caddeye nasır türbesi 6 dılılı mudalla' p l â n l ı bir bi­ nadır. Her cephede semin kalında birer pen­ ceresi olduğu gibi bunların üstünde de fn gnsü camlı, kemerli tepe pencereleri vardır.

Bina plânının haricî köşelerindeki uzu» üstüvanecikler seminden kubbe kasnağının üalüne kadar imlidat ederler. T ü r b e haricî görünüşü itibarile fasla yük!<ektir ve kubbeli de mutad hilâfına daha mürtefidir. Halbuki dahilden görülen kubbe ise hariçtekilc mu­ kayese edildiiinde arada hir hoşluğun olma-»I icap ediyor. Koca Sinan'ın inşa etliği bir çok türbelerde olduğu gibi burada da çift*: kubbenin bulunması ihtimali kuvvetlidir. Bu­ nu ölçerek lexbil etmek lâsımdır. M i m a r Si­ nan bu şekil inşâatı muhakkak güzel nislıet ler temini hususunda tatbik etmiştir. Aksi halde ba»ık binalar meydana gelirdi.

Türbe kapısının üstünde eokiden bir r ı -vak varmış. Bugün dahi duvardaki çatı izle­ rinden kapının üMüne demir kenetlerle bağ­ lanmış taban kirişinden ravakın mevcudiyeti hissolumıyor. Türbenin dahili ise. 6 haricî dt-i r yerdt-ine. 5 pencere ve bdt-ir kapının ara»ınd.ı suhur eden 6 köşe höcrelere tahvil olunduğun­ dan 12 dılılı bir plândadır. Binanın taş işçi liği çok güsel fakat sadedir. Cami gibi türbo de tamamen kesme küfeki taşından inşa edil­ miştir. Mulürler. kesmeler ve nisbellcr

ı»tm-men 16 met asrın üslûbundadır.

Yafnıs 18 dılılı kasnağın eb adı kubbe­ nin haricî görünüşü ile mütenasip değildir. Zeminden itibaren kubbe kasnağına k a d a ı yükselen üstüvanevî sütunların kuturları faz­ la ince olduğundan gözü tatmin etmezler.

Mektebi ftttbyan:

T , ^ k a p ı y a yakın \e İm külliyenin hir köşesinde inşa edil­ miş olan Mektebi Sübyan çatılı, basit ve tek katlı bir binacıklır. Mektep o devirdeki em­ sali gibi bir salon ve avluya nazır üstü

kapa-TOPKAPiOA AHMED PAŞA HkrETİ

I 7 l

önü r«v«kli bir verandadan ibarHtir. , „ j g , ,

iki b a - m a k l a ç , k . l a n bir . o k l ü- I k i ^ r i L " ^ ^ ^ < * P İ > e l « « . d . kurulan bir sıra keame taş, bir «ıra J I

-j, ve onu iBTW" f" Tcıaııuaaan loarettır. g^jıçeden iki baMmakla «ıkılan bir tokl ü-lerine kurulan bir u r a kesme U f , bir «UA

miladın mütefekkildir. Binanın dif kiifeleri

450 lik bir zaviye ile kırılmış ve ümleri

ima-liktiHerlr »üslenmiştir. Mektebin »oka^a

n.ı-,—..^1 olup <lı|er oephckrinde

ikiferden dört pencere daha vardır. Dershane­

ye verandadan f(irilir. Verandanın çaluınt

Haaeki mektebi ubyanmda olduğu gibi iki

•noe direk üaerine istinat eden kemerlerin

ttıltujbi tahmin olunabilir.

T o p k a p ı d a A h m a d P a f * e a m ü f a d ı ı v a n « V I U M I

3 — A h m e d P a ş a e a m i i n i n e « p h « d « n g S r û n i i f û

â

I

•I FFLJNıUMEıININ VAıIYET PLÂNı

A h m t d P a f « c a m i i t o n e t m a a t m a h a l l i n i n a v l u d a n g ö r ü n ü f ü

5 — Son ctmaat n n a h i l l i n i n r t v a k l a r a r a s ı n d a n g ö r ü n ü ş ü

K a r a A h m « t P a « a c a m i i n i n ş a d ı r v a n a v l u s u n a a ç ı l a n c ü m l e k a p ı s ı

A h m t d P â H camii, m i n b « r v« mihrap t a r a f ı n ı n gSrUnUiil

K a r a A h m e d P a t a c a m i i i ç i n d e k i m a k t u r e l a r i a<Stt«ren r e t i m .

5i

l <

9 — A h m r d P « | a Camii k u b b « t i n i n icardan g o r ü n u f u

o

4 /a 7^ / 5

51%

f i 10 — A h m . t P a t a o a m i i n i n k ı y m a t l i b i r t a } İHİlifii »pnafti o l a n m i n b a p i

r

' I

A h m t d P « H c«miı «on e a m M l y t n n r f * b i r d o l a p ü a t U n d a k i ( i n i alınlık panotu..