Türkiye’deki turizm şirketlerinin nakit dönüşüm sürelerinin altı yıllık analizi

(1)

İŞLETME ANABİLİM DALI

MUHASEBE VE DENETİM BİLİM DALI

TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJESİ

TÜRKİYE’DEKİ TURİZM ŞİRKETLERİNİN

NAKİT DÖNÜŞÜM SÜRELERİNİN

ALTI YILLIK ANALİZİ

ZELİHA GÜLER

PROJE DANIŞMANI

DOÇ.DR. BATUHAN GÜVEMLİ

(2)

(3)

Projenin Adı: Türkiye’deki Turizm Şirketlerinin Nakit Dönüşüm Sürelerinin

Altı Yıllık Analizi

Hazırlayan: Zeliha GÜLER

ÖZET

Yirminci yüzyılın sonlarından itibaren, teknolojik gelişmeler inanılmaz bir hızla gelişim göstermeye başlamıştır. Buna paralel olarak rekabet koşulları zorlaşmış, çok uzak ülkelerdeki işletmeler bile birbirlerinin pazarına girebilir olmuştur. Bu durumda, çok daha geniş bir alanda rekabet kaçınılmaz hale gelmiştir. “Nasıl rekabet edebiliriz?” sorusunun yanıtı arandığında ise daha ucuz ve daha kaliteli ürünlerin üretilmesi ve pazarlanması gereği ortaya çıkmıştır. Bunun sonucunda, Toplam Kalite Yönetimi en çok konuşulan kavramlardan biri haline gelmiştir. Yalnızca işletmeler değil, özel ve kamu kurumları da Toplam Kalite Yönetimi’ne önem göstermeye başlamışlardır.

Teknoloji ne kadar ilerlerse ilerlesin, kalifiye olmayan elemanların yerini makineler doldurabiliyorken, kalifiye elemanların yeri doldurulamamaktadır. Uygulamada her şeyi otomatikleştirmek ve insan faktörünü göz ardı etmek mümkün değildir. İnsanın olduğu yerde yönetebilmek, gerekli olan motivasyonu sağlayabilmek olmazsa olmaz hususlar olduğundan liderlik ön plana çıkmakta ve önem kazanmaktadır.

Bu projenin amacı; Toplam Kalite Yönetimi ve liderlik kavramlarını ele alıp incelemek, birbirleriyle olan bağlantılarını, etkileşimlerini ortaya koymaktır. Toplam Kalite Yönetimi’nin liderlikle olan ilişkisi, bu noktada liderlik kavramının önemi ve Toplam Kalite Yönetimi sürecindeki olumlu etkileri ele alınmıştır.

(4)

Name of Project: Cash Conversion Period Six-Year Analysis of the Tourism

Company in Turkey

Prepared by: Zeliha GÜLER

ABSTRACT

From the end of the twentieth century, technological developments have begun to develop at an incredible rate. Parallel to this, competition conditions have become difficult, and even far-flung countries have been able to enter each other's markets. In this case, competition in a much larger area has become inevitable. When the answer to the question "How can we compete?" Is sought, it is necessary to produce and market cheaper and higher quality products. As a result, Total Quality Management has become one of the most talked about concepts. Not only businesses, private and public institutions have also begun to give importance to Total Quality Management.

As the technology progresses, the positions of the qualifying elements can not be filled, while the positions of the non-qualifying elements can fill the positions of the machines. In practice it is not possible to automate everything and ignore the human factor. Being able to manage where people are, and to provide the necessary motivation, the leadership is in the forefront and gaining importance.

The purpose of this project is; Total Quality Management and leadership concepts are examined to reveal their linkages and interactions with each other. The relationship of Total Quality Management with leadership, the positive effect of the concept of leadership in this point and the positive effects of the Total Quality Management process are discussed.

(5)

ÖN SÖZ

Bu proje çalışmasında, küreselleşen dünyamızda gittikçe önemi artan Turizm sektörünün tüm detaylarıyla tanımı turizmin ekonomi içinde yer alan önemi ve katkısı ana hatlarıyla açıklanmış sonraki bölümde ise bu iki kavramın birbirleriyle olan ilişkisi ve Firmaların 6 yıllık verileri;

Nakit Dönüşüm Sürelerinin Stok Devir Hızları, Alacak Devir Hızları incelenerek ele alınmıştır.

Bu çalışmamda bana bilgi, tecrübe ve yönlendirmeleriyle yardımcı olan, birlikte çalışmaktan oldukça keyif aldığım, proje danışmanım Doç. Dr. Batuhan GÜVEMLİ’ ye;

Çalışmalarım sırasında fikirleriyle bana yardımcı olan, beni motive eden çalışma arkadaşlarım, tüm dostlarıma ve her zaman olduğu gibi büyük desteğini gördüğüm aileme; Sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

(6)

İÇİNDEKİLER

ÖZET ………..……….……….….………..I ABSTRACT ………...II ÖN SÖZ ………...………….III İÇİNDEKİLER …..…..………...………IV TABLOLAR LİSTESİ ………..………..VI KISALTMALAR LİSTESİ ………..……….VII

1.GİRİŞ ………...1

2. ÇALIŞMANIN AMACI, KAPSAMI VE YÖNTEMİ ...………...2

3. TURİZM VE EKONOMİ ..………..…………...……….…3

3.1. Turizmin Ekonomi İçindeki Yeri ve Önemi ……..…………...….……...3

3.2. Turizm İşletmelerinin Finansmanında İMKB’nin Rolü …………...…….5

4. NAKİT DÖNÜŞÜM SÜRESİ VE İLGİLİ HESAPLAMALAR ……….…6

4.1. Nakit Dönüşüm Süresi Kavramı ...………..…………..…………6

4.2. İşletme Sermayesi Kavramı ……..………..………..7

4.3. Net – Brüt Çalışma Sermayesi ………..……..………..7

4.3. Etkinlik Süresinin Hesaplanması …....………...…………...…..10

4.4. Nakit Dönüşüm Süresinin Hesaplanması ....……...……….…………11

4.5. Stok Devir Hızının Hesaplanması ...……….…...……….……….12

4.6. Alacak Devir Hızının Hesaplanması ...………..…..12

4.7. Ticari Borç Devir Hızının Hesaplanması ..……....…...…...13

5. TÜRKİYE’DEKİ TURİZM ŞİRKETLERİNİN 6 YILLIK NAKİT DÖNÜŞÜM SÜRELERİNİN ANALİZİ ..………..…14

6. ANALİZ YAPILAN ŞİRKETLERİN ADS, SDS, TBDS, NDS ORTALAMALARINA İLİŞKİN YORUMLAR …...………...…………18

(7)

7. ANALİZ YAPILAN ŞİRKETLERİN GRAFİKLERLE DESTEKLENMİŞ

YORUMLARI …………...………..…….…………..………...……21

8. SDS, ADS, TBDH, NDS KAVRAMLARI VE YORUMLANMASI ...…………28

8.1. Stok Devir Hızı ve Stok Devir Süresi ile İlgili Yorumlamalar ..…...….28

8.2. Alacak Devir Hızı ve Alacakların Ortalama Tahsil Süresi ile İlgili Yorumlamalar .………..………...………..28

8.3. Ticari Borç Devir Hızı ve Ticari Borç Devir Süresi ile İlgili Yorumlamalar ...………29

9. NAKİT DÖNÜŞÜM SÜRELERİNİN KÂRA OLAN ETKİLERİ ...…30

SONUÇ ………..………...43

(8)

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1. Nakit Dönüşüm Süresi Döngüsü Tablo 2. Faaliyet Döngüsü Diyagramı

Tablo 3. Türkiye’deki Turizm Şirketlerinin 6 Yıllık Analizi

Tablo 4. Türkiye’deki Turizm Şirketlerinin ADS, SDS, TBDS, NDS Ortalamaları Tablo 5. ADS, SDS, TBDS, NDS Ortalamalarının Grafik Dağılımı

Tablo 6. Altınyunus Çeşme Grafik Dağılımı Tablo 7. Avrasya Petrol Grafik Dağılımı Tablo 8. Kuştur Kuşadası Grafik Dağılımı Tablo 9. Marmaris Altınyunus Grafik Dağılımı Tablo 10. Martı Otel Grafik Dağılımı

Tablo 11. Mepet Metro Grafik Dağılımı Tablo 12. Merit Turizm Grafik Dağılımı Tablo 13. Metemtur Otelcilik

Tablo 14. Net Turizm Grafik Dağılım Tablo 15. Ütopya Turizm Grafik Dağılım

(9)

KISALTMALAR LİSTESİ

CCC : Cash Conversion Cycle BİST : Borsa İstanbul

İMKB : İstanbul Menkul Kıymetler Borsası

KAP : Kamuyu Aydınlatma Platformu GSMH : Gayri Safi Milli Hasıla

NDS : Nakit Dönüşüm Süresi ADS : Alacak Devir Süresi SDH : Stok Devir Hızı TBDH : Ticari Borç Devir Hızı

AYCES : Altın Yunus Çeşme Turistik Tesisleri A.Ş. AVTUR : Avrasya Petrol ve Turistik Tesisler Yatırım A.Ş. KSTUR : Kuştur Kuşadası Turizm Endüstri A.Ş.

