Seyircisiyle buluşmaya çalışan son dönem Türk sineması’nın iyi örneklerden biri: Yengeç Sepeti

Mantmra lletisim Dergisi, Sayt:8, Ekim 1994

Marmara Joumal of Commanications, Number:8, October 1994

SEYiRCiSiYLE BULU$MAYA QALI$AN

SON

D6NEM TURK SiNEMASI.Ntr.I

iyi

OnNBxTERiNDEN

BiRi

:

YENGEq SEPETi

Arg.

Giir.

Serpil

KIREL

MARMARA

UNIVERSiTESi

iletigim

Faktiltesi

Birkag

yrldr

suskun

bir

bekleyiq

iginde

olan

Tiirk

sinemasrnrn

baganh Orneklerinden

biri

olan "Yengeg Sepeti", vizyona

girecek

sinema

salonu

bulabilen

ve gige baqanu

yakalayabilen

sayrh

Tiirk

filmlerinden

biri.Bu

yazrda,y0netmen Yavuz Ozkan ve son

filmi

"Yengeg Sepeti" ele ah-nrp incelenecektir.

YAVUZ

OZX^N Ve

rirUreni:

1942 yrhnda

dolan

Yavuz Ozkan, sinemaya gegmeden Once tiyatro

gahgmalan

ve oyunculuk

yapar.

Ozellikle

ilk

gahgmalan, "Maden",

"Demiryol"

lle

ZnY,t Okten, _$erif Goren ile birlikte,

Tiirk

sinemasr

igin

umut vaadeden geng yOnetmenler arasrna girmigtir.

Yavuz Ozkan,

1974

yrhnda,

senaryosunu

yazdr[r

ve bagroliinii

oynadrlr ilk filmi, "iki

_Qu.pt

iki

Egittir Beg"i gergeklegtirir. Filmde, 6lmek

tizere

olan

gengbir

adamla,

intihar etmek isteyen

geng

bir

krzrn kargrlagmalarr

ve

aralannda

geligen

iliqki

ruhbilimsel

goztimlemelerle

anlatrlr

(C.Scognamillo,1986, s.176).

Yine

aynr yrl, yOnetmenlilini Fehmi Tengiz ile

birlikte yaptrklan

"Uygunsuzlar'l

gergeklegtirenYaluz Ozkan

bu

filme

de oyuncu olarak katrhr. Bu

filmin

konusunu, hapisten kagan

iki

idam mahkumunun Oykiisti oluqturur

(A.

Ozgiig,

1990,s.29).1975 yrhnda

"Yarr$

adh

filme

imzasrnr

atan yOnetrnen, 19'16 yrhnda,

"Vardiya"

ve 1977

yil'nda

'tsekleyi$

adh televizyon

filmlerini

gergeklegtirir.

Televizyon

igin yaptrlr

bu gahqmalartn ardtndan tekrar sinemaya

d0nen yonetmen, 1978 yrhnda, en

gok

ses getiren

filmlerinden

biri

olan

"Maden'i

gevirir.

Bu

filmi

hakkrnda

birgok g6riiqler vardtr. Kimi

eleqtirmenler

filmi

gok igten ve

baqarrh

bulurlar. Ancak, bu

g6riiqii

paylagmayanlar da vardtr (5000

Film,

1987,s.349).

1970'li yrllar

Ttirk

Sinemasrnda birgok akrmlann gOriildiili.i

yllardr.

Yegilgam sinemasrnln

belli

kahplan Ytlmaz Giiney'in

"Umut"

adlt

filmiyle

krnlrrken,

aynr

yrllarda,

gocuk

yrldrzh

filmler,

seks

filmleri

ve

arabesk

filmleri

de

g6riiliir

(A.Ozgiig,

1993, s.51).

1977 yth

Tiirk

sinemasmrn geligmesi

igin

Onemli

bir

yldr.

Bu

ytl

iginde,

sansiir

yetkisi

Kiilttir

Bakanhfr'na

verilir. Bu

depigimin

Tiirk

sinemasr

igin

olumlu katkrlar

salladrft

gergektir.

Ayrtca,

sinema

kurultaylan,

Tiirk Film

Haftalan

diizenlenmiq

ve

yabanct

iilkelere

frlmlerimizin

gdnderilmesiyle,

ile "geng sinema'dan

sOzedilebilmigtir'

B0ylece, aralannda gok Onemli yOnetmenlerin

bulundulu

bir

"genq

sinema" nln temelleri atllmlq olur. Geng sinemactlar arastnda,

Zeki

Okten,

Yrlmaz Giiney, $erif Gdren, Erden Kual, Yavuz Ozkan, Omer Kavur gibi

isimleri

sayabiliriz (N. Oz0n. 1985, s.391).

1978

yrhnda

yOnetmenin

kendi

senaryosundan

gektili

"Maden",

daha Once de soziinii

ettilimiz

gibi

oldukga ses getirmi$

bir yaptmdr.

Yeni

Sinema

Dergisi'nin

yaptllr

delerlendirmeye

gOre,

1970-1980

ytllart

arasmdaki "ara d0nem"in "en

iyi

on

Tiirk

filmi"

arasmdadr (A. Ozgug, 1993, s.8).

"Maden'

, Yavuz

Ozkan'tn

iyi

bildili

bir

hayatr anlatrr.

QiinKi,

Ozkan, eski

bir

maden iggisidir. Ve bu filminde, kendisinin de gok

iyi

bildili

bir

yaqam

biqimini

ve onun sorunlannt

anlatr.

