• Sonuç bulunamadı

Türkiye’de uygulanan tarımsal desteklerin üretici açısından değerlendirilmesi (Kahramanmaraş ili örneği)

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Türkiye’de uygulanan tarımsal desteklerin üretici açısından değerlendirilmesi (Kahramanmaraş ili örneği)"

Copied!
85
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Mustafa GÜRKAN Yüksek Lisans Tezi

Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Gülistan Erdal

Tokat, 2012 Her Hakkı Saklıdır

(2)

TARIM EKONOMİSİ ANABİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

TÜRKİYE’DE UYGULANAN TARIMSAL DESTEKLERİN ÜRETİCİ

AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

( KAHRAMANMARAŞ İLİ ÖRNEĞİ)

Mustafa GÜRKAN

TOKAT 2012

(3)

Tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, tezin içerdiği yenilik ve sonuçların başka bir yerden alınmadığını, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim.

(4)

i ÖZET

TÜRKİYE’DE UYGULANAN TARIMSAL DESTEKLERİN ÜRETİCİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

( KAHRAMANMARAŞ İLİ ÖRNEĞİ) Mustafa GÜRKAN

Gaziosmanpaşa Üniversitesi

Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

Danışman: Doç. Dr. Gülistan ERDAL

Bu araştırmada, Türkiye’de uygulanan tarımsal desteklemelerin durumu incelenmiş ve üretici bazında bir analiz yapılmıştır. Bu çalışmada Kahramanmaraş İli Merkez İlçeye bağlı 11 köyden 177 üreticiye anketler yapılmıştır. Tarımsal desteklerin üreticilere yansımaları, üreticilerin beklentileri, sorunları, desteklerden yararlanan ve yararlanmayan üreticilere olan yansımaları değerlendirilmiştir.

Çalışmada, Kahramanmaraş’ta anket yapılan 177 üreticiden 130’unun tarımsal desteklemelerden yararlandığı 47’sinin ise yararlanmadığı tespit edilmiştir. Üreticiler genel olarak nakit destekleme ödemeleri yerine girdi ( mazot, gübre vb.) fiyatlarında indirim sağlanmasını istemektedir. Ürünlerin değerinde pazarlanamaması üreticilerin önemli bir sorunudur. Üreticilerin birliklerinin kurulmasına yönelik desteklenmesi, ürünlerin değerinde pazarlanması sorununun çözümünde önemli bir faktör olacağı düşünülmektedir.

2012, 86 sayfa

(5)

ii ABSTRACT

EVALUATION OF AGRICULTURAL PRODUCERS IN TURKEY SUPPORTS ( EXAMPLE OF KAHRAMANMARAŞ CITY)

Mustafa GÜRKAN Gazıosmanpasa University

Gradıate School of Natural and Applied Sciences Department of Agricultural Economics

Master Theis

Supervisor: Assoc.Prof. Dr. Gülistan ERDAL

In this research, agricultural subsidies are analyzed and implemented in Turkey, an analysis was conducted on the basis of the manufacturer. In this study, surveys were made 177 producers in 11 villages center district connected of Kahramanmaras Province. Reflections of the producers of agricultural subsidies, manufacturers' expectations, problems, benefiting from support from the producers and not benefit from the reflections were evaluated.

In the study, 130 of them 177 manufacturers surveyed in Kahramanmaras benefit from agricultural subsidies, in 47 of them can not utilize subsidies have been identified. Manufacturers in general input instead of cash support payments (fuel, fertilizer, etc.). wants to provide discount prices. Worth of products to market is an important issue of manufacturers. Support for the establishment of associations of producers is worth of products thought to be an important factor in solving the problem of marketing.

2012, 86 pages

(6)

iii TEŞEKKÜR

Çalışma boyunca ilgi ve desteğini eksik etmeyen danışman hocam Sayın Doç. Dr. Gülistan ERDAL’a, maddi ve manevi katkılarıyla her daim yanımda olan kıymetli dostum Yargıtay Tetkik Hakimi Emrah SARIKAYA’ya emeklerinden dolayı kardeşim Hüdaverdi GÜRKAN’a teşekkürlerimi sunarım.

Mustafa GÜRKAN Mayıs 2011

(7)

iv İÇİNDEKİLER ÖZET ... .i ABSTRACT………...ii TEŞEKKÜR ... iii İÇİNDEKİLER ... .iv ÇİZELGELER DİZİNİ ... vii ŞEKİLLER DİZİNİ ... viii KISALTMALAR LİSTESİ………..………..….…xi 1.GİRİŞ ... 1

1.1. Çalışmanın Önemi, Amacı ve Kapsamı ………...4

2.LİTERATÜR ÖZETLERİ ………,……….…...6

3- MATERYAL VE YÖNTEM……….……….…..…...12

3.1. Materyal……….……12

3.2. Yöntem………..12

3.2.1. Köyler ve Örnek İşletmelerin Seçilmesinde İzlenen Yöntem………...…….12

3.2.2. Verilerin Analizinde İzlenen Yöntem……….14

4. TÜRKİYE’DEKİ ve KAHRAMANMARAŞ İLİNDEKİ TARIMSAL DESTEK KULLANIM DURUMU ……...15

4.1. Alan Bazlı Destekler……….………….16

4.1.1. Mazot, Gübre ve Toprak analizi Desteği……….…………...16

4.1.2. Organik Tarım ve iyi Tarım Uygulamaları Desteği……….…………..17

4.1.3. Alternatif Ürün Desteği………..18

4.1.4. Fındık Üreticilerine Alan Bazlı Gelir Desteği ve Alternatif Ürüne Geçen Üreticilere Telafi Edici Ödeme………..18

4.2. Fark Ödemesi Desteği………19

4.3. Hayvancılık Destekleri………...25

4.4. Diğer Tarımsal Amaçlı Destekler………..28

(8)

v

4.4.2. Çiftlik Muhasebe Veri Ağı ve Tarımsal Danışmanlık Desteği………...28

4.4.3. Kırsal Kalkınma Destekleri………....30

4.4.4. Tarım Sigortası Desteği………..31

4.5. Faiz İndirimli Kredi Uygulamaları………33

5. ARAŞTIRMA BULGULARI………....34

5.1. Tarımsal Destekleme Uygulamalarının Üretici Bazında Sonuçları………..34

5.1.2. Araştırma Bölgesindeki Üreticilerin Sosyo-Ekonomik Durumları………34

5.1.3. Araştırma Bölgesinde Yapılan Tarımsal Faaliyetler………..36

5.1.4. Üreticilerin Tarımsal Desteklerden Yararlanma Durumu………..38

5.1.5. Araştırma Bölgesindeki Üreticilerin Yararlandığı Tarımsal Destekler………..42

5.1.6. Desteklerin Yeterlilik Düzeyi……….43

5.1.7. Üreticilerin Destek Ödemeleri Hakkındaki Talepleri……….45

5.1.8. Üreticilerin Desteklerin Hedefe Ulaşması Hakkındaki Düşünceleri………..46

5.1.9. Üreticiler Tarafından Alınan Desteklerin Değerlendirilme Durumu..………47

5.1.10. Üreticilerin Tarımsal Faaliyetten Elde ettikleri Gelirlerin Yeterlilik Durumu……….48

5.1.11. Üreticilerin Elde Ettikleri Tarımsal Gelirlerini Tarımsal Faaliyetlerde Kullanma Durumu………49

5.1.12.Üreticilerin Destekler Hakkındaki Genel Görüşü………..50

5.1.13. Üreticilerin Destekler Hakkındaki Bilgileri Edinme Kaynakları………..51

5.1.14. Tarımsal Desteklerin Üreticilerin Refah Düzeyi Üzerine Etkileri………52

5.1.15. Üreticilerin Mevcut Sorunları………...54

(9)

vi

KAYNAKLAR………...59

EKLER ………61

Ek 1. Araştırma Bölgesinin Haritası………61

Ek 2. Anket Formu………..62

Ek 3. Desteklemelere İlişkin Kullanılan Mevzuat Bilgileri………66

(10)

vii

ÇİZELGELER DİZİNİ

Çizelge 3.1. Köylere Göre Anket Yapılan Üretici Sayıları……….………13 Çizelge 4.1. Araştırma Bölgesinde 2005-2010 Yıllarında Destek

Ödeme Miktarı……….29 Çizelge.4.2. Kahramanmaraş İli 2010 Yılı Tarım Sigortası Destekleri………...32 Çizelge.5.1. Üreticilere ait sosyo-ekonomik bulgular………...35 Çizelge. 5.2. Üreticilerin tarımsal desteklerden yararlanma durumu ile

yaş arasındaki khi-kare analizsonucu……….39 Çizelge. 5.3. Üreticilerin tarımsal desteklerden yararlanma durumu ile

eğitim durumları arasındaki khi-kare analizsonucu………39 Çizelge. 5.4. Üreticilerin tarımsal desteklerden yararlanma durumu ile

aylık tarımsal geliri arasındaki khi-kare analiz sonucu……….40

Çizelge. 5.5. Üreticilerin tarımsal desteklerden yararlanma durumu ile işletmede

yapılan üretim faaliyet türü arasındaki khi-kare analiz sonucu…………40

Çizelge. 5.6. Üreticilerin tarımsal desteklerden yararlanma durumu ile işletme

büyüklükleri arasındaki khi-kare analiz sonucu………41

Çizelge. 5.7. Üreticilerin aylık tarımsal geliri ile desteklerin yeterlilik düzeyi

arasındaki khi-kare analiz sonucu………43

Çizelge. 5.8. Üreticilerin tarımsal desteklerden yararlanma durumu ile devletin

verdiği desteklerden gelir artışı sağlanma durumu arasındaki

(11)

viii

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 4.1. Türkiye’de Yıllar İtibariyle Toplam Tarımsal Destekler ………….…. ……15

Şekil 4.2. Türkiye’de Yıllar İtibariyle Toplam Fark Ödemeleri……….19

Şekil 4.3. Kahramanmaraş İlinde Yıllar İtibariyle Toplam Fark Ödemeleri………...20

Şekil 4.4 Kahramanmaraş İli 2003-2011 Yılları Ürünler Bazında Fark Ödemesi Destekleri……….21

