Tarımsal Desteklerin Yem Bitkisi Üretimi ve Sürdürülebilirliğine Etkisi: Kayseri İli Örneği

(1)

Tarımsal Desteklerin Yem Bitkisi Üretimi ve Sürdürülebilirliğine Etkisi:

Kayseri İli Örneği

Celal CEVHER1 Özdal KÖKSAL2

celalcevher@hotmail.com ozdalkoksal@hotmail.com 1 Dr., Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü -Ankara

2 Dr., Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü 2Prof. Dr., Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü

Özet

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı; hayvancılığın geliştirilmesi, hayvancılıkta kârlılığın ve verimliliğin arttırılması ve kaba yem açığının kapatılması amacıyla, yem bitkisi üreticilerinin üretim maliyetlerinin bir bölümünü teşvik olarak ödemektedir. Bu teşvik ile yem bitkisi ekiliş alanını arttırarak kaliteli kaba yem açığını gidermek, meralar üzerindeki aşırı otlatma baskısını azaltmak, hayvancılığın yeşil ve kuru kaba yem ihtiyacını karşılamak hedeflenmektedir. Bu çalışmada, teşvik ödemelerinin, yem bitkisi üretimine ve çiftçi davranışları üzerindeki etkileri belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca, çiftçilerin sosyo-ekonomik durumlarının sürdürülebilir yem bitkisi üretimi yapmaları üzerindeki etkileri de değerlendirilmiştir.

Çalışma alanı, Kayseri ilinde yem bitkisi üretiminin yoğun olarak yapıldığı 11 köydür. Bu köylerdeki 141 yem bitkisi üreti

cisinden anket yöntemi ile veriler toplanmıştır. Veriler, Lojistik Regresyon ve Uyum Analiz Metodu kullanılarak analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; çalışma alanında 2000-2011 yılları arasında yem bitkisi (YB) üretiminde artış olmuştur.

Bu artışa, tarımsal yayım çalışması %15,1, yem bitkisi teşvik priminin verilmesi %41,6 ve artan kaba yem ihtiyacının karşılanması

%43,4 oranında etkili olmuştur. Yapılan Uyum Analizi sonucunda, sürdürülebilir kaba yem bitkisi üretimi yapan üreticilerin, 31 ve üstü Büyükbaş Hayvan Birimi (BBHB), 51-100 dekar işletme genişliğine sahip, teşvik priminin verilmesi ve teşvik priminin hayvan sayısında artışa neden olduğunu düşünen üreticiler oldukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Teşvik Primi - Yem Bitkisi Üretimi - Sosyo-ekonomi

Effects of Agricultural Support on Fodder Production and the Sustainability:

The case of Kayseri Province Abstract

Republic of Turkey Ministry of Food, Agricultural and Livestock gives incentive premium to farmers as a part of their fodder crops cost in order to develop animal husbandry, increase profitability and productivity in animal husbandry and closure of fodder crops shortage. The purpose of incentives; address the vulnerability of closure of high quality fodder crops shortage by increasing the quality of fodder crop cultivation area, decrease the excessive grazing pressure on grasslands and to meet green and dry forage demand. In this study, the effects of incentive premium given to farmers on fodder crops production and behavior of farmers were determined. In addi- tion, the effect of socio-economic conditions of farmers on their sustainable fodder production behavior was also considered.

The study area, 11 villages in the province of Kayseri were chosen due to made as intense of fodder. Data were collected through a survey method from 141 farmers in those villages. The data were analyzed using logistic regression and Compliance Analysis Method and interpreted. According to the survey results, forage crops production has been increased between 2000 and 2011. The effective fac- tors on increasing of fodder crops production are agricultural extension work (15.1%), giving incentives premium (41.6%) and (43.4%) meeting increasing demand of animals. Correspondence Analysis shows that; “over 31 BBHB”, “51-100 acres farm size”, “farmer group who think incentive premium is the result of increasing of animal number” variable groups had a positive relationship between the sustainable production of forage crops.

