780
Tarımsal Kalkınmada Tarımsal Üretici Birliklerinin Önemi: Đspir Bal Üretici Birliği Örneği
1 Ertuğrul GÜREŞCĐ
ÖZET
Bu çalışmada Erzurum Đli Đspir Đlçesi’nde faaliyet gösteren Đspir Bal Üreticileri Birliği’nin bölgenin tarımsal kalkınmasındaki öneminin tespiti amaçlanmıştır. Bu amaçla birliğin bölgedeki tarımsal alandaki etkinliği, kuruluş amacı ve faaliyetleri, birlik yetkilileri ile yapılan görüşmeler, birlik dokümanları ve diğer ikincil kaynaklarla çalışmanın altyapısı oluşturulmuştur. Çalışmada, birliğin bölgenin başta arıcılık olmak üzere diğer tarımsal faaliyetler içinde öncü rol üstlenebildiği ve bölgenin tarımsal kalkınmasında önemli bir faktör olduğu sonucuna varılmıştır.
Anahtar kelimeler: Erzurum, Đspir, tarımsal kalkınma, Bal Üreticiler Birliği
The Important Of The Agrıcultural Producer Assocıatıons In Agrıcultural Development: An Example, The Ispır Honey Producers Assocıaton
ABSTRACT
In this study is aimed to determine of the important in the agricultural development of the religion of the Ispir Honey Producers Association that is activities in Ispir Discrict, Erzurum City. It is made up to under work of the study that are the effect in the agricultural sectors, the aim of established and the facilities of the association in the religion, by using to the meetings with the association authorized, the documents of the association and other secondary sources. In study was came to a conclusion be to an important factor in the development of the religion of the association, furthermore the association will be play a leader role for the beekeeping and other agricultural activities.
Keywords: Erzurum, Ispir, agricultural development, The Honey Producers Association
1. GĐRĐŞ
Bir bölgenin kalkınması, o bölgede başta insan kaynakları olmak üzere, diğer kaynakların harekete geçirilmesi ve bu kaynaklardan elde edilen katma değerin, insana veya topluma yansımasıyla ifade edilebilir (Maria and Stryszowski, 2009). Kalkınma çok yönlü bir kavram olup ekonomik, sosyal ve kültürel anlamda bireyin, toplumun veya bölgenin gelişmesiyle açıklanabilmektedir Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde özellikle geri kalmış bölgelerin kalkındırılması ve bu bölgelerdeki yaşam standardının diğer bölgeler seviyesine yükseltilmesi istenen ve ulaşılmak istenen bir hedeftir. (Aslan, 2005; Tolunay ve Akyol, 2006).
Türkiye’de geri kalmış bölgelerin kalkınma problemi, bu bölgelerdeki insan faktörünün hareketlenmesine ve diğer bölgelere doğru göç etmesine neden olmaktadır. Bu tür bir göç, geri kalmış bölgelerin terk edilmesine ve kalkınmanın en önemli bileşeni olan yetişmiş insan gücünün diğer bölgelere kaymasına neden olmaktadır (Beauchemin and Shoumaker, 2009; Güreşci, 2010; Güreşci ve Yurttaş, 2008). Bu durum yeni ve daha güç bir kalkınma sorununu da beraberinde getirmektedir. Bir bölgenin kalkınmasında o bölgenin ekonomik altyapısı, insan kaynakları ve diğer faktörler (coğrafi, ulaşım, altyapı vs) önemli rol oynamaktadır (Güreşci, 2005). Bu yüzden bölgelerin dokusuna uygun ve sürdürülebilir kalkınma alternatifleri tartışılmaktadır.
2. BÖLGE HAKKINDA TEMEL BĐLGĐLER
Đspir Erzurum Đli’ne bağlı bir ilçedir. Bölge Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer almakta, kuzeyinde Rize, kuzeydoğusunda Artvin (Yusufeli), batısında Erzurum (Pazaryolu), güneybatısında Bayburt, güneyinde Erzurum (Ilıca) ve güneydoğusunda Erzurum (Tortum) ile çevrilidir. Đspir Erzurum’un kuzeyinde Mescit dağlarının kuzey eteklerinde ve Çoruh nehri vadisinde kalmıştır. Rakımı 1050 metre olup; yüzölçümü
1Atatürk Üniv.Đspir Hamza Polat MYO 25900 Đspir ERZURUM
781
yaklaşık 2100 Km.2 dir. Türkiye’nin en önemli akarsularından biri olan Çoruh nehri (Yaklaşık 335 Km.) de Đlçe sınırları içerisinde doğup, ilçeyi baştan aşağı ikiye bölmektedir.
