TÜRKİYE A T .M ENERjISi KURUMU
؟ EKMECE NÜKLEER ARAŞTIRMA VE E ..T .M MERKEZ.
Ç .N .A.E.M . A R - 2 8 9
DOĞU KARADENİZ TOPRAK ÖRNEKLERİNİN
GAMA SPEKTROM ETRtK ANALİZİ
D oç.D r. S.
PORTAKAL,
A.
VARlNLioOLU,
A.
KOSE
RADYORtYOLOJl BOLÜMÜ
EYLÜL-1991
TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU
؟ EKMECE NÜKLEER ARAŞTIRMA VE E
٥
İT
٠
M MERKEZ.
Ç-.N.A.E.M. A .R -2R 9
D O G U K ARA DENİZ TO PR AK Ö R N E K L E R İN İN
GAM A SPEK TR O M E TR İK ANALİZİ
D ؟
٠.D r
٠S. PO R TA K A L, A. V A R IN L I
oGLU,
a. K ÜSE
R A D Y O B İY O L O Jl B O LÜ M Ü
EYLÜL-1991
İÇİNDEKİLER
ö z e t ...ل Gi.r İ ş ... 1 M a t e r y a l v e M e t o d ... 3 B u l g u l a r v e T a r t ı ş m a ... ٠٠٠٠4 Ş e k i l i. D o g u K a r a d e n i z d e T o p r a k Ö r m e k l e r i n i m A l ı m d ı g ı i s t a s y o n l a r ı G ö s t e r e n H a r i t a ... 4 T a b l o l a r T a b l o 1. 1 9 8 6 Y ı l ı K a r a d e n i z T o p r a k Ö r n e k l e r i S a y ı m S o n u ç l a r ı ...و T a b l o 2٠ 1 9 8 6 Y ı l ı K a r a d e n i z T o p r a k ö r n e k l e r i S a y ı m S o n u ç l a r ı . . .1 0
. T a b l o 3٠ 1 9 6 6 Y ı l ı K a r a d e n i z T o p r a k O' r n e k l e r i S a y ı m S o n u ç l a r ı . . . ... n T a b l o 4٠ 1 9 6 7 Y ı l ı K a r a d e n i z T o p r a k ö r n e k l e r i S a y ı m S o n u ç l a r ı ... '.٠ ٠ ٠ ٠'٠“٠ ٠ ٠ ٠ T a b l o 1 9 6 7 ج ٠ Y ı l ı K a r a d e n i z T o p r a k Ö r n e k l e r i S a y ı m S o n u ç l a n ...1 3
T a b l o 6. 1 9 8 7 Y ı l ı K a r a d e n i z T o p r a k ö r n e k l e r i S a y ı m S o n u ç l a r ı ...٠... 14 T a b l o 7. 1 9 8 7 'Yılı K a r a d e n i z T o p r a k ö r n e k l e r i S a y ı m S o n u ç l a r ı ... Î5 T a b l o 8. 1 9 8 7 Y ı l ı T r a b z o n T o p r a k ö r n e ğ i B u l g u l a r ı n ı n K a r ş ı l a ş t ı r ı l m a s ı ... 16 T a b l o 9. 1 9 6 7 Y ı l ı A r h a v i T o p r a k ö r n e ğ i B u l g u . l a r ı n m K a r ş ı l a ş t ı r ı l m a s ı . T a b l o 10. 1 9 8 6 Y ı l ı A r h a v i T o p r a k O r n e g i B u l g u l a r ı n ı n K a r ş ı l a ş t ı r ı l m a s ı ... 18 T a b l o 11. D e d e k t O r l e r i n R a d y o n U k l i d l e r i D e d e k s i y o n L i m i t l e r i ...19 T a b l o 12. 1 9 6 6 D o g u K a r a d e n i z T o p r a k ö r n e k l e r i n i n C s - 1 3 4 / C s٠1 3 7 O r a n l a n ... 2 0 T a b l o 13. 198/ D o g u K a r a d e n i z Topr-ak ö r n e k l e r i n i n C s٠ 1 3 4 / C s - 1 3 7 O r a n l a r ı ... 2ل14. 1987 Dogu Karadeniz Toprak örneklerinin
Cs-134/Cs-137 Oranları... 21
15. Ayni, istasyonlarda 1988 ve 1987 yıllarında
Al inan Yüzey Topragi Örneklerinin C s ٠137
Aktivitelerinin Karşılaştırılması...22
16. 1986 Nisanında Çernobil Güç Reaktöründe
Meydana Gelen Kazadan Sonra Dogu
Karadenizde En Fazla Radyoaktif
Kontaminasyona Ugrayan
istasyonların
Cs-134 ve C s ٠137 Aktiviteleri... 22
Tablo
Tablo
Tablo
2 3
Kaynakla
DOSU K
a r a d e n i z t o p r a k ö r n e k l e r i n i n g a m a s p e k t r o m e t r i k a n a l i z iDoç. Dr. Sel ma PORTAKAL. Ahmet VARINLIO.LU ve Abdullah KOSE
TAEK Çekmece NOkleer Araştırma ve Egltlm Merkezi, P.K.l
Havaalanı Istanbul
OZET
Nisan 1906.da meydana gelen Gernobil kazasından s ve
17
ay sonra
Dogu
Karadeniz
sahi 1 indeki
istasyonlardan
al inan
yUzey topragi Örneklerinin 'gama izotopik analizi HPGe dedektor
ve ona... bagil
Canberra m.d.e 1
90
.ok kanallı
analizorU
ile
y a p i l d i.Spektrumlarin pikleri Spektran-AT
software ve
IBM-AT
personnel .
computer
ile
analiz-
edildi.
Örnekler
.degişik
dedekto.rlerde
ve
farklı
.sayım
sürelerinde
sayılarak
d edektorlerin ve sayım sürelerinin b u l g u l a n hangi
boyutlarda
etkilediği araştırıldı.Elde edilen bulgular
değerlendirilerek
C e rnobll.den en .ok etkilenen istasyonlar saptandı.
GIRIS
Havadan
(fallout)
gelen
radyoaktivitenin
büyük
bir
kısmının
toprakta
birlktig.i
-billnmektedir.Topraktaki
radyoaktivitenin insana
ulaşması iki
yo 1 ، ٩ o l u r ؛
ilki.yUzey
topragi partuküllerine
assosiye olmuş
radyoaktivite,
toprak
partüküllerinin havaya
dağılması
ve oradan
solunum
yoluyla
insana
ulaşmasıdır.