"Maden", krsaca Ozetlersek,

k6miir

madenlerinde kotii gahgma qartlannda qaltgan maden iggilerinin daha

iyi

yagam gartlanna kawgabilmek igin verdikleri sendikal miicadeleyi

anlatr

(N. Oz0n, 1985, s. 398).

1979 yrhnda, Ozkan, yine toplumcu sinema orneklerinden

biri

olarak

gdsterilebilecek olan "Demiryol"u

yOnetir.

Yaprmcrhlrnr

kendisinin

gergeklegtirdili hlmin senaryosunu Mahmut Tali Ong0ren yazar. Bu

film

de belgesel sinema yaklagrmryla demiryol igqilerinin sorunlartnt ve grevlerini

yansltlr.

Yavuz Ozkan, 1979 yrhnda

"Maden"i

gevirdikten sonra Paris'e

yerle$ir (G. Scognamillo, 1986, s.177). 1980-i987

yllan

araslnda Fransa'da,

Fransrz Televizyonu

igin

"Sevgiliye Mektuplar",

"Mohikanlartn

Sonuncusu" adh gahqmalan gergeklequrir (S. Yavuz, 1994, s.7).

Ozkan'rn 1988 yrhnda

yaptrlr "Ya$mur Kagaklarr"ndan

sonra,

filmolojisine

her

yrl bir

ya da

iki

film

kattrlr gdriilmektedir' "Yafmur

Kagaklan"ntn senaryosunu da kendisi yazan yonetmen,

ftlmi,

kendi yaptm

qirketi

adrna geker.

Bu

filmde,

Ozkan,

farkh

iki

ktiltiire

ait

bir

kadrn ve

erkelin

dyktistinii

anlatr.

Tarrk Akan ve Aurelie

Toledone

ve

Ayqegiil

Alding'in

bagrollerini oynadtklan bu

filmde,

intiharr di.igtinen

bir

kadm

ile

idama mahkum

bir

adamtn

mutlulufu, dillerini bile bilmedikleri

halde birbiderinde bulmalan

anlattlr.

Yonetmen, aynl temayl, daha once "Yanq" adh filmde de iqlemigtir

(A.

Ozgiig, 1990, s.326).

Bu

filmden

sonra, Ozkan, 1988 yrhnda, yine kendi senaryosundan

yola grkarak kendi

yaprm

girketi

adrna

gergekleqtirdili "Umut

Yarrna

Kaldi'yr

gergeklegtirir.

1989 ytltnda, bagrollerini Sezen

Aksu

ve Ferhan $ensoy'un oynadtfr, senaryosunu kendi

yazdrlr,

aynt temalan

igledili'

bir

bagka

filme, "Biiyiik

Yalnrzhk"a

imzastnt atar. Filmde, 10

ytlltk

evliliklerini

bitirmeye karar veren

bir

kan kocantn son geceleri

anlatilr.

Tek

mekanda

iki

oyuncuyla gergeklegtirilmiq filmde, aralanndaki sevgiyi yanltg kullanmrq ve sonunda

birbirlerini

ve kendilerini tiiketmig olan

iki

insan

6ze-linde

agk,

sevgisizlik

ve

evlilik kurumu

sorgulantr.

Yine

aynr

yrl,

Ozkan,

"Filim Bitttyi

gergekleqtirir. Bu filmde de Ozkan'rn klasik sorgulamalart

vardr.

Evlilik,

sevgi, agk ve qiddet. Filmde, 0yktisii anlatrlan eski kan-koca

sinema sanatglsldlrlar ve yrllar sonra aynt hlmde oyuncu olarak biraraya

ge-lirler.

Filmin

_Eekimleri srrasrnda,

her

ikisinin

de hayatr,

igluindeki

birikniq

nefret

yiiziinden

karmaqrk

bir

kabusa dontigiir.

Film,

tiim karmagrk ve

altyl-madrk yaprstna rafmen Ozkan'rn klasik sorgulamalannt

igerir.

Eski kan

ko-ca filmde

iki

sevgiliyi canlandrmaktadrlar. Ancak,

diler

yanda da

yiiriitmek

zorunda

olduklal

evlilikleri

vardrr. Filmin modern ve anlayrqh ortamr gergek hayatta yerini bulmaz. Ve sette aralannda gtkan btiytik

bir

taftl$ma strastnda eski koca kaflsrnr Oldiirtir.

Filmin

igindeki filmde mutlu

gifti

oynayan bu

iki

kiginin

sanctlt

iligkileri 0liimle

sonuqlanr.

G0riildiilti

gibi,

Ozkan, bu

filminde

de

ikili

iligkilerde "giddet'i

sorgular.

Trpk "Biiyiik

Yalnrzltk"

ve "Yengeg Sepeti"nde

oldulu

gibi.

1991

yrhnda,

"Ateg

tistiinde

Yiiriimek"filmiyle,

Cumhuriyet

tarihimizi

kendine

ozgti

sinema anlaytqr

ile

yansrtan yonetmen,

bu

titiz

galrgmanrn ardtndan, 1992

yilnda

"lki

Kadrrt

ad1 filme imzastnt atar'

"iki

125

Kadrn", gerek Oykiisii, gerekse anlattml ile befeni kazantr. Bagansmt da hem

yurt

iginde hem de yurtdr$rnda

kazandtlt

ddtillerle kanttlar.

1993 yrhnda, y6netmenin

filmografisine

"Bir

Sonbahar Hikayesi"

katrlr.