Şekil.4.5. Kahramanmaraş İli 2003-2011 Yılları Kütlü Pamuk Desteğinden Yararlanan Üretici Bilgileri………..22

Şekil.4.6. Kahramanmaraş İli 2003-2011 Yılları Kütlü Pamuk Prim Destekleme Miktarları………22

Şekil.4.7. Kahramanmaraş İli 2003-2011 Yılları Dane Mısır Desteğinden Yararlanan Üretici Bilgileri………..23

Şekil.4.8. Kahramanmaraş İli 2003-2011 Yılları Dane Mısır Prim Destekleme Miktarları………23

Şekil.4.9. Kahramanmaraş İli 2003-2011 Yılları Hububat Desteğinden Yararlanan Üretici Bilgileri………24

Şekil.4.10.Türkiye’deYıllar İtibariyle Toplam Hayvancılık Desteklemeleri………....25

Şekil.4.11.Kahramanmaraş İlinde Yıllar İtibariyle Toplam Hayvancılık Desteklemeleri………26

Şekil. 5.1. Araştırma Bölgesinde Uygulanan Tarımsal Üretim………...36

Şekil.5.2. Araştırma Bölgesindeki işletme Büyüklükleri………37

Şekil.5.3. Tarımsal Desteklerden Yaralanma Durumu………38

Şekil.5.4. Araştırma Bölgesinde Yararlanılan Destekler……….42

Şekil 5. 5. Araştırma Bölgesinde Tarımsal Desteklerin Yeterlilik Düzeyi……….43

Şekil.5.6. Üreticilerin Yetersiz Gördüğü Destekler………...44

Şekil.5.7.Destekleme Yapılması İstenen Gruplar………45

Şekil.5.8.Üreticilerin Hedefe Ulaştığını Düşündükleri Destekler………46

Şekil.5.9. Desteklerin Üreticiler Tarafından Değerlendirilme Durumları……….…….47

Şekil.5.10. Üreticiler Tarımsal Gelirlerinden Memnuniyet Durumları………….……..48

Şekil.5.11. Tarımsal Gelirlerini Tekrar Tarımsal Faaliyet Yatırılma Oranı…………...49

Şekil.5.12. Üreticinin Destekler Hakkındaki Genel Görüşü………...50

Şekil.5.13. Üreticilerin Tarımsal Destekler Hakkında Bilgi Edinme Kanalları……...51

Şekil.5.14. Desteklerin Üreticilerin Refah Düzeyinizde Artış Sağlama Durumu……52

(12)

ix KISALTMALAR LİSTESİ

AB Avrupa Birliği

ABD Amerika Birleşik Devletleri

AEF Avrupa Ekonomik Topluluğu

AKS Arıcılık Kayıt Sistemi

ARIP Tarımsal Reformu Uygulama Projesi

BKK Bakanlar Kurulu Kararı

ÇKS Çiftçi Kayıt Sistemi

ÇATAK Çevre Amaçlı Tarımsal arazilerin Korunması

DAP Doğu Anadolu Projesi

DB Dünya Bankası

DFİF Destekleme Fiyat İstikrar Fonu

DGD Doğrudan Gelir Desteği

DPT Devlet Planlama Teşkilatı

DTÖ Dünya Ticaret Örgütü

DTM Dış Ticaret Müsteşarlığı

TGYF Tarımsal Garanti ve Yönverme Fonu

GAP Güneydoğu Anadolu Projesi

GTHB Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı GSYİH Gayri Safi Yurtiçi Milli Hasıla

MGD Mazot Gübre Desteği

OPD Ortak Piyasa Düzeni

OTBİS Organik Tarım Bilgi Sistemi

OTD Organik Tarım Desteği

OTP Ortak Tarım Politikası

RG Resmi Gazete

TARSİM Tarım Sigortaları Havuzu

TEAE Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü

TMMOB Türkiye Mimarlar Mühendisler Odası

(13)

x TUİK Türkiye İstatistik Kurumu

USKS Ulusal Süt Kayıt Sistemi

(14)

ülkelerin hemen hepsinde tarımın nispi önemi azalmakla beraber, bu etkinin gelişmekte olan ülkelerde de bu yönde bir eğilim gösterdiği, ancak bu değişimin daha yavaş olduğu görülmektedir. Gelişen bir ekonominin en önemli bileşenlerinden birinin tarım sektörü olduğu yadsınamaz. Bir ülkenin GSYİH’si içinde tarım sektörünün payına bakarak ülkenin gelişmişlik düzeyi hakkında fikir yürütmek mümkündür. Örneğin, Çin’de bu değer 1990’da %27 iken 2002’de %17’ye düşmüştür. Oysa Arnavutluk, 1990’da %37 iken 2002’de %57 olması ülke gelişimi açısından iyimser bir gösterge değildir. Buna karşın neredeyse tek başına dünyayı doyurabilecek büyüklükte bir tarımsal üretim potansiyeline sahip ABD’nin GSYİH içinde tarım sektörünün payı %2 gibi bir düzeydedir. (İnce,2007)

Türkiye ekonomisi de diğer ülkelerde yaşanan bu gelişme seyrinin dışındadeğildir. Biraz geç de olsa tarımın göreceli olarak giderek azaldığını görmekteyiz. Türkiye’de 1970 yılında GSYH içinde tarımın payı % 31.9 iken bu değer 1980 yılında % 25.1’e, 1990 yılında % 17’ye, 2000 yılında % 13.4’edüşmüş 2005 yılı itibariyle % 11.4 ve 2009 yılında 8.20 olarak gerçekleşmiştir. (Anonim , 2010)

Tarım Sektörü, gelişmişlik düzeyleri ne olursa olsun, tüm ülkelerin ekonomik hayatında büyük bir öneme sahiptir. İnsan beslenmesi için gerekli olan gıda maddelerini ve sanayi için gerekli hammaddeleri üreten bu sektör, gerek kendi bünyesinde ve gerekse de diğer sektörlerde istihdam yaratmaktadır. Bu ve benzer faydalar sağlayan tarım sektörünün tam kapasite ile çalışması yani gelişmesi amacıyla tüm ülkeler ekonomik ve sosyal politikaları bütünlüğünde, kapsamlı tarım politikaları uygulamaktadır. Tarım politikaları içerisinde destekleme politikaları önemli bir yer işgal etmektedir. (Abay ve ark,2005)

Tarım politikası ekonominin diğer dallarında olduğu gibi içsel ve dış sal etkilerle zaman içinde hedef, ilke ve uygulanan' önlemler demeti açısından değişime uğrar. Ülkenin tarım ürünleri açısından kendine yeterli, net ihracatçı veya net ithalatçı konumunda olması, üretici ve tüketici taleplerinin değişmesi, dünya piyasalarındaki gelişmeler ve uluslararası tarım politikasının yürütücüsü konumundaki uluslararası örgütlerde alınan kararlar tarım politikası alanındaki yaklaşımının değişmeden aynı şekilde kalmasına izin vermez.

(15)

2

Aynı olgu tüm dünya ülkeleri için geçerli olduğundan ve küçülen dünyada etkileşimin de geçmişe göre çok artmasından dolayı, nedenler ve sonuçlar itibariyle politika çizgileri dünya ülkeleri arasında birbirinden çok farklı yönlerde olmaz. Bunu dünyada uygulanan tarım politikalarının birbirinden etkilenmesi veya aynı dışsal etkenlere karşı benzeri önlemler alma gereği olarak irdelemek mümkündür. (Eraktan, 2006)

Tarım sektörünü ayakta tutmak, nüfusunu beslemek ve dünya piyasalarında rekabet etmek isteyen bir ülke, tarım sektöründe destekleme, koruma ve teşvik uygulamalarını sürdürmek zorundadır. (Yorgun, 2006)

Türkiye’de tarım sektörü, 1990’lı yılların sonuna kadar daha çok yapısal önlemleri içermeyen, kısa vadeli fiyat ağırlıklı destekleme politikası araçları ile yönlendirilmeye çalışılmıştır. Desteklemenin kapsamı ve fiyat düzeyleri, iç ve dış talepteki gelişmelerle yeterince ilişkilendirilmeyerek bazen ekonomik, çoğunlukla da politik kaygılarla belirlenmiştir. Bazı ürünlerin üretimleri, Pazar istekleri gözetilmeden teşvik edilmiştir. Bütçe yükü, politikaların etkinliği, hedef kitle seçimi, gelir dağılımında eşitsizlik, piyasa koşullarına karşı duyarsızlık ve taraf olunan anlaşmalardan kaynaklanan yükümlülükler, tarım politikalarında değişimi gündeme getirmiştir. Diğer taraftan, 1990’lı yılların sonuna doğru gündeme gelen bu değişimin, Türkiye’deki iç gelişmeler ve dinamiklerden kaynaklanan tartışmalar kadar, üyesi olduğu ve bir takım taahhütler altına girdiği Dünya Bankası (DB), Uluslar Arası Para Fonu (IMF), ve Avrupa Birliği (AB) gibi Uluslar arası kurum ve organizasyonların uyguladıkları politikalarının bir sonucu olduğu da belirtilmektedir. Diğer bir ifadeyle, ülkeler tarım politikalarını oluştururken, her ne kadar kendi özel şartlarını dikkate alsalar da, ülkeler arası yapılan anlaşmaları göz ardı edemezler ve bu yüzden politikalarını istedikleri gibi oluşturamazlar. (Abay ve ark. (2005)

Türkiye’de uzun yıllar tarım sektörü farklı politikalarla desteklenmiş, ancak değişen ulusal ve uluslararası koşullar, Türkiye’de de tarım sektöründe farklı politika yaklaşımlarını ve reform gerekliliğini gündeme getirmiştir. 2000’li yılların başlarına kadar uygulanmakta olan tarımsal destekleme politikaları; sağlanan desteklerin hedef kitleye yeterince yansımaması, belirlenen amaçların gerçekleştirilememesi, kamu kaynaklarına getirdiği ağır mali yükle etkisini yitirmiş, kalkınmaya yönelik hedefleri engelleyen unsurlar olarak gündeme gelmiştir. (Ören ve Binici, 2004).