Keywords: Incentive premium - fodder production - Socio-economic

1. Giriş

Yem bitkilerinin, hayvansal üretimin en önemli girdilerden birini oluşturan yem ihtiyacının sağlamasının yanı sıra, toprakların fiziksel ve kimyasal özelliklerine, kendisini takip eden kültür bitkilerinin verim ve kalitesine olumlu etkilerde bulundukları bilinmektedir. Çok değişik iklim ve toprak özelliklerine sahip olan ülkemizde, yem bitkileri gerek kıyı bölgelerimizde, gerekse orta ve geçit bölgelerimizde ana ürün ve ikinci ürün olarak üretimde yer alma olanağına sahiptir.

Baklagil yem bitkileri, organik tarım sisteminde yeşil gübreleme yolu ile ana bitkinin ihtiyacı olan azot gereksiniminin he

men tamamını karşılayabilmektedir. Yem bitkilerinin sayılan bu katkıları nedeniyle, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

I. Coşkun CEYLAN2

iceylan@agri.ankara.edu.tr

(2)

yapay çayır meralardır. Tek yıllık yem bitkileri ise fiğ, macar fiği, burçak, mürdümük, sorgum, sudan otu, sorgum-sudan otu melezi, hayvan pancarı, yem şalgamı, yem bezelyesi ve mısır silajıdır. Üreticiler destekten yararlanabilmek için yonca ve yapay çayır mera ekilişi için dört yıl, korunga ekilişi için ise üç yıl ekimin bozulmayacağına dair taahhütname imzala

mak zorundadır. Çok yıllık yem bitkisi ekilişi yapan üreticilerin bu ekilişi yaptıkları parselleri, ÇKS sisteminde yonca ve yapay çayır mera ekilişleri için dört yıl, korunga ekilişi için ise üç yıl süreyle sabitlemek zorundadır. İl/ilçe müdürlükleri yonca ve yapay çayır mera ekilişlerini ikinci ve dördüncü yıllarında, korunga ekilişini ise üçüncü yılında kontrol etmek

tedirler. Bu taahhütleri yerine getirmeyen üreticiler için tutanak icmali düzenlenir ve bu ödemeleri geri almak için gerekli işlemler yapılır. Desteklenecek yem bitkileri toplam ekiliş alanı 2012 yılında en az 10 dekar olarak belirlenmiştir.

TÜİK 2009 verilerine göre Türkiye’de yem bitkileri ekim alanı 1.585.681 hektardır. Bu alan nadas alanları dahil toplam ekim alanlarının %7.61’ini oluşturmaktadır. 585.433 hektar yem bitkisi ekilisi ile Doğu Anadolu Bölgesi bölgeler arasında en fazla yem bitkisi ekimi yapılan bölge olup, toplam yem bitkileri ekiliş alanlarının %36,92’sini oluşturmaktadır.

Toplam tarla alanlarının %27,46’sını içeren İç Anadolu Bölgesinde ise yalnızca %14,86 oranında (235.587 hektar) yem bitkisi ekimi yapılmaktadır. Ege, Marmara ve Karadeniz Bölgelerinde %11-13 arasında, Güneydoğu Anadolu Bölgeler

inde %4-5 civarında yem bitkisi ekim alanları mevcuttur. Ülke çapında en fazla ekim alanına sahip yem bitkisi fiğ olup bunu yonca takip etmektedir. Kaba yem üretimi açısından üçüncü sırada korunga yer almaktadır. Konunun uzmanları yem bitkileri üretiminin artırılması için kışlık olarak yetiştirilen tahılların ardından ana ya da ikinci ürün olarak silajlık mısır, sorgum veya sorgum-sudan otu melezi yetiştirilmesi; pamuk, ayçiçeği, çeltik, ve seker pancarı gibi yazlık ürün