Đlçenin nüfusu göç nedeniyle sürekli olarak azalmaktadır. 2000 yılında ilçenin toplam nüfusu 29 337 iken bu sayı 2007 yılında 18 381’e, 2008 yılında 17 622’ye ve 2009 yılında 16 885’e düşmüştür (TÜĐK, 2000; TÜĐK, 2010). Đlçe nüfusunun 2000–2009 yılları arasında yaklaşık olarak %42.44 oranında azaldığı ve bu azalışının en önemli sebebinin, ilçede uzun yıllardan beri devam eden ağır ve ileri düzeydeki göç olduğu tespit edilmiştir (Güreşci ve Yurttaş, 2008).
3. BÖLGE KALKINMASININ ÖNEMĐ VE ALTERNATĐFLERĐ
Geri kalmış bölgelerin kalkındırılması, ülkelerin öteden beri uygulamış olduğu bir politikadır. Türkiye, ülke bazında gelişmekte olan bir ülke olup kalkınma, bir ülke sorunu olarak değerlendirilmektedir. Bu sorunun çözümüne yönelik cumhuriyetin ilanından günümüze kadar çeşitli tedbirler alınmıştır. Bu tedbirler, ülke bazında olduğu gibi GAP ve DAP gibi bölgesel bazda da ele alınmıştır (Akış ve Akkuş, 2010). Erzurum Đli Đspir Đlçesi de ülkenin kalkınmaya gereksinim duyulan bir bölgesidir. Bölgenin kalkınma gereksinimini doğuran faktörler aşağıdaki gibi özetlenebilir (Güreşci ve Yurttaş, 2008).
1.Bölge kırsal bir bölgedir: Đspir’in kırsal bölge olması özellikle kırsal kalkınma alternatiflerini ön plana çıkartmaktadır. Bölgenin kırsal bir bölge olduğu şu nedenlerden dolayı ortaya çıkmaktadır: a) Nüfusunun 20 000’den az olması (TÜĐK nüfusu 2000 ve aşağısı olan bölgeleri kırsal bölge olarak nitelendirmektedir). b) Bölgenin ekonomik ve sosyal hayatını belirleyen temel unsurum tarım olması. c) Bölgede kırsal yerleşim yerlerinin çok olması (köy ve benzeri yerleşim yerleri)
2. Bölgede ağır ve ileri düzeyde bir göçün yaşanması.
3. Kamu yatırımlarının yetersiz olması.
4. Ulaşım gibi altyapı sorunlarının bölgede mevcut olması.
5. Đstihdam olanaklarının kısıtlılığı
Yukarıda ifade edilen gerçekler, Đspir’de ciddi bir kalkınma problemini ortaya koymaktadır. Bu problemin en genel sonucu, bölgede yaşanan köyden kente olan göçlerdir. Đspir için kalkınmasında çeşitli alternatifler ileri sürülebilir. Bu alternatifler belirlenirken; bölgenin coğrafi konumu, iklim şartları, bitki örtüsü, tarımsal potansiyeli, nüfusu (Özellikle yetişmiş işgücü), ulaşım ve altyapı olanakları ve doğal kaynaklar gibi faktörler dikkate alınabilir (Güreşci, 2009). Đspir’in kalkınmasında bu gerçekler ışığında aşağıdaki alternatifler ortaya konulabilir:
1. Kırsal sanayinin geliştirilmesi: Đspirde kırsal sanayinin geliştirilmesi ve kalkınmada bir alternatif olarak ortaya konulması hammadde yetersizliği, ulaşım güçlüğü ve uygun olmayan arazi koşullarından dolayı uygulaması zor görülmektedir (Güreşci, 2009).
