Barut Alay beyi

Barut Alay beyi

D e fte ri H a k a n ı m e m u rlu ğ u ile y ıl­ la rc a ta ş ra d a gezm iş, g ö rd ü ğ ü g e ­ çirdiği çok, h ik â y e le ri b o l b ir z a t v a rd ı. Büyük b a b a m ın a h b a p la rm - d a n d ı. H e r gelişinde, b a h si geçişin­ d e ismi hiç sö y len m ez, A h m e d m i M eh m ed mi b ilm e z d ik ; (T a p u m e­ m u ru b e y ) d ey ip d u ru rd u k .

Şim di, on u n h ik â y e le rin d e n b iri­ n i a n la ta c ağ ım ;

R um eli, A n a d o lu , Suriye, I r a k ... h e r tarafı do laşm ış, h e r gittiği y e r­ d e nam ı kalm ış b ir A la y b e y i v a r ­ m ış:

B arut A la y beyi.

A lay beyliği, o v a k itk i rü tb e teş- rifa tm c a m iralay lığ a, y a n i şim d ik i alb ay lığ a m uadil. Bu m em u riy et, b u ­ lu n d u ğ u v ilâ y e t v e y a sa n c a k m e r­ kezinin z a p tiy e am irliği, y a n i; ja n ­ d a rm a k u m a n d a n lığ ı d em ek .

İşbu b ey in (B a r u t) d iy e ü n s a l­ m asının seb eb i, hiç şa k a y a gelm ez- liği; k ıv ılcım d an a te ş alıv e rip b a ­ ru t gibi p atlayışı v e o rtalığ ı d a r m a ­ d a ğ ın ık edişi.

N ereye tay in ed ild iy se ad ım ın ı a ta r a tm a z orası sü t lim an lık olur“ m uş. H a ş e ra t tak ım ı a ra s ın d a en u fak v a k ’a, b u ru n k a n a m a a ra m a . B iraz y ü k sek çe m i k o n u şm a ğ a b a ş ­ lad ılar, atışa c a k gibi mi o ld u la r, iç­ le rin d en biri u su lca:

— Kılıç şıkırtısı v ar. B aru t A la y b ey i geliyor g alib a? Fısıltısını e d e r etm ez hepsi y a sü t d ö k m ü ş kedi, ya d a fare deliği b ir p a r a y a ... Z ira hiç fa rta furtası y o k . P a tırd ı ç ık a ra n la rı y a k a la tır y a k a la tm a z, a v u c u n a tü k ü ­ rüp, m eşe sopasını k a v ra y ı v eriy o r. A lla h y a ra ttı d e m e y ip bay ıltm cıy a k a d a r y a p ıştır b re y ap ıştır.

A ğzının ta d ın ı a lm a y ıp b ir d a h a u y g u n su zlu ğ a c ü re t e d e n le r m i v a r? H ü k ü m e t k o n a ğ ın d a k i o d asın m r a ­ fın d a k o c a keser, k a ç ta n e d e tem el çivisi. İki k u la ğ ın d a n tu tu p herifi k e ­ d i y av ru su gibi h a v a y a k a ld ırd ık ta n so n ra k u la k la rın d a n d u v a ra ç ak ıv e- Tİyor.

E şraf v e m ü te g a llib e n in ç a n la rın ­ d a ot, y e lk e n le ri su d a. Ö tek in in b e ­ rikinin h ak k ın ı y em ek , k öylüyü tan- g ariy e sü rü k lem ek , hele p ın a r b a ­ şın d a kuzu çev irtip a v ra t o y n a tm a k hangisinin haddin'e?

B aru t A la y beyi b ir m a n g a z a p ti­ ye alıp çîfîiklerinin e tra fım k u şattı m ı, vin cisterleri d o ld u rttu m u hepsi çil yavrusu.

B öyle âm ir, zabit, h a şe ra tm k u y ­ ru ğ u n u tav a sa p m a çeviren, b u lu n ­ d u ğ u yeri âsayişle güllük gülüstan- lık e d e n b ir a d a m ı h a n g i vali, m u­ ta sarrıf can v e y ü re k te n istem ez.