(16)

3

Türkiye’deki tarımsal desteklemeler, 2000’li yılların başından itibaren Doğrudan Gelir Desteği (DGD) ödemelerine esas olmak üzere oluşturulan Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) kayıtlı üreticilere üretimden bağımsız ödeme yapılmasıyla hız kazanmıştır. Oluşturulan ÇKS verileri kullanılarak, ürün deseni ve üretim miktarı kayıtlı arazilerine göre, ürün prim desteği, fark ödemesi, hayvancılık destekleri, Mazot Gübre Desteğigibi farklı destekleme ödemeleri ile sürdürülmektedir. (Anonim, 2011).

(17)

4 1.1. Çalışmanın Önemi, Amacı ve Kapsamı

Türkiye’ de uygulanan tarımsal desteklemeler genel anlamda 2001 yılından itibaren bir sistem dahilinde uygulamaya konulmaya başlamıştır. Bundan önceki yıllarda da sübvansiyonlu krediler, yatırım desteklemeleri yapılmakta olmasına rağmen 2001 yılından itibaren Üreticiler Tarım Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı’nın merkez ve taşra birimlerince veri kayıt sistemlerine kaydedilerek Türkiye genelinde bir bütünlük sağlanarak çeşitli kalemlerde destekleme ödemeleri yapılmaya başlanmıştır. Desteklemelerin başlaması üzerinden 10 yıllık bir zaman geçmiş olmasına rağmen, konu ile ilgili çalışmalar oldukça sınırlıdır. Özellikle, tarım politikası uygulama değişikliklerinin sonuçları konusundaki bilimsel çalışmaların yetersiz olduğu görülmektedir.

Bu çalışmada, Kahramanmaraş merkez ilçedeki üreticilerin tarımsal desteklerden yararlanma düzeyi araştırılmıştır. Çalışma, tarımsal destekleme politikası aracı olarak uygulanan destekleme ödemelerinin değerlendirilmesine imkân sağlayacak sonuçların üretici açısından ortaya konması bakımından önem arz etmektedir. Ayrıca araştırmanın politika belirleyicilerin alacağı kararlara ve politika tercihlerine ışık tutması beklenmektedir.

Çalışmada, Türkiye’de uygulanan tarımsal destekleme politikalarına getirilen yenilikler çerçevesinde, Kahramanmaraş ilindeki uygulama durumu ortaya konulmuş, çiftçilerin desteklerden yararlanma durumları tespit edilmiş ve desteklerin uygulaması sırasında ortaya çıkan sorunların tespit edilerek çözüm önerileri sunulmuştur.

Bu çalışmada araştırma bölgesi olarak belirlenen Kahramanmaraş ili, arazi yapısı, iklimi, üretim deseni ve verimliliğiyle Türkiye’nin önemli tarım merkezlerinden birisidir.

Kahramanmaraş ilinin yüzölçümü 14.346 km² olup Türkiye’nin 11’inci büyük ili ve tarım arazisi miktarı ile de 13’üncü büyük ilidir. Şehir ve köy nüfusu oranlarına bakıldığında 2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre İl nüfusu 1.037.491’dir. Kahramanmaraş kent merkezi nüfusu 384.953 tür. Nüfusun % 58’i il ve ilçe merkezlerinde, % 42’si ise belde ve köylerde yaşamaktadır. İl genelinde km²’ye düşen kişi sayısı 72’dir.

(18)

5

Kahramanmaraş ilinin iklim özellikleri ve coğrafi konumu itibariyle çok çeşitli tarım ürünlerinin üretilmesine olanak sağlayan bir yapısı bulunmaktadır. Türkiye tarım havzaları üretim modeline göre 30 tarım havzasına ayrılmış olup Kahramanmaraş İlinin 3 tarım havzasında toprakları bulunmaktadır. Bu anlamda çalışmada, Kahramanmaraş ilinde farklı ürün desenlerinde üretim yapan üreticilerin destekleme araçlarından yararlanma düzeyini daha geniş bir açıdan analiz etme imkânı doğmuştur.

Çalışma 6 bölümden oluşturulmuştur. Birinci bölümde; çalışmanın önemi, amacı, kapsamı verilmiştir. İkinci bölümde; konu ile ilgili yapılmış çalışmalar, üçüncü bölümde; materyal ve yöntem, dördüncü bölümde; Türkiye’de uygulanan tarımsal desteklemeler hakkında kuramsal bilgi, beşinci bölümde; araştırma bulguları, altıncı bölümde; sonuç ve öneriler verilmiştir.

(19)

6 2. LİTERATÜR ÖZETLERİ

Kıymaz (2000), “Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de temel Ürünlerde uygulanan Tarımsal Destek Politikaları ve Bunların Ham Madde Temini Açısından Gıda Sanayine Etkileri” adlı bu çalışmada, Avrupa Birliği OTP’sine genel bir bakış ile başlayan çalışmanın ileriki bölümlerinde AB’nin hububat, şeker ve süt Ortak Piyasa Düzeni (OPD) incelenmiş olup, OPD’lerin ham madde temini açısından AB’ye etkileri, Türkiye’deki tarımsal destekleme politikaları ile politikaların temel ürünleri ve ham madde temini açısından gıda sanayine etkilerinin incelendiği çalışmanın son bölümünde ise Türkiye’de özellikle hububat, şeker ve süt piyasa düzenlerinin iyi çalışabilmesi için öneriler bulunmaktadır.

Yılmaz (2000), Bu çalışmada Dünya’daki ve Türkiye’deki destekleme politikaları ele alınmıştır. Ayrıca Türkiye’de uygulanan destekleme politikalarına eleştirisel bir bakış atılarak, olumsuzluklar ve olumsuzluklara yönelik çözüm önerileri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anonim (2000) Devlet Planlama Teşkilatı tarafından Özel İhtisas Komisyonuna hazırlanan “ Tarımsal Politikalar ve Yapısal Düzenlemeler” raporu niteliğindeki bu çalışmada, öncelikle Türkiye tarımının ekonomideki ve istihdamdaki yeri, kamu yapılanması, kamu dışı örgütlenmeler, tarım sektörünün kurumsal ve yasal yapısı ile tarım sektöründeki mevcut destekleme yapısı ve uygulanan tarım politikalarının sonuçları değerlendirilmeye çalışılmış ve ileriye dönük önerilerde bulunulmuştur.

Uzunoğlu ve ark. (2000), yapılan bu çalışmada 2000-2010 yılları arasında tarım sektöründen yeniden yapılanmayı sağlayacak politikalar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda, Türkiye’deki tarım sektörü incelenmiş ve tarımda neden bir yapısal değişim ihtiyacı olduğu ve 2000-2010 yıllarını kapsayan bir yeniden yapılanma önerisi ortaya konulmuştur.

Tanışık (2001), “Tarımda Doğrudan Gelir Desteği ve Türkiye’de Uygulanabilirliğinin Çeşitli Kesimler Açısından Değerlendirilmesi” konulu çalışmasında, tarımın Türkiye

(20)

7

ekonomisindeki yeri ve tarımsal desteklemenin önemi incelenmiştir. Türkiye’deki tarım politikası uygulamaları değerlendirilmiş ve uygulamalardan kaynaklanan sorunlar ile uluslar arası alanda Türkiye’nin vermiş olduğu taahhütler nedeniyle tarımda reform gerekliliği konusu incelenmiştir. Çalışmada DGD sisteminin çeşitli yönleri, ABD, AB ve Meksika’daki uygulamaları incelenmiştir. Bu uygulamalar Türkiye açısından değerlendirilmiştir.

Gündoğmuş ve Tanrıvermiş (2001), Bu çalışmada, DGD’nin 2000 yılında ilk defa pilot olarak uygulandığı dört bölgede survey çalışmaları ile sağlanan bilgilere dayalı olarak tarımsal işletmelerin temel özellikleri ortaya konulmuştur. Survey çalışması her bölgede örnekleme yöntemiyle seçilen 200, ayrıca ödemelerin ekonomik ve sosyal etkilerinin net olarak değerlendirilmesi için ödemelerden yararlanmayan 50 tarım işletmesiyle anket yapılmıştır. Bu çalışmayla tarımsal işletmelerin sosyo-ekonomik özellikleri hakkında bilgiler toplanmıştır. Buna ek olarak DGD pilot uygulamasında karşılaşılan çeşitli sorunlarda incelenmiştir.

Özkaya ve ark. (2001a), “Türkiye ve Avrupa Birliği’nde Tarım sektörüne Yönelik Desteklemeler” adlı bu çalışmada, Türkiye ve AB’de uygulanan destekleme politikaları ayrıntılı bir şekilde anlatılarak, bu uygulamalara ilişkin karşılaştırmalar yapılmıştır. Ayrıca Türkiye’de 2000’li yıllardan sonra uygulanacak tarım reformu sorgulanarak, Türkiye’nin destekleme politikaları konusunda yapılması gerekenler, öneri olarak sunulmuştur.

Ediz ve ark. (2001), “Doğrudan Gelir Desteği Pilot Projesi” konulu çalışmalarında, pilot uygulamanın yapıldığı ilçe ve köylerdeki tarımsal işletme yapıları, işletme grupları itibariyle dağıtılan destek miktarı, kayıt sisteminde karşılaşılan güçlükler ve uygulamanın yaygınlaştırılması ile ilgili önerileri kapsayan bir rapor hazırlanmıştır.

Özkaya ve ark. (2001b), “Türkiye’ Tarımsal Destekleme Politikaları : Dünü- Bugünü- Geleceği” konulu çalışmada, tarımda desteklemeler konusu geniş bir çerçeve içinde ele alınmış ve ülke çıkarlarına yönelik olarak alınması gereken tavır konusunda yaklaşımlarda bulunulmuştur. Tarım politikalarındaki değişimler büyük ölçüde dış

(21)

8

dinamiklerle ilgili olduğu düşünülerek, önce konu küreselleşme ve tarım ilişkileri bağlamında ele alınmıştır.