MAALT : Marmaris Altın Yunus Turistik Tesisler A.Ş. MARTI : Martı Otel İşletmeleri A.Ş.

MERİT : Merit Turizm Yatırım ve İşletme A.Ş.

METUR : Metemtur Otelcilik ve Turizm İşletmeleri A.Ş. NTTUR : Net Turizm Ticaret ve San. A.Ş.

MEPET : Mepet Metro Turizm A.Ş.

(10)

1. GİRİŞ

Ulusal ve uluslararası piyasalarda faaliyet gösteren işletmeler, son dönemde ortaya çıkan küresel mali ve kültürel krizle beraber önemli risk ve tehditlerle karşı karşıya kalmaktadır. Global mali sektör ve reel sektörü etkileyen kriz ortamında, işletme faaliyetlerinin sorunsuz devam edebilmesi büyük önem taşımaktadır. Şirketlerin faaliyetlerini sağlıklı bir şekilde devam ettirmeleri ve finansal güçlerini koruyabilmeleri açısından finansman kararları büyük önem taşımaktadır.

Şirketlerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için ihtiyaç duyacakları kaynakları zamanında ve en uygun maliyetle temin etmeleri gerekmektedir. Ulusal ve uluslararası finansal piyasalarda bulunan çeşitli finansman kaynakları içinden şirketlerin varlık, vade, karlılık ve risk yapılarına uygun olanı seçmenin yanı sıra elde etme maliyetlerinin de uygunluğunun göz önünde bulundurulması önem taşımaktadır.

Mali analiz, bir firmanın mali durumunu, faaliyet sonuçlarını ve finansal yönden gelişmesini saptamak ve firma ile ilgili geleceğe dönük tahminde bulunabilmek için, mali tablolarda yer alan kalemler arasındaki ilişkileri ve bunların zaman içerisinde göstermiş oldukları eğilimlerin incelenmesi sürecidir. Genellikle temel mali tablolardan elde edilen verilere dayanılarak yapılan mali analizden elde edilen verilerin kullanıcıları işletme içi ve işletme dışı olmak üzere iki grupta toplanır. İşletme içinde, yöneticiler başta olmak üzere, çalışanlar ve işletmede pay sahibi olanlar; firmanın faaliyetlerindeki etkinlik ve başarı derecesini ölçmede, belirlenen hedeflerine ulaşıp ulaşmadığını saptamada, planların hazırlanmasında, izlenecek politikalar konusunda, firma faaliyetlerinin her evresinde doğru ve düzeltici kararlar almada mali analiz sonuçlarından yararlanır.

İşletme dışında devlet, mevcut ve potansiyel yatırımcılar, tedarikçiler, kredi kuruluşları veya alacaklılar, firmanın varlıklarını tehlikeye düşürmeden, yükümlülüklerini yerine getirme gücü olup olmadığını belirlemede, firmanın finansman yapısının içerdiği risk derecesini belirlemede, faaliyetlerini kontrol ve değerlendirmede mali tablo analizinden yaralanırlar.

(11)

2. ÇALIŞMANIN AMACI, KAPSAMI VE YÖNTEMİ

Çalışmanın amacı, BIST faaliyet gösteren şirketler üzerinde nakit dönüşüm süresi analizi yaparak, şirketlere nakit yönetimi konusunda faydalı olabilecek NDS’nin (Cash Conversion Cycle - CCC) kullanımına yardımcı olmaktır.

Buradan ulaşılan sonuçlar ile şirketlerin finansman sorunlarının aşılması ve nakit yönetimi konusundaki eksikliklerin giderilmesine katkı sağlanabilecektir. Çalışmanın kapsamını, 2010-2015 yılları arasında BIST-50 Endeksi’nde devamlı olarak faaliyet gösteren ve sağlıklı olarak verisine ulaşılabilen 10 şirket ve bu şirketlere ait mali tablolardan elde edilen veriler oluşturmaktadır.

Analiz kapsamında kullanılan veriler, Borsa İstanbul “BIST” ve Kamuyu Aydınlatma Platformu “KAP” web sitelerinden elde edilmiştir. Şirketlerin mali tablolarından elde edilen veriler Excel programı aracılığıyla hesaplanmıştır. Çalışmanın yöntemi olarak ise oran analizi yöntemi kullanılmıştır. Endekste faaliyet gösteren şirketlere ait 2010–2015 yılları arasındaki gelir tablosu ve bilançolar incelenmiş, bu bağlamda ilk olarak alacak devir hızı, stok devir hızı ve kısa vadeli borç devir hızları hesaplanmıştır. Bu hesaplamalar sonucu ortaya çıkan veriler yıllık gün sayısı (365) ile ilişkilendirilerek alacakların ortalama tahsil süresi ve stokların ortalama tüketim süresi toplanıp, kısa vadeli borçları ödeme süresi çıkarılmak suretiyle nakit dönüşüm süreleri hesaplanmıştır.

Bu çalışmanın amacı, Türkiye'deki turizm şirketlerinin nakit dönüşüm sürelerinin altı yıllık periyodu ele alınarak verimliliği derinden etkileyen kritik alanları tespit etmektir.

(12)

3. TURİZM VE EKONOMİ

Ekonomi genellikle herkesin istediğini karşılayacak miktarda kaynağın olmadığı durumu belirten kıtlık kavramından hareketle tanımlanmaktadır. Ekonomi, insanların isteklerini karşılayan kıt kaynaklar arasında yaptıkları seçimleri anlamaya çalışan bir bilimdir.

Yani ekonomi bilimi insan ihtiyaçlarının son derece çeşitli olması, buna karşın bu ihtiyaçları karşılayabilecek kaynakların sınırlı olması ve bireylerin ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için alternatifler arasında seçim yapma zorunluluğunu inceleyen bilimdir diyebiliriz.

Turizmin temel ekonomik önemi, bir ülke ya da yöreye gelen turistlerce yapılan harcamalardır. Turizmin ulusal ya da uluslararası olsun asıl ekonomik önemi; turistlerin varış yerinde yaptıkları harcamalar yoluyla, ülkeye ve yerel halka ekonomik katkı sağlamalarıdır.

Her yıl turizm akımları yoluyla gelişmiş ekonomilerden diğer ekonomilere büyük miktarlarda değer aktarımı yapılmaktadır.

3.1. Turizmin Ekonomi İçindeki Yeri ve Önemi

Turizm dünya ölçeğinde pek çok ülke ekonomisi üzerine önemli katkılar sağlayan bir faaliyet alanıdır. Turizm faaliyeti özellikle gelişmekte olan ülkeler açısından, ihtiyaç duyulan dövizi sağlayan, istihdam olanaklarını artıran ve refah düzeyi yüksek bir yaşam tarzını söz konusu ülke insanlarına kazandıran bir özellik arz etmektedir.

Turizm bir hizmet sektörüdür. Bu sektör tarafından üretilen mal ve hizmetlerin, üretildikleri yerde ve eş zamanlı olarak tüketilmeleri zorunludur. Ayrıca bu mal ve hizmetlerin satılması, ilgili ülkenin bir bakıma ihracat yapması anlamına gelmektedir. Turistik mal ve hizmetlerin üretildikleri yerlere giderek söz konusu turistik mal veya hizmeti satın alırlar. Bu şekilde o mal ve hizmeti üreten işletmeler

(13)

veya ülkeler, yurtdışına herhangi bir mal veya hizmeti göndermeksizin, döviz geliri elde etmektedirler.1

Gelişmekte olan birçok ülke açısından turizmin çekici yönlerinden belki de en önemlisi, sağladığı ekonomik faydaları daha kısa sürede gösterebilmesidir. Fakat bir turizm yatırımının getiri sağlamadan önceki hazırlık dönemi, diğer sektörlerdeki yatırımlara oranla daha uzundur. Turizm, başarılı bir tanıtım kampanyasından kısa bir süre sonra gelişmekte olan ülkelerin şiddetle gereksinim duyduğu döviz girdisini sağlayabilen, gelir ve istihdam artışı yaratabilen bir sektördür. Özellikle gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınmalarını gerçekleştirmede karşılaştıkları en büyük sorun olan döviz darboğazının aşılmasında, turizm sayesinde elde edilen dövizler bir çıkış yolu olabilmektedir. Ayrıca turizm harcamaları ve turizm amaçlı yatırımlar da, çoğaltan etkisiyle orantılı olarak ekonomiye bir canlılık kazandırmaktadır.2

Turizm, sosyal ve kültürel boyutlarının yanında, en fazla ekonomik yönüyle ele alınan toplumsal bir faaliyettir. Ülke ekonomilerinin karşılaştığı ulusal ve uluslararası ekonomik sorunların çözümünde ve darboğazların aşılmasında turizm, dinamik ve ekonomik özelliği ile adeta bir çıkış noktasını oluşturmaktadır. Turizmin ekonomik sonuçları genel olarak makro düzeyde ele alındığında, iki temel alanda ülke ekonomisini etkilediği görülmektedir. Bunlardan birincisi parasal nitelikli olarak tanımlanan etkilerdir. Bu tip etkiler; turistlerin yapmış oldukları tüketim harcamalarının ekonomi içerisinde yarattığı parasal etkilerdir. Turistik harcamaların meydana getirdiği diğer bir etki de; reel nitelikli olarak bilinen, ekonomideki üretim ve istihdam artışı şeklinde ortaya çıkan etkilerdir. Turizmin ekonomi içindeki yerini gösteren en önemli göstergeler, turizm döviz gelirlerinin ihracat gelirleri, Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) ve ödemeler dengesi içindeki payıdır.