M eselâ Bitlis v ilâ y e tin d e a ş ire t­ le rd e n birinin gem i azıy a alacağ ı ♦utmuş. H e m e n v a lid e n D ahiliye N azırı p a şa y a şifreli, m ü stacel b ir telg raf, işbu A la y b ey in in b ir m ü d - d e tç ik olsun Bitlise irsalin e niyaz- nam e.

H a v ra n h avalisinin D ü rz ile rin d e yine k ıp ırd a m a , to p la n m a a lâ m e tle ri sezilirken Ş a m d a k i S uriye v a lisin ­ d en ayni m e a ld e te fe rru n a m e ... Ne- c id d e şeyh b ilm em k im y in e b a şın a b u y ru k lu ğ u tu ttu rrh u ş. K im seyi d in ­ lem em eğ e, ortalığ ı h a ra c a k esm eğ e girişm iş. B asra v a lisin d e n istirham - n a m e ... İp ek san cağ ın ın G asin e k a ­ zası A rn a v u tla rı a ğ n a m vergisi d o - layısile sızıltıyı b ü y ü tm e d e le r ; m a r ­ tinleri, g ra la rı o m u zlay ıp d a ğ la ra çıkm ışlar. K o so v a v a lisin d e n istitaf- n a m e ...

V e B aru t A la y beyi, y u k a rıd a d e ­ di ğim iz gibi, A n ad o lu d acı S u riy ey e, | S u riy ed en A ra b ista n a , A ra b is ta n d a n R um eliye, b o y u n a ta ş ın m a d a ; a y a k b astığ ı y e rd e d e d e rh a l d irlik d ü ­ zenlik. Y ıldız h o şn u t. S a d ık b e n d e n in g öğsünü ikinci rü tb e O sm a n î v e M e- cidı, altın ve güm üş im tiy a z m a d a l- y elerile d o n a tm a d a ... D ah iliy e N e ­ zareti çelilesi m em n u n . (E lh a k h id e - m atı s a d a k a t p e rv e ra n e v e c a n sip a ra nesi m üsellem olan m irim u m ailey h in m irim iran lık (y a n i p a ş a lık ) la ta lti­ finin m ünasip o lacağ ın ı s a ra y a iş’a r­ d a ... V a lile r d e a d a m c a ğ ız a m in n e t­ tar. (R ü tb e i m ü lk iy e d e n U lâ ev v el- liği tev cih ile ziri id a re le rin d e k i fi­ lân ca sa n cağ a m u ta s a rrıf n a sb e d il- m esinin ezheri cih et m u v a fık v e m u- sip o la c a ğ ı) y ollu a riz a la rı m ü te ­ m a d iy e n irsald eler.

B aru t A la y b ey in in şekil v e şe m a ­ ilini ta rif e d e lim :

G a y e t uzun b o y v e iri y ap ı, k a ra k a ra k aşları göz k a p a k la rın a inik, y en içeriler gibi y astık bıyıklı, k ellesi u stu ra ile traş, kıpkırm ızı ensesi k a t­ m e r k a tm e r, göğsü, k o lları, elleri kıl içinde, k o c a göbekli, a y a k la rı s a la ­ p u ry a imiş. Y an i h e y b e t, k o rk u n ç ­ lu k tan y a n a tam a d am ın ın k a lıb ın d a . F a k a t g a y et az k elâm lı. S a a tle rc e o tursun, a ğ z ın d a b ir k e lim e y o k . F e v k a lh a d so fu la rd a n o lm asın a

m eb n i elin d e 9 9 luk teşbih, gözleri k ap alı, k ö şe k a d ısıv a rî h e p b a ğ d a ş ­ ta ; o d a s ın d a y a p a y a ln ız .

K ah v e, cig ara, çu b u k , n arg ile gi­ b i m e k ru h la n ö m rü n d e d u d a k la rın a d o k u n d u rm a m ış. M isafirle, eş d o s t­ la ü lfeti d e s e v m iy e n le rd e n ; lâ k lâ ­ k ıy a tta n h o ş la n m ly a n la rd o n ; h a ttâ m ü h im b ir se b e p ölsün, m a iy e tin d e - kileri b ile y a n ın a so k m a y a n la rd a n . K üçük A li ism inde, se n e le rd e n b e - ri y a n ın d a n a y ırm ad ığ ı, el ay ak ed in d iğ i b ir çav u şu v arm ış. H e r işi o na h a v a le e d e r, o d a m is gibi b â - şan v erirm iş.