Akder (2004), “Türkiye Tarım Politikasında “Destekleme Reformu” adılı bu çalışmada araştırmacı, 2000 yılından sonra uygulanan tarım reformunu, Türkiye için bir ihtiyaç halinden öte, DTÖ, AB gibi uluslar arası örgütlerin dayatması sonucu ortaya uygulamaya konulmuş bir program olarak değerlendirilmiş ve bu amaçla DTÖ Tarım Antlaşması’nı , AB Ortak tarım Politikası’nı ve Türkiye’nin uyumunu, Türkiye’de uygulanan DGD incelenmiş ve Türkiye tarımının kendine yeterliliğini ve verimin düşük olup olmadığını sorgulayarak konuyu tartışmaya açmıştır. Ayrıca reformun uygulanmaya devam etmesiyle ileriye dönük oluşabilecek sorunlarda ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Aktaş (2004), Destekleme ve Teknoloji Politikalarının Çukurova Bölgesinde Mısır Tarımı Üzerine Etkisi isimli çalışmasında, destekleme ve teknoloji politikalarının Çukurova bölgesinde mısır tarımı üzerine etkisini incelemiştir. Mısır üretimini akaryakıt, gübre ve ilaç fiyatlarının etkilediği tahmin edilmiştir. Destekleme politikaları oluşturulurken bu girdilerin göz önünde bulundurulması gerektiği tahmin edilmiştir.

Aydın (2004), “Dünya Ticaret Örgütü Tarım Müzakereleri, AB ve Türkiye’nin Pozisyonları“ adlı çalışmanın ilk bölümünde , GATT ve Dünya Ticaret Örgütü sistemleri incelenmiş, ikinci bölümde Tarım Anlaşması ve İleri Tarım Müzakereleri, ele alınan konular ve müzakere süreçleri kapsamında irdelenmiş, ön plana çıkan ülke gruplarının görüşlerine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, Avrupa Birliğinin müzakereler sırasındaki pozisyonu, ana konular ve müzakere aşamaları itibariyle ele alınmıştır. Son bölümde ise, Türkiye’nin müzakerelere ilişkin görüşü ana konular, gelişmeler ve diğer ülkelere göre pozisyonu çerçevesinde ele alınmıştır.

Eraktan ve ark. (2004), Türkiye’deki DGD Sisteminin incelenerek, sistemin iyileştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla hazırlanan bu ayında, DGD kavramı, sistemin ülkemizde uygulanma sebepleri, tarımsal destekleme politikalarının neler olduğu ve dünyadaki uygulamaları irdelenmiştir. Ayrıca bu çalışmada, Türkiye’de DGD uygulamalarının çeşitli yönlerden analizi yapılmış, Ege, Marmara ve İç Anadolu

(22)

9

Bölgeleri’nde üreticilerle yüz yüze yapılan görüşme ve anket çalışmaları sonuçlarına göre uygulamanın mevcut durum ve sorunları belirlenerek çözüm önerileri getirilmiştir.

Yavuz ve ark. (2004), Bu çalışmada, Avrupa Birliği’ne uyum çerçevesinde Türkiye Tarım Politikalarında Tarımsal Garanti ve Yön verme Fonu (EAGGF) benzer bir yapılanma nasıl olabilir sorusuna cevap aramaya çalışmıştır. Bu amaçla, AB ile Türkiye’nin tarımsal destekleme politikaları karşılaştırılmış, EAGGF’nın yapısı incelenmiş ve Türkiye’nin şartları dikkate alınarak politika önerisi sunulmuştur.

Şahin (2004) “Ülkemiz Tarım Sektörünün Yeri, Önemi ve Sektöre ilişkin Teşvik Uygulamaları” adlı araştırma inceleme yayınında tarımımızdaki genel teşvik uygulamaları incelenmiştir.

Abay ve ark. (2005), Çalışmada, Türk tarım politikalarındaki değişimi, buna etki eden faktörler ile mevcut tarımsal destekleme politikaları ve 2000 yılı sonrası reform sürecinde uygulanan politikalar anlatılarak, tarım politikalarında yeniden yapılanmaya yönelik öneriler ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Çetin (2005), Çalışmada, öncelikle bugüne kadar uygulanan tarımsal destekleme politikaları ve bu politikalardaki değişikliklerin sebepleri açıklanmıştır. Son yıllara diğer destekleme araçlarının yerine uygulamaya konulan DGD’nin tanımı, amacı, uygulama şekli, olumlu-olumsuz yönleri ve dünyadaki uygulamaları incelenmiştir. Türkiye’deki uygulamaları kapsamlı bir şekilde incelenmiş ve tarımsal istatistikler ışığında uygulamanın değerlendirilmesi yapılmıştır.

Yeni ve Dölekoğlu (2005), “Tarımsal Destekleme Politikalarında Süreçler ve Üretici Transferleri “ adlı bu çalışmada, 1980-2002 yılları arasında tarım sektöründe üretici ve üretime yönelik olarak yapılan devlet harcamaları sistematik biçimde ayrıntılı olarak incelenmiş ve eksiksiz veri seti oluşturulmaya çalışılmıştır.

(23)

10

Çakmak ve Akder (2005),“Dünya Ticaret Örgütü ve Avrupa Birliği’ndeki Gelişmeler Işığında 21. Yüzyılda Türkiye Tarımı” adlı çalışmada, 2000 yılından sonra Türkiye’de meydana gelen tarım reformu, Dünya Ticaret Örgütü Tarım Anlaşması ve Ortak tarım Politikası- Türkiye ilişkisi incelenmiş olup, geniş zamanlı olarak Avrupa Birliği’ne muhtemel katılımın olacağı 2030’lu yıllara doğru Türkiye tarımında gerçekleşmesi gereken takvime yönelik öneriler sunulmuştur.

Yıldız (2006), Türkiye ve Avrupa Birliğinde tarıma Yönelik Destekleme Politikaları ve Bu Politikaların Karşılaştırılması” adlı çalışmada, Türkiye’nin müzakereler çerçevesinde, uyum sağlaması gereken alanlar içerisinden en önemlilerinden birini oluşturan tarım sektöründe, AB ve Türk Tarım Politikaları’nın mevcut uygulamalarını ortaya koymayı amaçlamıştır. Bu amaçla ilk önce tarım sektörünün işlev ve özellikleri ele alındıktan sonra, Türkiye ve AB’de tarımın ülke ekonomileri açısından önemi üzerinde durulmuştur. Türk Tarım Politikası ve AB üyesi ülkelerin tarım politikalarının, ekonomik ve siyasi açıdan ortak bir çerçevede yönetilmesi esasına dayanan Ortak Tarım Politikası irdelendikten sonra uygulanan politikaların karşılaştırılması yapılmaya çalışılmıştır.

Yorgun (2006), Tarımda Doğrudan Ödemeler Yönündeki Politika Değişikliğinin Çukurova Bölgesi Ürün Karlılıkları ve İşletme Gelirleri Üzerine Etkisi isimli çalışmasında, doğrudan gelir destekleri yönündeki politika değişikliğinin Çukurova bölgesi örneğinden hareketle ürün kârlılıkları ve işletme gelirleri üzerine etkilerini araştırmıştır.

Güney (2006), “Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikaları ve Tarımsal Destekleme Sistemlerinde Yaşanılan Yeni Gelişmeler : Doğrudan Ödeme Sistemi ve Türkiye Üzerine Bir Uygulama” adlı bu çalışmada, Avrupa Birliği Ortak tarım Politikaları Destekleme Sistemlerinin teorik ve ampirik olarak analiz edilmesine çalışılmıştır. Çalışma öncelikle Avrupa Birliği ve Avrupa Birliği oluşumunun incelenmesi ve AB tarımsal yapısının ekonomik analiziyle başlamaktadır. Bu bölümler, daha sonra incelenecek Avrupa Birliği Ortak tarım Politikaları ve Tarımsal Destekleme Sistemleri bölümleri için temel oluşturmayı hedeflemektedir.

(24)

11

İnce (2007), Türkiye'de Tarımsal Destekleme Politikalarının Analizi isimli çalışmasında 2000 yılından itibaren uygulanmaya başlanan tarım reformunu üç aşamalı olarak değerlendirmiştir. Bunlar Doğrudan Gelir Desteği, fiyat ve girdi desteklerinin aşamalı olarak indirilmesi, tarım ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanmasında devlet müdahalesinin azaltılması olarak sıralanmıştır.

Şahinöz ve ark. (2007), Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü tarafından yapılan “ Türkiye’de Tarımsal Destekleme Politikası Aracı Olarak Fark Ödemesi Sisteminin Uygulanabilirliğinin Tartışılması Ve Sistemin İksitadi Analizi” konulu çalışmada, fark ödemesi sisteminin seçilmiş ürünler bazında Türk tarımında uygulanabilirliği Dünya Ticaret Örgütü kuralları çerçevesinde araştırılmıştır. Saptama ve değerlendirmeler neticesinden sonuç olarak Türk tarımı için önerilen fark ödemesi sisteminin Dünya Ticaret Örgütü’nün gelişmekte olan ülkelere yönelik olarak belirlemiş olduğu politika değişiklikleri ve kamu finansman açıkları dikkate alınarak uygulanması gerektiği vurgulanmıştır.

Gaytancıoğlu (2009), “Türkiye ve Dünyada Tarımsal Destekleme Politikası” adlı eserinde Türkiye ve Dünyadaki tarımı incelemiş ve yapılan destekleme politikalarını inceleyerek sonuçlarını değerlendirmiştir.

Arısoy ve Gül (2011), “Avrupa Birliği ve Türkiye’de Tarım Sektörüne Yapılan Direkt Ödemelerin Karşılaştırılması” adlı çalışmada, AB ve Türk çiftçilerinin aldıkları desteklerin karşılaştırmasını yapmak amaçlanmıştır. Türkiye’de işletme başına ortalama destek 1.171 Euro iken AB25’de 5.052 Euro’dur. Türkiye’de hektar başına yapılan destek 185 Euro iken AB25’de 249 Euro’dur. Ayrıca örnek işletmeler seçilmiş ve bu işletmeler için Türkiye ve AB’de verilen destekler karşılaştırılmıştır.

(25)

12 3- MATERYAL VE YÖNTEM

3.1. Materyal

Çalışmanın ana materyalini, Kahramanmaraş merkez ilçeye bağlı 11 köyde bulunan 177 üreticiden elde edilen veriler oluşturmuştur.

Diğer taraftan çalışmada kullanılan daha önce yayınlanmış olan kitaplar, tezler ve araştırma raporları ile Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB), Devlet Planlama Teşkilatı (DTP) v.b. kuruluşlardan elde edilen istatistikî veriler oluşturmaktadır.