2. Kırsal turizmin geliştirilmesi: Kırsal turizmin geliştirilmesi hem bir turizm alternatifi hem de kırsal kalkınma alternatifi olarak değerlendirilebilir. Bölgenin yüksek dağları, akarsuları (Çoruh özellikle), bitki örtüsü, yabani hayvan çeşitliliği kırsal turizmi bölgede bir kalkınma fırsatı olarak ön plana çıkartmaktadır. Ancak kırsal turizm yatırımlarının ve girişimlerinin yetersizliği de kırsal turizmi bölge alternatifleri arasında sınırlandırmaktadır (Güreşci, 2009).
3. Bazı kamu yatırımları: Özellikle Đspir’de bulunan MYO’nun geliştirilmesi ve bu okulun gereksinimi olan başta barınma gibi sorunların çözüme kavuşturulması.
4. Tarımsal kalkınma: Bölgenin temel ekonomik yapısı tarıma dayalıdır. Ancak özellikle arazinin kıt oluşu ve pazarlama gibi problemler bölge tarımını zor durumda bırakmaktadır. Ancak özellikle Kırık bölgesinde uygun mera bulunması, bu bölgede büyük ve küçükbaş hayvancılığı için bir fırsat olarak değerlendirilebilmektedir. Đspir’de tarımsal kalkınma için bazı alternatif tarımsal faaliyetler düşünülebilmektedir. Bu tür
782
alternatif tarımsal faaliyetleri bölgede ön plana çıkaran temel faktörler; tarımsal kalkınma dışındaki kalkınma alternatiflerinin uygulama güçlüğü ve uygun olmayan bazı teknik ve coğrafi faktörlerden dolayı bitkisel ve hayvansal üretimin verimli ve gelir getirici olarak yapılamaması. Bu gerçekler doğrultusunda Đspir’de kalkınmada alternatif bazı tarımsal faaliyetleri ön plana çıkmaktadır. Bunlar arasında; arıcılık, tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği, organik tarım uygulamaları ve su ürünleri yetiştiriciliği ilk akla gelenlerdir.
Bölgenin kalkınmasında her bir alternatif, tarımsal faaliyetin uygulama imkânı bulunmakta ancak kalkınma için kısa zamanda daha hızlı bir kalkınma için arıcılık bölgede kendisini daha çok göstermektedir. Arıcılığın bölge kalkınmasında ön plana çıkmasına etili olabilecek faktörlerin başında, bölgenin sahip olduğu bitki örtüsü ve iklim koşulları gelmektedir. Özelikle sadece bölgeye has olan endemik bitki türlerinin bölgedeki varlığı bölge balının değerini arttırabilecek bir gerçektir. Ancak bölgede yapılan sabit ve göçer arıcılık faaliyetlerinin gelişi güzel yapılması, eğitim ve bilgi noksanlığı, tanıtım ve pazarlama sorunları gibi nedenlerden dolayı bölge arıcılığı yeterince gelişmediği söylenebilir (Güreşci ve Karlıdağ, 2009; Karlıdağ ve Güreşci, 2008; Güreşci ve Kutluca, 2002). Bu konuda arıcılığın bölgede yapılması, geliştirilmesi, gelir getirici unsur oluşturulması her şeyden önce bölge arıcılılarının örgütlü olmasına bağlıdır. Bu konuda 2007 yılında bölgede kurulan Đspir Bal Üreticileri Birliği’ne önemli görevler düşmektedir (Anonim, 2010b).