Heniiz gdsterime girmemiq olan bu filmde yOnetmen, de[igen zaman iginde deligen

iligkileri

anlattr. Ydnetmenin iizerinde

durdulu

bir bagka tema da gegen zaman iginde deliqen toplumsal ve siyasal deferler kargt snda

de!i-gen insan

yagamrdr.

"Bir

Sonbahar Hikayesi", 8. Adana Altrn Koza

Ktiltiir

ve Sanat Festivalinde en

biiyiik 6diil

olan,

"Alun

Koza"y alr.

Filmin

bagrol

oyunculanndan

Zuhal Olcay

da

"en

iyi

kadtn oyuncu" Odiillinii

kazantr

(Hiirriyet,

26

EylUl

1994).

Genellikle kendi

filmlerinin

yaprmcthlmt

da iistlenen yonetmenin, bir bagka yaprm girketiyle

birlikte

gergeklegtirdili son

hlmi,

"YengeE Sepeti", Antalya

Film

Festivali'nde, aralannda "en

iyi film"

ddijliiniin de

oldulu

toplam 7 Odtil kazanmgtr. (Cumhuriyet, 6

Ekim

1994).

itk

filmterinde tek tek bireylerden golq kitleler, kalabahklar igindeki

insanlan ele alan Ozkan, son yrllardaki gahgmalannda, daha gok bireylerin geliqkili yaqamlannr, insanlar arastndaki

iletigimsizlili

ve insantn sevgi

ara-ygrnr inceler.

Ozellikle,

sevgi arayrgrnda

evlilik

kurumunu ve bireyin kargt kargrya bulundufu

diler

kurumlan ve iizerimizdeki etkileri

ara$trr.

Hemen

akla gelen

filmlerinden

biri,

"iki

Kadrn", "Filim

Bitti",

..iirnek

olarak

verilebilir.

Yonetmenin filmlerinde iizerinde

titizlikle

durdulu

temalan,

senaryosunu

kendi yazdrfr

iki

filmindeki diyaloglardan

yararlanarak

Ornekleyebiliriz

belki de.

"Biiyiik

Yalnrzhk"

adlt filminde, 10 ytlltk

evliliklerini

bitirmeye karar veren kan-koca arasmdaki

bir

tafi$ma srasrnda gegen diyalogda, erkek kadrna $6yle der;

"Hepimiz

6yleyiz; yalancr, bencil,

iki

ytizlii,

barbar! ".

Aynr

hlmde gegen

bir

bagka diyalogda ise erkek gdyle yorumda bulunur; "inanmryorum ben

miyim

bu, sana vurdum,

ittim

kaktrm,

oysa kimselere bOyle yapmadrm.... Hayatrn

iginde neler var.

Higbirgey

birbirine

yetmiyor. Higbirgey

birbirini

tamamlamryor". Yalnrzhk

korkusuyla, ahgkanhk haline d6niigmiig

iligkileri

yiiztinden

birbirlerinden aynlmaya korkan ve hergeyi birbirlerine zehir ederek ya$amaya devam eden

iki

insanrn ig burkucu hikayesidir

film

ve on

yilhk

bir

evlilifin

bir

gecede sorgulanmasrnr anlatrr. Ozkan'rn tek mekanda

iki

oyuncu ile gergeklegtirdili

bu gahgma, aslmda, hepimizin iginde bulundugu tiim bir hayafl,

iligkileri

ve Ozellikle

evlilik

kurumunu sorsulamaktadr.

SiNEMAMIZIN

GEqiRDici

nBciSiruLER

vE

"yENGEq

sppeti'Nilt 6xevti:

$imdiye dek, gok genel hatlarryla

Yawz

Ozkan'rn sinemasrnrn

Ozel-liklerinden, ele

aldrlr

belli bagh temalardan sOzettik. Ozkan'rn

l8

Kasrm'da g0sterime giren son

filmi

"Yengeg Sepeti"ne gegmeden 6nce, son yrllarda

Tiirk

sinemasrnm iginde bulundulu durumu haurlarsak bu

filmin

dnemi

orta-ya

grkacaktr.

Yengeg Sepeti, Onemli

bir film,

gtinkii, dzellikle

5 Nisan

Kararlanndan sonra,

KUltiir Bakanhfr'nrn da

0deneklerinin kesintiye

u[ramasryla, maddi

destelini Tiirk

sinemasr iizerinden gekmesiyle,

film

piyasasrnda

bir

durgunluk yagandrlr

gergek.

igte bu

durgun

piyasa

ortamrnda, kotafllmr$ giizel

bir

film

"Yengeg Sepeti". Ve

Ttirk

sinemasrnrn

seyircisiyle bangtracak olan giizel filmlerden

biri.

Son

yillarda,

Tiirk

sinemasrnrn

iiretim durgunlulu ile

ilgili deligik

gOriigler

ileri

siiri.iltiyor.

Gerek sinemanrn iginde

aktif olarak

bulunanlar

gerekse halk ve aydm kesim arasmda bu konu hakkmda birbirinden farkh

gd-riigler var.

Tiirk

sinemasrndan umudunu kesmig olanlann ve

Tiirk

sinemasr

Amerikan sinemasrna yenildi diyenlerin yanlslra, kendi imkanlanyla sinema yapmaya gahgan ve sanatsal

iiretimlerini

devam ettiren ydnetrnenler de var.