3.2. Yöntem

3.2.1. Köyler ve Örnek İşletmelerin Seçilmesinde İzlenen Yöntem

Çalışmada ilk olarak Kahramanmaraş ili Merkez ilçede bulunan 113 köyden gayeli olarak %10’u seçilerek bölgenin tamamını temsil edebilecek 11 köy belirlenmiştir. Bu aşamada Kahramanmaraş Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, Ziraat Odası ve Ziraat Mühendisleri odası ile İl Özel İdare Müdürlüğündeki bölgeyi tanıyan uzman kişiler ile görüşme yapılmıştır. Bu görüşmeler sonucunda bölgedeki köylerin genel anlamda tarımsal desteklerden faydalanmaya çalıştığı tespit edilmiştir. Belirlenen köyler harita üzerinde kırmızı işaretlerle gösterilmiştir. (Ek.1)

Bu köyler Budaklı, Cüceli, Çobanlı, Dereli, Hacıağalar, Köseli, Kocalar, Kozludere, Sarıçukur, Şerefoğlu ve Yusufhacılı köyleridir.

(26)

13

İkinci olarak seçilen 11 köyde toplam 701 işletme olduğu belirlenmiştir. Örnek hacmini belirlemek için basit tesadüfî örnekleme yöntemi tercih edilmiştir. 177 işletmenin populasyonu temsil edeceği tespit edilerek bu işletmeler ile yüzyüze görüşme yöntemiyle anket çalışması yapılmıştır.

Yapılan örneklemede % 90 güven aralığı (t=1,65) ve ortalamadan %10 sapma ile çalışılmıştır. Anket sayısı (örnek hacmi) aşağıdaki formül yardımı ile bulunmuştur (Çiçek ve Erkan, 1996). n = N . S 2 .

t

2 (1) (N – 1) . d2 + S2 .

t

2 Burada; n; örnek hacmi S; standart sapma t; güven sınırı

N; örnekleme çerçevesine ait toplam birim sayısı d; kabul edilebilir hatayı ifade eder.

Bulunan “n” (örnek hacmi) değeri neticesinde hane sayısına göre genel oran tespit edilerek, gayeli örnekleme yöntemiyle seçilen köylerin hane sayılarından genel oran katsayısıyla her köyde anket yapılacak hane sayısı yani çiftçi sayısı Çizelge 3.1.’ deki gibi dağıtılmıştır.

Çizelge 3.1. Köylere göre anket yapılan çiftçi sayısı

Köyün adı Anket yapılan

çiftçi sayısı Budaklı 50 Cüceli 18 Çobanlı 14 Dereli 6 Hacıağalar 3 Kocalar 10 Kozludere 7 Köseli 16 Sarıçukur 13 Şerefoğlu 24 Yusufhacılı 16 TOPLAM 177

(27)

14 3.2.2. Verilerin Analizinde İzlenen Yöntem

Araştırma bölgesinde yapılan anketler üzerinden çiftçilerin sosyo-ekonomik özellikleri, yapmakta oldukları tarımsal faaliyetleri, tarımsal desteklemelerden yararlanma durumları, yeterli ve yetersiz buldukları tarımsal destek kalemleri, tarımsal desteklemelerden yararlanırken karşılaştıkları sorunlar ile tarımsal desteklemelerden beklentileri ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Araştırma kapsamında yer alan üreticiler için hazırlanan anket formları, gerekli kontroller yapılarak dökümü sağlanmıştır. Elde edilen frekans ve veriler değerlendirmeye alınarak çizelgeler ve şekiller oluşturulmuştur. Çizelgeler ve şekiller yüzde hesaplamalar ile düzenlenmiştir.

Değerlendirmeye tabi tutulan işletmelerde, üreticilerin sosyo-ekonomik özellikleri, tarımsal desteklemelerden yararlanma durumları, yeterli ve yetersiz buldukları tarımsal destek kalemleri Non-parametrik yöntemlerden olan Khi-kare testi uygulanarak test edilmiştir. Uygun analiz yönteminin belirlenmesinden Kolmogorov-Smirnov yöntemi kullanılarak P < 0,05 değeri kriter alınarak bu değerin altında kalan verilerin Khi-kare testine uygun olduğu görülmüştür. Khi-kare testi neticesinde P < 0,05 önem seviyesinden küçük olan değerler ilişkili olarak nitelendirilmiştir. (Kartal 1998: 103-138).

Araştırmada verilerin analizinin tamamında hesaplamalar, SPSS 15. paket programı yardımı ile yapılmıştır.

(28)

15

4. TÜRKİYE’DEKİ ve KAHRAMANMARAŞ İLİNDEKİ TARIMSAL DESTEK KULLANIM DURUMU

Tarımsal Desteklerin miktarı ve çeşitleri her yıl, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Başkanlığındaki, Bakanlık Müsteşarı, Tarımsal Üretim ve Geliştirme(TÜ-GEM) Genel Müdürü, Maliye Bakanlığı Müsteşarı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşarı, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarı, Hazine Müsteşarı ve Dış Ticaret Müsteşarı'ndan oluşan Tarımsal Destekleme ve Yönlendirme Kurulu tarafından belirlenmektedir. Tarımsal Destekleme ve Yönlendirme Kurulu'nun Bakanlar Kurulu'na sunduğu Tarımsal Destekler onaylanmasına müteakiben Resmi Gazete’de yayınlanarak her yılın 1 Ocak tarihi itibariyle geçerli olmak üzere yürürlüğe girer. Tarımsal desteklemelerle ilgili uygulama yönetmelik ve tebliğ düzenlemek Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın yetkisindedir ( GTHB, 2011).

Türkiye’de uygulanan toplam tarımsal destekleme miktarı; 2002 yılında 1,868 Milyar TL iken, 2010 yılında 5,947 Milyar TL’ye, 2011 yılında ise 6,465 Milyar TL’ye çıkmıştır. 2003-2010 döneminde üreticilere toplam 36,3 Milyar TL destek verilmiştir. 2002 yılına göre 2011 yılında tarımsal desteklerde 3,4 kat artış sağlanmıştır. Verilen desteklerle üretim maliyetinin önemli bir kısmı karşılanmıştır. ( Şekil 4.1.)

(29)

16 4.1. Alan Bazlı Tarımsal Desteklemeler

Üreticilere yıl içersinde Çiftçi Kayıt Sistemine ( ÇKS) kayıtlı tarım arazisi büyüklüğü dikkate alınarak yapılan desteklemeler ; Mazot, Gübre ve Toprak Analizi Desteği, Organik Tarım ve İyi Tarım Uygulamaları Desteği, Alternatif Ürün Desteği Fındık Üreticilerine Alan Bazlı Gelir Desteği ve Alternatif Ürüne Geçen Üreticilere Telafi Edici Ödeme şeklinde oluşmaktadır. Bir üreticinin alan bazlı tarımsal desteklere müracaat edebilmesi için toplam arazi miktarı minimum 1 dekar, maksimum 500 dekar olması gerekmektedir.

4.1.1. Mazot, Gübre ve Toprak Analizi Desteği

Mazot ve gübre destekleme ödemeleri ürün gruplarına göre alan bazlı olarak, yapılmaktadır. ÇKS’ye kayıtlı 50 dekar ve üzeri her bir tarım arazisinin gübre destekleme ödemesinden yararlanabilmesi için, her 50 dekarlık alan için bir analiz olmak üzere Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca yetkilendirilmiş laboratuarlarda toprak analizi yaptırılması zorunludur. 50 dekarın altındaki tarım arazisi için bu şart aranmamaktadır.

Türkiye’de Mazot, Gübre ve Toprak Analizi Desteği kapsamında 2003 yılından bugüne kadar üreticilere toplam 3,5 Milyar TL mazot desteği ödemesi yapılmıştır. Gübre desteği ilk kez doğrudan üreticilere verilmiştir. 2005 yılından bugüne kadar toplam 2,8 Milyar TL kimyevi gübre desteği ödemesi yapılmıştır. Böylece, son yıllarda dünyada yaşanan petrol ve gübre fiyatlarındaki artışa karşı üreticiler desteklenmiştir. Destekler ile hububatta üreticilere mazot maliyetinin ortalama %17’si, gübre maliyetinin ise % 13’ü karşılanmıştır .

Kahramanmaraş ilinde bu kapsamda yapılan desteklemelerin 2003-2011 yılları arasındaki dönemde toplam 91.953.868 TL olduğu belirlenmiştir . Bu destek kalemi üzerinden Kahramanmaraş ilinde ödenen destek miktarı Türkiye genelinin % 6.8 civarında olup destekten yararlanma düzeyinin oldukça iyi seviyededir.

Mazot Gübre desteklemesi haricinde uygulanan ve 2007 yılında sona eren Doğrudan Gelir Desteği (DGD) ödemesi kapsamında Kahramanmaraş ilinde 2003-2007 döneminde 151 847 075 TL tutarında destek ödemesi yapılmıştır. (Anonim, 2011).

(30)

17

4.1.2.Organik Tarım ve İyi Tarım Uygulamaları Desteği

Türkiye’de Organik tarım, üretim sürecinde kimyasal gübre ve ilaçların kullanımına hiçbir şekilde izin verilmeyen bir üretim çeşididir. Organik Tarım Desteği (OTD) ödemesi; Organik Tarım Yönetmeliğine göre organik tarım yapmakta olan, organik tarım bilgi sistemine (OTBİS) kayıtlı üreticilere 25 TL/da destek ödemesi yapılmaktadır. Yetkilendirilmiş kuruluşlar ile bilgi alışverişinin eksiksiz bir şekilde sağlanması ve desteklemelere temel oluşturması amacıyla OTBİS kurulmuştur. Yapılan çalışmalarla; 2002 yılında 90 Bin hektar alanda, 310 Bin Ton, 150 çeşit organik ürün üretilirken, 2009 yılında 502 Bin hektar alanda, 984 Bin Ton, 212 çeşit organik ürün üretildi. 2005-2008 yılları arasında ilave DGD desteği olarak ödenen organik tarım desteği, 2009 yılından itibaren ayrı ödenmeye başlanmıştır.