Bu
partukullerden
lOji'dan
ku.ük
olanlarının solunum organlarına ulaştığı saptanmıştır,
ikinci
yol toprakta
bulunan dogal
ve suni
radyonüklidlerin
toprak
-bitki-hayvan gıda zinciri ile insana ulaşmasıdır.
R a d y o a k tivitenin toprakta kalma ve diger ortamlara
ge.me
süreleri, topragin
jeolojik
fiziksel ve
kimyasal
yapışına,
ydrenin meteorolojik şartlarına bagil olmakla birlikte topraga
ulaşan
radyonülidin
kimyasal
formu
ile
de
ilgilidir
(1).Toprakta bulunan mikro organizmaların bazı radyonUklidleri
asimile
ettikleri,bu
radyonüklidlerin
mikrobial
hücre
kolay çözünür
hal. geldikleri ve dolayısıyla
radyonUklidlerin
başka ortamlara t a ş ı n m a l a r ı m kolaylaştırdıkları, saptanmıştır
(2,3).
Radyoaktivitenin tapraktaki taşınmasında arazi üzerindeki
bitki
OrtUsUnUn
rolünü
araştıran
çalışmalar,
Çernobil
kazasından sonra fallout ile topraga ulaşan
radyoaktivitenin,
çalılık arazide
çıplak
araziden daha
fazla
biriktiğini
göstermiştir (4). Bu güne
kadar açıkta yapılan nükleer
silah
denemelerinden f٠!.lout ile Kuzey YarimkUr.de de m* ye
70. .00
mCl kadar Cs-137 düştugü saptanmıştır (S). Almanya da
yapılan
bir
araştırmada,
1984
yılına
kadar
nükleer
silah
denemelerinden fallout ile topraga ulasan Cs-137 nin ormanlık
arazideki birikiminin meralardan 9 faktor 'daha fazl'a
oldugu
gözlenmiştir (4).
Cernobil den
sonra Cs-134 ve Cs-137
nin
topraktaki dikey
ilerleme hızlarının 0.2-0.3 cm/saat
oldugu
saptanmıştır (6).
Falloutla
gelen
radyonUklidlerin
dağılımlarının
su.
eksponanslyel fonksiyon ile ifade edilebileceği belirtilmiştir
ﺀ
)
7
<
S ( x ) » S ٠
exp(-ax)
Bu formülde,S(x)
, Xderinlikteki spesifik aktivlteye. s.
٠
X.derinliğinin 0 a
yaklaşması hal.lndeki
spesifik
aktlvlteyl,
a(cm٠
) de dağılımı
göstermektedir. 1960-84 y ı l l a n
arasında
falloutla ge.len
radyondkl idlerin a. ٠
dagılı،،،١
,
nin 0.33 o m . ‘
oldugu
bulunmuştur
(7).
1972 yılında
Cs-137
İçin
a “ ,
dağılımının 0.061ا
cm-.
oldugu görülmüştür
( 8 > . C ٠rnobil
den.
sonra Dogu Karadenlzde çay ekiminin yapıldığı toprakta Cs-134
ve Cs-137 nin dikey dağılımı araştırıldığında ٠ İçin 0.16 cm- ‘
elde edilmiştir (9). Cernobil kazasından sonra Cs-137 ve diger
fisyon ürünlerinin aktlvitelerinde artış
gözlenmiştir
(10).
Sunulan
çalışmada
da ülkemizin Dogu Karadeniz
bolgesln.in
Cernobil
nükleer
kazasından
sonra
radyoaktif
yağışlar.،,
kontaminas'yona uğramı, 'olacagi
goz
önüne
alınarak
deglşik
istasyonlardan al inan yüzey toprag! Örneklerinin gama izotopik
analizi yapılarak bulgular değerlenmiştir.
MATERYEL VE METOD
Ö r n e k l e r . . K a r a d e n i z ’ d e n Ş e k i l 1 d e v e r i l e n i s t a s y o n l a r d a n 1 9 9 6 v e 1 9 6 7 E y l d l a y l a r ı n d a F i s k o B i r l i k t a r a f ı n d a n al i n a n y ü z e y t o p r a k l a r ı d ı r . Ö r n e k l e r i n G a m a S p e k t r o m e t r i k A n a l i z e H a z ı r l a n m a s ı k a b o r a t u v a r d a n a y l o n ü z e r i n e y a y i l ' a n t o p r a k l a r 3 g ü n k u r u t u l u p . e z i l i r u f a k p a r ç a l a r a a y r ı l ı r v e b ü y ü k t a s l a r a y ı k l a n ı r . I l k U f a 1 a m a İ ş l e m i h a v a n d a y a p ı l d i k t a n s o n r a b l e n d e r d e Ö ğ ü t ü l ü r , 6 0 m e s h e l e k t e n g e ç i r i l i r v e h o m o j e n i z e e d i l d i k t e n s o n r a ه أ إ ﺀ1ا k a p a k l ı p l a s t i k k a p l a r d a m u h a f a z a e d i l i r . A n a l i z y a p ı l a c a ğ ı z a m a n n e m o r a m ö l ç ü l e r e k k u r u a ğ ı r l ı k l a r ı b u l u n u r . i Ö r n e k l e r i n G a m a S p e k t r o m e t r i k A n a l i z Y H n t a n i 2 0 0 - 6 0 0 gr. t o p r a k Ö r n e k l e r i p l a s t i k k a p . l a r a d o l d u r u l d u k t a n s o n r a H P G e d e d e k t o r v e o n a b a g i l ' C a n b e r r a M o d e l 90., ç o k k a n a l l ı a n a l i z O r d e n o i f a n g'^ma ' s p e k t r o m e t r e s i s t e m i n d e , a n a l i z e d i l i r . S i s t e m i n v e r i m i , A m e r s h a m ’ i m g a m a k a r i s i k - i z o t o p k a t i r e f e r a n s k a y n a g i i l e Ö l ç ü l ü r , p i k l e r i n a n a l i z i S p e k t r a n - A T s o f t w a r e v e I B M - A T P e r s o n n e l C o m p u t e r ’ le y a p ı l ı r . G a m a s p e k t r o m e t r i k a n a l i z d e sa g ، ' :'kil b u l g u l a r e l d e e d e b i l m e k İ ç i n a y n i O r n e k d e g i ş i k d e d e k t o r l e r d e ( 3 , 9 v e 1 0 N o ’ luJ a n a l i z e d i l e r e k v e r i l e r k a r ş ı l a ş t ı r ı l ı r . A y r ı c a s a y ı m s ü r e s i n i n b u l g u l a r ı h a n g i boyu't l a r d a e t k i l e d i ğ i n i s a p t a m a k a m a c ı y l a , ' a y n i O r n e k a y n i d e d e k t o r d e d e g i s i k s ü r e l e r d e s a v ı l a r a k ( 5 0 . 