Gegti[imiz

haftalarda gerqeklegtirilen

Tiirk

Sinemastntn sorunlart konulu "Siyaset

Meydanr"

adh televizyon programlna konugmact olarak kafilan Yavuz Ozkan,

Tiirk

sinemasrnrn gelecelinden umutlu oldulunu iizerine basa basa dile getirdi. Bu toplantrda bulunan Sinan Qetin de geqen

yil

seyircisiyle bulugmayr baqaran galtgmasr "Berlin in Berlin"den sonra sinema yapmaktan vazgegmeyen yaprmcr-ydnetmenler arasmda

oldufunu

kanttladt. Y0netme-nin gekimlerini

siirdiirdiilti

"Bay E" adlt

ltlm

de

diler ltlmi

kadar ses

getire-cele

benzeyen

titiz bir

galtgma.

Tiirk filmlerinin

gOsterime girecek salon bulamamalan gergekten

filmcilerin

dnlerinde

g0zUlmesi

gereken

Onemli

bir

sorun. Amerikan

sinemasrnrn

iisti.in yaprmlarr

seyircinin

sinemadan

isteklerini

ve beklentilerini kargrlayabildikleri igin tiim diinyada

oldulu

gibi iilkemizde de

haftalarca vizyonda kalabilmektedirler. Sinemalarm kar amactyla kurulan

igletmeler

oldulu

g0zOniine altntrsa, salon sahiplerinin segimlerini

bol

giqe hasrlatr sallayacak

filmlerden

yana yapmast

dofaldr.

1970'li

yrllarda televizyon rekabeti

ile

karqrlagtp kabuk

defiqtiren

sinemamrz, kalitesinden

ve igerilinden

verdili

ddiinlerle

Ozellikle erkek seyirciyi salonlara gekebilmeyi baqarmrgtrr. 1975'ten sonra ya$anan anargik

ortamrn da etkisiyle aileler ve kadrnlar sinemadan uzaklaqrken, geriye "seks

frlmleri" flryasr

ile

cinsellile

ag erkek seyirci kalmtgur. Daha sonra ise, 80'li

yrllarda

tiirk

sinemasr

"video" rekabetiyle

karylagmtg,

tekrar

kabuk

deliqtirmiq

ve

salonlardan zaten uzaklagmtg

olan seyirci

iyice

eve

kapanmrqtr.

Bu

kez, bol miktarda

arabesk

video

filmler

iiretilmeye

baglanmrgtrr. Piyasa

igi

yaprlan

bu

0zensiz

yaptmlarla,

yaprm

girketleri

btiytik

kazanglar elde etmiglerdir.

80'li yrllann

ortalartnda,

Tiirk

sinemasr,

seyircisini tekrar salonlara gekebilmeyi bagarmtgur. Hemen akla gelen gige bagansr

sa$ayan

frlmlerden birkagt gunlar;

ydnetmenlilini,

Attf

Yilmaz'tn

gergeklegtirdifi, mtijde

fu'rn

oyuncululunu

yaptlgr,

Dul Bir

Kadtn, Adt

Vasfiye,Ah Belinda. Bu d6nemde, ilging konulartyla ve

igerikleriyle farklr

filmler

seyircinin

ilgisini

gekmeyi

bagarmrgtrr.

Ozellikle, Miijde Ar'h

hlmlerle,

seyircinin merakh bakrglan ve

sa$adrfr

gige

deste[i ile bol bol

iglenir

olmugtur. Seyircinin

Tiirk

filmlerine

yeniden rsrndr[r bu yrllardan

sonra

nitelikli

gahgmalara rastlanlr.

Yrllardrr bir

ballanrp

bir

gdziilen

Tiirk

sinemasr ile seyircisi arasrndaki

ilreti

kOprii her yrkrhgmda tekrar kurulmaya gahqrlmrqtrr. Ancak, hatrlatmak gerekir

ki,

Tijrk

sinemasr higbir zaman

se-yircisi ile balrnr koparmam$tlr. Ama zamanla defigen, sinemaya gitme

ahg-kanhlrdrr.Videonun evlerde yaygtnlagmaya bagladrlr yrlllarda yaprlan sine-ma

filmi

azalmq olmasna rapmen, hlm yaprm girketleri video hlm yaprmma

ddndtikleri igin

film

iiretimde azalma sciz konusu

de!ildir.

_$imdi

de dikkat

edilirse, televizyonda yayrnlanan

Tiirk filmlerinin

izlenme oranlan yiihelcir.

YENGEQ

SEPETi:

"Yengeg Sepeti",

Tiirk

sinema

seyircisini

yeniden salonlara gekebi-len ve haftalarca vizyonda kalabilen baganh

Tiirk

irlmlerinden

biri. Film,

iglerinde, Adana

Altrn

Koza,

Antalya Altrn

Portakal

ve

Ankara

Film

Festivalleri olmak tizere birgok feslivallerden Odiil kazandr.

Kiiltiir

Bakanh-lr'nrn desteli

olmadan, ekonomik

srkrn[lann oldulu

bu gtinlerde baganlan

film,

oyuncu kadrosuyla da dikkat gekiyor.

Filmin

Antalya'da kazandrpt 7

ddiiliin dalrhmr qbyle;

Sadri Ahgrk

ile

Mehmet

Aslantu!

"en

iyi

erkek oyuncu", Oktay Kaynarca, Derya Alabora "en

iyi

yardrmcr kadm ve erkek

oyuncu" segilirken,

"Yengeg

Sepeti", "en

iyi

film"

ve

"en

iyi

kurgu",

yOnetmen Yavuz

Ozkan

da "en

_iyi

yOnetmen"

ddtillerini

de kazanmrgtr. Filmde biraz cince adlarrnr

belirttilimiz

0diil

alan oyunculannrn yantslra,

Macide Tanrr, _$ahika Tekand, Sedef Ecer, Ege Aydan da yeralmaktadrr.