Türkiye’de bu kapsamda, 2009 ve 2010 yıllarında toplam 13,7 Milyon TL destekleme ödemesi yapılmıştır. Organik tarım ürünleri ihracatımız 2009 yılında 27,5 Milyon Dolara ulaşmıştır. Türkiye’de organik tarım yapılan alanın, toplam tarımsal alan içerisindeki payı %1,3’e çıkmıştır (Anonim, 2011).

Kahramanmaraş ilinde Organik Tarım ve İyi tarım Uygulamaları Desteği kapsamında 2009 yılında 9 üreticiye 21 378 TL, 2010 yılında 8 üreticiye 24 441 TL ve 2011 yılında 38 üreticiye 110 765 TL tutarında destek ödemesi yapılmıştır. Toplam destek miktarı 156 584 TL ‘dir. Organik Tarım uygulamaları kapsamında üretim yapan üreticilerin tamamı toprak analizlerini Bakanlıkça yetkilendirilmiş laboratuarlarda yaptırmakta olup, bu kapsamda aynı zamanda Toprak Analiz Desteği ödemesinden de yararlanmaktadırlar.

Toprak analizine yaptırılması sonucu ödenen destek tutarı ise, 2008 yılında 34 üreticiye 5 231 TL, 2009 yılında 1210 üreticiye 330 384 TL, 2010 yılında 3090 üreticiye 848 436 TL ve 2011 yılında ise 3626 üreticiye 933 730 TL olmak üzere toplamda 2 117 181 TL tutarında destekleme ödemesi yapılmıştır .

(31)

18 4.1.3. Alternatif Ürün Desteği

Bu destek kalemi her yıl Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen ürünlerin yetiştiricilinin düzenlenmesi amacıyla sökülmesi, ekim-dikim alanlarının sınırlandırılması ve yerine belirlenen alternatif ürünlerin yetiştirilmesi sonucu yapılacak ödemeleri içermektedir.( Anonim, 2011).

Tarımsal Destekleme ve Yönlendirme Kurulu tarafından 2011 yılı için Tütün Üretiminden Vazgeçip Alternatif Ürün Yetiştiren Üreticilerin Desteklenmesine Dair Karar alınmıştır. Bu kapsamda dekar başına ödeme tutarı 120 TL olarak tespit edilmiştir.

4.1.4. Fındık Üreticilerine Alan Bazlı Gelir Desteği ve Alternatif Ürüne Geçen Üreticilere Telafi Edici Ödeme

Dünya üretiminin % 75’ini, ticaretinin ise % 85’ini gerçekleştirdiğimiz fındıkta yıllardır süregelen sorunlara kalıcı çözümler bulmayı amaçlayan “Yeni Fındık Stratejisi” ile piyasalarda denge sağlanmıştır. Uygulamaya konulan Yeni Fındık Stratejisi ile ruhsatlı alanlarda üretim yapan fındık yetiştiricilerimize “Alan Bazlı Gelir Desteği”, ruhsatsız alanlarda fındık yetiştiriciliği yapanlara ise alternatif ürünlere geçmeleri halinde “Alternatif Ürün Desteği” ve “Fındık Söküm Tazminatı” verilmektedir. 2010 yılında ruhsatlı alanlarda fındık üretimi yapan 295 Bin üreticimize Alan Bazlı Gelir Desteği uygulaması kapsamında, 432 Bin ha alan için 650 Milyon TL fındık yerine başka ürün üretimine geçen 327 üreticimize 354 ha alan için 1,1 Milyon TL alternatif ürün desteği ve söküm tazminatı ödemesi yapılmıştır.

Kahramanmaraş ilinde fındık üretim alanı bulunmadığından dolayı bu destek kalemine müracaat eden üretici bulunmamaktadır.

(32)

19 4.2. Fark Ödemesi Desteği

Prim desteği olarakta bilinen fark ödemeleri Türkiye’de stratejik öneme sahip kütlü pamuk, yağlık ayçiçeği, soya fasulyesi, kanola, aspir, dane mısır ve zeytinyağı ürünlerine önemli miktarlarda prim desteği verilmektedir. Destekleme ödemelerine; 2004 yılından itibaren destekleme kapsamına alınan çay, 2005 yılından itibaren hububat (arpa, buğday, çavdar, yulaf) ve çeltik, 2008 yılından itibaren baklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek) ile 2010 yılından itibaren de tritikale ilave edilmiştir. Ödemeler; 2002 yılında 186 Milyon TL iken, 2010yılında 2,071 Milyar TL’ye yükselmiştir. 2003-2011 döneminde yaklaşık 11,1 Milyar TL prim desteği ödenmiştir. 2002 yılına göre 2010 yılında prim ödemeleri yaklaşık 11,1 kat artmıştır. ( Anonim, 2011).

(33)

20 6,4 13,8 30,5 33,2 25,3 23,3 30,1 36,1 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

K AHRAMANMARAŞ İL İ F ARK (P İRİM ) ÖDE ME L E Rİ

( Milyon T L )

Şekil 4.3. Kahramanmaraş İlindeYıllar İtibariyle Toplam Fark(Prim) Ödemeleri

Şekil 4.3.’te de görüldüğü gibi araştırma bölgesi olan Kahramanmaraş ilinde fark ödemesi desteği kapsamında yapılan ödemeler Türkiye geneline göre iyi seviyededir. Şöyle ki 2003 yılında Kahramanmaraş ilinin toplam Türkiye geneline göre desteklerden aldığı pay %2.3 iken bu oran 2005 yılında % 3.2’ye çıkmıştır.

Bununla birlikte Türkiye genelinde yıllar itibariyle fark ödemesi miktarı artış göstermesine rağmen Kahramanmaraş ilinde aynı seviyelerde seyretmiştir. Bu durum mevcut desteklerden yararlanma oranının ilk yıllardan itibaren üreticiler tarafından benimsendiğini göstermektedir. Türkiye genelinde ise ilk yıllarda henüz yeterince üreticinin fark ödemesi desteğine müracaatta bulunmayıp 2004 yılından sonraki yıllarda artışların olduğu Şekil 4.2. de görülmektedir.

(34)

21

Şekil 4.4. Kahramanmaraş İli 2003-2011 Yılları Ürünler Bazında Fark Ödemesi Destekleri

Bu destek kapsamında Kahramanmaraş ilindeki fark ödemesi desteği detaylarıyla incelenmiştir. Üreticiler tarafından yoğun üretimi yapılan ve bunun sonucu destek ödemesinden yararlanılan ürün grupları şekil 4.4’ te verilmiştir.

Şekil 4.4.’de görüldüğü gibi Kahramanmaraş ilinde kütlü pamuk, dane mısır ve hububat ürünlerinde yoğun olarak prim desteklemesine esas olmak üzere fark desteği verildiği anlaşılmaktadır. Bu bakımdan yoğun olan bu ürünler ile ilgili yıllar itibariyle desteklerden yararlanan üretici sayıları ve toplam destek miktaları ayrı ayrı düzenlenerek şekil 4.4, 4.5, 4.6, 4.7 ile 4.8 de ayrıntılı olarak verilmiştir.

(35)

22

Şekil 4.5. Kahramanmaraş İli 2003-2011 Yılları Kütlü Pamuk Desteğinden Yararlanan Üretici Bilgileri

Kahramanmaraş İlinde 70.464 dekar pamuk üretim alanı mevcut olup, dekara verim ortalama 330 kg civarındadır. Ürününü Vergi Usul Kanunu hükümlerince fatura ve müstahsil belgesi düzenleme yetkisine sahip firmalara satan üreticiler, müracaat süresinde İl ve İlçe Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüklerine başvuruda bulunarak desteklemeden yararlanabilmektedirler. 0 2.000.000 4.000.000 6.000.000 8.000.000 10.000.000 12.000.000 14.000.000 16.000.000 18.000.000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Kütlü Pamuk

(36)

23 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Dane Mısır

Şekil 4.7. Kahramanmaraş İli 2003-2011 Yılları Dane Mısır Desteğinden Yararlanan Üretici Sayısı

Kahramanmaraş İlinde 139.761 dekar mısır üretim alanı mevcut olup, bu alandan elde edilen ürün dane mısır olarak değerlendirilmektedir. Kahramanmaraş ilinde dane mısır fark ödemesi desteğinden faydalanan üretici sayısı ve buna paralel olarak destekleme miktarının arttığı görülmektedir. (Şekil4.7, Şekil 4.8)

(37)

24

Şekil 4.9. Kahramanmaraş İli 2003-2011 Yılları Hububat Desteğinden Yararlanan Üretici Bilgileri

Hububat prim destekleri kapsamında buğday, arpa, çavdar, tritikale ve yulaf desteklenmektedir. Araştırma bölgesinde buğday üretimi 1.707.000 dekarlık bir alanda gerçekleştirilmekte olup dekara verimi ortalama 310 kg’dır. Arpa üretim alanı 250.260 dekar civarında olup dekara verimi ise 280 kg’dır. Destekleme kapsamında olan çavdar ise 700 dekarlık bir üretim alanına sahip olup verimi 150 Kg civarındadır. Tritikale genelde yem bitkisi olarak üretimi yapılmakta olup 15.500 dekar alanda yetiştirilmektedir.

Kahramanmaraş 2005 yılında hububat prim destek ödemesi kapsamına alınmasıyla araştırma bölgesindeki üreticilerin bu destek ödemesinden yararlanma durumlarının yüksek düzeyde gerçekleştiği görülmektedir. (Şekil 4.9.)