Turizmin ekonomik etkileri Türkiye açısından değerlendirildiğinde; milli gelire olan katkısının yanında sağladığı döviz gelirleri ile ödemeler dengesi açığının kapanmasında önemli rol oynayan, geniş kitlelere iş imkanı sağlayarak işsizliğin azaltılmasına katkıda bulunan bir sektör konumuna geldiği görülmektedir.

1_{Erdinç Tutar, “Turizm Sektöründe Yabancı Sermaye Yatırımlarının Gelişimi”, Türkiye} Kalkınma Bankası, Turizm Yıllığı, Ankara 1990, s. 89.

2_{Erdinç Tutar-Filiz Tutar, ‘’Turizm Sektörünün Ekonomiye Katkıları Açısından Türkiye’nin}

(14)

Özetle;

• Turizm ağır rekabet koşulları altında çalışan bir sektör olduğu için piyasanın geleceğini iyi tahmin etmek gerekmektedir.

• Yatırımların kalitesi, miktarı ve yeri konusunda doğru kararlar alabilmek için turistik talebin tahmin edilmesi zorunludur.

• Bir turizm gelişme planının hazırlanabilmesi, özellikle turistik talep tahminlerine dayanacağı açık bir gerçektir.

• Yönetim organlarının bütçe yapma ve karar alma imkanı, güvenilir verilere dayanan tahminler sayesinde kolaylaşmaktadır.

3.2. Turizm İşletmelerinin Finansmanında İMKB’nin Rolü

Sermaye piyasalarının reel kesimin gelişmesine ve ekonomik büyümeye oldukça fazla katkıları bulunmaktadır. Ekonomik sistemlerde, kalkınmaya dönük olarak sermaye birikimini sağlamak hep önemli bir sorun olagelmiş ve bu sorun sermaye piyasaları mantığı içinde çözümlenebilmiştir. Bu nedenle, günümüzde finansal sistemin vazgeçilmez parçası olan ve tam anlamıyla bir “endüstri” haline gelen sermaye piyasalarının;3_{(1) birincil piyasalarda halka açılma ve sermaye}

artırımı yoluyla ekonomiye ve işletmelere gerekli fonu sağlamak, (2) ikincil piyasalar (borsalar –İMKB- ve teşkilatlanmış piyasalar) vasıtasıyla likiditeyi sağlamak ve (3) yatırım danışmanlığı, portföy yöneticiliği gibi finansal destek hizmetlerini geliştirmek gibi üç temel misyonu bulunmaktadır.4

3_{K. Batu Tunay, “Türkiye’de Finansal Sistemin Yapısı ve İşleyişi: Genel Çerçeve, Finans}

Sisteminde Yeni Yönelimler”, İstanbul 2001, s. 88.

4_{Caner Ertuna-N. Oğuzhan Altay, “Günümüz Dünya Finans Piyasalarındaki Temel}

(15)

4. NAKİT DÖNÜŞÜM SÜRESİ VE İLGİLİ HESAPLAMALAR

4.1. Nakit Dönüşüm Süresi (NDS) Kavramı

Nakit dönüşüm süresi, işletmenin tedarikçilerine borçlarını ödemeye başladığı gün ile alacaklarını müşterilerinden tahsil etmeye başladığı gün arasındaki süre olarak ifade edilmektedir. Nakit dönüşüm süresi, aşağıdaki denkleme bağlı olarak şu şekilde de tanımlanmaktadır: alacakların tahsilât süresi ile stokları elde tutma süresinin toplamından borçların ödeme süresinin çıkartılmasına eşittir.5

Nakit dönüşüm süresi ne kadar az ise işletmenin likiditesi o kadar yüksektir denilebilir. NDS’nin negatif olması da mümkündür. Bu durum, işletmenin tedarikçilerine borçlarını ödeme süresinin müşterilerinden alacaklarını tahsil etme süresi ile stokları elde tutma süresinin toplamından daha fazla olduğunu göstermektedir. Diğer bir ifadeyle, negatif NDS, işletmenin tedarikçilerine borçlarını ödemeden kaç gün önce satışlardan nakit tahsil ettiğini gösterir.6

NDS’nin negatif olma durumu daha çok ticaret sektöründe görülmektedir. Ticaret sektöründe üretim sektörüne göre özellikle stok elde tutma süresi ve alacaklarını tahsil etme süresi daha kısadır. Özellikle, ticaret sektörünün müşterilerine satışları ya peşin ya da kısa vadeli yapma olanağına sahiptir. Nakit dönüşüm süresinin artması, işletmenin daha fazla finansmana ihtiyaç duyduğunu göstermekte olup erken uyarı ölçüsü olarak da görülür.7

Nihai hedef, NDS’ni mümkün olduğu kadar küçültmek olduğuna göre, NDS denklemine bağlı olarak bunu üç şekilde gerçekleştirmek mümkündür: stokları elde tutma süresini düşürmek, alacakları müşterilerden daha hızlı tahsil etmek ve borçları daha yavaş ödemek. İşletmenin üretimde kesintiye yaşamadan maksimum kapasite ile faaliyet göstermesi, yükümlülüklerini yerine getirememe (likidite) riskini azaltması, kredi değerliliğini arttırması, beklenmedik zamanlarda finansal yönden zor

5_{Zvi Bodie-Robert C. Merton, “Finance, International Edition”, Prentice-Hall, New Jersey}

2000, s. 89.

6_{Paul D. Hutchison-Martin Theodore Farris II-Susan B. Anders, “Cash-to-cash analysis and}

management”, The CPA Journal, Vol: 77 No: 8, 2007, s. 42-47.

7_{Saliha Başak Erdinç, “Konaklama İşletmelerinde İşletme Sermayesi Yönetiminin}

(16)

durumlara düşmemesi ve faaliyetini verimli olarak sürdürebilmesi açılarından çalışma sermayesi yönetimi oldukça önemlidir.8

Nakit dönüşüm süresi

(Cash Conversion Cycle – CCC)

Şekil 1: Nakit Dönüşüm Döngüsü Diyagramı

4.2. İşletme Sermayesi Kavramı

İşletme sermayesi; işletmenin üretimine devam edebilmesi için gerekli likit ve likide yakın sermayedir. Genelde kısa vadeli borçlarını ödeyebilme gücü olarak da bilinir. İşletmeler işletme sermayesinin yönetimini kaybetmeleri durumunda uzun vadede iyi plan yapmış bile olsalar kısa vadede likidite sıkıntısı çekeceklerdir.

İşletme sermayesi yönetiminin amacı işletme karını maksimize etmektir. Bu maksimizasyonu sağlarken de işletmenin tam kapasite ile çalışmasını, faaliyetlerin kesintisiz devam etmesini, işletmenin iş hacminin genişlemesini, kredi değerliliğinin artması ve tüm bunların verimli bir şekilde gerçekleşmesi amacı güdülür.

8_{Dr. Öztin Akgüç, Finansal Yönetim. Avcıol Basım Yayın, İstanbul 2013, s. 205.} Alacak Hesap (Accounts Receivables) Stok (Inventory) Nakit (Cash) Borç Hesap (Accounts Payable)

(17)

4.3. Net – Brüt Çalışma Sermayesi

İşletme sermayesi temelde brüt ve net işletme sermayesi olarak ikiye ayrılır. Bir işletmenin dönen varlıklar toplamı, brüt çalışma sermayesini verir. Dönen varlıklardan kısa vadeli borçların düşülmesiyle elde edilen sermayeye ise net çalışma

sermayesi adı verilmektedir.9

Zaman faktörü esas alındığında ise çalışma sermayesi; mevsimlik ve sürekli olarak iki grupta incelenebilir. Eğer işletme faaliyetlerinde mevsimlik dalgalanmalar söz konusu ise çalışma sermayesi geçici bir özellik taşıdığından, kısa vadeli kaynaklarla finanse edilmelidir. Ancak sürekli çalışma sermayesinin uzun vadeli kaynaklarla finanse edilmesinin daha faydalı olabileceği söylenebilir.10

Çalışma sermayesinin; işletme kârlılığı, likidite gücü, yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve kredi notu gibi unsurlarla doğrudan ilişkili olduğu bilinmektedir. Bu nedenle çalışma sermayesi yatırımları konusunda alınacak kararlar işletmeler açısından büyük önem taşımaktadır. İşletmelerin çalışma sermayesinin kısa vadeli borçlara göre daha yüksek miktarda gerçekleşmesi, yatırımlardan sağlanabilecek getiri düzeyinin daha az gerçekleşmesine neden olurken, kısa vadeli borçlara göre daha az çalışma sermayesi bulundurulması ise günlük faaliyetlerin aksamasına ve dolayısıyla faaliyetlerin sürekliliğinin sağlanamamasına neden olabilmektedir. 11

İşletmelerde etkin bir çalışma sermayesi yönetimi için, kısa vadeli yükümlülüklerin yerine getirilememesiyle meydana gelebilecek risklerin önüne geçilmesi ve aynı zamanda dönen varlıklara gereğinden fazla yatırım yapılmaması ile düşük kârlılığın önüne geçilmesi gereklidir. Bu nedenle dönen varlıklar ile kısa vadeli borçların uygun bir şekilde planlanması, dengelenmesi ve kontrol edilmesi önemli bir husustur. Etkin bir çalışma sermayesi yönetimi ile likidite sıkıntısı çekmeden, düşük finansal risk ve yüksek kârlar elde edilerek firma değerine maksimum katkı verilebilir.