lerin hasadından sonra kış döneminde uygun fiğ türlerinin yalın ya da karışım olarak ekim nöbetine dahil edilmesi, buğdaygil yem bitkileri, yemlik pancar veya üçgül gibi alternatif yem bitki türlerinin ürün desenine alınması, yem bitkileri yetiştiriciliğinin ekim nöbeti sistemleri içine yerleştirilmesi ve bu kapsamda desteklenmesini önermektedirler. Ayrıca, destekleme kapsamındaki yem bitkileri üretimine verilen desteklemelerin devam etmesinin, yem bitkisi üretiminin arttırılmasına katkı sağlayacağı belirtilmiştir (Sabancı vd. 2009).

Geçmişte yapılan ücretsiz tohum dağıtımı vb. destekler bir tarafa bırakılırsa, uzun yıllardan buyana yem bitkileri üretimine herhangi bir teşvik verilmemiştir. Kararın alındığı 2000 yılında 538.000 da alan için yem bitkisi desteği verilm

esine karşılık, bu rakam 2003 yılında 2.7 milyon dekarı aşmıştır. Bu kapsamda desteklenen proje sayısı 69.000 e, ödeme miktarı 62 milyon TL’ye yaklaşmıştır. Bakanlık genelgesinde önceleri, teşvik alabilmek için çok yıllık yem bitkilerinde en az 10 da, tek yıllık yem bitkilerinde en az 25 da ekim alanı isteniyordu. Ancak parçalı ve giderek küçülen arazil

erde bu miktarı tutturmanın zorluğunu gören Bakanlık yeni bir karar alarak her iki grupta da ekim alanını 5 da’a kadar düşürmüştür. Bu karardan sonra teşvik için müracaat hızla artmış, örneğin Bursa’da müracaat sayısı bir önceki yıla göre 3-4 kat artmıştır (Açıkgöz vd 2010).

Çizelge 1. Yıllar İtibariyle Destek Miktarı (TL/da)

Yem Bitkileri 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Yonca (sulu) 17 23 34 56 68 95 130 130 115 115 125 130 130

Yonca (Kuru) - - - 80 70 70 70 70 70

Korunga 14 18 27 30 38 55 80 80 75 75 80 90 90

Tek Yıllık YB. 7 9 14 18 23 37 50 50 30 30 30 30 30

Silajlık Tek Yıllık - - - 55 45 45 45 45 45

Silajlık Mısır (sulu) 10 14 21 30 35 60 60 60 45 45 50 55 55

Silajlık Mısır (kuru) - - - 30 30 30 30 30

Yapay Çayır Mera - - - 100 100 75 75 75 75 75

Kaynak: BUGEM 2012

Hayvancılık Desteklemeleri Hakkında Uygulama Esasları Tebliği kapsamında 2000-2012 yılları arasında yapılan yem bitkisi destek miktarları çizelge 1’de gösterilmiştir. Çizelge 1 de görüleceği üzere, yem bitkisi desteğinin başladığı 2000 yılından 2007 yılına kadar destek miktarından her yıl artış olmuştur. 2007 yılından itibaren 2010 yılına kadar verilen destek miktarından bir düşüş olmuştur. 2010 yılından itibaren ise verilen destek miktarı tekrar artmaya başlamıştır.

(3)

Çizelge 2. Türkiye’de Yıllar İtibariyle Proje Sayısı-Ödeme Miktarı ve Yem Bitkileri Ekiliş Alanları

Y ıllar Proje Sayısı

D esteklem e Tutarı (M i

lyon TL)

Y onca (ha)

Korunga (ha)

Fiğ (ha)

T ek Y ıllık YB (ha)

Y apay Çayır Mera

(ha)

Silajlık M ısır

(ha)

T ek Y ıllık Silaj Yapım ı

(ha)

Ekim Alanı Toplam ı

(ha)