(38)

25 4.3. Hayvancılık Destekleri

Türkiye’de destekler içinde hayvancılığın payı 2002 yılında %4’ iken, 2010 yılında %22,3’e ve 2011 yılı için ise %28’e çıkarılmıştır. 2003-2011 döneminde hayvancılığa toplam 6,3 Milyar TL destek verilmiştir. 2010 yılında 1 Milyar 251 Milyon TL destek verildi. 2011 yılında ise hayvancılık desteklerine 1,7 Milyar TL kaynak ayrılmıştır. Hayvancılıkta faizsiz finansman dönemi başlatıldı. Kredi faizleri sıfırlanmıştır. Bu amaçla, 2010 yılı için 532 Milyon TL, 2011 yılı için de 776 Milyon TL kaynak tahsis edilmiştir. Büyükbaş (süt sığırı, etçi sığır, manda) ve Küçükbaş (koyun-keçi) yetiştiriciliği yapanlara ilk kez faizsiz, 2 yıl ödemesiz 7 yıl vadeli, büyükbaş hayvan besiciliği yapanlara ise ilk kez faizsiz, 2 yıl vadeli kredi uygulaması başlatılmıştır. Ağustos 2010- Mart 2011 tarihleri arasında 48 644 üreticiye 3,6 Milyar TL faizsiz kredi kullandırılmıştır.. Meraların ıslah edilmesi şartıyla, özel sektöre uzun süreli kiralanmasının yolu açılmıştır. Küçükbaş hayvancılık işletmeleri ilk kez destekleme kapsamına alınmıştır. Hayvancılık sektöründe ölçek sorununun çözülmesi yönünde önemli adımlar atılmıştır. DAP ve GAP illerinde 50 baş ve üzeri damızlık sığırcılık işletmeleri teşvik kapsamına alınmıştır.. GAP eylem planı kapsamında yer alan illerde, süt sığırcılığı yatırımlarının desteklenmesi amacı ile 2009–2012 yıllarını kapsayan yeni bir program başlatılmıştır. Program kapsamında 2009 yılında 66, 2010 yılında ise 73 yatırımcının projeleri kabul edilmiştir. ( Anonim, 2011).

(39)

26

DAP kapsamında yer alan illerde etçi ve kombine ırk damızlık sığırcılık yatırımlarının desteklenmesi amacı ile başlatılan ve 2010–2012 yıllarını kapsayan program kapsamında 76 yatırımcının projesi kabul edilmiştir. Süt piyasa düzenlemesi için süt tozu desteği başlatılmıştır. 2009 yılında 5 Bin ton, 2010 yılında 11 Bin ton süt tozu üretimi desteklenmiştir. Süt prim destekleri %50 artırıldı. Organik hayvancılık yapanlara % 50 daha fazla destek verilmiştir. Etçi ırklarla yapılacak çevirme melezlemesinden doğacak buzağılara 150 TL/Baş destek uygulaması başlatılmıştır. İlk kez ülkemizin bir bölgesi şap hastalığından ari hale getirildi. 2009 yılında Suni tohumlamadan doğan buzağılar destekleme kapsamına alınmıştır.

1,4

2,8

4,8

13,7

22,5

11,8

12,4

13,9

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

KAHRAMANMARAŞ İLİ HAYVANCILIK DESTEKLERİ

( Milyon TL )

(40)

27

Şekil 4.11.’de yıllar itibariyle Kahramanmaraş İlinde ödenen toplam hayvancılık destekleri verilmiştir. Buna göre Türkiye geneline oranla hayvancılık desteklerinden yararlanma oranının düşük seviyede olduğu görülmektedir.

Şöyle ki 2003 yılında Kahramanmaraş ilinin Türkiye geneline göre hayvancılık desteklerinden aldığı pay %1.3 olup, bu oran 2004 yılında % 1.1, seviyesindedir. En fazla yüzdelik paya 2007 yılında % 3.1’lik oranla ulaşılmıştır.

Buna etken olarak hayvancılıktaki girdi fiyatlarında meydana gelen artışların hayvan sayısını azaltması, hayvansal ürün fiyatlarının beklenen seviyelere ulaşamaması ve hayvan varlığının hareketli bir seyir izlemesi sonucu satış ve el değiştirmelerin fazla olması gibi faktörler etkili olmuştur.

(41)

28 4.4. Diğer Tarımsal Amaçlı Destekler

4.4.1. Yurt İçi Sertifikalı Tohum ve Fide Fidan Kullanım Desteği

Türkiye’de Yurt İçi Sertifikalı Tohum Üretim Desteği, Sertifikalı Fide Fidan Kullanım Desteği uygulamaları bu gruptaki en önemli desteklerdendir. Sertifikalı tohumluk kullanan üreticilere, 2005 yılından 2010 kadar toplam 211 Milyon TL destek verilmiştir. Sertifikalı tohumluk kullanımı; 2002 yılında 150 Bin ton iken 2010 yılında 377 Bin tona ulaştı. 2008 yılından itibaren özel sektör tarafından üretilen sertifikalı tohumluk da destekleme kapsamına alındı ve bugüne kadar yurtiçi sertifikalı tohumluk üreten yetkilendirilmiş tohumcu kuruluşlara 28,3 Milyon TL destekleme ödemesi yapılmıştır. 2005 yılında meyve bahçelerinin yenilenmesi çalışmaları başlatıldı ve bugüne kadar toplam 205 Milyon TL destek verilmiştir. Sertifikalı fidan desteği ile 1,1 Milyon da yeni bahçe tesis edilmiştir. 2010 yılında 51 Milyon adet fide ve fidan sertifikalandırılmıştır . ( Anonim, 2011)

4.4.2. Çiftlik Muhasebe Veri Ağı ve Tarımsal Yayım Danışmanlık Desteği

Türkiye’de Çiftlik Muhasebe Veri Ağı Desteği ise işletme başına 300 TL olarak pilot bölgelerde uygulanmaya başlanmıştır. Tarımsal Yayım Danışmanlık Desteği 2009 yılından itibaren tarımsal danışmanlık hizmeti satın alan çiftçiler/tarımsal işletmeler desteklenmektedir. 2009 yılında tarımsal danışmanlık hizmeti alan 3.145 çiftçi/tarımsal işletmeye, işletme başına 225 TL olmak üzere toplam 709 Bin TL, 2010 yılında tarımsal danışmanlık hizmeti alan 21.777 çiftçi/tarımsal işletmeye işletme başına 500 TL olmak üzere toplam 10,9 Milyon TL destekleme ödemesi yapılmıştır. Bu uygulama için 2011 yılında 27,5 Milyon TL ödenek ayrılmıştır. ( Anonim, 2011).

(42)

29

Çizelge 4.1. Kahramanmaraş İlinde 2005-2010 Yıllarında Ödenen Diğer Tarımsal Desteklerden Yararlana Üretici sayıları ve Destek Miktarları

Dönemi 2005-2010 Konu 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Çiftçi Sayıs Destek Miktarı (TL) Çiftçi Sayısı Destek Miktarı (TL) Çiftçi Sayısı Destek Miktarı (TL) Çiftçi Sayısı Destek Miktarı (TL) Çiftçi Sayısı Destek Mik. (TL) Çiftçi Sayıs Diğer Tarımsal Amaçlı Destekler Sertifikalı Tohumluk Kullanımı Desteği 108 208.527 410 159.439 1.435 689.286 903 366.501 1.036 449.188 1.353 Sertifikalı Fidan Dest. 36 7.107 134 557.505 171 677.795 83 285.097 80 316.116 191 Sertifikalı Tohum Üretim Dest. 1 3.326 2 32.225 1 Elektrik Kullanım Desteği 323 175.781

Kaynak : Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Çiftçi Kayıt Sistemi kullanılarak araştırmacı tarafından derlenmiştir.

Türkiye genelinde sertifikalı tohumluk kullanan üreticilere, 2005 yılından 2010 kadar toplam 211 Milyon TL destek verilmiş olup bu miktar Kahramanmaraş ilinde 2005 -2010 üretim döneminde toplam 1.87 Milyon TL destek verilmiştir. Bu da % 0,8 ‘lik bir orana tekabül etmektedir.

Yine Türkiye genelinde 2005-2010 yılları arası 205 Milyon TL tutarında sertifikalı fidan desteği verilmiş olup, Kahramanmaraş ilinde ise bu miktar çizelge 4.1.’de görüldüğü gibi 1.84 Milyon TL seviyesindedir. Kahramanmaraş İli bu destek kaleminde de Türkiye geneline göre % 0.9’luk bir oranda bulunmaktadır.

(43)

30 4.4.3 Kırsal Kalkınma Destekleri

Türkiye’de bu destekleme kapsamında Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından belirlenen usul ve esaslara uygun olan ve kabul edilen proje başvurularında, hibeye esas mal alım tutarının %50 sine hibe yoluyla destek verilmektedir. Mal alım tutarları piyasa rayiçlerini geçemez. Hibeye esas tutar gerçek kişiler için mal başına 50.000 TL ve tüzel kişiler için mal başına 100.000 TL’yi geçemez. Basınçlı sulama sistemleri başvurularında gerçek kişiler için 100.000 TL, tüzel kişiler için 200.000 TL’yi geçememektedir.

Basınçlı sulama sistemleri yatırımı yapan üreticilere Ziraat Bankası aracılığı ile 5 yıl vadeli, faizsiz kredi desteği sağlanmıştır. Bu kapsamda, 2011 yılı Mart ayı itibariyle 79.123 üreticiye 1 Milyar 143 Milyon TL kredi kullandırılmış ve yaklaşık 254 Bin hektar alan basınçlı sulama sistemleri ile sulamaya açılmıştır. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nca kırsal kalkınma destekleri kapsamında, tarla içi basınçlı sulama yatırımlarına %50, toplu basınçlı sulama yatırımlarına %75 hibe desteği verilmektedir. Bu kapsamda, bugüne kadar 59.324 Bin üreticiye 136 Milyon TL hibe desteği verilmiş ve yaklaşık 54,4 Bin hektar alan basınçlı sulama sistemleri ile sulamaya açılmıştır. (Anonim,2011).

Bu iki destek sayesinde 2011 yılında 308,5 Bin hektar alan basınçlı sulama sistemleri ile sulamaya açılmıştır. Sulama Yatırımlarına Faizsiz Kredi ve Hibe Uygulaması kapsamında toplam 1,3 Milyar TL destek verilmiştir. (Anonim,2011).

Kahramanmaraş ilinde ise kırsal kalkınma yatırım desteği kapsamında 2007-2011 yılarında makine ekipman alımı için toplam 9 ,2 Milyon TL ve ekonomik yatırımlar kapsamında da 9.6 Milyon TL destek ödemesi yapılmıştır. (Anonim,2011).