9_{Öcal Usta, İşletme Finansı ve Finansal Yönetim, Anadolu Matbaası, İzmir 1995, s. 128.} 10_{Ali Ceylan-Turan Korkmaz, İşletmelerde Finansal Yönetim, Ekin Yayınevi, Bursa 2012, s.}

289.

11_{Erdinç Karadeniz-Mehmet Beyazgül, “Halka Açık Turizm Şirketlerinin Nakit Dönüşüm}

Sürelerinin Analizi: Türkiye ve Bazı Avrupa Ülkeleri Karşılaştırması” Anatolia Turizm Araştırmaları

(18)

Dönen varlıklar, kısa vadede (bir yıl içinde) paraya dönüşme veya tüketilme özelliği bulunan varlıklardır. Dönen varlık yatırımı kısa vadelidir ve faaliyet dönemi içerisinde nakit ile başlayan süreç yine nakit ile sona ermektedir. İşletmenin faaliyet alanına göre nakit hammaddeye, hammadde işlenerek yarı mamul ve mamule, mamullerin kredili satılması ile alacaklara, alacakların tahsil edilmesiyle tekrar nakde dönüşmektedir. Turizm sektöründe özellikle konaklama işletmelerinde diğer sektörlerdeki işletmelerden farklı olarak öncelikle satış gerçekleşmektedir, daha sonra turistik tüketicinin konaklama işletmesine gelmesiyle birlikte hizmet üretimi gerçekleşmektedir. Tahsilât ise gelen müşteri, bir acente aracılığıyla gelmemiş ise müşterinin konaklama tesisinden ayrılışı sırasında, müşteri bir acente aracılığı ile gelmişse acentenin söz konusu konaklama işletmesiyle anlaşmasına bağlı olarak peşin, vadeli ya da bir kısmı peşin bir kısmı vadeli olarak gerçekleşebilmektedir.

Faaliyet döngüsünün zaman açısından uzunluğunun ölçülmesi ile etkinlik süresi (faaliyet çemberi) veya etkinlik oranı elde edilmektedir. Şekil 2’de faaliyet döngüsü, mal satın alımından başlanıp alacakların tahsili ile son bulan süreyi göstermektedir. 12

(19)

Şekil 2: Faaliyet Döngüsü Diyagramı

4.4. Etkinlik Süresinin Hesaplanması

Stokta geçen süre (stok dönüşüm süresi) ile ticari alacakların devir süresinin toplamı, faaliyet döngüsünün tamamlandığı süredir. Bu süre işletmenin etkinlik süresi olarak da adlandırılır. Etkinlik süresi bir işletmenin dışarıdan yabancı kaynak veya öz kaynak yaratmadan nakde ihtiyaç içinde bulunacağı süreyi göstermektedir. Bu süre ne kadar kısa olursa, etkinlik o kadar artacaktır. Bu sürecin kısalığı stok ve alacak yönetimindeki başarıya, sonuç olarak stok ve alacak devir hızının yüksek olmasına bağlıdır. Etkinlik süresinin hesaplanması aşağıdaki gibidir;

“Etkinlik Süresi = Stok Devir Süresi + Alacakların Devir Süresi”

Çalışma sermayesi yönetiminin etkinliği nakit dönüşüm süresi ile ölçülebilmektedir. Nakit dönüşüm süresi, nakit ödemesi ve nakit tahsilatı arasındaki zaman dilimini yansıtır. Söz konusu zaman diliminin olabildiğince kısa olması finansal performans açısından önemlidir. Çünkü işletmelerde nakit dönüşüm süresinin uzun olması kârlılığı düşüren bir sorun olarak kabul edilmektedir.

NAKİT DÖNGÜSÜ SATICILARA ÖDEME SÜRESİ

FAALİYET DÖNGÜSÜ

STOK DEĞİŞİM SÜRESİ ALACAKLARIN TAHSİL SÜRESİ

MAL SATIN ALIMI _{MAL SATIŞI} ALACAKLARIN TAHSİLİ

MAL BEDELİ ÖDEMESİ

(20)

4.5.

Nakit Dönüşüm Süresinin Hesaplanması

Nakit dönüşüm süresi, stokların, alacakların ve borçların sürelerine bağlıdır ve stok devir süresi ve alacakların devir süresinin uzamasıyla birlikte artış göstermektedir. Bunun oluşmasındaki temel varsayım, satıcılara ödeme süresinin de-ğişmemesidir. Diğer yandan stok devir süresi ve alacakların devir süresinin sabit kalması ve satıcılara ödeme süresinin kısalması da nakit dönüşüm süresini arttırmaktadır. Nakit dönüşüm süresinin artması işletmenin finansman ihtiyacını arttırırken, erken uyarı ölçüsü olarak da görülür. Nakit dönüşüm süresinin uzun olması, işletmenin stok devrinde veya alacak tahsilâtında sorun yaşadığının göstergesi olabilir. Satıcılara ödeme süresinin uzaması ile bu sorunlar maskelenmiş olabilir.13

Nakit dönüşüm süresi, ilave bir yabancı kaynak yaratıldığı durumda işletmenin nakde ihtiyaç duyacağı süreyi göstermektedir. Bu süre; stokta geçen süre ile ticari alacakların tahsilinde geçen sürelerin toplamından, ticari borçların ödenme süresinin çıkarılmasıyla bulunur. Nakit dönüşüm süresinin hesaplanma şekli aşağıda gösterilmektedir; 14

“Nakit Dönüşüm Süresi = (Stok Devir Süresi + Alacakların Devir Süresi) -Ticari Borç Ödeme Süresi”

İşletmeler nakit dönüşüm süresini belirlerken iki durumla karşılaşabilir. Bunlar, pozitif nakit dönüşüm süresi ve negatif nakit dönüşüm süresidir. Pozitif nakit dönüşüm süresinde işletme, teminatlı-teminatsız kısa vadeli fon kaynaklarını kullanmak suretiyle nakit sürecini destekler. Negatif nakit dönüşüm süresinde ise, işletmenin borç ödeme süresi faaliyet süresinden daha uzundur. Üretim işletmelerinde normal şartlarda negatif nakit dönüşüm süresi gerçekleşmez, buna karşılık ticaret işletmelerinde negatif nakit dönüşüm süresiyle karşılaşılabilmektedir.

13_{Şakir Sakarya, “Nakit Yönetiminde Nakit Dönüş Süresi Analizinin Kullanılması:}

İMKB’deki KOBİ’ler Üzerinde Ampirik Bir Çalışma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve

İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2008, s. 227-248.

14_{Tülay Yücel-Gülüzar Kurt, “Nakit Dönüş Süresi, Nakit Yönetimi ve Kârlılık: İMKB}

(21)

Negatif NDS’nin oluşması, işletmenin çalışma sermayesine ihtiyaç duyduğunu, ancak tedarikçileri tarafından finanse edildiğini göstermektedir. Çalışma sermayesi yatırımlarını en uygun düzeyde tutarak nakit dönüşüm süresini azaltabilen işletmeler kur, likidite ve faiz risklerini azaltarak kârlılığı ve firma değerini arttırabilmektedirler.

4.6. Stok Devir Hızının Hesaplanması

Nakit dönüşüm süresinin hesaplanabilmesi için stok devir süresi, alacakların devir süresi ve ticari borç ödeme süresi bileşenlerinin hesaplanması gerekmektedir. Bu bileşenlerden stok devir süresinin hesaplanabilmesi için stok devir hızının bilinmesi gerekmektedir. Stok devir hızı, stokların bir dönemde kaç defa yenilendiğini gösterir. Stok devir hızı aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır;

“Stok Devir Hızı = Satışların Maliyeti /Stok Miktarı”

Stok devir hızı hesaplanan işletmenin stoklarının kaç günde bir devrettiğini bulmak için stok devir süresi hesaplanır. Stokta geçen süre arttıkça stok tutma maliyetleri artacağı gibi işletmenin net çalışma sermayesi ihtiyacı artacaktır. Benzer şekilde alacakların tahsil süresinin artması da net çalışma sermayesi ihtiyacını arttıracaktır. Stok devir süresi (stokta geçen süre), aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır;

“Stok Devir Süresi = 365 gün /Stok Devir Hızı”

4.7. Alacak Devir Hızının Hesaplaması

Alacakların devir süresinin hesaplanabilmesi için alacak devir hızının hesaplanması gerekmektedir. Alacak devir hızı, alacakların yılda kaç defa tahsil edildiğini gösterir. Alacak devir hızı aşağıdaki gibi hesaplanabilmektedir; 15

“Alacak Devir Hızı = Net Satışlar /Ticari Alacaklar”

15_{Ayşegül Ergül, Konaklama İşletmelerinde İşletme Sermayesi Yönetimi, (Dokuz Eylül}

Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir 2011, s. 39.