4. TARIMSAL ÖRGÜTLENME VE ÜRETĐCĐ BĐRLĐKLERĐ
Đnsanların siyasi partiler, dernekler, sendikalar, vakıflar, kooperatifler, STK (Sivil Toplum Örgütleri), üretici birlikleri şeklinde örgütlenmeleri, demokratik bir kültürün oluşması ile açıklanabilir. Özellikle ortak sorunları ortak ifade edebilme ve yasalar çerçevesinde bir araya gelme, hak aramanın en güzel örneklerindendir. Toplumların en büyük örgütlenme biçimi olan devlet, işleyiş mekanizmasında demokratik örgütlenmelere yasalara çerçevesinde izin verdikçe daha güçlü toplumlar oluşabilmektedir (Özalp, 2010;
Yılmaz, 2008). Tarım sektörü barındırdığı nüfus, gıda maddelerini karşılaması ve diğer sektörlere sağladığı hammadde ve iş gücü katkısından dolayı ülkeler için oldukça önemlidir (Karagölge ve ark.1995). Bu kesimin güçlü olması, üretim ve yaratılacak katma değerin artmasına neden olacaktır. Türkiye’de tarım sektöründe çeşitli örgütlenme biçimlerine rastlanmaktadır. Bunlardan kooperatifler ve üretici birlikleri en önemli olanlardandır. 1991 yılında Tarım Baklanlığı bünyesinde kurulan TEDGEM (Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü) Türkiye’deki tarımsal örgütlenmelerin kurumsal kimliğini oluşturmaktadır. TEDGEM tarımsal örgütlenmeleri; kooperatifler, üretici birlikleri, yetiştirici birlikleri, tarım kredi kooperatifleri ve ziraat odaları şeklinde özetlemektedir (TEDGEM, 2010).
4.1. Üretici Birlikleri
Türkiye’de 2004 tarihinde çıkarılan 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu ile birlikte tarımsal üretici birlikleri yasal bir zeminde oluşmaya başlamıştır. Bu kanunda söz konusu birliklerin temel amacı 1. Maddesinde özetle ‘…….üretimi talebe göre plânlamak, ürün kalitesini iyileştirmek, kendi mülkiyetine almamak kaydıyla pazara geçerli norm ve standartlara uygun ürün sevk etmek ……’ şeklinde özetlenmiştir. Yine aynı yasanın 5. maddesinde üretici birliklerinin görevleri ‘……Üyelerinin ürettikleri ürünlerle ilgili piyasa araştırmaları yapmak ve yaptırmak, üyelerinin ürünlerine pazar bulmak, ürünlerin pazara arzını düzenlemek, üyelerine üretim teknikleri, hasat, depolama, paketleme konularında teknik destek sağlamak…….’şeklinde devam etmektir (Anonim, 2010c).
Türkiye’de üretici birliklerinin toplam 591 adet olduğu ve bu birliklerin toplam 118 425 üyesi olduğu tespit edilmiştir. Üretici birliklerinin hayvancılık, meyve-sebze, su ürünleri ve organik ürünler ana ürün gruplarında yoğunlaştığı bilinmekte ve birlikler asgari ilçe düzeyindeki yerleşim yerlerinde örgütlenmektedir (TEDGEM, 2010).
783
5. ĐSPĐR BAL ÜRETĐCĐLERĐ BĐRLĐĞĐ HAKKINDA GENEL BĐLGĐLER
Üretici Birlikleri 5200 Sayılı Kanuna göre ürün ya da ürün grubuna göre kurulabilmektedir. Türkiye’de üretici birlikleri; Meyve Üretici Birlikleri, Sebze Üretici Birlikleri, Süs Bitkileri Üretici Birlikleri, Hayvansal Üretimle Đlgili Üretici Birlikleri ve Tarla Bitkileri Üretici Birlikleri ana ürün gruplarında kurulmuşlardır. Bu ürün grupları içerinde Hayvansal Üretimle Đlgili Üretici Birlikleri’nin sayısı 212 olup Bal Üretici Birliği sayısı 42’dir. Balın dışında Türkiye’de kırmızı et, kanatlı hayvan eti, süt, yumurta, koza, alabalık, iç su ürünleri ve deniz ürünleri grubunda üretici birlikleri kurulmuştur (TEDGEM, 2010). Bal Üreticileri Birliği, Hayvansal Üretimle Đlgili Olan Üretici Birlikleri grubuna girmekte ve bünyesinde arıcılık yapanları toplamaktadır. Đspir ilçesinde tek Erzurum Đlinde ise üç üretici birliğinden birisi olan Đspir Bal Üreticileri Birliği’nin önemi daha da büyüktür. Bu birlik hakkındaki temel bilgiler aşağıdaki gibi özetlenmiştir.
5.1. Kuruluş
Đspir Bal Üreticileri Birliği, 11.05.2007 tarihinde Tarım Bakanlığı’nın 392 Sayılı emriyle Đspir’de 18 bal üreticisi tarafından kurulmuştur (Anonim, 2010b). Birliğin kayıtlarına göre üye sayıları yıllar itibari ile aşağıdaki tablo 4’de verilmiştir.