2000 10.741 2,4 4.325 1.723 6.320 4.556 9 36.923 0 53.855

2001 28.769 17,4 18.662 4.818 46.616 6.833 0 50.583 0 127.513

2002 51.383 35,6 31.934 6.543 96.296 11.085 8 69.987 0 215.853

2003 67.034 62,3 35.775 6.979 134.192 15.907 7 77.015 0 269.875

2004 143.033 73,5 52.275 12.044 153.571 30.701 30 113.020 0 361.641

2005 209.288 280,9 59.845 21.197 194.811 42.430 45 135.745 0 454.073

2006 377.907 564,2 122.754 26.733 397.497 56.578 230 186.710 4.641 795.143

2 0 0 7 3 8 9 .2 8 6 6 8 6 ,9 1 3 8 .6 7 2 3 9 .9 0 6 6 1 3 .5 8 7 8 6 .3 8 7 188 1 8 8 .1 8 6 5 .1 7 4 1 .0 7 2 .1 0 0

2008 238.888 300,3 60.087 25.079 430.479 55.108 168,51 179.161 3.440 753.523

2009 189.749 230,7 41.926 23.993 302.904 34.447 90 146.620 3.460 553.440

2010 189.277 252,9 51.084 28.377 291.596 32.075 124 156.706 4.316 564.278

T oplam 1.895.355 2.487 617.339 197.392 2.667.869 376.107 900 1.340.656 21.031 5.221.294

Kaynak: BU G EM 2011

Dekara verilen destek miktarı ile yem bitkisi üretim alanlarındaki değişmeler çizelge 2 de sunulmaktadır. Çizelge 2 incelendiğinde, 2000-2010 yılları arasından en fazla desteklenen proje sayısı 389.286 adet ile 2007 yılında olmuştur. Aynı şekilde toplam yem bitkileri ekiliş alanı 1.072.100 hektar ile en fazla 2007 yılında gerçekleşmiştir. 2007 yılından sonra yem bitkisi üretim alanından düşüş başlamıştır. Bu azalma verilen destek miktarı ile ilişkilendirilebilir.

2. Materyal ve Yöntem

Bu çalışmada Kayseri ilinde yem bitkileri üretimi yapan üreticiler ele alınmıştır. Çalışmanın yürütüleceği Kayseri ilinde mevcut 254 yem bitkisi üreticisi içinden basit tesadüfî örnekleme yöntemi kullanılarak, 141 üretici seçilmiştir.

Seçilen üreticilerle yüz yüze görüşülerek anket uygulanmıştır. Anket toplam 33 sorudan oluşmaktadır.

Veriler toplandıktan sonra bilgisayar ortamına aktarılarak kontrolleri yapılmıştır. YB üretiminin devamlılığından etkili olan faktörlerin belirlenmesinde bağımlı değişken olarak destekten sonra yem bitkisi üretimini yapma (YB üretmek istemeyenler-sürdürülemez=0, YB üretmek isteyenler-sürdürülür=1) alınmıştır. Verilerin analizinde lojistik regresyon ve uygunluk analizleri kullanılmıştır. Elde edilen analiz sonuçları tablolar halinde verilmiştir. Sonuçlar 0.05 anlamlılık düzeyinde yorumlanmıştır.

3. Araştırma Bulguları

3.1. Üreticilerin demografik özellikleri

Bu çalışmanın ana materyalini oluşturan üretici anketlerinin analizleri sonucunda, görüşülen üreticilerin yaş ortalaması 46,2 yıl olarak bulunmuştur. Bu da araştırma bölgesinde orta yaslı üreticilerin olduğunu göstermektedir.

Görüşülen üreticilerin yaşları minimum 22 yıl, maksimum 75 yıldır. Üreticilerin %67,4’ü ilkokul, %14,2’si ortaokul ve

%18,4’ü ise lise ve üstü mezunudur. Görüşülen üreticiler arasındaki 4 denek 2 yıllık yüksek okul mezunudur. Okuma yazma bilmeyen üretici yoktur. Üreticilerin %88,7’si kırsal alanda ikamet ederken, %11,3’ü kentte ikamet etmektedir.