FiLMiN

KONUSU:

qevresinde geQer. Anne-baba,

krzlan,

olullafl,

gelinleri

ve torunlartndan

olugan mutlu

bir

haftasonu toplantrsr, klsa

bir

stire sonra her

bireyin

kendi

sorunlaflnr

su

yiizilne

grkardtgl gergin ve

hiiziinlii

b

hesaplalma haline diiniiEiir (S.Yavuz, 1994, s.5).

NEDEN

YENGDq

SEPETi?

Bu

filmin

ismi,

neden Yengeq Sepeti?

Bu

sorunun cevablnl

_loyle

veriyor Yavuz Ozkan, "giinkti

yengegler

bir

sepetin igine

konuldulunda

birbirlerinin etini

yerlermig!"

(Melodi,

17 Kaslm 1994).

Atilla

llhanln isim

babasr

oldufu hlmin

ismi kadar

igerili

de

ilgi

qekici. Ozkan, filmde' btiyUk

bir

aile

toplantrsr etrafinda, yagadrlrmtz

gunti ve ortaml ve

diinyayr

sorguluyor.

Hepimizin

iginde butunduEu

bir

$r

kaos

ortam

ve bu onamda

birbirlerine bile

tutunmayl bagaramayan

dfte

ve qiddet nobetleriyle oradan

oraya

sawulan "yalnrz insanlar" toplulugu. Diinyadaki bu

yalntzlagttran yalam ortamlnln aileye ve dolaylslyla igimize yansrmasl

filmin

de diinyasml

oluyuruyor. Ozkan, bireysel Eiddeti ele alarak toplumsal $iddet eEilirnlerinin

ve tiim diinyadaki sava$

ortamnm

ve bireyden topluma yanslyan Siddeti de

sorguluyor.

Film

ilerledikEe, geriimiE

bir ipin

iizetinde

dengesini

sallamaya

gahsan korkmu$ ve

iirkmii$

insantn

bir

an dengesini

kaybettikten

sonra meydana gelen patlamaya

hazr

ofkelerin ve nefretin igine nasll diiqtiiBUnu

gOrUyoruz.

Yavuz Ozkan'tn sOzleriyle agtklarsak-

"bir

kez

denge

bozuldulunda,

herkes

acl gekiyot,

kendi

kabahllndan

ve vahFtinden

iirkiiyor,

"bafl$" anyor. Ancak bu

araytg strastndaki en

ktigtik

bir

neden' yeniden

_liddeti

gaErnyor" (S.Yavuz, 1994,s.5).

Ozkan,

filrnindeki

karaktederi

yaratrken

gok

titiz davrandllmr ileri

siirUyor.

Higbir

karakterin konumu ve ki$iliEi rastgele segilmemis. Filmde

tiykiiniin erafinda ditndiigii

aile,

bir

yaqh anne baba ve uzun zamandrr gdr-medikleri gocuklanndan oluqur.

Ailenin

bu haftasonu toplantlslnda biraraya

gelmesini isteyen hasta baba, otorite bollugunu temsil ederken, ailenin diger

fertleri

de bagka

ba*a

degerleri

temsil ederler. Polis

miidurii

biiyiik

oEul' otoriteyi, Televizyon haber yaplmcrsl biiyuk krz, iletigimi,

alutat

kUguk

klz'

adaleti, tiniversite mezunu

kiigiik

o[ul

da yeni

diiliince yaplslnl

ternsil eder.

Oyhide

biraraya gelen bu karaherler,

film

bo)'ulca, iistlendikleri konumlan ile gauErp dururlar. Bu gatrqma ve konumlanma

filmin

temaslnt oluqtururken'

yiizeyde goriinen

iiykiide

de pargalanmaya yi.iz tutmakta olan

giiniimiiz

bii-yiik

ailesinin buruk

dyktisii anlatllmaktadr.

Bu agtdan

bahldltnda,

fltlm'

hem

entellekiiel

seyirciye hem de her yagtan

izleyiciye hitap

edebilecek 6zellikte

bt

gahEmadr.

Ozkan, modern yagam iginde kendisi olamayan, toplumsal

rolii ile

kigiligi

arasrnda

srkrgrp

kalmr$ insanlarln sevgisizliklerini

ve

giivensizliklerini

ortaya koyuyor. En basit 'bir

aile

toplantrsr

bile

artrk

giivensiz bir ortam haline gelebiliyor.

Filmdeki

tiim bu ki$ileri biraraya gel-diklerinde gok

giizel

bir

tablo oluqturan puzzle pargalarlna

benzetebili

z.

Hepsi

birbirini

seviyor ve sayryorlar. Ama gegen zaman iginde, degi$en

ya-qam biEimleri onlan birbirinden o kadar uzaklaqffnu!

ki,

haftasonu toplantr-smda biraraya geldiklerinde

birbirleri

karglslndaki konumlanm bir

tiidii

doE-ru yerlere

onrhmryorlar.

Trpkl, biraraya gelmeye gelmeye birleqme

yerleri-ni kaybeden

_Wkilsiz

puzzle pargalafl gibiler.

Bf

site

soffa,

ipuglan brakan

eski bulu$malan

unutfuklaflndan,btbirleriyle biittinlelip

eski aile tablosunu olu$turmakta zorlanryorlar. Oradan oraya savrulurken, iginde bulunduklan duruma

goziim bulmayl bile unutuyorlar.