Tablo 1: Đspir Bal Üreticileri Birliği’nin yıllar itibari ile üye sayıları
Yıl Üye Sayısı
2007 27 (18 Kurucu Üye)
2008 57
2009 67
2010 74
Kaynak: Anonim, 2010b.
Đspir Bal Üreticileri Birliği, bölgedeki arıcılık yapan üreticilerin yaklaşık
%70.00’ini temsil ettiği tespit edilmiştir. 2010 yılından itibaren birlik Pazaryolu Đlçesi’nden de üye kabulüne karar vermiştir (Anonim, 2010b). Böylece birlik, Đspir ve Pazaryolu Đlçelerini alan geniş bir alanda faaliyet göstermektedir. Birlik üyelerinin toplam 6 280 adet kovanın bulunduğu ve bu sayının bölgedeki kovan sayısının (8 100 adet) yaklaşık %77.58’ini oluşturmaktadır (Anonim, 2010d).
Türkiye’de arıcılık genellikle arazisi kıt olan ve herhangi bir kamu kurumundan emekli olanlarca yapıldığı bilinmektedir. Birlik üyelerinin meslek gruplarına göre dağılımı incelendiğinde bunu doğrular nitelikte olduğu görülmektedir (Tablo 2).
Tablo 2: Đspir Bal Üretici Birliği’nin üyelerinin mesleklere göre dağılımı (%).
Meslek Grubu Sayı Oran (%)
Emekli 28 37.83
Memur 9 12.16
Çiftçi 26 35.13
Đşçi 3 3.47
Esnaf 8 10.81
Toplam 74 100.00
Kaynak: Anonim, 2010b.
Birliğin üyelerinin tamamı erkek olup eğitim düzeyleri ilkokuldan üniversiteye kadar değişmektedir. Eğitim düzeyinin yüksek olması bölgede arıcılığın daha bilinçli yapılmasına ve eğitim çalışmalarından beklenen faydayı arttıracağı umulmaktadır. Birlik üyelerinin eğitim durumlarına göre dağılımları tablo 6’da verilmiştir.
784
Tablo 3: Đspir Bal Üretici Birliği’nin üyelerinin eğitim seviyeleri ve dağılımı (%).
Eğitim Düzeyi Sayı Oran (%)
Đlkokul 36 48.64
Ortaokul 4 5.43
Lise 28 37.83
Üniversite 6 8.10
Toplam 74 100.00
Kaynak: Anonim, 2010b.
5.2. Amacı
Üretici Birliklerinin temel amaçları 5200 Sayılı yasayla ana çerçevesi çizilmiştir.
Bu amaçlar doğrultusunda Đspir Bal Üreticileri Birliği’nin temel amacı, en genel ifade ile bölgede arıcılığı geliştirmek, arıcılık yapanların gelirlerini arttırmak ve bölgenin tarımsal kalkınmasında öncü rol üstlenmektedir (Anonim, 2010b).
5. 3. Faaliyetleri ve Planları
Đspir Bal Üreticileri Birliği’nin en önemli faaliyeti, bölgede kurulmuş olmasıdır.
Bu bölgedeki tarımsal üreticilerden olan bal üreticilerinin örgütlü olmaları tarımsal üretim ve gelirin artmasına ve sürdürülebilir olmasına olanak vermektedir. Birliğin faaliyet raporlarından anlaşılacağı üzere bugüne kadar; arıcılığın bölgede geliştirilmesine yönelik projeler hazırlamak, arıcılık ekipmanlarını sağlamak, modern arıcılığın uygulanması yönünde girişimlerde bulunmak, ulusal ve uluslararası eğitim çalışmalarına katılmak ve en önemlisi bölge balının standartlarının oluşturularak sertifikalandırılıp piyasaya sürmek yönünde faaliyetlerde bulunmuştur (Anonim, 2010b)
6. ĐSPĐR BAL ÜRETĐCĐLERĐ BĐRLĐĞĐ VE BÖLGE KALKINMASI
Đspir’in kalkınma gereksinimini doğuran faktörler ve kalkınma alternatifleri daha önceki bölümlerde açıklanmıştır. Bir bölgenin kalkınmasında bölgenin taşımış olduğu coğrafi, ekonomik, kültürel ve sosyal özellikler oldukça önemlidir. Bu özellikler çerçevesinde bölge için en uygun kalkınma modelinin seçilmesi ve bu modelin uygulanması gerekmektedir. Arıcılık bölge kalkınmasında önemli bir alternatif olarak değerlendirilebilir. Bunun nedenleri bölge gerçeklerine uyması ve sürdürülebilir bir nitelik taşıyabilir olmasıdır.
