Türk Van Gogh'u Fikret Mualla:Ölüm 2 defa kapıyı çaldı ve iki ay ara ile annesini ve büyükannesini kaybetti

(1)

[

S a y f a

R Ö P O R T A J A R A Ş T I R M A

Türk Van Gogh'u

_{Ölüm 2 defa kapıyı (aldı ve}

İKİ AY ARA İLE

Yuan: Orhan KOlOGLU

_ _ _ _ _ ANNESİNİ

VE BÜYÜKANNESİNİ

KAYBETTİ_ _ _ _ _

s

E

ĞİTİMDEN geri kalmasın diye eve getirilen ho calar, akrabalar, misafir ler, bunların «Paşa evlâdım sen sıkılma» lâfları, velhasıl herşey canım sıkıyordu. Yalnz kaldı ğı zamanlar, yerinden kalkıp muttarit darbelerle beynine iş leyen musluğu durduramama sına, ya da uykusuz geçen gece lerin sabahında siftah yarışın daki seyyar satıcıların feryatla rını bastıramamasına sinirleni yordu. Hele, farkına varmadı ğım zannederek, kaşla, gözle, elle birbirlerine «sinirli oldu!» diyen, başlarıyla ayağım işaret eden komşu hanımlar...

Bu gizli çekişme, yıl sonunda ayağı alçıdan çıkarılınca son haddine vardı: Hafifçe topal kalmıştı. Gerçi yürümesine en gel olabüecek bir durum yoktu, ancak artık topa, kovalamaca- ya, kayadan kayaya sekmeğe ve

dâ etmesi gerekiyordu.

Mehmet Ekrem Muallâ Bey, AvrupalIların, iflâs bayrağını çekmiş OsmanlI Devletinden alacaklarım düzenleyen Düyu nu Umumiye’de ikinci müdür olduğu için, OsmanlI memurla rının aylarca aylık alamadık ları bir devrede refah içinde yaşıyordu. Tabiî bu refah Mus tafa Fikret'in emrindeydi. Gü nün tarifine çok uygun iyi bir anne ve ev kadım olan Emine Nevber Hanım, Büyükanne, teyzeler hepsi cebine ayrı ayrı harçlık koyuyor, üzüntüsü ve topallığım böylelikle satın al mayı umuyorlardı. Bir bakıma başarıya da ulaştılar: Eskiden

Üvey annesi ile geçinemeyen Fikret

^

M uallâ'yı, mühendislik tahsili yapsın

diye Almanya'ya yolladılar..

F ik ret M u allâ’ m n 1923’ te R o m a ’da çek ilm iş resm i.

atlayıp zıplayarak her çocuk gibi hayranlık toplamaya çalı şan Fikret şimdi, avuç dolusu parayı bir anda kese kese şe ker, kestane, ya da mısıra ya tırıp etrafındakilere dağıtarak, ügilerin merkezi olmaya çalışı yordu.

ÜVEY ANNE

MESELESİ

Cihan Savaşının son yılında bütün Avrupayı saran İspan yol nezlesi onların evinden de geçti ve sırası geldi diye b ek lenirken. Büyükanne yerine, Nevber Hanımı aldı götürdü. Bunun şaşkınlığı henüz geçme mişti ki, iki ay sonra sıralı ölüm Büyükanneyi de aldı.

Onbeş ve dört yaşındaki iki çocukla yalnız kalan her erkek gibi Ekrem Bey de evin düzen ve devamını yeni bir evlilikte aradı. Kimbilir, çocukların ev de görmeğe alışmış oldukları, akrabadan ve büyük oğluyla aralarında sadece 3 - 4 yaş fark bulunan Behice Hanımı seç mekle, belki de, sinirli Fikret’ in yaratabileceği üvey anne s o runlarını ortadan kaldırmayı tasarlıyordu. Gelgelelim Fik ret’in tepkisi beklenenden de

sert oldu. Sadece «yabancı ka dın» a değil, babasına da dik leşmeye başladı. Bütün davra nışıyla hiçbir uyuşmaya yanaş mayacağım belli ediyordu. On- dokuz yaşındaki üvey annenin ona hizmet ederek, odasmı dü zelterek gösterdiği anlaşma ça baları da bir sonuç vermedi; başka çâre kalmamıştı, önce teyzesine yolladılar, bir süre sonra da, henüz lise öğretimi ni dahi bitirmemiş olduğu hal de «Mühendislik tahsil etsin» diye Almanya’ya gönderdiler.

Eğitimin ve «Çingenece bile olsa* lisanın önemine inanan baba Muallâ için bu, evlâda hizmetti; oğul Muallâ ise, evin den atıldığı kanısını kendine bahane ediyordu, oysa nefreti yaratan ve özgürlüğünü isteyen kendisiydi. Bütün hayatı bo yunca bu kompleksden sıynla- mayacak, ondan ayrılmak iste meyenlerin bile kendisini ter- kedecekleri günü bekleme ve haşin davranışlarıyla sabırları nı deneme çabası içinde yaşa yacaktır.

MÜHENDİSLİKTEN

RESSAMLIĞA

1920’lerde Almanya, anarşi ve İhtilâlin hüküm sürdüğü bir

diyardı. Savaş kaybedilmiş, pa ranın değeri kalmamış, işsiz lik almış yürümüş, sağ üe sol sert bir çekişmeye girişmişti. İstanbul’dan altın hesabıyla ge len harçlık, henüz 17 yaşınday ken ve kazanma çabasının ne olduğunu anlamasına fırsat vermeden, Fikret’i milyonerler arasına sokuyordu. Her yönden tam bir özgürlük içindeydi: ne hesap vereceği kimse, ne de canını sıkacak zorunluklar. İs tediği de bu değil miydi?

Mühendislik de neymiş.. Vazgeçilemez kanunlar, düzgün çizgiler, matematik kat’iyet.... Sanat âleminin derbederlik ve başıboşluğu, hudutsuz özgür lüğü pek çabuk onu kendine çekti. Herhalde dayısından mi ras aldığı resim kabiliyetini açığa vurdu. Artık yolunu bul muştu. ne istediğini biliyordu. Temel kültürünü tamamlamak, muntazam bir eğitim görmek gibi klâsik deyimleri bir anda kenara itti, bütün varlığıyla kendisini içgüdüsüne terketti.

Fikret Muallâ’nın Almanya günleri hakkında bilgimiz pek fazla değil. Kendisi de, gençlik yıllarının her zaman neşeli ve tatlı olmayan çılgınlık ve hâtı ralarından herde fazla bahset meyecektir. Nerelerde çalıştı, kimlerden ders aldı?._ Erfurt,

Weimar, Leipzig, Berlin, Wit- temburg diye bir sürü şehir ismi var. Başardı illüstrasyon lar, hattâ moda resimleri yap tığı biliniyor. İsviçre ve İtal ya’ya gezüer yaptığı. Roma mü zelerini teker teker dolaştığı malûm. Bir de Almanya’da (Weimar?) resim öğretmenliği görevinde bulunduğu söylenti

si var.

AİLESİ İLE SELAMI

SABAHI KESMİŞTİ

tımarhâneye giriyor

Memleketteldlerle de İlgilen diği yoktu. Ne bayram, ne ha tır, ne selâm, sadece para is temek için mektup yazıyordu. Aklı fikri resmindeydi. Klee’lere günün akımlarına aldırmadan, kendi içinden geldiği ve sev diği gibi çiziyor, tutturduğu yolda ilerlemeğe çalışıyordu Bu inadı ve inancı onu basit bir kopyacı olmaktan kurtara cak ve gerçek sanatçılar arasın da yer almasını sağlayacaktır.