(22)

Alacak devir hızı hesaplanan işletmenin alacak devir süresi de hesaplanabilir. Alacakların devir süresi, işletmenin ticari alacaklarını ortalama kaç günde tahsil ettiğini gösterir. Alacakların devir süresinin yüksekliği satışlarda paralel bir artış ile birlikte gözlenebilir, yani satışlardaki bir artışın sonucu olabilir. Satışlarda önemli bir artış olmadan veya azalış olması durumunda, alacak tahsil süresinde artış gözlenmesi, müşterilerin ödeme gücünün zayıfladığını gösterir ve olumsuz olarak nitelendirilebilir. Alacakların devir süresi aşağıdaki gibi hesaplanabilmektedir; 16

“Alacakların Devir Süresi = 365 /Alacak Devir Hızı”

4.8. Ticari Borç Devir Hızının Hesaplanması

Ticari borç ödeme süresinin hesaplanabilmesi için ticari borç devir hızının hesaplanması gerekir. Ticari borç devir hızı ise ticari borçların bir yılda kaç defa ödendiğini göstermektedir. Ticari borç devir hızı aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır; 17

“Ticari Borç Devir Hızı = Satılan Malın Maliyeti /Kısa Vadeli Ticari Borçlar“

Ticari borçlarını yılda kaç defa ödediği hesaplanan işletmenin ticari borç devir süresi de hesaplanabilir. Ticari borç devir süresi kredili alımlardan doğan işletmenin ticari borçlarını ne kadar sürede ödediğini göstermektedir. Ticari borç ödeme süresi aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır; 18

“Ticari Borç Devir Süresi = 365 /Ticari Borç Devir Hızı“

16_{Melek Akgün, İşletmelerde Etkinlik ve Nakit Çevirme Süresi Analizi, (Maltepe}

Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Bölümü Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Makale), İstanbul 2001, s. 2.

17_{Muharrem Özdemir, Finansal Yönetim, Türkmen Kitabevi, İstanbul 1999, s. 67.} 18_{Ahmet Aksoy, İşletme Sermayesi Yönetimi, Gazi Büro Kitabevi, Ankara 1993, s. 143.}

(23)

5. TÜRKİYE’DEKİ TURİZM ŞİRKETLERİNİN 6 YILLIK

NAKİT DÖNÜŞÜM SÜRELERİNİN ANALİZİ

(24)

(25)

Şekil 3’deki tablo incelendiğinde en düşük alacak devir süresi ortalamasının 11,32 günle Marmaris Altıyunus Turistik Tesisleri A.Ş’ye (MAALT) ait olduğu belirlenmiştir. Buna karşın alacak devir süresi ortalamada en yüksek olan şirket ise 161,72 günle Martı Otel İşletmeleri A.Ş. (MARTI) olduğu belirlenmiştir.

Bir işletmede stoklarını bir yılda kaç günde satışa dönüştürdüğünü ölçen stok devir süresi açısından bakıldığında en kısa stok devir süresine 2.39 günle Avrasya Petrol ve Turizm A.Ş.’ye (AVTUR) ait olduğu saptanmıştır.

Stok devir süresinin ortalamada en yüksek çıktığı şirketin ise 351,56 günle yine Metemtur Otelcilik ve Turizm İşletmeleri A.Ş. (METUR) olduğu saptanmıştır.

Ticari borç devir süresi ortalamasının en yüksek olduğu şirket 195,84 günle Martı Otel İşletmeleri A.Ş. (MARTI). ’dir Ticari borç devir süresi ortalamasının en düşük olduğu şirket 25,78 günle Kuştur Kuşadası Turizm Endüstri A.Ş’ dir (KSTUR).

Yine Tablo 1 incelendiğinde en düşük nakit dönüşüm süresi ortalamasına -19,43 günle A.Ş.’nin sahip olduğu belirlenmiştir.

Diğer bir ifadeyle söz konusu şirket stoklarını satışa dönüştürdükten ve alacaklarını tahsil ettikten sonra (etkinlik süresi), ticari borçlarını ödeyene kadar 19,43 gün boyunca söz konusu nakdi kullanma imkanına kavuşabilmekte ve işletme sermayesi ihtiyacı azalmaktadır. Buna karşın en yüksek nakit dönüşüm süresine sahip turizm şirketinin ise ortalama 328,98 günle Metemtur Otelcilik ve Turizm İşletmeleri A.Ş. (METUR) olduğu belirlenmiştir.

Diğer bir ifadeyle söz konusu şirket ticari borçlarını ödedikten sonra ortalama 329 gün sonra stoklarını ve alacaklarını nakde dönüştürebilmekte ve bu süre zarfında işletme sermayesi ihtiyacı da artmaktadır.

Genel olarak bakıldığında 2 turizm şirketinin (Marmaris Altınyunus) analiz süreci boyunca ortalamada negatif nakit dönüşüm süresine sahip oldukları ve bu bağlamda çalışma sermayesi ihtiyacı içinde olmadığı ve çalışma sermayesi ihtiyaçlarını ticari kredilerle karşıladıkları söylenebilir. Bu şirketlerden Altınyunus’un 2011 ve 2012 yılları dışında nakit dönüşüm süresinin negatif gerçekleştiği saptanmıştır. Marmaris’in ise 2013 yılı dışında nakit dönüşüm süresinin

(26)

negatif gerçekleştiği saptanmıştır. Özellikle söz konusu iki şirketin stok devir süreleri analize dahil şirketlere göre çok daha düşük gerçekleşmesinin, ticari kredi sağlayan şirketler tarafından da takip edildiği ve özellikle stok maddelerinin sağlanmasında ticari kredi imkanını bu iki şirkete sağladıkları ifade edilebilir.

Buna karşın 5 turizm şirketinin (Metemtur, Martı, Kuştur Kuşadası, Ütopya Turizm, Net Turizm) pozitif ve yüksek nakit dönüşüm sürelerine sahip olduklarını ve bu bağlamda söz konusu şirketlerin günlük faaliyetlerini devam ettirebilmek için çalışma sermayesine ihtiyacı olduklarını söylemek mümkündür. Söz konusu turizm şirketlerinin nakit dönüşüm süreleri 101-329 gün aralığında değişmektedir. Bu beş şirkete bakıldığında stok devir sürelerinin uzun olduğu diğer bir ifadeyle stoklarını satışa dönüştürmede sorunlarla karşılaştıkları bu bağlamda özellikle stok maddelerini sağladıkları işletmelerden ticari kredi imkânından yararlanamadıkları söylenebilir.

Analize dahil diğer turizm şirketleri Mepet Metro Petrol ve Tesisleri A.Ş’ nin etkinlik süresi 35,37 olduğu, Merit Turizm Yatırım ve İşletme A.Ş’nin etkinlik süresi ise 55,88 gün olduğu belirlenmiştir. Mepet Metro Petrol ve Tesisleri A.Ş’nin nakit dönüşüm süresi 5,14 gün iken Merit Turizm Yatırım ve İşletme A.Ş’ nin nakit dönüşüm süresi 11,24 gün olduğu belirlenmiştir.

(27)

6. ANALİZ YAPILAN ŞİRKETLERİN ADS, SDS, TBDS, NDS

ORTALAMALARINA İLİŞKİN YORUMLAMALAR

Şekil 2’deki tablo, diğer değişkenler açısından incelendiğinde analize dâhil İMKB turizm şirketleri içerinde alacaklarını en kısa sürede tahsil eden şirketin ortalama 11,32 günle Marmaris Altınyunus olduğu buna karşın alacaklarını en uzun sürede tahsil eden şirketin ise ortalama 161,72 günle Martı Otel olduğu belirlenmiştir. Stoklarını ise en kısa zamanda satışa dönüştüren turizm şirketinin ise 2,39 günle Avrasya Petro olduğu buna karşın stoklarını en zor satışa döndüren turizm şirketinin ise 173,06 günle Martı Otel İşletmeleri olduğu belirlenmiştir.

Aşağıda verilen Tablo 4’ de ise İMKB Turizm Şirketlerinin 2010-2015 yılları arasındaki ADS, SDS, TBDS ve NDS değerlerinin gelişimini daha iyi analiz etmek amacıyla şirketlerin yıl bazındaki değerlerinin ortalamaları yer almaktadır.

Turizm Şirketlerinin ADS, SDS, TBDS ve NDS Ortalamaları

ORT. 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ORT.