Birbirledni

suglamaktan, sugu

birbirlerinin

iie

erine atmaktan, gdztime ulaqamryorlar ve trplc aynr sepete konmug yengegler gibi

birbirlerini yiyorlar.

BiREYSEL $iDDET, MEDYADA $iDDET

vE

PARCANAN

AiLE:

Filmin

ilk

sahnelerinde,

bafaflh ve

sevilen

tv

programctsl

ve sunucusu

Ayfer'i

(Sahika Tekand) gortiniz.

Ayfer,

televizyonda hazrladrgr

haber programr sunmaktadrr.

Birden tiim

perdeyi

Elevizyon ekanlannda

daha once gok kez

gdrdiigiimiiz,

yabanclsl

olmadlElrnz

diinyanln dairt

bir

yarunda meydana gelen MvaS ve _liddet

olaylannu

gdrtinttileri

alr.

Ayfer, bu

gdriinttiler

elliginde

konuqur-

"Bt

hafta daha geEti, deEiwn higbir$ey yok. Savaflar, teror, pap

Nazzllet,

...18.yiizyllln

karanllk dehlizlerine doBru

bir

gidiqat. Sanki diinyamlz baEnazhEa teslim olmuq. Ama ben gelecege inanl-yorum" der ve devam eder, "onlara nasrl bir diinya brakacafrz? Bu sorunun cevabrnr herkes aramah. Sevgi qiddete

yenilmeyecek!". Bu

ilk

sahneler,

filmin

ana Fmasml

belirginleltirir.

Sevgi ve insan olma

arayrgl

birei

teslim alan kaos ortaml,

_liddet,

insanlar arasrndaki

iletigimsizlik

ve

tiim

dUnyayl saran bu

belirsizlik

ve kavga orarrunda gocuklara sunulacak diinya.

Siddeti

sorgulamamrza neden olacak

olay,

Ayfer ile

eski

kocasr

arasrnda meydana

gelf.

Ayfer, evine zorla giren ve

kzlannr

yanna almak is-@yen eski koca$nl evinden kovar. Ancak, eski koca

inatqrdr

ve rsrarlanna devam eder. Aralanndaki problemi konuEarak halledemeyen

iki

insan,

rlnrn gOzleri oniinde itigip kakrgarak kavga ermeye baqlarlar.

Ayfer,

kocasr-nrn

yiiziinii trnaklanyla

yaralar. Biraz tjnce televizyondaki programrnda gid-det kargrtr siizleriyie tanrdrlrmrz

Ayfer'in,

qiddeti kendi yagammdan

soyutla-yamaml$

olduluna

tanrk oluruz.

Krzlan Ayfer'in hazrrladrlr

televizyon

programlnl

seyreden Hasta baba ve anne, zamansrzhk yiiztinden uzun siiredir gdriiqemedikleri Eocukla-nnr hafta sonunda Sapanca'daki sayfiye evlerinde toplamaya karar verirler. Tek tek gocuklannr ararlar. Polis

Miidtirti

btiytik

olullannr

yapmakta

oldulu

bir

sorgulama

srrasrnda

yakaladar.Avukat olan

ktigiik krzlarr

da

evde

televizyon programlnr izlemektedir. Baqanh Sunucu

Ayfer,

evinde krzr

ile

yine televizyon bagrndadrr ve kendi programlnl izlemektedir.

_Qaln

telefonu

geldifinde, lniversiteyi bitiren ve iqsiz tatk

kagrk

kiigtik

olullan

ise

sevgilisiyle yataktadr. Bu sahnelerde birbirlerinden gok farkh yagamlara

sa-hip aile

bireylerini tanrlz.

GOriiniirde aileyi biraraya getiren en

biiytik

bileg-ke

Ayfer'in

televizyon programrdr. fualannda hem bir uzakhk hem de

gdre-celi bir

yaknhk

vardrr.

Yalmurlu

br

yaz giinU

tiim

aile bireyleri Sapanca'da gdl kenanndaki

sayfiyede biraraya gelir. Giizel gOrtintiilerle ve mizansenlerle anlatrlmrq bu sahneler

mutlu

bir

aile

toplantrsrna

bizi

tanrk ederken ashnda firtlnadan Onceki

sessizlilin

de

habercisidir. Anne (Macide Tanrr) ve

Baba (Sadri

Ahgrk) gelinleri, gocuklan ve

torunlanndan

olugan

bu mutlu

tabloya hayranhkla bakarlar.

Yalmur,

Yavuz Ozkan'rn

filmlerinde genellikle

kul-lanmayr

sevdi[i

gtizel

bir

metafor. Hem

iyi bir

gdrsel malzeme, hem de saflaqma ve arlnma simgesi.

Filmin

canh,

krpr

kpr

bu sahnelerinde,

biiyiik

gehrin ayn ayn yerlerinden gelen ve ailelerine kavugmak

igin

koqturan aile

fertlerini gdriiriiz.

Drgardaki bardaktan boganrrcasrna

yalan

ya[murda,

srlrnrlacak en giizel yer srcacrk evimiz ve ailemiz

defil midir

?

Aile

toplanusl mutlu

baglar.

Uzun siiredir

goriigemeyen kardegler

birbirleriyle

yemekte

hasret

giderirler.

Geceye

mutlu

bir

gekilde

aile albiimlerinden dia gOsterileri yaparak, gramofonda eski plaklan gahp, dans ederek baglarlar. Ama bu

mutlu tablo,

aileye drgardan eklenen biri ytiziinden

bozulacaktr.