0 0 0 , 3 0 . 0 0 0 , 1 5 0 . ' 0 0 0 v e 6 0 0 . 0 0 0 sn . ) v e r i l e r g o z d e n g e ç i r i l i r . B u ç a l ı ş m a d a 1-.10 n o ’ lu t a b l o l a r d a k i r a d y o n ü k l i d a k t i v i t e . ' l e r i Ö r n e k l e r i n a n a l i z l e r i n i n y a p ı l d ı ğ ı 1 9 9 0 y ı l ı n d a k i d e ğ e r l e r o l u p , ö r n e k l e r i n a l ı n d ı ğ ı t a r i h l e r e g o r e d ü z e l t m e y a p ı l m a m ı ş t ı r . B u ç a l ı ş m a Ç e r n o b i l k a z a s ı n ı n O o g u k a r a d e n i z i h a n g i Ö l ç ü l e r d e e t k i l e d i ğ i k o n u s u n d a k a b a b i r b i l g i e d i n m e a m a c ı y l a y a p ı l m ı ş t ı r . Ç ü n k ü Ö r n e k l e r i n a l i m k o s u l l . a r i k o n u s u n d a . e l i m i z d e k e s i n b i r b i l g i b u l u n m a m a k t a d ı r . B u.3
ç a l ı ş m a l a r b i z i m
1990
y ı l ı n d a D o g u ^ a r a d e n i z d e n k e n d i a l d ı ğ ı m ı z t o p r a k ö r n e k l e r i n i n a n a l i z i n d e f a y d a l a n a b i l e c e ğ i m i z b i r O n ç a l ı ş m a o l a r a k k a b u l e d i l m i ş t i r . B u ç a l ı ş m a d a C s - 1 3 4 / C s - 1 3 7 o r a n l a r ı m h e s a p l i y a b i l m e k İ ç i n Ö r n e k l e r i n a l ı n d ı ğ ı 1 9 8 6 v e 1 9 8۶ t a r i h l e r i n e g o r e a k t i v i t e d ü z e l t m e l e r i n i n y a p ı l d ı ğ ı t a b l o l a r 1 2 - 1 6 n o ' lu o l a n l a r d ı r . 1 9 9٠ y ı l ı n d a a l d ı ğ ı m ı z t o p r a k Ö r n e k l e r i 1 9 8 6 v e 1 9 8 7 y ı l l a r ı n d a al i n a n i s t a s y o n l a r l a a y n i o l m a k l a b e r a b e r ö r n e k l e r i n a l ı n ı ş y e r l e r i m e t e o r o l o j i k i s t a s y o n l a r , m e y i l l i o l m a y a n v e e r o z y o n a u g r a m i y a n a r a z i d e n s e ç i l m i ş t i r , ö r n e k l e r l e b i r l i k t e m e t e o r o l o j i k v e r i l e r d e t e m i n e d i l m i ş t i r . ö r n e k l e r g e n i s b i r a l a n a d a g i l a n n o k t a l a r d a n a l ı n m ı ş , s e ç i l e n a r a z i n . i n d o g a l d u r u m u n u n u z u n b i r s U r e b o z u l m a m ı ş o l m a s ı n a v e a r a z i n i n k U c U k y a p r a k l ı b i t k i O r t U s U i l e k a p l ı o l a n y e r l e r d e n a l ı n m a s ı n a O z e n g ö s t e r i l m i ş t i r , ö r n e k l e r i n b i t k i i l e b i r l i k t e a l ı n m a s ı n a d i k k a t e d i l m i ş t i r . D i g e r t a r a f t a n izotopların...,, t o p r a k t a k i d i k e y i l e r l e m e s i n i ö l ç m e k a m a c ı y l a 0 - 5 , 0 - 1 0 , 1 0 - 2 0 v e 2 0 - 3 0 ' c m . d e r i n l i k l e r d e n t o p r a k Ö r n e k l e r i a l ı n m ı ş t ı r . B u ç a l ı ş m a l a r d e v a m e t m e k t e d i r , t a m a m l a n d ı ğ ı n d a s u n u l a n p r o j e d e k i b u l g u l a r l a k a r ş ı l a ş t ı r ı l a c a k t ı r . S e k i l i. D o g u K a r a d e n i z ' d e t o p r a k Ö r n e k l e r i n i n a l ı n d ı ğ ı i s t a s y o n l a r4
BULGULAR VE TARTIŞMA
Bu
çalışmada Dogu Karadenizde C©rn٠b ٤٤den en
fazla
etkilenen istasyonların saptanması
amaçlanmıştır. Bu nedenle
tablo 1-3 de verilen
1936
yılı ve
tablo 4-7
verilen
19Q7
bulguları ve tablo 8-10 dakl karşılaştırmalarla ilgili verile.r
sayımların yapıldığı
1990 yılında
bulunan degerler.
olup
örneklerin alındığı
tarihe
gore,
radyonUklidlerin
ya.r.ı
dmUr 1er inden kaynaklanan aktivite düzeltmeleri, yapılmamıştır؛
.
.
Örneklerin alim
tarihine
gbre aktivite
düzeltmeleri
12-16
no'lu
tablolarda yapılmıştır.
Bu
e m e k l e r
Flsko
Birlik
tar.af indan yUzey
topragi
o larak CN A E M ’ e ,gönderi İmiş,
ancak
alınma.koşul l a n
konusunda -
detaylı bilgi
verilmemiştir.
Bu
nedenle
bulunan degerler
bu
istasyonlardaki .gerçek ,yUzey
aktiv'itesini verdigl sanılmamak la birlikte yaklasik
degerler
olarak k a b u l edilmiştir. Bu konudaki esas çalışmalar 1990 yılı
sonunda Dogu Karadenizdeki
çeşit 11
istasyonlardan 0-30 cm
derinliklerde
dort
kesitten
aldığımız
(
meteorolojik
istasyonların
bulunduğu
bölgelerden
)
toprak
Örneklerinde
yapmaya baş 1 adıgımız
uzun O m U r 1ü
radyonUk1 i d analizleri
ile
başlamıştır.