Kentte ikamet eden üreticilerin tamamı lise ve üstü eğitime sahiptir. Bu üreticilerin tarımsal faaliyetle birlikte tarım dişi alanlarda gelir elde ettikleri tespit edilmiştir.

3.2. incelenen işletmelere ilişkin özellikler

Araştırma kapsamında incelenen isletmeler, arazi büyüklüklerine göre 3 gruba ayrılmıştır. Buna göre, 1-50 da arasında arazi büyüklüğüne sahip olanlar %51,7, 51-100 da %35,5 ve 101 dekardan büyük araziye sahip olanlar ise

%12,8’lik bir oranı oluşturmaktadır. Aynı şekilde, işletmelerin yem bitkisi üretimi yaptıkları arazi büyüklüğüne göre;

1-10 da yem bitkisi ekimi yapılan arazi büyüklüğüne sahip işletmelerin oranı %52,5, 11-20 da arazi büyüklüğüne sahip işletmelerin oranı %27,0 ve 21 dekardan büyük arazide yem bitkisi üretimi yapılan işletmelerin oranı ise %20,5 olarak

(4)

%19,1’ini oluşturmaktadır. Elde edilen bu verilerden anlaşılacağı üzere üreticilerin sahip oldukları BBHB sayısı fazla değildir.

3.3. Yem bitkisi üretim i

Çalışma alanında yem bitkisi (YB) üretiminin 40-50 yıldan beri yapıldığı belirlenmiştir. 1 - 5 yıl arasında YB üreten üreticilerin oranı %10,2, 6-10 yıl arasında 28,70, 11-15 yıl arasında %22,3 ve 16 yıldan fazla yem bitkisi üreten üreticile

rin oram ise %38,8’dir. Bununla birlikte, ortalama YB üretim yılı 16,1 olarak bulunmuştur. YB üretimini teşvikten önce yapan üreticilerin oranı %76,6 ve yapmayanların oranı ise %23,4 olarak bulunmuştur. Teşviklerin, “YB üretim artışına neden oldumu?” sorusuna yanıt veren üreticilerin %75,9’u evet olarak yanıt vermişlerdir. Araştırma alanında, mevcut YB üretim alanından daha fazla alanda YB üretiminin olabileceği saptandığından yem bitkisi üretim alanını sınırlayan faktörlerin neler olduğu da belirlenmeye çalışılmıştır.

P azar D eğeri Yok

Sulama İmkanları Y etersiz

H ay v an sal Ü rü n F iy atları İy i Değil

A razi Varlığı Y etersiz

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100

%

Şekil 1. Yem bitkisi üretimini sınırlayan faktörler

Şekil 1’de görüleceği üzere YB üretimini sınırlayan en önemli faktör %88,2’lik oran ile arazi varlığının yetersiz oluşudur. Bunu, %4,8 ile hayvansal ürün fiyatlarının yetersiz (iyi değil) oluşu izlemektedir.

3.4 Teşvik prim i uygulam aları

Teşvik priminin verilmeye başlandığı 2000 yılından beri, üreticilerin %46,0’sı YB teşviklerinden yararlanırken

%54,0’ü bu teşviklerden yararlanamamaktadır. Teşviklerden yararlanamama nedenleri; %41,0’ı tapuların hisseli olması (hissedarlar bir araya gelemiyoruz), %36,0’sı araziyi kiralıyorum (hazine arazisi, arazi sahibi teşviklerden yararlanıyor),

%14,0 teşvik almak için hazırlanan dosyada birçok belgenin istenmesi (bürokratik işlemler) ve %9,0’u değişik nedenlerden (yaşlılık, dosya hazırlayacak kimsem yok vb.) olarak sıralanmaktadır. Üreticilerin %82,0’si teşviklerin kalkması duru

munda bile YB üretimine devam edeceklerini belirtmişlerdir. Teşviklerden yararlanan üreticilerin %92,0’si teşviklerden memnun olduklarını ve %86,0’sı teşviklerin bu şekilde devam etmesini istemektedirler.