Đspir Bal Üreticileri Birliği her şeyden önce tarım kesiminde yasal bir örgütlenme biçimidir (TEDGEM, 2010). Zaten Türk tarımında en önemli sorunlardan birisi olan örgütlü olmayan çalışan ve üretenin varlığıdır. Bu örgütsüzlük uygulanan veya uygulanması planlanan hedef ve projelerin başarıya ulaşmamasında olumsuz etki yaratmaktadır. Đspir Bal Üreticileri Birliği, Đspir’deki arıcılıları örgütleyen ve bu yüzden arıcıları bir araya getiren ve uygulamadaki politikaları kolaylaştıran ve önünü açabilen bir sistem olarak değerlendirilebilir. Türk tarım politikasının sektörel veya bölgesel bazdaki uygulama araçlarının veya hedeflerinin doğru yere varmasında çiftçi ve üretici örgütleri önemli rol oynamaktadır. Devletin tarımsal desteklemelerde bu ve benzeri birliklere öncelik vermesi veya bu birliğin üyelerinin desteklenmesi önemli bir kalkınma aracı olarak değerlendirilebilir (Yılmaz, 2008). Đspir Bal Üreticileri Birliği ilk olarak bölgedeki arıcıları örgütleyen bir araya getiren ve bu yüzden tarımsal desteklemeleri kolaylaştıran ve hedeflerine varmasını sağlayan bir birliktir. Tarımsal desteklemeler doğru yerde doğru zamanda ve doğru kişilerde yapıldığında tarımda üretim ve gelir artışına neden olacaktır.
Üretim, verimlilik ve gelir artışı doğrudan bölge kalkınmasına yansıyacak bir unsur olarak değerlendirilebilir.
Đspir Bal Üreticileri Birliği; arıcılık faaliyetlerini üretici, üretim, kovan ve diğer arı ürünlerini kayıt altına alması açısından oldukça önemi rol oynamaktadır. Bu şekildeki kayıt çalışmaları; bölgedeki arıcılık potansiyelinin tespiti, arıcılık hareketlerinin kontrolü, bölgenin bitki örtüsünün korunması ve bölgenin karakterini taşıyan bölgeye özgü
785
standartları oluşturulmuş ve geliştirilmiş bal ve diğer arı ürünlerinin oluşmasına neden olmaktadır. Böylece bölgede, bölge dokusuna uygun gelir getirici bir unsur olan arıcılığın gelişmesi sağlanacak ve daha çok yatırım yapılarak kalkınmanın önü açılabilecektir.
Đspir Bal Üreticileri Birliği kendisinin bizzat iştirak ettiği ve planladığı birtakım eğitim çalışmalarının içerisinde bulunmuştur (Anonim, 2010b). Eğitim kalkınmanın temel anahtarlarından birisidir. Birliğin katıldığı ve planladığı eğitim çalışmaları ile bilinçli üreticiler oluşturmak ve bilinçli üretim yaparak üretimde, verimde ve kalitede üst standartlara erişmeyi sağlayacaktır. Bu tür faaliyetler bölge kalkınması için öncü rol üstelenebilecek üreticilerin ve üretim metotlarının da yaygınlaşmasına neden olmaktadır.
Birliğin faaliyetlerine bakıldığında bazı projelerin geçmişte hazırlandığı ve bazı projelerin ise planlandığı tespit edilmiştir. Đspir’in bölgesel anlamda ve AB nezdinde yürütülebilecek projelerden yararlanması yatırımların bölgeye ulaşmasında öncü rol üstelenecektir (Anonim, 2010b). Birliğin faaliyetleri doğrultusunda projelerin desteklenmesi bölge kalkınmasında önemli rol oynayabileceği gerçeği unutulamamalıdır.
