Old. Prof. SADI IRMAK
M
EVLANANIN
ebediliğe intikal ettiği günün yıldönümüne yaklşaıyoruz. Memleket bir kere daha onun havasıyle do lacaktır. Yedi asırdır Türklük ve Müslümanlık onun sesini dinle mekte onun vecdiylo coşmaktadır Cenazesinde yetmiş iki milleti toplayan Mevlâna, bugün de insancılığın sembollerinden birisi o- larak dipdiri yaşamaktadır. Biz Türkler, bu ilk insancımızı, aynı zamanda ilk milliyetçilerimizden birisi olarak da tanımakta yız. Çünkü Konyada kurduğu ocak, Anadolunun türkleşmesi- ni sağlayan sayısız ocaklar do ğurmuştur: İlacı Bektaş, Hacı Bayram, Mahmud Hayranı, Se yit Harun gibi velîler ondan aldıkları feyiz ve ilhamla çev relerinin ebedî olarak türkleş- mesine hizmet etmişlerdir.
■... . * mmmmmmmmm
Konya'ya
girişi
Sultanûi Ulemâ Balıavelet, oğlu Mevlâna ve maiyeti ile birlikte Konyaya yakla şıyordu. Kervan, şehir ka pısından girince karşılama ya çıkmış olan Selçuk Hü kümdarı Sultan Alâeddin, misafirinin atma yaklaştı. Onun elini öpmek istedi. Fakat, Sultanûi Ulemâ, eli ni değil asasım uzattı. Hü kümdar, bu asayı öpmeye mecbur oldu. Bu, dünya hükümdarının, maneviyat hükümdarı ününde eğilişi idi.
★
Mevlâna, hizmetçiyi pay layan kızına şöyle demişti: «Niçin hizmetçi azarlı yorsun? Kendini onun ye rine koydun mu hiç? Fedva vereyim ki, âlemde ne kul vardır, ne cariye, hepimiz kardeşiz.»
Fars diliyle yazması, bu mis yona mâni olamamıştır. Çün kü onun coşkunluğundan na sip alan Yunus Emre ve Âşık Paşa en güzel bir türkçe ile yurda nur saçmışlardır.
Ey Itrîde ses, Yunusda şiir olan,
Birleştiren insanlığı asır ların ötesinde,
Uçup her seher firuze tahtından,
Duaları sensin Allah’a su nan.
13 üncü yüzyıl, Türklüğün de müslümanlığın da kritik bir devridir. Bir taraftan Moğol is tilâsı Anadolu Türklüğünü teh dit ediyor, öte yandan Müslü manlık vahdeti bozulmak teh likesine maruz bulunuyordu. Dinin de, milliyetin de yeni ve birleştirici bir heyecan ve şu ura ihtiyacı vardı.
İslâmlığı, aslî safiyetine ir ca etmek, Türklüğe de dayan mak kudreti aşılamak gereki yordu. Bunun için büyük fi kirleri en güzel bir ifade ila söylemek lâzımdı. Mesnevi iş te bu pıaksatla yazılmıştır. Mesnevinin özü, samimiyettir. Riyadan nefreti telkin etmek tir.
Ömrümün hâsılası şu üç kelimedir:
Hamdım, piştim, yandım. Mevlâna Yunus, miskin, çiydin, piş tin Elhamdülillâh
Yunus Emre
Türklük ve
Müslümanhhtakt
Yeri
Emsalsiz tarihçimiz Mükri- min Halil’in dediği gibi Mevlâ na bir piyes muharriridir, o piyesteki rolleri, Orhan Gnzi, Birinci Murad ve onların etra fında toplanan ülkücü kahra manlar oynamışlardır. Türklü ğe, kısa zamanda derlenip to parlanma ve hamleler yapma kudretinin mânevi destekleri ni Mevlâna yaratmıştır. Çünkü fikirden büyük bir silâh yoktur ve bütün silâhlar, bir fikrin hizmetindedir.
Onun Müslümanlığa yaptığı hizmet, Türklüğe olan hizme ti kadar önemlidir.
Men bende-i kur’anem ta can darem
Ömrüm boyunca kur’anın kuluyum
Mevlâna Müslümanlığı asli sadeliğin den, yumuşaklığından çıkarıp onun ruhuna yabancı bir zihni
yet sokmaya uğraşanlara - İd taassubu temsil eden bütün gö rüşler bu grupa dahildir - kar şı amansız bir savaş açan Mev lâna. bir fikir ve iman kahra manıdır ve her kahraman gibi düşmanlıklara, iftiralara maınz kalmış fakat bunlara daima ga lebe çalmıştır.
Mevlâna, riyaya, maddeciliğe, softalığa karşı cihat açmıştır. Bu, islâmiyeti aslî safiyetiyle kavramak demekti. Bunu haz- medemiyenler o zaman da, şim di de Mevlânaya muarız olmuş lar, hattâ onu takğire yelten mişlerdir.
Hemçu perkarem der pa şeriat üstüvar
Pay-ı diğer seyr-i, heftad millet mikünet
«Ben bir pergel gibiyim, bir ayağımla
Şeriat içinde öteki ile alt mış milleti dolaşırını
Mevlâna Mevlâna, Büyük Peygambe rin, yarın ölecekmiş gibi ahre te hazırlanan, ve hiç ölmiye- cekmiş gibi bu dünyaya sarıl hadisine en uygun bir felsefe ile islâmiyeto bakmıştır. Hiç
şüphe edilemez ki, İslâmlığı da, Büyük Peygamberi de en iyi anlatan O’dur.
Büyük Peygamberin, her şey den önce güzelliğe, doğruluğa, iyiliğe, sevgiye teşvik ettiğini anlayan Mevlâna
Işk’est tarik’i rah ı Pey- gamber-i ma
Bizim Peygamberimizin yo lu aşk yoludur.
Mevlâna Bu sevgi ve müsamaha fel sefesi, Anadolunun Türklük po tasında eriyip bütünleşmesini sağlamıştır. Onun cenazesinde Müslümanlar kadar Hıristiyan ların, Yahudilerin ağlaşmaları bunu vuzuhla gösterir,
Mevlâna, güzellik dini olan İslâmlığı yine aslî safiyetine ir ca ederken musikinin ruhlara vecd veren ilhamma ve İlâhî coşkunluğun eseri ve sembolü olan raksa karşı düşmanlık du yanlan yola getirmek için bü tün ömrü boyunca uğraşmıştır. Bu emeklerden büyük bir mu siki ve edebiyat doğmuştur.
Yunus, Âşık Paşa’yı, Şeyh Galibi, Itrîyi, Dedeyi yetiştiren
o okuldur.
Mevlevîler, kendilerine has ahenkle ve inançla işte böyle raksederler.
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