Sunulan
çalışmada
Örnekler
3,9
ve
10 n o . lu
HpGe
dedektorlerlnde
gama
izotopik analizltol
yapılmıştır.
Bu
dedektorlerin dedeksiyon limitleri ta.blo 11 de verilmiştir. Bu
tabloya bakıldığında 3 n o . lu dedektOrUn Cs-137 İçin dedeksiyon
1'imi ti sayım süresi 80.000 sn. den.. 600.000 sn. ye
çıkıldığında
0.37 Bq
den 0.16 B٩
hassasiyetinin arttığı
görülmektedir.
Sayımların yapıldığı
3,9
ve lO no'lu dedektorler
arasında
Cs-137 İçin
en uygunu 3 no'lu,
Cs-134 İçin
ise
10
no'lu
dedektorler
've
sayım
süresinin
600.000
sn
oldugu
anlasilm a ktad
1r .
Tablo 12-16
deki
Cs-134
ve
Cs-137 değerleri
sayımın
yapıldığı tarihteki degerler olmayıp Örneklerin alın.dı.gı (1986
ve 1987) tarihlerdeki aktiviteleridir.
Makalede verilen 16 ayri tabled, verilen bulgular
٠
u
.eklide değerlendirilebilir*
1- Tabl. 1-3. 1986 yılında ç.rn.bll
den en 1
ﺀ
٠
ﺀ
٠
etkilenen
istasyonların eaptanae،
İçin
yapılmıştır.
1966
yxlxnda
Ç e r n o b l den en fazla etkilenen l.ta.y.nl.r Cs-137 ve Cs-134
eeae .larak alındığında »u sıralamaya gore aktlvltelerln
(B
٩
/kg, CS-137/C.-134 )
azaldığı gbrUlUr»
Arhavl (259/32)
>
Ünye (150/17) > Fatea (129/16)
> p
٠
zar
(121/16) » Fındıklı
(1.9/14) » Maçka (83/14) » G.r.le (65/6) » Per.eabe (37/3)
>
B.rçka (34/3)
» Eyneell (31/4)
> Dereli (28./4)
» Sürmene
(24/BG).Eu bulgulardan
en dU.Uk
aktlvltenln
gbzlendlgl
Sür.en.ye gdre Arhavl,
Onye, Fatea,
Pazar, Fındıklı.
Macka,
G.r.le, Pereembe, Borçka, Eyneell ve Derelide SUrmene.ye gdre
»ırağıyla 11.77. 6.82, .5.86, 5.50,
4.95, 2.95, 1.68, 1.54. ve
1.41 kat
ر
aktlvlte Oernobll
kaza
.1
nedeniyle bu bölgelere
ulaşmıştır.
Bu
istasyonların
haritadaki
yerlerine
bakildig.inda. en
fazla
etkilenen
letaeyonlarin
Dogu
Karadenlzln Dogu ve Batieindakl
uç letaeyonlar olup Batida.
Onye. Fatsa, Doguda Arhavl, Pazar ve Fındl'klıdır. Orta bblgede
kalan
istasyonlar
daha az etkilenmişlerdir.
Bu tarihteki
meteorolojik »artların
(rüzgar
ve
radyoaktif
bulutların
),
istasyonlar arasında bu kadar fazla aktlvite
farklılıklarına
neden ol'dugu tahmin edilmekle birlikte, m*
٠
'
٠
du.en yagmur ve
rüzgarla ilgili kesin veriler bulunmadığından 1986 yılına alt
Oernobl1
den kaynaklanan radyoaktif
kontamlnasyonun
Dogu
Karadenlzde yörelere
göre
degl.lml
konusunda
tam
bir
değerlendirmeye gidilmesi mümkUn olmama'ktadir.
2-
Tablo
4-7
deki
bulgulardan
1987
yı-lında Çernobl iden en
fazla etkilenen istasyonların saptanması İçin yapılmı.tır.
Bu
tablodaki değerlere bakıldığında
CS-137/C.-134
aktlvltelerln.
gore Ç.rn.bliden en fazla etkilenen 'istasyonlar »u »eklide
sıralanabiliri
Eynesll
(1023/178)'
» Be.lkdUzU
(417/66)
»
Arhavl
(185/22)
> Trabzon
(194/26)
» Ordu
(164/14)
» Fındıklı
(151/18)
» Dereli
(117/28
) > Darve
(78/11)
> Çaykara
(55/10)
K a r a d e n i z d e k i k o n u m l a r ı n a b a k ı l d ı ğ ı n d a İ 9 8 7 y ı l ı n d a D o g u d a A r h a v i , B a t i d a O r d u V © F ı n d ı k l ı , o r t a K a r a d e n i z d e E y n o s i l V © B e ş i k d ü z ü i s t a s y o n l a r ı o l d u g u g ö z l e n m e k t e d i r . 3 - T a b l o 9 . İ 0 d a k i v e r i l e r g a m a i z o t o p i k a n a l i z d e k u l l a n d ı ğ ı m ı z d e g i ş i k ( 3 , 9 v e 1 0 n o . l u د H p G e d e d e k t o r l e r i n i n v e f a r k l ı s a y ı m s d r e l ' e r i n i n b u l g u l a n n e ö l ç ü d e e t k i l e d i ğ i n i g ö s t e r m e k İ ç i n y a p ı l m ı ş t ı r - T a b l o 8 d e a y n i ' T r a b z o n O r n e g i n i n (1987') f a r k l ı d e d e k t o r l e r d e ( 3 , 9 v e '10 n o . l u ') v e d e g i ş i k s u r e l e r d e ('80.000, 1 5 0 . 0 0 0 v e 6 0 0 . 0 0 0 s n ) s a y ı l a r a k y a p ı l a n a n a 1 i z İ'er i n d e n e l d e e d i l e n b u l g u l a r a b a k ı l d ı ğ ı n d a , s a y ı m s d r e l e r i a y n i 8 0 . 0 0 0 a n c a k f a r k l ı d e d e k t o r l e r k u l İ a n ı d ı g ı n d a (3 v e 10 ) C s - 1 3 7 n i n 4 8 . 2 8 B٩/ k g d a n 5 3 . 0 6 B٩/ k g m a artigi' g O r U l m e k t e v e d e g i ş i k d e d e k t o r l e r k u l l a n m a n ı n C s - 1 3 7 b u l g u l a r ı m % 1 0 k a d a r e t k i l e d i ğ i n i g ö s t e r m e k t e d i r . T a b l o „9 'Ve 1 0 d a 1 0 8 7 A r b a v i O r n e g i n i n a y n i s U r e ( 6 0 0 . 0 0 0 s n ) v e t a r k l i d e d e k t ' O r l e r d e (3 v e 9 ) d e k i C s - 1 3 7 b u l g u l a r ı n a b a k ı l d ı ğ ı n d a 9 n o ' lu d e d e k t o r d e 2 5 9 . 