Şim di, h ik ây en in an n o k ta sın a g e le lim :

B aru t A la y b ey i z a p tiy e n eferli- ğ in d en y e tişm e; o k um ayı, y azm ay ı, h a ttâ im zasını a tm a y ı h a k g etire.. Y alnız k a ra cahil d e d e ğ il; b u d a la , ah m ak . K alıbının, k ıy afetin in d e ta ­ b a n ta b a n a z ıd d ı b ir u y u n tu .

M ü lâzım lığ ın d an b eri y a n a ld a ta ­ şıdığı, cin g ib ilerd en o lan K üçük A li o n u k öşeye o tu rtu p g ece g ü n d ü z p a ç a la rı sıv ar, k ö y le rd e , k a s a b a la r­ d a , şe h irle rd e çarşıları, p a z a rla n , k a h v e le ri d o la şıp :

— A m a n h em şeriler b ilm iş olun, b u bizim a ğ a y a B aru t m ü lâzım d e r ­ ler. G ö zü kızıp ateşi alıv e rd iğ i sa n i­ y e ortalığ ı y a k ıp y ık ar. K u rtu la b i­ lenleri d e enseleyip tö v b e olsun sa ­ tırla d o ğ ra r. E lin d en k u ş k u rtu la m a z b u h erifin !., d iy e p ro p a g a n d a la rı y a ­ p ıp durm uş. B u n la n d u y a n la rd a n sigreyen si- n e y e n e ; işk illilerd en k u y ru ğ u n u a l­ tına a la n a la n a . K o rk u d a n titrem i- y en kim ? U ykusuz g ü ru h u y a k a la r y a k a la ­ m az, av u ca tü k ü rü p m eşe s o p a s ile . b ay ıltm ası, u sla n m ıy a n la n o d a s ın ın . ra fın d a k i k eser v e tem el çivilerile j

d u v a ra çakm ası, d e re b e y le rin i b ir m a n g a z a p tiy e ile k u şatıp v e vincis- te rle rle ri d o ld u ru p fellek fellek d a ­ ğıtm ası ilh... H e p bu K üçük A linin ağ ız ta n b u ra la rı neticesi d eğ il m i j

imiş.

H ö d ü k a ğ a fe n d in in A la y b e y ­ lik p ay esin e k a d a r erişm esi, saray ın , D ahiliye N ezaretinin, valilerin g ö z ­ b e b e ğ i oluşu h e p o b a stıb a c a k A li- ciğin sayesinde.

G ü n ü n b irin d e K üçük A linin sı- j lay a gideceği tutm uş. 10, 15 y ıld ır i vuk u u yok, ta k a t bacak sız ıs ra rd a :

— Bir a y k alm am , d ö n e rim i a ğ am !.

K olu, k a n a d ı gid in ce istifi b o z u ­ lan, a g o b u n kazı gibi d ü şü n e d u ra n A la y bey in in E d irn e d e , v a li k o n a ­ ğ ın d a k i o d asın a ç e rg e le rin d e n fırla­ m ış üç d ö rt k ip ti karısı d a h v e rm e z m i?

— P o m a k la r g özüm üzün ö n ü n d e iki sıpam ızı alıp gittiler. Y a k a la t o n ­ ları d e rle rk e n , o d a alık salık k a fa k aşıy arak ,

— B ekleyin, bizim K ü çü k A li

m e lm e k e tte n d ö n sü n d iy e k e m k ü m ed e rk e n , h a y d i h ep si ü stü n e h u ry a. ö y l e b ir çu llanm ışlar, p a ta k la m ışla r ki h erifçeğiz a v a z la ra :

— Çieıgen g a rıla n g e b e rte c ek b e ­ ni!. D ininizin, p ey g am b erin izin a ş ­ k ın a g u rta rm m ü s lü m a n la r! ...

S e rm e d M u h ta r A lu s

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi