• Sonuç bulunamadı

Sinan hayatı, eseri

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Sinan hayatı, eseri"

Copied!
10
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

• •

TURK TARİH KURUMU

SOCIÉTÉ D’HISTOIRE TURQUE

SİNAN

H ayatı, Eseri

SA V IE , SON ΠUVRE

İSTANBUL

DEVLET BASIMEVİ

1 9

3

7

(2)

Türk Tarih Kurumu, Türk mim ârîsinin şahikası olan Sinan ve eserleri h akkında b ü ­ yük bir monografi hazırlamak vazifesini ba­

na teklif ettiği zaman, tereddüt etmeden

hattâ b ü y ü k bir mem nuniyetle kabûl ettim. Bunu yaparken, hazırlanacak işin e h e m m i­ yetini ve ağırlığını anlamam ış değildim; S i ­ nan ’ın ve eserlerinin b ü yü klü ğile mütenasip bir monoğrafi vücüde getirmek için hiç bir salâhiyetim olmadığını da tabiî pek iyi biliyor­ dum. O halde, kudretimin çok üstünde bir işi nasıl olup da bu kadar mem nuniyetle kabûl etmiştim? Bunu kısaca izah ed ey im : Türk Tarih K u r u m u ’nun kuvvetli muzahere­ tine ve salâhiyetli meslekdaşlarımın samimî yardımlarına güvendiğim i ç i n ! B ü y ü k işlerin ancak müşterek ve organize bir çalışma

sayesinde vücüde getirilebileceğine inan­

dığım için! İşte bir taraftan bu inanış, diğer taraftan, Türk dehâsının mimarî sâhasındaki yü k sek tecellisini gösterecek böyle bir eserin meydana gelmesi için bütün arkadaşlarım gibi d uydu ğum derin tahassür, beni bu vazifeyi kabule şevketti. Benim bu işteki hissem, sa­

dece, müşterek mesaiyi tanzimden yani

hemen hemen hiçden ibaret olduğu için, açıkça söyliyebilirim ki, uzun ve çok ciddî çalışmaların mahsulü olan bu monografinin meydana gelmesindeki bütün şeref, önce Türk Tarih K u r u m u ’na, sonrad a, k u ru m u m u z namına yardımlarını rica ettiğim mütahassis arkadaşlara aittir. Bütün bu gayretlere rağ­ men, eğer eserin birtakım kusurları, eksik cihetleri varsa, mutlaka mesaiyi iyi tanzim ve kontrol edememekten ileri geldiği için, bu m e s ’uliyetin bana ait olduğunu itiraf et­ meliyim.

Bu iki ciltlik monoğrafi, S in a n ’ın bütün eserlerini ihtiva eden bir Corpus değildir. İlk cilt daha ziyade XV — XVI inci asırlar Türk kültür tarihine ve S in a n ’ın biyografisine ait­ tir: Burada, b ü y ü k mimarı yetiştiren siyasî ve medenî muhit, türk mim arîsinin inkişâfını mucip olan İçtimaî, İktisadî şartlar, işçilik teş­ kilâtı, tahlilî tetkiklere ve orijinal vesikalara dayanılarak izah olunmuştur. Yine S in a n ’ın biyografisi ve eserleri hak kında ise, en geniş ve sağlam malûmat verilmiştir. Burada, Sinan hakkında şimdiye kadar Şarkta ve Garpta ya­ zılmış bütün eserlerden tenkidi bir şekilde istifade olunmuştur; lâkin itiraf etmeliyiz ki, bütün o eski yazılar, tarihî tenkit bakımından çok iptidaî ve sathîdirler. Halbuki biz, S i n a n ’ın biyografisini vücüde getirmek için, şim diye kadar istifade edilmiş kaynakları sıkı bir tenkide tabi tutarak kullandığımız gibi,

ayrı-Lorsque la Société Turque d’Histoire m ’a confié la mission de préparar une m on ogra­ phie de Sinan, et de ses œuvres, apogée de l’architecture turque, j ’ai accueilli cette m ission sans aucune hésitation. Ce faisant, je me ren­ dais prafaitment compte de l’importance et de la difficulté du travail que j ’avais assumé. J ’étais aussi parfaitement conscien t de mon incompétence en matière de préparer une monographie, digne de la grandeur de Sinan et de ses oeuvres. C om m en t j ’avais osé accepter volontiers un travail très au - d essus de mes forces? Voici en deux mots les