4 8 B٩/ k g İke'n 3 n o . l u d e d e k t o r d e 1 8 5 B٩/k٠g b u l u n m u ş t u r . B u O r n e k t e i s e s a y ı m s U r e s i b i r O n c e k i O r n e g e g o r e d a h a u z u n t u t u l d u ğ u n d a . 3 v e 9 n o . l u d e d e k t o r l e r a r a s ı n d a s a y ı m , h a t a s ı n ı n % 2 5 - 3 0 k a d a r a r t t ı ğ ı g O r U l m e k t e d i r . 4٠ T a b l o 1 2 - 1 4 d e k i b u l g u l a r , 1 9 8 6 v e 1 9 8 7 yi 1 m d a t o p l a n a n v e s a y ı m l a r ı 1 9 9 0 yi ٤ i n d a y a p ı l a n t o٠’١r a k ö r n e k l e r i n i n , Ö r n e k l e r i n a l ı n d ı ğ ı t a r i h t e k i C s - 1 3 4 v e C s - 1 3 7 a k t i v i t e l e r i h e s a p l a n a r a k , C s - 1 3 4 / C s - 1 3 7 o r a n l a r ı n ı n b u l u n m a s ı İ ç i n y a p ı l m ı ş t ı r . 1 9 8 6 y ı l ı n d a a l m a n Ö r n e k l e r ( t a b l o 1 2 ) a y n i d e d e k t o r d e (9 n o . l u ) , a y n i s U r e ( 1 5 0 . 0 0 0 s n ) s a y ı l m ı ş t ı r . 1 9 8 7 yi 1 m d a al i n a n Ö r n e k l e r ( t a b l o 1 3 ) i s e 3 v e 9 n o . l u d e d e k t o r l e r d e 1 9 9 0 y ı l - ı n d a a y n i s U r e ( 6 0 0 . 0 0 0 s n ) s a y ı l a r a k C s - 1 3 4 v e C s - 1 3 7 n i n a k t i v i t e l e r i Ö r n e k l e r i n a l ı n d ı ğ ı t a r i h e g o r e d ü z e l t i l m i ş v e C s - 1 3 4 / C s - 1 3 7 o r a n l a r ı b u l u n m u ş t u r . T a b l o 1 2 d e 1 9 8 6 y ı l ı Ö r n e k l e r i n d e B o r ç k a ( 0 . 1 8 ), S U r m e n e ( 0 . 2 6 ) , C O r e l e ' ( 0 . 2 6 ) v e P e r ş e m b e d e ( 0 . 2 4 ) g i b i d ü ş ü k d e g e r l e . r b u l u n m a k l a b i r l i k t e d i g e r i s t a s y o n l a r d a n A r h a v i ( 0 . 4 5 ) , F a t s a (0.35)', P a z a r ( 0 . 3 8 ) , O n y e ( 0 . 3 4 ) , F ı n d ı k l ı ( 0 . 3 4 ) 'gibi d a h a y ü k s e k d e ğ e r l e r b u l u n m u ş t u r . D a h a k ı s a s ü r e
y a p ı l a n s a r ı m l a r d a 1 9 8 7 y ı l ı ö r n e k l e r i n d e n 1. t a n e s i n d e C s - 1 3 4 / C s - 1 3 7 o r a m 0 . 3 0 - 0 . 3 5 a r a s ı n d a , Y o m r a ( 0 . 1 3 ) , D e r e c i k ( 0 . 0 5 ) , F a t s a ( 0 . 1 8 ), O r d u ( 0 . 2 0 ) g i b i dîişük d e ğ e r l e r b u l u n m u ş t u r ( t a b l٥“ l٠ ). B u o r a n l a r ı n k ü ç ü k o İ m a s ı s a y ı m l a r d a C s - 1 3 4 v e r i l e r i n i n s a y ı m s ü r e l e r i n e g ö r e ç o k f a r k l ı d e ğ e r l e r v e r m e s i n d e n k a y n a k l a n d ı ğ ı d ü ş ü n ü l m e k t e d i r . O r n e g i n t a b l o 1 0 a b a k ı l d ı ğ ı n d a A r b a v i ö r n e ğ i n i n ( 1 9 8 8 ) C s - 1 3 4 s a y ı m l a r ı n ı n 5 0 . 0 0 0 s n v e 10 n o . lu d e d e k t ö r d e s a y ı m ı y a p ı l d ı ğ ı n d a a k t i v i t e s i n i n 4 7 . 7 B٩/kg, d i g e r t a r a f t a n 6 0 0٠0 0 0 s n v e 9 n o . lu d e d e k t o r d e s a y ı m ı y a p ı l d ı ğ ı n d a i s e a k t i v i t e s i n i n 3 2 . 3 B٩/ k g o l d u g u , a y m ö r n e g i n 3 n o . lu d e d e k t ö r d e v e 8 0 . 0 0 0 s n s a y ı l d ı ğ ı n d a a k t i v i t e n i n d a b a d a d ü ş e r e k 2 9 . 6 B٩/ k g o l d u g u b u l u n m u ş t u r . 5 - T a b٤o 15. 1 9 8 6 v e 1 9 8 7 y ı l l a r ı n d a a y n i i s t a s y o n l a r d a n a l m a n ö r n e k l e r i n a n a l i z l e r i n d e n e l d e e d i l e n b u l g u l a r ı n k a r ş ı l a ş t ı r ı l m a s ı İ ç i n y a p ı l m ı ş t ı r . 1 9 8 7 y ı l ı n d a C s - 1 3 7 a k t i v i t e s i a z a l a n i s t a s y o n l a r a ( “') , a r t a n l a r a (٠+) i ş a r e t i k o n u l m u ş t u r . 1 9 8 7 y ı l ı n d a B o r ç k a , P e r ş e m b e , F ı n d ı k l ı , E y n e s i l v e D e r e l i .de a k t i v i t e l e r d e a r t m a , s a d e c e A r b a v i v e M a ç k a d a a z a l m a g ö r ü l m ü ş t ü r . B u a r t m a ve a z a l m a n ı n ö r n e k a l i m h a t a l a r ı n d a n , m e t e o r o l o j i k ve j e o l o j i k f a k t ö r l e r d e n k a y n a k l a n m ı ş o l a b i l i r . 6٠ T a b l o 1 6 d a 1 9 8 6 ve 1 9 8 7 ö r n e k l e r i n d e e n f a z l a C s - 1 3 7 aktivitesi,. g ö r ü l e n i s t a s y o n l a r v e r i l m i ş t i r . B u t a b l o ö r n e k l e r i n a l ı n d ı ğ ı t a r i h t e k i C s - 1 3 4 v e C s - 1 3 7 a k t i v i t e l e r i n i , C s٠ 1 3 4 / C s ~ 1 3 7 o r a n l a r ı m v e d o l a y ı s ı y l a b u ç a l ı ş m a d a n elde.- e d i l e n b u l g u l a r ı n ö z e t i d i r .