ADS 40,35 47,62 74,06 89,50 63,09 163,35 79,66 SDH 109,65 121,81 57,26 108,72 10,57 21,58 71,60 TBDH 41,57 40,84 116,32 108,46 54,75 67,02 71,49 NDS 108,43 128,59 15,00 89,76 18,91 117,91 79,77

(28)

Şekil 5: ADS SDS TBDS NDS Ortalamalarının Grafik Dağılımı

Şekil 4 ve Şekil 5 incelendiğinde İMKB Turizm şirketlerinin ortalama SDS’nin 2010, 2011 ve 2013 yıllarında 110 ile 122 günde gerçekleştiği 2012,2014 ve 2015 yıllarında ise 11 ile 57 günde gerçekleştiği görülmektedir.

Bu bağlamda İMKB Turizm Şirketlerinin stoklarını satışa ve paraya dönüştürme sürelerinin dalgalı bir seyir izlese de genel olarak uzama eğiliminde olduğunu söylemek mümkündür. İMKB Turizm sektörünün analiz sürecinde ortalama stok devir süresi 71,60 gün olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda Martı Otel, Metemtur, Net Turizm firmalarının ortalama stok devir sürelerinin İMKB sektör ortalamasından daha uzun olduğu saptanmıştır.

Bu sonuç söz konusu bu üç şirketin sektöre göre stok yönetiminde daha başarısız olduklarını göstermektedir. Buna karşın Altınyunus Çeşme, Avrasya Petrol, Kuştur Kuşadası, Marmaris Altınyunus, Mepet, Metro Petrol, Ütopya Turizm firmalarının sektör ortalamasından daha düşük stok devir süresine sahip oldukları diğer bir ifadeyle sektörün stoklarının tamamını satışlara dönüştürme süresinden

0,00 20,00 40,00 60,00 80,00 100,00 120,00 140,00 160,00 180,00 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ORT.

Turizm Şirketlerinin ADS, SDS, TBDS ve

NDS Ortalamaları

(29)

daha kısa sürede stoklarını satışa dönüştürebildiklerini söylemek mümkündür. Ticari Borç Ödeme Süresi açısından bakıldığında İMKB turizm sektöründe ortalama 71,49 günde ticari borçların tamamen ödendiği belirlenmiştir.

Ayrıca Martı Otel, Ütopya Turizm, Avrasya Petrol şirketlerinin İMKB turizm sektörünün ortalamasından daha uzun sürede ticari borçlarını ödediği belirlenmiştir. İMKB Turizm sektörünün ADS’nin ortalamasının 2015 yılında 100 günün üzerinde gerçekleştiği 2010 ve 2014 yıllarında ise 100 günün altında gerçekleştiği saptanmıştır. İMKB Turizm sektörünün ortalama alacak devir süresi 79,66 gün olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda Avrasya Petrol, Kuştur Kuşadası, Martı Otel ve Ütopya Turizm firmalarının ortalama alacak devir sürelerinin İMKB sektör ortalamasından daha uzun olduğu saptanmıştır.

Bu sonuç söz konusu bu dört şirketin sektöre göre alacak yönetiminde daha başarısız olduklarını göstermektedir. Genel olarak İMKB turizm sektörünün ortalama alacak devir süresinin yıllar itibariyle düşme eğiliminde olduğu görülmektedir. Nakit dönüşüm süresi açısından bakıldığında ise İMKB turizm sektörünün ortalama nakit dönüşüm süresi 79,77 gün olarak belirlenmiştir.

(30)

7. ANALİZ

YAPILAN

ŞİRKETLERİN

GRAFİKLE

DESTEKLENMİŞ YORUMLARI

Şekil 6: Altınyunus Çeşme Grafik Dağılımı

Altınyunus Çeşme Turistik Tesisleri firmasının; alacak devir süresinin en yüksek olduğu yıl 47,53 gün ile 2013 yılında görülmüştür. En düşük olduğu yıl 8,92 gün ile 2015 yılında görülmüştür. Stok Devir hızının en yüksek olduğu yıl 10,55 gün ile 2011 yılında görülürken en düşük olduğu yıl 7,11 gün ile 2015 yılı olmuştur. Ticari borç devir hızının en yüksek olduğu dönem 70,60 gün ile 2013 yılı olurken en düşük olduğu dönem 43,92 gün ile 2011 yılıdır. Bu sonuçlar doğrultusunda Nakit dönüşüm esasının en yüksek olduğu dönem 4,25 gün ile 2011 yılı olurken en düşük olduğu dönem -40,47 gün ile 2015 yılı olmuştur.

Şekil 7: Avrasya Petrol Grafik Dağılımı

-60,00 -40,00 -20,00 0,00 20,00 0 50 100 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ORT.

ALTINYUNUS ÇEŞME

ALTINYUNUS ÇEŞME TUR. ADS SDH TBDH NDS

-400 -200 0 200 400 600 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ORT.

AVRASYA PETROL

(31)

Avrasya Petrol ve Turistik Tesisler Yatırım firmasının alacak devir süresinin en yüksek olduğu yıl 467,95 gün ile 2015 yılında görülmüştür. En düşük olduğu yıl 1.92 gün ile 2011 yılında görülmüştür. Stok Devir hızının en yüksek olduğu yıl 7,73 gün ile 2013 yılında görülürken en düşük olduğu yıl 1,99 gün ile 2014 yılı olmuştur. Ticari borç devir hızının en yüksek olduğu dönem 434,52 gün ile 2013 yılı olurken en düşük olduğu dönem 12,68 gün ile 2014 yılıdır. Bu sonuçlar doğrultusunda Nakit dönüşüm esasının en yüksek olduğu dönem 414,07 gün ile 2015 yılı olurken en düşük olduğu dönem -225,13 gün ile 2013 yılı olmuştur.

Şekil 8: Kuştur Kuşadası Grafik Dağılımı

Kuştur Kuşadası Turizm Endüstri A.Ş firmasının alacak devir süresinin en yüksek olduğu yıl 730 gün ile 2015 yılında görülmüştür. En düşük olduğu yıl 6,42 gün ile 2012 yılında görülmüştür. Stok Devir hızının en yüksek olduğu yıl 31,88 gün ile 2012 yılında görülürken en düşük olduğu yıl 13,80 gün ile 2011 yılı olmuştur.

Ticari borç devir hızının en yüksek olduğu dönem 73,44 gün ile 2013 yılı olurken en düşük olduğu dönem 5,39 gün ile 2015 yılıdır. Bu sonuçlar doğrultusunda Nakit dönüşüm esasının en yüksek olduğu dönem 724,61 gün ile 2015 yılı olurken en düşük olduğu dönem -35,33 gün ile 2013 yılı olmuştur.

-200 0 200 400 600 800 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ORT.

KUŞTUR KUŞADASI

(32)

Şekil 9: Marmaris Altınyunus Grafik Dağılımı

Marmaris Altınyunus Turistik Tesisler A.Ş firmasının alacak devir süresinin en yüksek olduğu yıl 16,50 gün ile 2010 yılında görülmüştür. En düşük olduğu yıl 8,98 gün ile 2014 yılında görülmüştür. Stok Devir hızının en yüksek olduğu yıl 23,87 gün ile 2010 yılında görülürken en düşük olduğu yıl 1,42 gün ile 2013 yılı olmuştur. Ticari borç devir hızının en yüksek olduğu dönem 77,49 gün ile 2015 yılı olurken en düşük olduğu dönem 10,57 gün ile 2013 yılıdır. Bu sonuçlar doğrultusunda Nakit dönüşüm esasının en yüksek olduğu dönem 0,75 gün ile 2013 yılı olurken en düşük olduğu dönem -66,38 gün ile 2013 yılı olmuştur.

Şekil 10: Martı Otel Grafik Dağılımı

Martı Otel İşletmeleri A.Ş firmasının alacak devir süresinin en yüksek olduğu yıl 243,33 gün ile 2012 yılında görülmüştür. En düşük olduğu yıl 126,30 gün ile

-100,00 -50,00 0,00 50,00 0 50 100 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ORT.

MARMARİS ALTINYUNUS

MARMARİS ALTINYUNUS TUR. ADS SDH TBDH NDS

-200 0 200 400 600 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ORT.

MARTI OTEL

(33)

2013 yılında görülmüştür. Stok Devir hızının en yüksek olduğu yıl 276,52 gün ile 2012 yılında görülürken en düşük olduğu yıl 23,64 gün ile 2015 yılı olmuştur. Ticari borç devir hızının en yüksek olduğu dönem 467,95 gün ile 2012 yılı olurken en düşük olduğu dönem 68,74 gün ile 2011 yılıdır. Bu sonuçlar doğrultusunda Nakit dönüşüm esasının en yüksek olduğu dönem 440,32 gün ile 2011 yılı olurken en düşük olduğu dönem -54,21 gün ile 2015 yılı olmuştur.