Đspir Bal Üreticileri Birliği; üretim, örgütlenme, eğitim, tanıtım, pazarlama ve insan kaynaklarının geliştirilmesi yönünde yaptığı ve yapacağı faaliyetlerle bölge kalkınmasında rol oynamaktadır. Bu rolü kalkınmanın araçlarını kullanmadaki etkinliğinin arttırılmasıyla daha da artabileceği düşünülmektedir.
Đspir Bal Üreticileri Birliği bölge kalkınmasında önemi bir unsur olan tarımsal kalkınmanın bir parçasıdır. Tarımsal kalkınmada Đspir Bal Üreticileri Birliği’nin önemi aşağıdaki nedenlerden dolayı önem arz etmektedir:
1. Tarımın en az masraflı, yapılması en avantajlı dalarından birisi olan arıcılık üzerine faaliyetleri planlamaktadır.
2. En az örgütlü yapının olduğu tarım sektöründe örgütlenerek ortak sorun, ortak çözüm ve ortak aklı bir araya getiren bir anlayışa sahiptir.
3. Kalkınmanın ekonomik ve sosyal yönünü üretime ve eğitime yönelik yaptığı ve yapmayı planladığı faaliyetler ile ortaya koymaktadır.
4. Üretimi ve gelir arttırmayı hedefleyen bir yapısıyla bölgede istihdam sorununa katkı sağlamayı planlamakta ve bunu başarabilmektedir.
5. Bölgede geri kalmışlığın en önemli sonucu ve sebebi olan göçün önlenmesine doğrudan ve dolaylı katkı sağlamaktadır.
6. Tarımsal desteklemelerden bölgenin yararlanmasında etkinliğin arttırılmasında rol oynamaktadır.
7. Bölge kalkınmasının alternatiflerinden birisi olan tarımsal kalkınma için en önemli ve somut adımların atılmasında rol oynamaktadır.
7. SONUÇ ve TARTIŞMA
Kalkınma, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin en önemli sorunlarından birisidir. Geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde bölgesel kalkınma veya sektörel kalkınmada önemli bir sorun olarak değerlendirilmektedir. Bölgelerin ekonomik, coğrafik ve sosyal koşullarına uygun olabilecek kalkınma çalışmalarının planlanması gerekmektedir. Đspir Đlçesi yapısı itibari ile tarımsal kalkınmanın kalkınma alternatifleri arasında olduğu bir yerleşim birimidir. Tarımsal kalkınmada bitki ve hayvan yetiştiriciliğinin yanı sıra bölgede daha da ön plana çıkan arıcılığı bölgede geliştirilmesi ve bu yolla bölgenin kalkınmasına katkı sağlanabileceği düşünülmektedir. Bu yönde bölgede 2007 yılında kurulan Đspir Bal Üreticileri Birliği’nin etkin rol üstlenebileceği bir gerçektir. Đspir Bal Üreticileri Birliği yaptığı veya yapmayı planladığı çalışmalar ile bölge arıcılığının geliştirilmesinde öncü rol üstlenmeyi planlamakta ve bu yönde çalışmalar yapmaktadır. Yapılan çalışmaların sadece bölgedeki arıcılığı değil dolaylı olarak diğer tarımsal faaliyetlerin de (yem bitkileri, çayır-mera, meyve-sebze) gelişmesine yardımcı olacaktır. Çünkü bitkisel üretim ve verimlilik önemli ölçüde arılar vasıtasıyla olmaktadır.
Tarım sektöründe uygulanan politikaların başarılı olabilmesi için sektörün çalışanlarının ve üreticilerin üretici birliği gibi örgütlü yapıda olmalarının önemi
786
büyüktür. Devletin bu ve benzeri örgütlü yapıları desteklemesi ve teşvik etmesi uyguladığı politikaların ölçülebilmesine ve başarılı olmasına neden olacaktır. Đspir Bal Üreticileri Birliği Đspir’de tarım sektöründe kooperatif dışında örgütlenen yasal bir yapı olup bölge kalkınmasında öncü rol üstelenmeye hazırıdır.
8. KAYNAKLAR
Akış, A ve Akkuş, A. 2010. Güneydoğu Anadolu Projesi’nin (GAP) Şanlıurfa’daki göçe etkisi.
http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sos_mak/makaleler/) (30.06.2010).