3.4 Regresyon analiz sonuçları: Araştırmada ele alınan değişkenler arasındaki ilişki düzeyleri bu bölümde incelenmiştir.

(5)

Çizelge 3. YB üretiminde sürdürülebilirlik ile diğer değişkenler arasındaki regresyon analiz sonuçları

Değişkenler Katsayı Standart Hata p-değeri

Yaş -0.596433 0.239312 0.0127

Eğitim -0.542547 0.249714 0.0298

Yaşadığı yer 0.397436 0.524568 0.4487

Tarım dışı işi -0.507823 0.638590 0.4265

Gelir düzeyi 0.539649 0.334802 0.1070

STK’ya üyelik 0.318944 0.409957 0.4366

Obs with Dep=0 91 Total obs 141

Obs with Dep=1 50

Log-likelihood= - 88.09357

Arazi Genişliği 1.881935 0.441186 0.0000

YB ekiliş alanı 0.485879 0.308307 0.1150

Hayvancılık yapma durumu -9.565345 2.875679 0.0009

Hayvancılık yapma amacı -0.197524 1.290552 0.8784

BBHB 2.818740 0.505659 0.0000

YB üretimi destekten önce 0.505595 0.514684 0.3259

Destekten sonra YB üretim artışı -0.318847 0.399290 0.4246

YB üretim artışına neden olan faktörler -0.691493 0.231453 0.0028

YB üretimini kısıtlayan nedenler 0.978768 0.248062 0.0001

YB üretimini arttıracakmısnız -0.975251 0.467411 0.0369

Destekten haberdar olma -0.124222 0.839121 0.8823

Desteği duyduğu yer 0.101486 0.335811 0.7625

Gazete alma sıkılığı -0.027414 0.096429 0.7762

Kayseri’ye gidiş sıkılığı -0.254540 0.252686 0.3138

Çiftçi danışma hattını duyma -0.175348 0.513972 0.7330

Tarım danışmanında bilgi alma 0.202518 0.605224 0.7379

Destek alma durumu 0.647806 0.590143 0.2723

Destek alma yılı 0.008671 0.152999 0.9548

Destekten memnuniyet -0.249949 0.755626 0.7408

Destek böylemi devam etsin -0.015513 0.773837 0.9840

Destek kalkınca YB üretimine devam durumu -0.302486 0.453860 0.5051

Destek kalkınca üretime devam etmeme nedeni -0.487133 0.377664 0.1971

Sürdürülebilirlik nasıl sağlanır -2.402251 0.577747 0.0000

(6)

3.5 Uyum analizi sonuçları

Bu bölümde, regresyon analiz sonucundan bağımlı değişken ile bağımsız değişkenler arasındaki p değeri (< 0,05) anlamlı çıkan değişkenlerin ilişki boyutları incelenmiştir. Bu amaçla, yaş, eğitim, arazi genişliği, BBHB, YB üretim artışına neden olan faktörler, YB üretimini kısıtlayan nedenler, YB ekim alanını arttırmak, YB üretiminde sürdürülebilirliği sağlama koşulları, YB desteğinden sonra hayvan sayısındaki artışın olması ve YB destekleri kimlere verilmeli değişken düzeylerinin, YB üretiminde sürdürülebilirliğin sağlanması arasındaki ilişki boyutu uyum analizi ile test edilmiştir.