Tablo 1. 1986 TILI KARADENİZ TOPRAK
ö rn e k l e r iSATIN SONUÇLARI
ALINDiei
TER
ARHAVl SORNENE ONTE PAZAR BORÇKA
ACIRLICI (gr.) SAYIM 270.00 284.71 192.30 217.AO 418.84 SORESKsn) 600.000 600.000 150.000 150.000 150.000 DEDEKTOR NO.' 9 9 9 9 9 0.235 BG BG BG BG BG Cs-134 31.26İ0.96 BG ب19.4511.92 15..612.25 2.8211.00 Cs-134 33.30İİ.19 BG 16.5412.39 17.20İ2.12 2.9810.62 Cs-137 259.4812.30 22.3711.33 150.5514.89 121.5314.09 34.1511.84 71.208 6.00ü.10 8.92İ1.10
إ
9.6713.17 8.8312.76 3.0811.43 Bi.214 9.6012.30 13.6312.46 28.7118.32 BG 7.9314.94 K.40 320.00132.48 317.69İ31.01 182.48188.36 130.173.23 179.95138.80Not: Tablodaki değerler B٩/kg verileiştir.
Tablo 2. 1986 YILI KARADENİZ TOPRAK
ö rn e k l e r iSAYIN SONUÇLARI
ALINDICIYER FATSA SORHENE GÜRELE PERŞEMBE FINDIKLI
AĞIKLİCİ (gr.) SAYIM 342.40 284.71 300.95 268.00 325.00 SORESKsn) 150.0W -150.000 150.000 150.000 150.000 OEDEKl NO. 9 9 9 9 9 0.235 2.42*2.02 BG 4.72*2.33 BG BG Cs٠134 14.69İ1.55 BG 5.35*1.46 3.36*1.60 13.2911.51 Cs.134 13.05*1.55 3.52*0.81 6.61*1٠M 2.99*0.90 lA.09tl.32 Cs-137 129.41*2.36 24.80*2.39 65.69*2.82 37.09*2.87 109.9713.05 TI.208 5.11*1.81 8.68*2.70 17.44*1.23 8.96*3.25 8.3711.88 Bi-214 BG 17.98*5.09 33.76*6.51 12.69*7٠ﺎﻤﻣ 15.3515.35 K..40 237.44*^.79 362.30İ61.68 280.11153.^ 444.85*61.0٤1 20..49.88
Not؛
Tablodaki değerler B
٩
/kg verllelştir.
Tablo 3. 1986 Tll.، KARADENİZ TOPRAK
ö r n e k l e r iSATIN SONUÇLARI
ALIN.1.1TER ETNESIL HAÇKA dereli «HAVI
A.IRL..I (gf.) SATIN .56.00 .2.,27 535.70 270.00 SORESKsn) 1W.OOO 80.000 50.000 50.000 OEOEKTOR NO. 9 10 9 10 U-235 1.97İ1.90
Be
B6 M Ca٠134 3.3211.42 13.2211.79 3.7111..7 .5.7.13.81 Cs-13. 5.7011.00 1..0711.65 ..1811.29 .9.6714.96 Cs-137 31.7512.18 83.1513.35 28.6.12.30 2.8.7817.96 TI-208 10.7212.01 8.3.12.00BS
BG Bi-214 18.581..89 3.9112.38 BG BG K-.0 212..0151.18 516.181.3.89 205.5.153.69 O.W170.0QNot! Tablodaki dagorlar B٩/kg vsrilaiştir.
Tablo 4. İ987 YILI K
a r a d e n i z t o p r a k ö rn ek le riSAYIN SONUÇLARI
ALINDIĞIYER
GIRESDN
TRABZON
ARHAVI
PERSENBE
0RD
٧
AOIRLIOJ
335.35
352.08
224.80
327.90
137.63
(gr.)
SAYIN
600.W0
600.000
6W.OOO
150.WO
150.000
SÜRESİ
(sn.)
OEDEKTOR NO
9
3
,3
9
9
0-235
4.20İ0.95
2.73*0.96
BG
5.18*2.01
BG
Cs-134
5.37İ0.60
24.91İ0.5İ
21.00*0.71
8.19*1.37
13.51*2.91
Cs
٠
134
6.26*0.57
26.İ3İ0.62
22.00*0.84
7.14*0.95
14.17*2.83
Cs.137
5İ.00Ü.30
194.19*1.31
185.00*1.80
47.33*2.44
164.43*6.03
Tl-208
18.96*1.w
8.46İ0.65
2.58*0.98
1546*1.^
7.34*4.29
Bi-214
74.00i2.40
19.38*1.73
10.83*2.80
27.23*5.3
26.59*13.30
K-40
235.25İ26.40 !..
44*20.28 228.16*31.60
716.16*52.73 234.25*121.63
Tablo S. 1987 YILI Karadeniz toprak örnekleri SAYIM SONUÇLARI
ALINDIĞI
YER BULANCAK derecik Tirebolu besikdozo yomra
322.00 150.WO 9 3.2912.14 2.3011.30 1.30İ0.40 32.2112.17 11.7311.77 9.9918.65 256.07150.08 435.77 150.000 9 2.5911.88 65.0311.72 66.0711.90 417.8113.88 7.7611.51 BG 421.07139. 306.64 150.000 9 BG 15.6511.73 14.2811.47 95.1012.97 9.4211.86 7.1115.35 384.62153.03 285.25 150.0W 9 BG. BG 0.7010.39 15.6412.35 3.1911.89 BG 155.30156.16 322.32 150.000 10 3.0711.24 5.3411.00 4.8111.27 31.9612.20 8.9411.43 12.0713.23 284.28132.39 A٥1RL،٥1
(gr.)