Anonim, 2010a. Đspir.www.ispir.gov.tr. (21.06.2010). Dokümanları, Anonim, 2010b. Đspir Bal Üretici Birliği Dökümanları.
Anonim, 2010c. Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu.
http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/mevzuat/ilgilikanunlar/5200.pdf. (Erişim Tarihi: 31.06.2010).
Anonim, 2010d. Đspir Tarım Đlçe Müdürlüğü Verileri, Đspir.
Aslan, K. 2005. Bölgesel kalkınma frklılıklarının giderilmesinde etkin bir araç: bölgesel planlama ve bölgesel kalkınma ajansları. Đstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:4, Sayı:7, 275-294.
Beauchemin, C. Schoumaker, B. 2009. Are migrant associations actors in local development? a national event-history analysis in rural burkina faso. World development, Volumae:37, Issue:12, 1897-1913.
Güreşci, E. 2010. Türkiye’de kentten - köye göç olgusu. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11 (1) 2010, s77-86.
Güreşci, E. 2009. Kırsal Turizmin Kırsal Kalkınmada Önemi: Đspir Đlçesi Örneği. 10.Ulusal Turizm Kongresi, 21–24 Ekim, Mersin.
Guresci, E. Karlıdag, S. 2009. Importation of Beekeeping in Rural Development: An Example Ispir County. International Rural Development Symposium’09. September 25-27, Ispir, Erzurum, Turkey. (In press).
Güreşci, E. ve Yurttaş, Z. 2008. Kırsal göçün nedenleri ve tarıma etkileri üzerine bir araştırma:
Erzurum Đli Đspir Đlçesi Kırık Bucağı Örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi, 14 (2): 47 – 54.
Güreşci, E. 2005. Doğuanadolu bölgesi’nin göç sorunu. 1. Doğu Anadolu Sempozyumu, 23–25 Mayıs, Elazığ.
Güreşci, E. Kutluca, S. 2002. Değişen dünyada ve Türkiye’de arıcılığın önemi. Teknik Arıcılık Dergisi, Sayı:77, 24-27.
Karagölge, C. Kızıloğlu, S. Yavuz, O. 1995. Tarım Ekonomisi Temel Đlkeler. Atatürk Üniv.Yayınları No: 801. 221s, Erzurum.
Karlıdağ, S. ve Güreşci, E. 2008. Đspir’de Arıcılık ve Göçer Arıcılık Hareketleri, Đspir-Pazaryolu Tarih, Kültür ve Ekonomi Sempozyumu, 26–28 Haziran, Đspir-Erzurum. (Tam metin için basımda).
Maria, C. Stryszowski, P. Migration, human capital accumulation and economic developmen.
Journal of Development Economics, Volume: 90, Issue: 2, 306-313.
Özalp, A. 2010. Sivil Toplum Örgütlerinin toplumsal ve siyasal bakımdan önemi (Dernekler Denetçiliği Yeterlilik Tezi). http://www.icisleri.gov.tr/ortak_icerik/www.icisleri/tez9.pdf (31.06.2010).
Tolunay, A. ve Akyol, A. 2006. Kalkınma ve kırsal kalkınma: Temel kavramlar ve tanımlar.
Süleyman Demirel Üniv. Orman Fak. Dergisi. Seri: A, Sayı:2, Sayfa:116–127.
TEDGEM, 2010. Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü, www.tedgem.gov.tr.
(01.07.2010).
TÜĐK, 2000. 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı Verileri, Ankara.
TÜĐK, 2010. ADNKS (Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi) 2007, 2008, 2009 sonuçları.
Yılmaz, H. 2008. Türkiye’de tarım politikalarının demokratikleşmesi ve alternatif tarım Politikaları oluşturulması sürecinde baskı grupları olarak üretici örgütleri. 2. Ulusal Đktisat Kongresi, 20-22 Şubat, Đzmir.
9. TEŞEKÜR
Çalışmanın planlanmasında ve hazırlanmasında emeği geçen Đspir Bal Üreticileri Birliği Başkanı Sayın Đhsan
KARATAŞ’a teşekkürü bir borç bilirim.