Şekil 11: Mepet Metro Grafik Dağılımı

Mepet Metro Petrol firmasının alacak devir süresinin en yüksek olduğu yıl 38,88 gün ile 2015 yılında görülmüştür. En düşük olduğu yıl 21,97 gün ile 2013 yılında görülmüştür. Stok Devir hızının en yüksek olduğu yıl 8 gün ile 2014 yılında görülürken en düşük olduğu yıl 5,19 gün ile 2010 yılı olmuştur. Ticari borç devir hızının en yüksek olduğu dönem 47,04 gün ile 2013 yılı olurken en düşük olduğu dönem 20,39 gün ile 2015 yılıdır. Bu sonuçlar doğrultusunda Nakit dönüşüm esasının en yüksek olduğu dönem 24,93 gün ile 2015 yılı olurken en düşük olduğu dönem -18,05 gün ile 2013 yılı olmuştur.

-40 -20 0 20 40 60 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ORT.

MEPET METRO

(34)

Şekil 12: Merit Turizm Grafik Dağılımı

Merit Turizm Yatırım ve İşletme A.Ş firmasının alacak devir süresinin en yüksek olduğu yıl 232,48 gün ile 2013 yılında görülmüştür. En düşük olduğu yıl 39,29 gün ile 2015 yılında görülmüştür. Firmanın bünyesinde stok bulunmadığından dolayı stok devir hızı hesaplanamamaktadır. Ticari borç devir hızının en yüksek olduğu dönem 127,18 gün ile 2012 yılı olurken en düşük olduğu dönem 17,76 gün ile 2011 yılıdır. Bu sonuçlar doğrultusunda Nakit dönüşüm esasının en yüksek olduğu dönem 203,16 gün ile 2013 yılı olurken en düşük olduğu dönem -127,18 gün ile 2012 yılı olmuştur.

Şekil 13: Metemtur Turizm Grafik Dağılımı

Metemtur Otelcilik ve Turizm İşletmeleri A.Ş firmasının alacak devir süresinin en yüksek olduğu yıl 69,13 gün ile 2011 yılında görülmüştür. En düşük olduğu yıl 2014 yılında görülmektedir. Çünkü firmanın o yıl içerisinde satışı

-200 0 200 400 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ORT.

MERİT TURİZM

MERİT TURİZM YATIRIM VE İŞL. ADS SDH TBDH NDS

0 500 1000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 ORT.

METEMTUR OTELCİLİK

(35)

bulunmamaktadır. Stok devir hızının en yüksek yıl 912,50 gün 2013 yılında görülürken en düşük olduğu yıl yine 2014 yılında satışlarının olmamasından kaynaklanmaktadır.

Ticari borç devir hızının en yüksek olduğu dönem 140,38 gün ile 2013 yılı olurken en düşük olduğu dönem 2014 yılındadır. Bu sonuçlar doğrultusunda Nakit dönüşüm esasının en yüksek olduğu dönem 772,55 gün ile 2013 yılı olurken en düşük olduğu dönem satışın olmamasından olayı 2014 yılında görülmüştür.

Şekil 14: Net Turizm Grafik Dağılımı

Net Turizm Ticaret ve Sanayi A.Ş firmasının alacak devir süresinin en yüksek olduğu yıl 123,73 gün ile 2012 yılında görülmüştür. En düşük olduğu yıl 32,53 gün ile 2015 yılında görülmüştür. Stok Devir hızının en yüksek olduğu yıl 107,99 gün ile 2011 yılında görülürken en düşük olduğu yıl 14,25 gün ile 2015 yılı olmuştur. Ticari borç devir hızının en yüksek olduğu dönem 85,28 gün ile 2013 yılı olurken en düşük olduğu dönem 28,99 gün ile 2011 yılıdır. Bu sonuçlar doğrultusunda Nakit dönüşüm esasının en yüksek olduğu dönem 410,27 gün ile 2010 yılı olurken en düşük olduğu dönem -31,21 gün ile 2015 yılı olmuştur.

-100 0 100 200 300 400 500 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ORT.

NET TURİZM

(36)

Şekil 15: Utopya Turizm Grafik Dağılımı

Ütopya Turizm İnşaat İşl. Ticaret A.Ş firmasının alacak devir süresinin en yüksek olduğu yıl 163,68 gün ile 2015 yılında görülmüştür. En düşük olduğu yıl 109,28 gün ile 2011 yılında görülmüştür. Stok Devir hızının en yüksek olduğu yıl 120,06 gün ile 2011 yılında görülürken en düşük olduğu yıl 10,27 gün ile 2013 yılı olmuştur. Ticari borç devir hızının en yüksek olduğu dönem 116,24 gün ile 2012 yılı olurken en düşük olduğu dönem 79,69 gün ile 2013 yılıdır. Bu sonuçlar doğrultusunda Nakit dönüşüm esasının en yüksek olduğu dönem 132,43 gün ile 2010 yılı olurken en düşük olduğu dönem 50,94 gün ile 2014 yılı olmuştur.

0 50 100 150 200 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ORT.

UTUPYA TURİZM

(37)

8. SDS, ADS, TBDH, NDS KAVRAMLARI VE YORUMLANMASI

8.1. Stok Devir Hızı ve Stok Devir Süresi ile İlgili Yorumlamalar

Stok devir hızı, işletmedeki stokların yılda kaç kez satışa çevrildiğini diğer bir ifadeyle yenilendiğini göstermektedir. Stok devir hızının yükselmesi stokların kolay bir biçimde nakde dönüştüğünü gösterir. Aynı zamanda yüksek stok devir hızı işletmenin yüksek kar elde etmesine imkân vermekte ve belirli bir iş hacmine ulaşmak için finansman ihtiyacını azaltmaktadır.

Stok devir süresi şirketlerin veya sektörlerin sahip oldukları stok miktarlarını ne kadarlık bir sürede satabildiklerini ölçmektedir. Stok devir süresi kısa olan işletmeler stokları daha kısa süre içerisinde satışa dönüştürebildikleri için etkin bir stok yönetimi sergilemektedirler. Bu durumda olan şirketler daha az finansal kaynağa ihtiyaç duymaktadır. Stok devir hızı yıl içerinde satılan malın maliyetinin sahip olunan stok miktarına bölünmesi ile bulunmaktadır. Stok devir süresi ise; 365 günün bulunan stok devir hızına bölünmesi ile bulunmaktadır.

8.2. Alacak Devir Hızı ve Alacakların Ortalama Tahsil Süresi ile

İlgili Yorumlamalar

Alacak devir hızı, işletmenin alacaklarının paraya dönüşüm çabukluğunu, likiditesini gösterir. Başka bir ifadeyle alacaklarının yılda kaç defa nakde dönüşebilme oranının belirlenmesidir. Alacak devir hızının büyük olması vadelerin kısa olduğunu düşük olması ise nakde dönüşüm oranlarının uzadığını gösterir.

Devir hızının yüksek olması işletmenin başarısı olarak değerlendirilirken düşük olması başarısızlık olarak değerlendirilmektedir. Alacak devir hızı yıl içerisinde yapılan net satışların tahsil edilmesi gereken ticari alacaklara bölünmesi ile bulunmaktadır. Alacakların ortalama tahsil süresi ise; 365 günün bulunan alacak devir hızına bölünmesi ile bulunmaktadır.

(38)

8.3. Ticari Borç Devir Hızı ve Ticari Borç Devir Süresi ile ilgili

Yorumlamalar

Ticari borç devir hızı işletmelerin yılda kaç kere borç ödemesi yaptığını göstermektedir. Devir hızının düşük olması firmaların yapmış olduğu alımlarda peşin ödemenin azalmış olduğunu devir hızının süresinin uzadığını ve borçların süresinde ödenemediğinin sonucu olarak gözükmektedir. Borç devir hızının yükselmesi işletme faaliyet içerisinde iken daha fazla sermayeye ihtiyaç duymasıdır.

Ticari borç devir hızı yıl içerisinde yapılan satışların maliyetinin ödenmesi gereken ticari borçlara bölünmesi ile bulunmaktadır. Ticari borç devir süresi ise; 365 günün bulunan ticari borç devir hızına bölünmesi ile bulunmaktadır.

(39)

9. NAKİT DÖNÜŞÜM SÜRELERİNİN KÂRA OLAN ETKİLERİ

ALTIN YUNUS ÇESME TURİSTİK TESİSLER A.Ş.

YILLAR FAALİYET _KÂRI FAALİYET

ZARARI NET KÂR NET ZARAR 2010 - 1.554.807 - 2.511.214 2011 972.673 - 677.021 2012 304.532 1.398.091 - 2013 982.405 - - 932.682 2014 - 242.831 - 1.004.450 2015 - 208.605 - 1.536.660

Altın Yunus Çeşme Turistik Tesisler A.Ş. firmasının 2010 yılında hesaplanan nakit dönüşüm süresinin -11,88 gün olduğu görülmektedir. Firmanın 2010 Faaliyet Kârı / Zararı 1.554.807 TL, Dönem Net Kâr / Zararı 2.511.214 TL’dir.

2011 yılı incelendiğinde hesaplanan nakit dönüşüm süresinin 4,25 gün olduğu görülmektedir. 2011 yılında faaliyetlerinden kaynaklı Faaliyet Kârı / Zararı 972.673 TL, Dönem Net Kâr / Zararı 677.021 TL’dir.