3.5.1 Yaş, eğitim, arazi genişliği, BBHB ve YB üretim inde sürdürülebilirlik değişken düzeyleri

Bu bölümde, yaş, eğitim, arazi genişliği, BBHB değişken grupları ile YB üretiminde sürdürülebilirliğin sağlanması değişken grupları arasındaki ilişki boyutu çoklu uyum analizi ile test edilmiştir.

m0

BOYUTLAR ---1---

46-60 yas

> 61<T _{ilkokul *}^{y a}

o Yaş değişken gruplan 1. < 30 yaş 2. 31-45 yaş 3. 46-60 yaş 4. > 61 yaş

* Eğitim değişken grupları 1. İlkokul 2. Ortaokul 3. Lise ve Üstü

■ Arazi Genişliği (dekar) 1. 1-50 dekar 2. 51-100 dekar 3. > 101 dekar

■ Hayvan Sayısı (BBHB) 1. 1-15 BBHB 2. 16-30 BBHB 3. > 31 BBHB

♦ YB Üretiminde Sürdürülebilirlik Olurmu?

1. Sürdürülemez 2. Sürdürülür

- 1 0 1

Bovut 1

2

31 BBHB

>101 da

-50 da 31-100 da

15 BBHB

16-30 BBHB 31-45 ya

O

30 ya

2

Şekil 2. Yaş, eğitim, arazi genişliği, BBHB ve YB üretiminde sürdürülebilirlik ilişkisi

Şekil 2 incelendiğinde, hayvan sayısı değişkeninden 31 ve üstü BBHB, arazi varlığı değişkeninden 51-100 dekar grupları ile YB üretimindeki sürdürülebilirlik arasında pozitif yönde bir ilişki olduğu görülecektir.

3.5.2 YB üretim artışına neden olan faktörler, YB üretim ini kısıtlayan nedenler, YB ekim alanını a rttırm a ve YB üretim inde sürdürülebilirlik değişken düzeyleri

YB üretim artışına neden olan faktörler, YB üretimini kısıtlayan nedenler, YB ekim alanını arttırma ile YB üreti

minde sürdürülebilirliğin sağlanması değişken grupları arasında ilişki olacağı varsayılmış ve bu ilişkilerin boyutu çoklu uyum analizi ile test edilmiştir.

BOYUTLAR

YBU arttirma-hayir

HUF yeter

Pazar degeri yok

■ YBU arttirma-evet

^ YB Ü retim A rtışına N eden O lan Faktörler 1. Teşvik Prim i

2. H ayvanlarım ın İhtiyacı 3. Tarım sal Y ayım Ç alışm ası

° YB Ü retim ini K ısıtlayan N edenler 1. A razi V arlığının Y etersiz O luşu 2. H ayvansal Ü rün F iyatlarının

(H U F) Y etersizliği 3. P azar D eğeri Yok

D YB E kim A lanını A rttırm ak îstiyorm sunuz (Y B U)?

1. A rttırm ak istem iyorum (hayır) 2. A rttırm ak İstiyorum (evet)

♦ YB Ü retim inde Sürdürülebilirlik Olurmu?

1. Sürdürülem ez 2. Sürdürülür

B o y u t 1

Şekil 3. YB üretim artışına neden olan faktörler, YB üretimini kısıtlayan nedenler, YB ekim alanını arttırma ve YB üretiminde sürdürülebilirlik ilişkisi

1 -

tesvik

-1

(7)

Şekil 3 ’de incelendiğinde, araştırma alanındaki YB üretim artışında etkili olan faktörler değişkeninden teşvik primi

nin verilmesi, YB üretimini kısıtlayan nedenler değişkeninden hayvansal ürün fiyatlarının yetersiz olması grupları ile YB üretimindeki sürdürülebilirlik arasında pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur.

3.5.3 YB üretiminde sürdürülebilirliği sağlama faktörleri, teşvik priminin hayvan sayısında artış etkisi, desteği kimler almalı ve YB üretiminde sürdürülebilirlik değişken düzeyleri

YB üretiminde sürdürülebilirliği sağlama faktörleri, teşvik primi hayvan artışına neden oldumu, teşvik kimlere ver

ilmeli ile YB üretiminde sürdürülebilirliğin sağlanması değişken grupları arasındaki ilişkilerin boyutu çoklu uyum analizi ile test edilmiştir.

m0

BOYUTLAR

YBÜ yapa

DHANO-hayir urduru^ur DHANO-evet

■YB Üretiminde Sürdürülebilirliği Sağlamak İçin Neler Yapılmalıdır.