SAYIN SORESJ (sn.) DEDEKTOR NO 0.235 Cs.134 Cs-134 Cs-137 T،.208 Bi.214 K-40NotjTablodaki değerler
B
٩
/kg
olarak verilfiistir.Tabi. 6. 1987 YILI KARADENİZ TOPRAK
ö rn e k l e r iSAYIN SONUÇLARI
ALINDI..YER DARVE FINDIKLI ARHAVI EYNKIL TRABZON
ASIRLISI (gr.) 199.00 426.72 224.W 256.62. 352.08-. SAYIN SÜRESİ (sn. ل 150.0.0 150.000 150.000 80.000 .80.. DEDEKTOR NO 9 9 9 10 9 0-235 BG 3.05*1.57 BG 7.œ*3٠54 2.39*2.19 Cs-13٠ ll٠e٤2٠31 17.27*1.27 26.96*2.36 172.71*5.18 4.40*1.33 Cs-13* 1..55İ1.86 19.24*1.22 26.60*2.58 178.59*6.08 2.93*1.14 Cs-137 78.99*3.62 151.13*2.65 214.41*4.20 1023.65*12.08 49.65*3.12 TI-2OT 13.07*2.86 8.95*1.50 8.27*2.85 13.72*3.47 18.46*ذ٠56 Bi-214 11.66İ8.89 BG BG BG 30.65*5.0ﻷ K-40 336.48*81.81 451.16*39.65 '245.77*1.49 655.9Ü74.08 159.59*60.30
NotjTabledaki değerler 8q/kg vermiştir.
Tablo 7. 1987 YILI KARADENİZ TOPRAK
ö rn e k l e r iSATIN SONUÇLARI
ALINDIĞI
.fER
HAÇKA
BORÇKA
ÇAYKARA
DEREEJ
ACIRL1S.1
318.36
259.84
321.70
237.90
(gr.»
SAYIN
80.WO
80.000
50.000
50.000
SORESI
(sn.)
DEDEKl
3
10
9
3
NO
0-235
2.76İİ.92
4.3511.65
BG
BG
Cs-134
3.2011.35
6.-3912.27
9.8812.46
30.3113.29
Cs-134
4.0510.94
8.6213.27
10.8412.27
26.6512.66
Cs-137
42.7212.58
41.3314.00
55.9214.13
117.2816.10
TI-208
6.5612.26
4.0012.66
BG
BG
Bi-214
13.1914.84
BG
17.6319.29
28.2519.54
K-40
427.19155.31
185.08161.50
BG
bG
Not: Tablodaki değerler B
٩
/kg olarak veriİBiştir.
Tablo 8. 1987 YILI TRABZON TOPRAK ORNESl BULGULARININ KARŞILAŞTIRILMASI
ALINDIĞI
YER
TRABZON
TRABZON
TRABZON
TRABZON
ASIRLIĞI
352.03
352.03
352.08
352.08
(gr.)
SAYIM SÖKESİ
80.000
600.000
80.000
150.000
(sn.)
DEOEKTOR
10
3
3
9
NO
0-235
6.45*2.40
2.73*0.96
5.60*1.99
2.39*2.19
Cs-134
10.57İ1.76
24.91*0.51
4.89*0.97
4.40*1.33
Cs.134
11
٠
53İ1.68
26.13*0.62
1.99*0.50
2.93*1.24
Cs-137
53.06*3.32
1.94.19*1.31
48.28*2.41
49.65*3.12
ة ٠20 ﴽا16.79İ2.56
8.46*0.81
86
18.46*2.56
Bi-214
37.35*5.23
19.28*1.73
32.49*1.61
30.55İ5.06
K-40
213.53İ47.23
146.44*20.28 260.82*49.22
159.59*60.30
1
BULGULARININ KARSILA.STIRILHASI
؛؛
٥
I E 1 ARHAVl TQPfiAK
ا
1
؛
1987
.
Tabla â
ALINDIĞI
ER
؟
ARHAYI
ARHAVI
ARMAYI
ASIRLISI
(gr.)
SAYIM SÜRESİ
224.80
224.8.
224.80
(sn.)
150.000
6W.OOO
150.000
DEOEKTOR
NO
Q
3
10
Ü-2SS
BG
Bfi
2.71İ2.09
Cs-134
26.96*2.36
21.00*0.71
23.09*1.96
Cs-134
26.60*2.58
22.00*0.84
20.28*2.18
Cs-137
214.41*4.20
185.00*1.80
195.33*4.49
ÎÎ2.8
8.27*2.85
2.58*0.98
3.91*2.22
Bi-214
BG
1
ه
.
ج
3±2
٠
80
BG
B O
245.77*71.49
228.16*31.8
345.37*49^2
NotjTablodaki degerler Bq/kg verJİBİştir.
Tablo 10. 1986 YILI l A V l TOPRAK ÖRNEĞİ BULGULARININ KARŞILAŞTIRILMA!
ALINDIClYER ARHAYl ARHAYl İAVİ
AĞIKLİĞİ 270.00 270.M 270.00 (gr.) SAYIH süresi 50.000 60..000 80.0W (sn.) DEDEKl NO 10 9 3 Ü.235 BG BG BG Cs٠٠i34 45.74*3.81 31.2610.æ 29.4412.04 Cs-134 49.67*4.98 33.30İ1.19 29.8512.44 Cs-137 24Ö.7Öİ7.98 259. .2.30 '262.2614.63 ٠208 ا اً BG 5.00ü.10 4.1512.62 Bi-214 BG 9.6012.30 BG K..40 300.00İ70.00 320.00132.48 282.30163.48
Not: Tablodaki değerler B؟/kg olarak verilmiştir.