2012 yılı incelendiğinde hesaplanan nakit dönüşüm süresinin 0,48 gün olduğu görülmektedir. 2012 yılında faaliyetlerinden kaynaklı Faaliyet Kârı / Zararı 304.532 TL, Dönem Net Kâr / Zararı 1.398.091 TL’dir.

2013 yılı incelendiğinde hesaplanan nakit dönüşüm süresinin -14,50 gün olduğu görülmektedir. 2013 yılında faaliyetlerinden kaynaklı Faaliyet Kârı / Zararı 982.405 TL, Dönem Net Kâr / Zararı 932.682 TL’dir.

2015 yılı incelendiğinde hesaplanan nakit dönüşüm süresinin -40,47 gün olduğu görülmektedir. 2015 yılında faaliyetlerinden kaynaklı Faaliyet Kârı / Zararı 208.605 TL, Dönem Net Kâr / Zararı 1.536.660 TL’dir.

Yukarıda yıllara oranla yapılan değerlendirmede firmanın en düşük nakit dönüşüm süresinin 2015 yılında -40,47 gün olduğu görülürken, en yüksek nakit

(40)

dönüşüm süresinin 2011 yılında 4,25 gün olduğu gözlenmektedir. Altın Yunus Çeşme Turistik Tesisler A.Ş firmasının 2010-2012-2014-2015 yıllarında Faaliyet Zararı elde ettiği görülürken 2011-2013 yıllarında Faaliyet Kârı elde ettiği, 2010-2011-2013-2014-2015 yıllarında Dönem Net Zararı ile dönemi kapatırken 2012 yılında firmanın dönemi kâr ile kapattığı görülmüştür. Bu değerlendirmeler sonucunda Nakit Dönüşüm Süresinin yüksek veya düşük olmasının Faaliyet Kârı / Zararı ve Dönem Net Kâr / Zararına etki etmediği görülmüştür.

AVRASYA PETROL TURİSTİK TESİSLER YATIRIMLAR A.Ş. YILLAR FAALİYET KÂRI FAALİYET ZARARI NET KÂR NET ZARAR 2010 - 113.773 - 113.773 2011 - 2.032.437 - 2.166.057 2012 - 199.334 - 2.035.256 2013 - 616.662 - 235.614 2014 - 2.174.154 6.678.031 - 2015 375.613 - 2.092.830 - Avrasya Petrol Turistik Tesisler Yatırımlar A.Ş. firmasının 2010 yılında hesaplanan nakit dönüşüm süresinin -16,31 gün olduğu görülmektedir. Firmanın 2010 Faaliyet Kârı / Zararı 113.773 TL, Dönem Net Kâr / Zararı 113.773 TL’dir.

2011 yılı incelendiğinde hesaplanan nakit dönüşüm süresinin -17,73 gün olduğu görülmektedir. 2011 yılında faaliyetlerinden kaynaklı Faaliyet Kârı / Zararı 2.032.437 TL, Dönem Net Kâr / Zararı 2.166.057 TL’dir.

2012 yılı incelendiğinde hesaplanan nakit dönüşüm süresinin -77,60 gün olduğu görülmektedir. 2012 yılında faaliyetlerinden kaynaklı Faaliyet Kârı / Zararı 199.334 TL, Dönem Net Kâr / Zararı 2.035.256 TL’dir.

2014 yılı incelendiğinde hesaplanan nakit dönüşüm süresinin 65,67 gün olduğu görülmektedir. 2014 yılında faaliyetlerinden kaynaklı Faaliyet Kârı / Zararı 2.174.154 TL, Dönem Net Kâr / Zararı 6.678.031 TL’dir.

(41)

Yukarıda yıllara oranla yapılan değerlendirmede firmanın en düşük nakit dönüşüm süresinin 2013 yılında -225,13 gün olduğu görülürken, en yüksek nakit dönüşüm süresinin 2015 yılında 414,07 gün olduğu gözlenmektedir. Avrasya Petrol Turistik Tesisler Yatırımlar A.Ş. firmasının 2010-2011-2012-2013-2014 yıllarında Faaliyet Zararı elde ettiği görülürken 2015 yılında Faaliyet Kârı elde ettiği, 2010-2011-2012-2013 yıllarında Dönem Net Zararı ile dönemi kapatırken 2014-2015 yıllarında firmanın dönemi kâr ile kapattığı görülmüştür. Bu değerlendirmeler sonucunda Nakit Dönüşüm Süresinin yüksek veya düşük olmasının Faaliyet Kârı / Zararı ve Dönem Net Kâr / Zararına etki etmediği görülmüştür.

KUŞTUR KUŞADASI

TURİZM ENDÜSTRİSİ A.Ş.

YILLAR FAALİYET _KÂRI FAALİYET

ZARARI NET KÂR NET ZARAR 2010 2011 4.674.705 - 4.664.759 - 2012 3.624.518 - 3.171.141 - 2013 5.760.934 - 6.002.021 - 2014 6.929.878 - 5.951.323 - 2015 2.865.113 - 4.026.283 - Kuştur Kuşadası Turizm Endüstrisi A.Ş. firmasının 2010 yılı verilerine Kamuyu Aydınlatma Platformunda (KAP) erişilemediği için Kâr / Zarar ile ilgili açıklama yapılamamıştır.

(42)

Yukarıda yıllara oranla yapılan değerlendirmede firmanın en düşük nakit dönüşüm süresinin 2013 yılında -35,33 gün olduğu görülürken, en yüksek nakit dönüşüm süresinin 2015 yılında 724,61 gün olduğu gözlenmektedir. Kuştur Kuşadası Turizm Endüstrisi A.Ş. firmasının 2011-2012-2013-2014-2015 yıllarında Faaliyet Kârı elde ettiği, 2011-2012-2013-2014-2015 yıllarında firmanın dönemlerini kâr ile kapattığı görülmüştür. Bu değerlendirmeler sonucunda Nakit Dönüşüm Süresinin yüksek veya düşük olmasının Faaliyet Kârı / Zararı ve Dönem Net Kâr / Zararına etki etmediği görülmüştür. MARMARİS ALTINYUNUS TURİSTİK TESİSLER A.Ş. YILLAR FAALİYET KÂRI FAALİYET ZARARI NET KÂR NET ZARAR 2010 2.494.761 - 2.322.601 - 2011 4.035.045 - 4.146.970 - 2012 2.802.302 - 3.513.542 - 2013 - 701.802 1.021.202 - 2014 1.600.366 - 2.927.316 - 2015 2.172.720 - 3.267.596 -

Marmaris Altınyunus Turistik Tesisler A.Ş. firmasının 2010 yılında hesaplanan nakit dönüşüm süresinin -20,97 gün olduğu görülmektedir. Firmanın 2010 Faaliyet Kârı / Zararı 2.494.761 TL, Dönem Net Kâr / Zararı 2.322.601 TL’dir.

(43)

Yukarıda yıllara oranla yapılan değerlendirmede firmanın en düşük nakit dönüşüm süresinin 2015 yılında -66,38 gün olduğu görülürken, en yüksek nakit dönüşüm süresinin 2013 yılında 0,75 gün olduğu gözlenmektedir. Marmaris Altınyunus Turistik Tesisler A.Ş. firmasının 2013 yılında Faaliyet Zararı elde ettiği görülürken, 2012-2014-2015 yılında Faaliyet Kârı elde ettiği, 2010-2011-2012-2013-2014-2015 yıllarında firmanın dönemi kâr ile kapattığı görülmüştür. Bu değerlendirmeler sonucunda Nakit Dönüşüm Süresinin yüksek veya düşük olmasının Faaliyet Kârı / Zararı ve Dönem Net Kâr / Zararına etki etmediği görülmüştür.

(44)

MARTI OTEL İŞLETMELERİ A.Ş. YILLAR FAALİYET KÂRI FAALİYET ZARARI NET KÂR NET ZARAR 2010 4.849.731 - 4.204.893 - 2011 4.477.023 - - 5.782.862 2012 - 505.823 - 1.265.701 2013 5.116.860 - - 40.633.650 2014 6.566.070 - - 16.567.456 2015 - 13.690.705 - 26.988.924

Martı Otel İşletmeleri A.Ş firmasının 2010 yılında hesaplanan nakit dönüşüm süresinin 301,93 gün olduğu görülmektedir. Firmanın 2010 Faaliyet Kârı / Zararı 4.849.731 TL, Dönem Net Kâr / Zararı 4.204.893 TL’dir.

Yukarıda yıllara oranla yapılan değerlendirmede firmanın en düşük nakit dönüşüm süresinin 2015 yılında -54,21 gün olduğu görülürken, en yüksek nakit dönüşüm süresinin 2011 yılında 440,32 gün olduğu gözlenmektedir. Martı Otel İşletmeleri A.Ş. firmasının 2012-2015 yıllarında Faaliyet Zararı elde ettiği görülürken, 2010-2011-2013-2014 yıllarında Faaliyet Kârı elde ettiği,