Aile,

tlpkr

dafilan

puzzle pargalarr gibi iginden grklamayacak

ve

bir

daha oluqturulamayacak

eski

bir

resime

ddniigecektir.

Olaylar

kargrsrnda aile

bireyleri

durmadan

yerlerini

kaybedecek ve bu tabloyu

bir

daha olugturmaya, eski hallerine dOnmeye

bir

daha gi.igleri yetmeyecektir. Bu toplantlya herkes kendi sorunlannr da beraberinde getirmigtir.

Ayfer'in

eski

kocasryla

problemi

vardrr.

Polis miidiirii biiytik olulun

kansr

ile

iligkileri

iyi delildir.

Kocasll|n

kendisini aldattrErnr bilen kadrn, gare olarak alkole ve kendine 6zgii cezalandlrma yonternlerine basvurmaktadlr.

Filmin

ilk

sahnelerinde, haber programtnda yayrnlanan, "savaE" adr altrnda yine insanlann uyguladrklafl giddete tanlk ve seyirci olan

biz,

film

ilerledikge, en ufak

bir

flrsa$a su yiiziine grkan igimizdeki

gizli

_$iddete tanlk

ve seyirci oluruz. Bu kez medyadaki

delil

giinliik

yEammzdaki

_$iddetin tanlgl ve seyircisiyizdir..

Ve, mutlu aile tablosu bozulur. Ayfer'in

eski

kocasl,

kansln[

gocu-Eunu ihmal ettigini

ileri

siircr

ve

gocufunu gerekirse mahkeme karan ile gen

almak istediEini

bildirir.

Ayfer,

kocasr

ile tartllmaya

girer.

Ailenin

diger fertleri bu tartlgmay durdurmak isteder. Ya$h anne ve baba olanlar

karqlsln-da

Salkrn ve

iiziintii igindedirler.

Polis

mUditti

olan

buyiik ogul,

belki

babasmrn da zamanrnda oyle davranmasr yiiziinden belki de kendi

zayfltlmt

ve Earesizligini ortmeye gahs[glndan, oftaya glkan her

_{problemi liddete}

baEvurarak gijzmeye gaLqmakmdr. Bu

olumsuzlulu

da kendi yontemlerine

gore giizmeye gahqrr. Ve

Ayfer'in

kocasrnt evden gtkartp, bahgede ikna et-meye galgrr. Ancak, krsa

bt

siire sonra

iller

grEnndan glkar ve aralanndaki

konugma itigip kakrqmaya ve ardlndan da kavgaya donii$it.

Ayfe/in

eski

ko-casr baqrndan

alrr bir

yara ahr.

Iki

adamrn aralanndaki kavgaya

yavallatrl-mrq (slow-motion) gekirnlede tanlk oluruz. Yavaqlatrlnxl gekimler

kullanl-larak verilen bu sahnelerde,

kavatll

takrm elbiseli,

iyi

giyin i

ve

egitinli

iki

insan, imajlannr yaratan

tiim

simgelerinin dlgmda 6zleriyle,

ilkel

yanlanyla

ortadadrrlar.Orner,

kendi yontemlerini

-bildigi

tek yontemi,

qiddeti

kullanmltr.

Bu olaydan sonra, ailenin geriye kalan tiim fertleri onu suglaya-caklardu. Filmde dnemli olan bir bagka salme de, anrk eski giicijnU

ve

oton-tesini kaybeden babamn,

olluna,

tepkisini onu tokatlayarak giistermesidir.

Baba da neden olduEu

_ieyi

farketmeden aym yonteme

bagvurmultur.

Hol-goriisiizliik ve sabrrsrzhk

_lne

liddete yenik dugmuqtur.

Bir

kez denge

bozul-muqtur. Bi.iyiik opul

pilmandr

ama geri doniilemez bir noktaya

gelinmiltir.

Film

boyunca

raflrl

an Siddet olayrna dikkat edildiBinde

goriilih

ki,

bu

kavganrn

sebebi

bir

_{ba$ka $iddet}

olayrdr.

Ayfer,

evine

izinsiz

giren kocaslnln

yiiziinii frnaklanyla

yaralamrE ve problemi konuqara halletmek

yerine bu yolu

kullanmrglr.

Ama Ayfer, sugluyu ararken kendi

yaptlklannl

goktan

unutmultur.

Giiniimiiz

yalantlsrnrn

bir

balka

gortinmez

terorii,

medi,a savaqrna alet olmamak igin herqey drtbas etmeye gahEmaktadr.

Ag[

yarah eski kocaslnln hastahaneye gotiirtllmesine engel olmaya galtgtr.

korkusu-dur.

Tiim

bu olaylar srraslnda avukat olan

kiigiik

krz, tavnnr gerektiginde

gereKigi gibi

koyamaz. O da ne yapaca&nl bilememektedir.

Ktigtik

erkek

kardeq ise hergeyi ve herkesi lanetlemekte ve suElamaktadu.C)mer, olaylann nasrl bu hale geldiEini anlayamaz, galkrndrl. Kimseye slgmamaz.

Ertesi

giin, olaylar biraz yatrSr. Yaral 1 olan geng adam iyileqmeye baqlar.

Kriz

am

atlallml$

hayat yine eski akr$na

ulalmrEtr'

Biiyi.ikbaba,

to-runlaflyla

gotdebalk

avlamaktadr.