raisons qui m ’y décidèrent. Je comptais

d’abord sur le puissant concours de la

Société Tu rqu e d ’Histoire et sur l’aide sincère de mes collègues compétents; ensuite, je suis toujours d ’avis que les grandes oeuvres ne peuvent être réalisées que grâce à une colla­ boration organisée. Ce furent donc cette c o n ­ viction d ’une part et de l’autre le profond désir que j ’éprouvais, c om m e d ’ailleurs tous mes collègues, de voir se réaliser une telle œ u v re reflétant les grandes manifestations du génie turc dans le domaine de l’archi­ tecture, qui m ’ont décidé à accepter cette tâche. Ma part dans ce travail se limite à avoir orga­ nisé la tâche collective. Je puis donc hautement affirmer que tout l’honneur d ’avoir réalisé une telle monographie qui est le résultat d ’efforts longs et sérieux, revient, d’abord à la Société Turque d ’Histoire et en second lieu, à mes collègues dévounés qui ont bien voulu me prêter leurs concours. Si, malgré tant d ’efforts, l’oeuvre présente des lacunes je dois avouer qu e ceci provient de l’insuffi­ sance d ’organisation et de contrôle dont la responsabilités m ’in combent personnellement.

Cette m onographie en deux volumes n ’est pas un corpus contenant toutes les oeuvres de Sinan. Le premier volume est consacré plutôt à l’histoire de la culture turque de XV et XVI ème siècles et à la biographie de ¡Sinan. L’on y trouve des explications sur le milieu politique et social qui a formé l’éminent ar­ chitecte, les conditions sociales et é c o n o m iq u e s qui ont assuré le développement de l’a r ch i­

tecture turque, et l’organisation ouvrière,

basées sur des études analytiques et des docu ­ ments originaux. L’on y verra également les plus solides notions sur la biographie de Sinan et sur ses oeuvres.Lors de la pré­ paration de cet ouvrage, nous avons c o n ­ sulté, en tant q u ’oeuvres de critique, toutes

les publications faites j u s q u ’ à présent

(3)

2 S İ N A N

ca, şimdiye kadar hiç istifade edilm emiş birçok yeni kaynaklara da müracaat ettik : E sk i edebî ve tarihî eserlerden başka, bir­ çok resmî vesikalardan (Arşiv, Tapu, Evkaf, Ş e r ’î m a h k e m e kayıtları, vakıfnameler gibi) da istifade ettik. Ve böylece, S in a ’nın hayatı h akk ınd a şimdiye kadar bilinm eyen birçok şeyleri meydan a çıkarm ağa ve birçok y a n ­ lışlıkları düzeltmeğe imkân buld u k.B u cildin

sonuna, metinde istifade edilmiş birtakım

resmî vesika metinlerinden ve faksimilile- rinden başka, S in a n ’a ve eserlerine ait üç eserin de muhtelif yazmalara istinad eden tenkitli basmalarını ilâve ettik: 1) Tezkiret-

ül - Bün yân ; 2) Tezkiret - ül - Ebniye; 3)

Selimiye.

Muhtelif sahalarda mutahassıs arkadaşla­ rın sa m im î iş birliğile meydana gelen bu ciltde bilhassa en ağır vazifeyi üstüne alan ve muvaffakiyetle başaran eski talebemden muallim Rıfkı Melûl Meriç ile Edebiyat fa­ kültesi doçentlerinden Ö m e r B a rk a n ’ın ve Antrepolojik tetkik için Prof. Dr. Şevket Aziz K a n s u ’nun fedakâr çalışmalarını ve Prof. A h­ met Refik, Haşan Fehmi Turgal, Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı ,Sedad Çetintaş, Ali Saim ve diğer bazı arkadaşların kıymetli yardımla rmı kayidetmeliyim.

San ’at tarihi bakımından Sinanı ve es er­ lerini tetkike hasredilen ikinci cilt, doğrudan doğruya, İstanbul Üniversitesi eski profesör­ lerinden İstanbul fransız Arkeoloji Enstitü­

sü direktörü, Enstitü m u hab ir azasından

Prof. Albert G ab riel’in eseridir. Milletimi­

zin hakikî bir dostu olduğunu İstanbul ü n i­

versitesinde yıllarca devam eden çok

sam imî arkadaşlık dolayısile yakından bil­ diğim bu kıymetli meslekdaş, bizimle teşriki mesai etmesi h akk ınd a K u r u m u m u z tara­ fından yapılan teklifi her zamanki nezaket

ve samimiyetile kabûl ederek, bütün ilim

âlemince tanınmış y ü k s e k salâhiyetile bu monografinin s a n ’at tarihi k ıs m ın ın m e v ­

zua lâyık bir şekilde vücude gelm esinde

âmil oldu.

Türk Tarih Kurumu, Millî mimarîmizi ve B ü y ü k Millî mimarımızı bütün ilim âlemine daha iyi tanıtmak için, bu monografinin türkçesinden başka bir de fransızca tab’ını hazırlamaktadır.

Bu k ü ç ü k mukaddem eyi bitirirken, bu

monografinin vücude gelmesi için ilk il­

ham veren ve daimî teşviklerde bu tasav­ vurun ta h a k k u k u n u temin eden Türk Tarih K u r u m u A sb aşkanı Bayan Prof. Afet’e teşek­ kürü bir vazife bilirim.

FUAD KÖPRÜLÜ

Nous devons toutefois avouer, que tous ces anciens ouvrages son trtop superficiels au

point de vue historique. Or, afin de tra­

cer la biographie de sinan, nous avons

consulté outre les sources déjà connues,

beaucoup de documents conservés dans

les archives de l’Etat, les régistres du Ca­ dastre, de l’Evkaf et des anciens tribunaux religieux. C ’est ainsi que nous avons réussi à tirer au clair beaucoup de détails ignorés j u s q u ’à présent sur la vie de Sin a n et

à corriger beaucoup d ’erreurs. Dans un

appendice, nous avons reproduit les textes aussi que les fac-similés d’un certain nombre de documents utilisés dans l’élaboration de l’ouvrage, ainsi que les éditions critiques de trois ou vrages basés sur différents ma­ nuscrits traitant Sinan et ses oe u v r e s : 1) Tez- kiret-ül Bünyan. 2) Tezkiret-ül ebniye. 3) S e ­ limiye.

Je dois noter ici, les efforts vraiment dé­ voués de Ö m e r Barkan, doçent à la Faculté

des lettres, surtout de Rıfkı Melûl Meriç

qui a assu m é la partie biographique, et les concours de prof. A. Refik, H. Feh m i Turgal, Prof. I. H akkı Uzunçarşılı, Sedad Çetintaş, Ali Saim, et de plusieurs autres qui ont bien voulu m ’aider dans les différents domaines, et du Pr. Şevket Aziz Kansu qui se dévoua également dans son travail anthropologique.

Le d euxièm e v olume consacré à une étude sur Sinan et sur son oeuvre au point de vue d ’art, est dû u n iq uem en t à la plume du Pr. Albert Gabriel, correspondant de l’Institut, ancien professeur à l’Université d ’Istanbul,

et Directeur de l’Institut Archéologique

français d ’Istanbul. Ce collègue de grand

mérite dont les profonds sentiments d’amitié à l’égard de notre pays me sont c onn u s de prés, a accueilli avec la même gentillesse et la m êm e amabilité qui lui sont habituelles,

l’offre de collaboration qui lui a été faite

par notre Société et a assuré la réalisa­ tion, d ’une manière digne du sujet, de la par­ tie concernant l’Histoire de l’art de cette monographie, avec sa haute compétence re­ conn u e dans le monde scientifique.

Avant de terminer cette brève introducti­ on, je me fais un devoir de remercier le Pro­ fesseur Bayan Afet, vice présidente de la S o ­ ciété Turque d ’Histoire qui, la première, nous a suggéré l’idée de tracer cette m o n o g ­

raphie et qui en a assuré la réalisation

par ses encouragem ents continuels.

(4)

' i

t - T » b iu

“u1 ! o U > o ^ i T : _ •¿51 ¿i j > u )*o tf/ ûi * * i d İ i S*» ... t “/ 1* ' 'Ztr'>+s/ ‘ti '*Xj ■iıilÂÜijJ.İ ul/.lİ Vfl ^ k'-r'-f

d 1 ^--- ¿ L - t J J ' J - ' i - » U W ı l y - J S ^ İ i y - i j j . C - j i f U ù y J j - e v i î j i j ı - J i ü - î - r - J 4 jJ r<e ft-jsjj jMij - - J i j i j ı U u \r :/ r¿Jj'-yiİlTTİ f. ju » i J t i-r- t4“ ____ __________ ______- jı UJ t ü ı/ y J ■» 1 j ı» - 4 ^ '■* J “ 1 •A I (U-ş>]p3 ---,---İO li . . . - S T 7 X 1 1LÎJİİ»V^»J)V lyl u« —' l n A l J ’G J I v b v^ı>ix0 ı>ltJj J ujlV ü ____________________ Jjü U I j J , J » 'J 3 1 ù y . i I M b * ' .3 j l j e -iJ J Â İ ! ■> e e J y» y bu) J dld ı , • • \ ; > < ; , - * . i 3, i / i '■'}■?■ '-■ • ■ i-l.* u » *}■ i . j t / i t ^ y ? -v^ 3 ¿‘ '¿i jX û^j d - J |J i«sVj j J ^ i j J j ¿ , ( İ a.1 I i 1 l / i j U * Ü ■ î v J * c s y x i u >> y v *.« i ¿-iy.3 I ^ '“'A ^-îe TT-"

^ J V y j ii j ' öUj J i j u ’ » • <&d s - A : j - » b J ı* . a İj i U- > ¡/•^f—’ -J --J kj!> - —1---,---si O J İ İ B &.£> . 5j u i/ J «î ] 2 j İ •¿t — i, (<- o j ) ¿-— y j — ; _ /J. J ıtjİÎ> X e l— --- ---Ln _ --- ^ O ı T t r f T *

''ÎjjjIj-“ ■ ^tiu-'jİLil ■¿'L-ıt tsyy y/j 1 ? <~<j ip çjij İM i j I t r f JjU ^ J ieî]¡¿.'■'¿¿h -V-* buy« l!î !</* ü f o J J i ¿31 İl$ Ijiİ Uî î cİîJ jjp J i Z > u ili ¿ 3 I i ! SİsJ J İ ) ! > ' w '— ' - 3 İn ^j\ 3 J ^ 3 'İ ) İ 3 x ^ J ü s j â j i - < Ij j — I j i ^ û ^ î i * > r Û - J e j - B 3 ö y ^ J lUJ r t/ ¿ V ^ j û l 3 j j u j r b j J ıi 3 J Ç 'J - i i ÿ- 5 { j 'ïjbù ïfz****'# * *1 ^ î ’ 5j m i iŞ İjlİi ' ¿ > ÿ - ^ J j J İ İ J İ İ İ 3 J !•J J ^ J O j f i I r ----T/ / i, uU r J x ' ç s j ^ t i !m i'syötı,'ı-jj{^t i Ujı'yj\£}ijil4 j / a :- J - ' . ı . / . ' r ^ - 1 , l ' ı . <■ -> .“y y ,'jv x y * * j j ¿ \ t f i x \ u r -i J-*4 ^ Oj î î > J y ! J^ u tJv ii j ^i — jJj İjV ^/A*-ûb*İ!JUi jjb] t/3yl^jı^J> (✓ y^J

J 1 |i -i ^/¿3 ır-S^Jb î*P iji -3 y \ v3J filjj ÜA*ysJ

Ü I * 3 İ İ İ İ 3 İ is S 3 &cÂ) J i ğ i yijp j İ J j J -«— < ¿ - ^ 3 t / j j n . nj ı i l

û\şs^rzrv^jk6TTJC~&J~j~4sT5^yTx?ş^^^i?^

iy-Ù i> s y ^isXi^Xej \ J ^ 3 lüji ' <¿¿ ¿1 j j s y i j ! coj aLiU-* wî?J ' |* i* ; {/ b 1' ■ • *41- ' É*4 ^ i-5 / i İJİ İ»Î>J ' İ JbuvJib JİİjJ 3C^,i,j\^} 'Lvusî \ . I j j / j y . -3 AOi! i' t < y > „ > / --- ———:— -e — 5 ‘ ^ Z U ~ ğ~ Z >l J C C ^ * — -ybxJ J - t u*< j —1 ult ¿¿¿j tfCfi o^j Xl ûk > Ûfc9 1J İ./— {fi*0< lÿ 'i\ ^ yC > - y l ' . l ÜJ I i i l / j -' J İ B Ü J İ J ' - e / «J ” 3 ^ )

'%gT7E I -ty J t,yj i t> .ı s yy*

\ --- J - l ■ y İ 3 ^ , -4 , •;¿ 5 J , ^ __ # * ____ — * ki J » J ) (J1 f i ş - ' ?*-' * '-•i ^ L' ex J ; jJ |i h i I ss'j -i y*1!1 3^ "i \mjİb^J ^J J J I 3 J •%-1'* j'j'f& S J J i \ i > u*“—'- - - , --- --- --- 3 f s

^jî J 1a< J lA**/j i P } b } •• J?} İCUÎ^' vtii tS(

JUJ5 J j> J-S o û - ' -* l y -bi'— ' i £~f */> ) • ı s j p J i A İ j J e y b aAJ ı f l j j if-sfiJ J t J jJ * rU cûj ) j ^3-V1 k ) I/ +aj » sJ ÜjJjÜjJj / y ’ J ' ^ > L j ’> J 3 ) ^ J j j J : ) İ 3 ( j ı j J y ¿ J ^ ¡ U ~ ^ } çyv '¿3r * y İ > (A ıtjşujsifcy O <i j ^ Lö ı j j * é f i l j ê i A- “—S JvJj ıjJjJ0t0^jl]

Sinan’ın vakfına ait vesika.

( İstanbul Evkafı Defteri, No. 729, S . 320 )

D ocum ent relatif au vakf de Sinan

(5)

4 S İ N A N 3 ¿ \ ğ . '—¿«O > O ^ "Q'^> » wX£

'$LıiJbS>

o C 3»îx£[ ¿V ¿¿'İ> î3 ^

.gr^WÆ

<->!5nÎL».»u. .VIüJ "3 JÜ ?'\-r-3 3 n £ - j ■ İ * ^ I I 3 ? I o l y ı Ğ "7^1 daî

3

IPS

3

“ ■ ¡¿ Ü — 3 3 ^ . ■o»

•--- ^-» ¿u

->>trİ C V J •> »______ T S r~ J* S JJ> ] J ylîJL, ü L I / T ^ ¿ u . iL

~~Ü?Ö

3

$Ş}

' s'L«« j L '¿-æ>_ o Uy - -c j^»(«\r u ¡¡jm *jj/Tj'w>\j^''\*\ ¿>U— "Hu Jj^ai» aU]s^\ j^ \ j} ' 4^ 1 ¿ V ja i >j ? ^ 0 1 *>1»-j \cA * Lc. ı «=i

K~;

¿j ^ t ¡^(r îr y .^ -> vJUj-- i ^ HJ ) vi\^_Jll y —Oûî-âi L u i * * ■-V-r" C *, '•"" . C/TcdC?

^xr^ÿt^TC

• . ı •. * , -¿ ^ ¿ i < £ > * &

h^ £ i^ y

- - -- w ^ ** . • «• «*

^ U'J

-ö ^Lo oL«^cAj«<o o|jc6ıij^"i ^

üV—^-ÎJ_^jj *jA-, ~ ,V ~ -r-TT---^i> U

1

" ¿ ü S G Ç & -¿o - ^ ç j ^ A/>£/ -r .

ğ

1

/___/ «• --- -»“ i 44*31--- ^ í¿ ? X t^ 7 * , ! V t $ Î 7 ' u-î& û jI A N>_> > . i . r n 3 5 ? 3 y -S ^ Cr^ 'jy^ -^ V . J£ f

Sinan eserlerinden K anlıca H am am ’ına ait muhasebe defterinin bir sahifesi

z f c y t ^ ğ n z 7 j f £ - -, - . , z _____ <-0 üt-İ-“ ê>3l j ¿ i ¿ 3 1 0 i f r j » 3 r 4 . . . 14 1 \ (Topkapı Müzesi, --- numaralı vesika).

P K 1461

U n e page du livre de com ptabilité tenu pour le ham am (bain public) de

(6)

S in anın adına bağlı abideler, Anadoluya, S u r y e y e ve Balkan memleketlerine saçılmıştır. Fakat yalnız Edirne ve bilhassa Îstanbulda S in anın temsil ettiği XVI inci asır Türk e k o ­ lünün bütün parlaklığı ve karekter kudreti görülür. İstanbulda geniş kom pozisiyonlar teşkil eden sultanların camileri yanında mü- tevazi mescitler, ufacık medreseler, mahalle ■çeşmeleri, çeşit çeşit telâkkilere cevap veren ve üstadın m u hayyele kudretini, amelelerin ciddî ve tam tekniklerini tasdik eden bütün bu eserler yükselir. Vilâyetlerdeki eserleri de ihmal etmeden, etüdümüzde dayandığımız malûmatın ana unsurlarını O sm anlı devleti­ nin merkezi olan Istanbuldan alabiliriz.

Bu etüdün üç hedefi vardır: Her şeyden

evvel kabil olduğu kadar çok ve doğru

vesikalar toplayacağız. So nra vakıaların o b ­ jektif tetkikine dayanarak bu âbidelerin millî a n ’anelerden neler aldığını ve nasıl Türk varlığının tamamlayıcı bir parçasını teşkil et­

tiğini göstereceğiz. Nihayet Sinanın eser­

lerinin karakteristik ve orijinal hatalarını

bulup çıkarmağa, onların derin manasını

anlatmağa ve u m u m î s a n ’at tarihindeki y ü k ­ sek mevkiini göstermeye çalışacağız.

* * *

Bütün bu eserlerin hepsinin rölöve ve fotoğrofilerini tam olarak v erm ek iddiasında bulu nmuyoruz. Fakat bu eserin müteaddit cephelerini göstermeğe yarayacak hiçbir şeyin karanlık kalmamasını istiyoruz. Bun u n için, Sü leym an iy e, Şehzade, Edirnede Selim camii gibi üstadın en geniş kompozisiyonları h a k ­ kında kabil olduğu kadar tamam vesaik y a ­ nında alâkamızı çeken hususiyetler gösteren mescit, medrese, kervansaray, köprü veya ç eş m eler gibi ikinci derecedeki eserlerin rö- löveleri de bulunacaktır. Bilhassa bu eser için h u su sî surette yapılan rölöveler çok titiz bir ihtimam ile tertip edilmiştir. Tezyinat, teknik ve inşaatın muhtelif şekillerinin k ü n h ü n e varmak için kroki ve fotoğrafiler ilâve edile- -cekdir. Hülâsatan bu genel etüdü, muhtelif

Les m on um en ts au xqu els s’attache le nom de Sinan sont dispersés à travers l’Anatolie, la Syrie, les pays balkaniques. Mais c ’est à Edirne et à Stamboul que s ’exprim e avec le plus d ’éclat et de puissance le caractère de l’école turque du XVI e siècle dont Sinan est le représentant le plus illustre. A Stambou l surtout. Là, à côté des vastes Com positions des mosquées impériales, s ’élèvent de m o ­ destes oratoires, des médressés de d im e n s i­ ons exiguës, des fontaines de quartier, répon ­ dant aux conceptions les plus variées et at­ testant à la fois la fertilité d’imagination du maître et la stricte probité tec hnique des ouvriers. Aussi, sans négliger les oeuvres provinciales, nous demandero ns à la capitale les éléments essentiels de l’information sur laquelle nous entendons baser notre étude.

Le but de cette étude est triple : nous ras­ sem bleron s tout d’abord un e n s e m b le de documents aussi complets et aussi exacts que possible ; puis mous mon trerons par un exam en objectif des faits ce que les m o n u ­ ments doivent aux traditions nationales, à quel titre ils font partie intégrante du patri­ moine t u r c ; enfin, nous nous efforcerons de dégager les traits caractéristiques et o r ig i­ naux de l’oeuvre de Sinan, d’en faire c o m p ­ rendre la signification profonde et de m a r ­ quer la place eminente q u ’elle occupe dans l’historire générale de l’art.

* * *

Nous ne prétendons point à donner, en relevés et photographies, la totalité de cette oeuvre mais nous tenons à ne rien laisser dans l’om bre de ce qui peut aider à en sai­ sir les multiples aspects. Aussi trouvera - 1 - on, à côté d’une documentation aussi c o m p ­ lète que possible sur les plus vastes c o m p o ­ sitions du maître, Suleym an iye, mosquée de Shahzade, Mosquée de Selim à Edirne, les relevés d ’édifices d’importance secondaire, mesdjids, médressés, caravansérails, ponts ou fontaines où s ’observent des particulari­ tés intéressantes. Les relevés, exécutés s p é c ia ­ lement pour le présent ouvrage présenteront toutes les granties d’une scrupuleuse exacti­ tude ; ils seront accompagnés de c o rq u is et de photographies permettant de se rendre compte des diverses formes de la c o n s t r u c ­ tion, de la technique et de décor. E n bref, nous avons tenu à ce que cette publication puisse être consultée en toute sécurité par

(7)

6 S İ N A N

cephelerden ele alarak incelem ek isteyenler tarafından tam emniyet ile müracaat edebile­ cekleri bir eser olmasını istedik. Fik rim izce bu eser, bu abideleri yerinde tetkik edemiyen- lere bilvasıta bu imkânı verecek, ve istikbalde o k u y u c u n u n dilekleri ne olursa olsun, do- küman ter kıymetin e halel gelm iyecek bir eser olmalıdır.

*

SİC 3}C

İkinci nokta: sathî ve ekseriyetle tarafgirane bir tetkikin sebep olduğu yalnışları düzelt­ m eğe çalışacağız. Araştırmalarımız, bir sabit fikre bağlanmadan, bütün berraklığı ile g ö s ­ terilecektir. On altıncı asrın m uhteşem eserler

devrinin, gerek selçuk ve gerek osmanlı

İmparatorluğunun eserlerini nazarı itibara almadan, anlaşılması ve h akikî kıymetinin verilmesi kabil değildir. Bazı a n ’anelerin de­ vamını, muhtelif nüfuzlar altında yeni ş e k il­ lerin doğu şun u tebarüz ettirecek yani, kısaca, Sinan eserlerindeki esas âmilleri ayırıp g ö s ­ termeğe çalışacağız. Bundan başk a devlet

arşivlerinden alınan ve çok ehemmiyetli

ve neşredilmemiş vesikalar, bize bazı inşaat mahallerini adım adım takip etm emize ve millî işçiliğin rolünün, işçinin ve türk işçi teşkilâtının y ü k s e k varlığının bütün vüzuhu ile ortaya ç ık m as ın a fırsat verecektir. B in a ­ enaleyh Sinan namına kaydedilen eserler, yalnız dâhî bir mimarın m u hteşem meziye­ tinin ifadesi, mahsu lü gibi değil, bundan b aş ­ ka, Türklerin esaslı hasiselerinin ve en y ü k ­ sek temayüllerinin bir sembolü olarak ta göıünecektir.

*

* *

Sıkı kontrol edilmiş v a k ’alara dayanarak çıkardığ ımız netice, hiçbir serbest fikir sahi­ binin şüphesini celbedemiy ece k mahiyettedir. İhtisas sahibi olmıyan bazı meraklıların k e y ­ fî mütalaalarının, yanlış esaslara dayanan çürük ve karışık nazariyelerin yerine, s a n ’at tarihinin, yalnız hakikati ifade etmek arzu- sıyla yazılmış, bir faslını ikame ediyoruz. S i n a n ’ın eserleri bir kül halinde mütalaa edil­ diği zaman, inşa s a n ’atının bü yü k muvaffa­ kiyetlerinden biri olarak görünecek, ve bir adamın dehâsıyla beraber, bir milletin zevâl bulmaz hasise ve meziyetlerini de izhar ve te’yit edecektir.

tous ceux qui, à des titres divers, voudraient reprendre et utiliser sur des points de détail cette étude générale. Elle doit, dans notre pensée pouvoir suppléer à une visite sur place, à une étude directe des m on um en ts et, à défaut d’autres mérites, garder intacte pour l’avenir, quelles que soient les e xigen ces du lecteur, sa valeur documentaire.

*

* *

Sur le deuzième point, nous aurons à faire justice de bien des préjugés, conséqu en ce d ’un examen superficel et généralement partial des faits. Ceux-ci seront expos és en toute netteté, sans idée péconcue. Au reste, la floraison monu- metale du XVI e siècle ne se peut comprendre, ne peut être appréciée et ju gée à sa valeur réelle sans faire entrer en ligne de compte les oeuvres turques des siècles anterieurs, aussi bien dans l’empire ottoman q u ’à la période seldjoukide. Nous marqu eron s la continuité de ceraines traditions, la naissance, sous des influences diverses, de formes nouvelles, bref, nous nous éfforcerons de décomposer les ac­ teurs essentiels de l’oeuvre de Sinan. D ’ail­ leurs, des textes inédits et d ’intérêt capital, puisés aux archives d’Etat nous permettront de suivre pas à pas la marche de certains chantiers et de mettre en pleine lumière le rôle de la main d’oeuvre nationale, la haute valeur de l’ouvrier, du compagnon turc. Ainsi tous ces m o n u m en ts inscrits à l’actif de Sinan n’apparaîtront pas seulement c o m m e autant d ’expression s du talent magnifique d ’un arc­ hitecte de genie, mais encore, c om m e le s y m b o ­ le des qualités fondamentales des turcs et de leurs aspirations les plus élevées.

* * *

Appuyée sur un faisceau de faits rigou reu­ sement contrôlés, notre conclusion ne sera suspecte à nul esprit libre Aux boutades de certains dilettants, aux théories aventureuses basées sur des postulats faux, nous restitu­ erons un chapitre de l’histoire de l’art écrit avec le seul désir d ’exp rim er la vérité. Et l’oeuvre de Sinan, vue dans son ensemble, apparaîtra c om m e une des gnandes réussites de l’art de bâtir, attestant en mêm e temps que le génie d ’un homme, les qualités et les v er­ tus impérissables d’un peuple.

(8)
(9)

8 S I N A N

Ç ek. 3 S ü le y n ıa n ıy e ca m isi F ig . 3 — M o sq ııe e S u le y m a ııiy e

(10)

Bu klişe aslından 4 defa büyütülmüştür. Üstteki imza “E l - Fakir Sinan S er - M i’mârân - ı Hâssa,, dır, Mühürün ortasında E l-F a k ır E l- H a k ir Sınan,, yazılıdır. Kenarında şu beyit vardır.

Mihr - i mi mârân hemîşe müstmena Bende - i miskin kemine derdmend

La signature et le cachet de Sinan

Ce cliché est agrandi à 1 échelle de 4/1. Dans la signature qu’on voit en haut on lit la phrase:

E l - Fakir Sınan Ser-M i mârân - i-H âssa,,; au milieu du cachet il est écrit: “E l - Fakir F

i-H akir Sinan,,. Tout autour on remarque ces vers:

Mihr - i mi’mârân hemîşe müstmend Bendé - i miskin kemîné derdmend

L

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi

Referanslar

Benzer Belgeler

Kanunda, Hazine mülkiyetinde yeterli alanın bulunmadığı durumlarda, Orman Kanunu'na göre orman sayılan yerlerden hangilerinin çevre ve Orman Bakanlığı'nca, Kültür ve

Kamu İnternet Erişim Merkezleri, halk eğitim merkezleri, gençlik merkezleri, kütüphaneler, e-devlet hizmeti verecek hastane ve İŞ-KUR binaları gibi yerler, yerel

Bana şimdiye kadar adığım, bundan sonra da alacağım en değerli ödülü verdiniz, bir parkorman ödülü, sağ olunuz. Ya şar Kemal'in 8 Eylül Cumartesi günü Batman

VVERTHEİM asansörlerinin her üni- tesi; uzun yılların tecrübesi ile ve yapılan araştırmalar sonucunda, ka- lite ve fonksiyonda üstün, kullan- mada kolay olacak şekilde

YAVUZ Sultan Selim’den sonra tahta oturan Sultan Süley­ man devrinin başlarında, Mimar Ali Usta ölünce, Lütfi Paşa'nuı tavsiyesiyle koca Sinan Sermîmarlığa

Havuzlu Salonun açıldığı iki odadan biri olan Amiral Odası'nda butun eşyalar denizcilikle ilgilidir.. İskemle ve koltukların kenarları bile gemi halatlarını

e) Extrusion of apoptotic material into the maternal circulation Stem

2-hydroxybutyric acid Beta alanine Benzoic acid Threonic acid Nonanoic acid Oxalic acid alpha Tocopherol Uracil 2-piperidone 3-HBA 2-ketoisocaproic acid 4-isopropylbenzoic