(44)

31 4.4.4. Tarım Sigortası Desteği

Türkiye’de doğal afetlerden etkilenen üreticilerin mağduriyetini gidermek üzere, Tarım Sigortası uygulamaları 2006 yılında başlatılmıştır. Bitkisel ürün sigortası, sera sigortası, hayvan hayat sigortası, kümes hayvanları sigortası ve su ürünleri sigortası olmak üzere geniş bir yelpazede sigorta yapılmaktadır. Sel ve su baskını 2010 yılında ilk defa tarım sigortası kapsamına alınmıştır. 2011 yılında tarım sigortasının kapsamı genişletilerek açıkta yetiştirilen meyvelerde çiçeklenme dönemi (Poliçe bedelinin 2/3’ü devlet tarafından karşılandı) ve süt sığırlarına ilave olarak erkek besi sığırları sigorta kapsamına alınmıştır. Sigorta poliçe bedelinin % 50’si hibe olarak karşılanmaktadır. Üreticilere, 680 Milyon TL toplam prime karşılık, 358 Milyon TL prim desteği ve 304 Milyon TL hasar ödemesi yapılmıştır. 2011 yılı sonu itibariyle toplam 1,5 Milyon poliçe kesilmiştir. ( Anonim, 2011).

Araştırma bölgesinde 2010 yılında yapılan tarımsal Sigorta desteklemeleri çizelge 4 de verilmiştir.

Çizelge 4.2. Kahramanmaraş İli 2010 Yılı Tarım Sigortası Desteklemeleri

BİTKİSEL ÜRETİM HAYVANSAL ÜRETİM

Sigorta Kapsamına Alınan Alan (Dekar) 8.288 Sigorta Kapsamına Alınan Hayvan Sayısı (Adet) 833

Poliçe Sayısı (Adet) 301 Poliçe Sayısı

(Adet)

140 %50 Devlet Prim Desteği

Miktarı (TL)

28.043,00 TL %50 Devlet Prim Desteği Miktarı (TL)

147.139,50 TL

Hasar Ödeme Miktarı (TL) --- Hasar Ödeme

Miktarı (TL)

83.032,00 TL

(45)

32

Tarım sigortası desteğinden, Ziraat bankası tarafından sağlanan sübvansiyonlu kredi kullanımlarında hayvan hayat sigortasının zorunlu hale getirilmesi sonucu hayvansal üretim faaliyetleriyle uğraşan üreticilerin daha fazla yararlanmaya başladığı görülmektedir.

TARSİM verilerine göre 2010 yılında Türkiye genelinde 372.000 adet poliçe düzenlenmiştir. Kahramanmaraş İlinde toplam 441 Adet poliçe düzenlenmiş olup, Türkiye genelindeki uygulanan sigorta poliçesinin %0.12’sine tekabül etmekte ve oldukça düşük olduğu görülmektedir. (Anonim, 2011b)

(46)

33 4.5. Faiz İndirimli Kredi Uygulamaları

Türkiye’de 2002 yılında %59 olan tarımsal kredi faiz oranları, sulama ve hayvancılık faaliyetlerinde sıfır’a (faizsiz), diğer tarımsal faaliyetlerde % 5’e düşürülmüştür. Hayvancılıkta ve basınçlı sulama yatırımlarında ise 2010 yılında başlatılan faizsiz finansman uygulamasına devam edilmiştir. Faiz oranlarındaki düşüşle birlikte tarımsal kredi kullanımı önemli ölçüde artmıştır. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından;

2002 yılında 550 Bin üreticiye 529 Milyon TL kredi kullandırılmış iken, 2010 yılında 1 156 Milyon üreticiye 16,3 Milyar TL kredi kullandırılmıştır.

Türkiye’de üreticilere 2003-2010 döneminde toplam 52,15 Milyar TL kredi kullandırılmıştır. Tarımsal kredi vadeleri, işletme kredilerinde 18 aydan 24 aya, yatırım kredilerinde ise 5 yıldan 7 yıla çıkarılmıştır. ( Anonim, 2011).

Kahramanmaraş ilinde bu destek kapsamında olan veriler Ziraat Bankası tarafından tutulmakta olup yapılan yazışmalar ve görüşmeler neticesinde bilgilere ulaşım sağlanamamıştır.

(47)

34

5. ARAŞTIRMA BULGULARI

5.1.TARIMSAL DESTEKLEME UYGULAMALARININ ÜRETİCİ BAZINDA SONUÇLARI

5.1.2.Araştırma Bölgesindeki Üreticilerin Sosyo-Ekonomik Durumları

Araştırma kapsamına alınan tarımsal destek ödemelerinden yararlanan üreticilerin sosyal özellikleri çizelge 5.1.’de verilmiştir. Tarımsal desteklemelerden yararlanan üreticilerin yaş ortalaması 47.7 dir. Tarımsal faaliyetlerden elde ettikleri aylık gelir ortalaması 2141,47 TL’ dir. tarımsal faaliyet dışında gelir ortalaması ise 300.00 TL’dir.

Çizelge 5.1. Üreticilere ait sosyo-ekonomik bulgular verilmiş olup, eğitim durumları, yaş ve aylık net tarımsal gelirleri detaylıca incelenmiştir.

Buna göre araştırma bölgesinde anket yapılan üreticilerin % 60.5 ‘lik kısmı ilköğretim (ilkokul- orta okul) mezunu olup sadece % 4.5’lik bir kısmın yüksek öğrenim gördüğü tespit edilmiştir.

Araştırma bölgemizde elde ettiğimiz veriler ışığında üreticilerin gelir seviyesinin iyi olduğu % 57’lik kısma geliri 0-1500 TL olan üreticiler girmektedir. Geliri 2500 TL ve üzeri olan ise % 14.7’lik bir üretici kitlesini teşkil etmektedir.

Üreticilerin %57.6’lık bölümü gen. Yaş grubu olarak nitelendirilebilecek düzey olan 18-49 yaş aralığında olu, % 9.7 kısmı 65 yaş ve üzeridir.

(48)

35

Çizelge 5.1. Üreticilere ait sosyo-ekonomik bulgular

Frekans Minimum değer Maksimum değer Ortalama Standart Sapma Yüzde % oranı Eğitim Düzeyleri Okuma yazma bilmeyen 1 6 0.5 Okur-yazar 48 27.1 27.1 İlköğrenim 107 60.9 60.5 Lise 13 7.3 7.4 Ünversite 8 4.5 4.5 Yaş Aralıkları 18-49 yaş arası 102 23 83 47.7 13.41 57.6 50-65 yaş arası 58 32.7 65 yaş ve üzeri 17 9.7 Aylık Net Tarımsal Geliri 0-1500 TL 101 250.00 23.000 2141.47 2577.47 57.0 1501-2500 TL 50 28.3 2501 TL ve Üzeri 26 14.7

(49)

36

5.1.3. Araştırma Bölgesinde Yapılan Tarımsal Faaliyetler

Araştırma bölgesinde tarımsal üretim faaliyetlerini ele aldığımızda üreticilerin % 56,5 oranında bitkisel üretim yaptığı, %2,3’ünün hayvansal üretim alanında faaliyet gösterdiği % 41,2 ‘sininde her iki faaliyeti birlikte sürdürdüğü görülmüştür. Bu durum detaylıca incelendiğinde üreticilerin bitkisel üretim faaliyetini gerçekleştirirken bitkisel üretimde ürünlerin hasadıyla elde edilen gelir zamanına kadar geçimlerini sağlayacak ölçüde 1-2 inek veya 6-8 adet koyun-keçiyi beslemek suretiyle hayvansal üretim de yaptıkları görülmüştür.

Üreticilerin % 26’sının traktörü bulunmamaktadır. % 48.6’sının ise traktörü mevcut fakat alet ekipmanları eksik, %25.4’ünün ise traktör ve tüm ekipmanları mevcuttur.

(50)

37

Araştırma bölgesindeki işletmelerin büyüklükleri incelenmiş olup anket yapılan 177 işletmeden 49 işletme 20 dekar ve altında, 66 işletme 20-40 dekar, 44 işletme 40-100 dekar işletme büyüklüğüne sahiptir. Büyük ölçekli toplam 13 işletme mevcut olup bu işletmelerin arazi büyüklüğü 100 dekar ve üzeridir. Bunun yanında kendisine ait 10 dekar ve altında arazisi olup bunun dışında kiracılık ortakçılık şeklinde arazi işleyerek üretim yapan da 5 işletme bulunmaktadır. İşletme büyüklükleri % 65 lik kısmı küçük ve orta ölçekli işletmelerden meydana gelmektedir.

Bu durum araştırma bölgesindeki tarımsal işletmelerin küçük çaplı olduğunu ortaya koymaktadır. Şekil.5.2.’de işletme dağılımları verilmiştir.

Referanslar

Benzer Belgeler

Bölgenin kalkınma gereksinimini doğuran faktörler aşağıdaki gibi özetlenebilir (Güreşci ve Yurttaş, 2008). 1.Bölge kırsal bir bölgedir: Đspir’in kırsal

Bu amaçla, yaş, eğitim, arazi genişliği, BBHB, YB üretim artışına neden olan faktörler, YB üretimini kısıtlayan nedenler, YB ekim alanını arttırmak, YB

On the other hand, as the hard segment content was increased for PEO based systems, it was presented that silica nanoparticles also interact with the urea carbonyl groups of the hard

Serum total bilirubin düzeyleri kontrol grubuna göre Deneme 1 grubunda değişmezken Deneme 2 grubunda artma görülmüş ancak bu artış istatistiki açıdan anlamlı

Oluşturulan ÇKS verileri kullanılarak, ürün deseni ve üretim miktarı kayıtlı arazilerine göre, ürün prim desteği, fark ödemesi, hayvancılık destekleri,

Bu çerçevede Dursun Akçam, Osman Akal, Muzaffer Amaç, Talip Apaydın, Fakir Baykurt, Arif Gelen, Ceyhun Atuf Kansu, Ahmet Köklügiller, Mahmut Makal, Osman Nuri Koçtürk ve

Bir verideki bir değerin aritmetik ortalamaya olan uzaklığına (gözlem değeri ile aritmetik ortama arasındaki farka) sapma (deviation)

Edirne İli’ni temsilen alınan 30 adet asit toprağın mevcut bitki besin elementleri düzeylerinin araştırıldığı bir çalışmada, toprak ların% 94’ünün organik