Ayfer, torunlarlyla

nele iginde bahk tutan babasrnrn yantna konugmaya gider. O da anlamlandlramadrgr

leyler

yagamaktadf. "Hayatlmlzln

toplamlnn

ne anlama geldigini bilmek isrcrdim

baba" diye sordufunda, babastntn cevabr, "Hayat gok

delerlidir

hzrni"

olur. Herqeye

ralmen,

hayat devam etmelcedir ve edecektir de. Gol kenanndaki

neleli

orurmn

yansra,

bahgede annelerinin

yapfb

gdzlemeleri yiyen

diger-leri arasrnda gergin bir hava

vardr.

Bu $rada avukat olan

hzkardeli

ile polis

miidiirti

Omer araslnda

ta

lma grkar.

lkisi

de

birbirlerini

suqlanaktadrlar.

KrzkardeEin, "Bu memleked bu hale getiren kim biliyormusun, medya"

soz-lerini Omer g0yle cevaplar:

"iyi

ya

i;te,

medya

batnr,

siz kurtarttstntz

'.

Bu

diya.loglardan da anla$llacaF gibi, hepsi arastnda, her anlamda

bL

sorgulama

stirmektedir. Herkes,

birbidnin

mesleklerini, konumlannt elestirmeKedir. Ama,

tiim

olumsuztuklara, anlaqamamazhklara raEmen herkes ailenin

vaz-gegilemez

bir

pargasrnr

olulturmaktadlr.Baba

qok

iizgiindiir,

kendileriyle

gurur

duyduklal

gocuklan,

dviindiilii

ailesi

goziiniin iinunde

"bir

sepet

igindeki

yengegler"

gibi

birbirini

yemektedir."Acaba biz de mi hata neden

biiyle oldu?" sorusunu kansr igini _{gekerek 96yle yanttlar;} "Kuqiikken onu qok

doverdin".

Farklnda olmadan

suqlunun

ve

sugun

sorgulandtlt bu

aile

toplantrsrnda, en masum gibi gdriinenler bile suqluduJ aslmda.

Unutulmama-sr ve ihmal edilmemesi gereken hoEgiirti ortamrnt

koruyabilmektir'

Sonug olarak, Ozkan, bu filminde OnUmiizdeki

ylllada

da

mfls

acak olan insan-medya-qiddet

iligkisini,

modern yalam v e pargalanan aile

gerge-gini _ele almrq.Yijnetmen, herEeye ralmen, gelecekten umut duyarak

yaklaE-mll

bu konulara. Rastgele seqilmemig

film

karaktederiyle,

yaladlBlmz

gun-leri

pek de kdamsarhga

dtlmeden itzetlemil. Filmin

anlauEl ajykii' sadece bize itzgu degil. Getigmil iilkelerin

de

ya$adlEl sorunla.rla

ilgili.

Ya$anan sa-vaqlar agrslndan batilldr$rnda, diinya kocaman bir yengeq sepetine benziyor.

Siddet, evledmizde medya aracrhBryla da yerini aldl. Her giinyazlh ve gO6el basmda gordi.igiimtt, kanrksadrlrrntz bir olay haline geldi. YaEam bi-gimlerimizin de

defiltigi,

insanlann daha gok yalnrzlaqfklarl da gdrtinen

bir

gergek. Aynca, qiddetin medyada gOrUnen

yiizii

dlgrnda,

bir

de gOrtinmeyen

yiizii

var ki, o da aile igi qiddet. Oztcan, bu hlminde, aile igi qiddete de g0nder-meler de bulunmug.

Yengeg Sepeti, kazandrpr Odiiller ve

igerili

ile de giindemde kalacak

bir film. Aynca, Tiirk

sinemasrnrn seyircisiyle bulugmayr bagarmrg

yiizakla-nndan

biri.

iginde bizim oldufumuz, bizi anlatan kendi

filmlerimizin

artmasr ve sinema seyircisi ile

Tiirk

sinemasnrn arasndaki kOpriiniin yeniden kurula-bilmesi

dileliyle.

KAYNAKQA:

Agah

Ozgtg,

"Tiirk

Filmleri Siizliifii-2.Cilt",

Sesam Yayrnlan,

ist.

1990. Agah Ozgiig,

"lfi)

Filmde,

BaElangrcmdan

Giiniimiize

Tiirk

Sinemasr",

Bilgi Yaymlan,

l.

Baum,

_$ubat 1993.

Nijat Ozdn, "Sinema-Uygulayrmr-Sanatr-Tarihl',

Hil

Yay.,

ist,,

1985.

Giovanni

Scognamillo,

'Tiirk

Sinema

Tarihi",

2. Cllt,

Metis Yay., ist.

Kasrm 1988.

"5000

_{Fihn", Milliyet}

Yayrnlan,

ist.,

1987.

GAZETELER. DERGILER:

Biilent

Ecevit,

"Altrn _{Portakal "Yengeg Sepeti"ne",}

"Cumhuriyet",

6

Ehm

t994.

Yusuf Ahmet Krhgkaya,

"Altrn

Koza

Bir

Sonbahar

Hikayesi"nin

",

Hiirriye[

26Bylm1994.

Saim

Yaluz,

"Sinemamzrn Geleceline inanryorum",

"Antrakt

Dergisi",

Sayr:38, Kasrm 1994.

Melodi

(Sabah Gazetesi

Eki),

_{"Sevgi $iddete Yenilecek} m11",

l7

Kasrm 1994.

Pelin Ozer, "Gtindelik _{$iddetten Sevgi Arayrglna",}

_Cumhuriyet,

_{17 Kasrm}

1994.