1. YB Destekleri Arttırılmalı 2. Hayvansal Ürün Fiyatları İyi

Olursa

3. Hayvan Sayımı Arttırabilirsem

■Desteklemeler (teşvik) Hayvan Artışına Neden Oldumu (DHANO)?

1. Hayır 2. Evet

* YB Destekleri (teşvik) Kimlere Verilmeli?

1. Yem Bitkisi Üretimi (YBÜ) Yapanların Tamamına

2. > 10 Dekar Ekim Alanı Yapanlara

♦YB Üretiminde Sürdürülebilirlik Olurmu?

3. Sürdürülemez 4. Sürdürülür

0 B o y u t 1 HF yi

YBD art durul

10 deka

y yi

-1

Şekil 4. YB üretiminde sürdürülebilirliği sağlama faktörleri, teşvik primi hayvan artışına neden oldumu, destekler kim

lere verilmeli ve YB üretiminde sürdürülebilirlik ilişkisi

Şekil 4 ’de görüldüğü gibi, YB üretiminde sürdürülebilirliği sağlamak için ne yapılmalıdır? Değişkeninden; YB destekleri arttırılmalı, YB desteklerinin hayvan sayısının artmasına etki etti mi değişkeninden, evet hayvan sayımı arttırdım grupları ile YB üretimindeki sürdürülebilirlik arasında pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur.

4. Sonuç

Bu çalışma kapsamında Kayseri ilinde yem bitkisi üretimi yapan üreticiler ile yapılan anket çalışmasından elde edilen veriler kullanılarak YB teşviklerinin YB üretimine ve sürdürülebilirliğine etkisi incelenmiştir. Araştırma alanında, teşvik priminin verilmeye başlandığı 2000 yılından önce de üreticilerin yem bitkisi üretimini yoğun olarak yaptıkları belirlenmiştir. Bununla birlikte teşvik priminin yem bitkisi üretim artışına etkisi %41,6 olarak gerçekleşmiştir.

İstatistik analizlerde, yem bitkisi üretiminin sürdürülebilirliği bağımlı değişken; Sosyo-ekonomik yapı, işletme alt yapısı, yem bitkileri üretimi, teşvik primi uygulamaları ve haberleşme davranışları değerleri bağımsız değişken olarak dikkate alınmıştır. İncelenen 33 değişkenden 10 tanesi ile bağımlı değişken arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bun

lar; yaş, eğitim, arazi genişliği, BBHB, YB üretim artışına neden faktörler, YB üretimini kısıtlayan nedenler, YB ekim alanını arttırmak, YB üretiminde sürdürülebilirliği sağlama koşulları, YB desteğinde sonra hayvan sayısındaki artışın olması ve YB destekleri kimlere verilmeli değişkenleridir. Anlamlı çıkan değişkenlerin hangi düzeylerinin sürdürülebilir

lik ile ilişkili olduğunu saptamak için çoklu uyum analiz testi yapılmıştır. Yapılan test sonucunda, 31 ve üstü BBHB, 51

100 dekar arazi varlığı, teşvik priminin verilmesi, hayvansal ürün fiyatlarının yetersiz olması, YB destekleri arttırılmalı ve hayvan sayımı arttırdım grupları ile YB üretimindeki sürdürülebilirlik arasında pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur.

Kaynaklar

Açıkgöz, E., Hatipoğlu, R., Altınok, S., Sancak, C., Tan, A., Uraz, D., 2005. ‘‘Yem Bitkileri Üretimi ve Sorunları’’,