Tablo 11. DEDEKTORLERIN RADYONOKLlDLERI DEDEKSIYON
limitleri 3.٠edekt٥r SDedektOr 1 0 0 0 150.000 600.000 80.000 150.000 600.000 ü-235 0.28 0.26 0.12 0.62 0.36 0.19 Cs-134 0.04 ' - 0.38 0.34 0.19 Cs-137 0.40 0.37 0.16 0.76 0.60 0.30 ة ٠ ا ا ﺀ ة ً 1.18 0.61 0.32 0.73 0.58 0.29 Bi.214 1.90 1.49 0.75 1.54 1.41 0.71 K-4Ö 37.08 25.96 13.09 42.02 31.29 15.61 lO.OedektOr 80.000 150.000 600.000 ؛ 0.235 0.37 0.27 0.17 Cs-134 î 0.36 0.29 0.13 ؛ 137 -Cs 0.68 0.65 0.29 ذ 208 -71 0.55 0.36. 0.19 ؛ 214 -Bi 1.28 0.98 0.36 K-40 .. 23.09 14.20 6.71Tablo
12. 1906ه
0
ة
ﻻ
K
a r a d e n i z t o p r a k ö r n e k l e r i n i n Cs-134/0s٠137ORANLARI
ALINDIĞI YER Cs-134 Cs-137 Cs-134 ؛ ؛ Cs-137 Dedektor no Arhavi 126 .9 2 2 8 5 .1 2 0 .4 5 9 Patsaؤ
9.26 1 39.53 0 .3 5 9 Pazar 6 0 .1 0 131.26 0 .3 8 9 Onye 65 .2 1 162.63 0 .3 4 9 Borçka 6 .3 6 3 6 .0 5 0 .1 8 9 SOraene 7 .1 1 2 7 .3 0 0 .2 6 9 Görele 16.35 7 0 .9 6 0 .2 6 9 Perşeabe 9 .7 9 0 . 0 8 0 .2 4 9 Pındıklı 3 9 .7 5 0 .3 4 9 t i r٠
؛ ؟٥
؛ NotîAktiviteler örneklerin alındığı tarihe göre dü2öltil kg/SayiB sUresi 160000 sn,Aktiviteler B٩
Tabi. 13. 1987 DOGO KARADENİZ TOPRAK
ö r n e k l e r i n i nCs-I347cs٠
137 ORANLARI
ALIN.1.1 YER Cs-134 Cs-137 Cs.134 ؛؛Cs-137 DedektOr no Trabzon 71.75 208.51 0.34 3 Giresun 16.35 54.76 0.30 9 Arhavi 60.45 198.64 0.30 3NotîAklivileier Örneklerin alındığı tarihe göre düzeltilaiştir. SayiB süresi 800W0 sn.Aktiviteler B٩/kg
Tablo 14. 1987 DOSO KARADENİZ TOPRAK örneklerinin Cs-1 3 4 Cs-137 ORANLARI
ALINDIĞI TER Cs-134 Cs-137 Cs-134 î Cs-137 Dedektör no Tirebolu 35.50 100.93 0.35 9 BeçikdUzU 164.30 445.09 0.37 9 Toara 4.64 34.48 0.13 9 Derecik 0.85 16.63 0.05 9 Fındıklı 45.75 160.99 0.28 9 Darve 27.58 84.15 0.33 9 Bulancak 12.04 33.92 0.35 10 Perşeabe 16.71 50.42 0.33 9 Arhavi 62.67 210.13 0.30 10 Arhavi 67.43 228.48 0.30 9 Ordu 34.69 175.17 0.20 9
Notî Aktiviteler Örneklerin alındığı tarihe gore dUzeltilaiştir. SayiB silresi 1501 sn. Aktiviteler B٩'kg.
Tablo 15. AYNI
istasyonlardan1986 ve 1987 YILLARINDA ALINNAN YOZEY TOPRAfil
örneklerinin
C
s-137 AKTIVITELERININ KARŞILAŞTIRILMASI
1986
1987
istasyon Aktivite Dedektör SayiB
B
٩
/kg
no.
sdresi(sn)
Aktivite
BqZkg
Dedekter Sayı,
no.
sUresi(sn)
Aktivite
degiçiBİ
Arhavi
259
9
150..
214
9
150..
-Fındıklı
٤
09
9
150..
151
9
150.000
٠
Maçka
63
1.
15..0.0
42
3
80..
-Borçka
34
9
150..
41
10
50.000
٠
Perşesbe
37
9
150..
47
9
150..
Eynesil
31
9
100..
1023
3
80.000
٠
.ereli
28
9
5 0 1
117
3
50
٠
.
٠
Tablo 16. 1986 NİSANINDA ؟ERNOBIL
so؟
REAKTORONDE HEYDANA SELEN KAZADAN SONRA
radyoaktif
KONTAHINASYONA DCRAYAN İSTASYONLARIN Cs-134 ve Cs-137 AKTIVITELERI
istasyonlar Orneklerinalindigi Cs-137 Cs-13A
tarih
B
٩
/kg B
٩
/kg
Eynesil
1987
1075
312
Beşikdüzü
1987
445
164
Arhavi
1986
228
163
Trabzon
1987
208
71
Ordu
1987
175
35
Onye
1986
162
55
Fatsa
1986
139
49
Pazar
1986
131
50
Dereli
1987
119
36
Fındıklı
1 .
118
40
T E Ş E K K Ü R B u ç a l ı ş m a l a r ı n y a p i j m a s i İ ç i n b ü t ü n o l a n a k l a r ı t a n ı y a n T A E K . n a v e t o p r a k ö r n e k l e r i n i t o p l i y a n F i s k o B i r l i k y e t k i l i l e r i n e t e ş e k k ü r e d e r i z . L a b o r a t u v a r ç a l ı ş m a l a r ı n d a t o p r a k ö r n e k l e r i n i n a n a l i z e h a z ı r l a n m a s ı n ı y a p a n R a d y o b i y o l o j i B o l ü m ü e l e m a n l a r ı n d a n .'Mehmet K a r a b i b e r . e t e ş e k k ü r e d e r i z . K A Y N A K L A R 1 . 0 E C D N u c l e r E n e r g y , R e p o r t of a g r o u p of e x p e r t ( 1 9 7 9 ) n o. 4 8 7 6 1٠ p. ﻸ ﺟ٠ 2 - ü o u g h t r e y , P . J٠e t a l . R a d i o n u c l i d e d i s t r i b u t i o n a n d t r a n s p o r t in t e r r e s t r i a l a n d a q u a t i c e c o s y s t e m s vo l V I . R o t t e r d a m - B o s t o n î A . A . B a l k e m a P u b l i s h e r s j ( 1 9 Q & ) 1 6 5 - 1 7 0 . 3 - V a n d e c a s t e e l e . C . M . e t a l . S p e c i a t i o n of f i s s i o n a n d a c t i v a t i o n p r o d u c t s in t h e e n v i r o n m e n t . L o n d o n - N e w Y o r k î E l . s e v i e r A p ' p l i e d S c i e n c e P u b l i s h e r s 3 6 1 - 6 6 8 (1 9 6 6 ) ؟. 4 - B u n z l , K . a n d
