« s?
Zamanım
O K T A Y
B a Ş k a ” D İy e n
AKBAL
Bir Ş*...
Andre G ide'in İki sözü var kİ «klasik yazar» sa y ıl manın önem li niteliklerini belirtiyor: «Klasik yazarların yaşam ları onların yap ıtların a karıştırılm az», «Klasiklik, F ran sız klasikliğ i en az sözle en ço k şeyi anlatm ak sa natıdır. »
M elih Cevdet A nday'ın yeni yapıtı «Ölüm süzlük A r dında G ılgcm ış»ı okurken bu sözleri anım sadım . Gide' İn iki sözü de A n day’a uyuyor, A nday'ın tüm yapıtları na, şiirlerine, oyunlarına, rom anlarına, denem elerine ya kışıyor. «Ben» derken o «ben» M elih Cevdet, yani, şu yaşayan, gezen, gören, soluk alan «insan M elih Cevdet» değildir Bana öyle gelir, o «ben», zam andışı, çağ öte si bir başka «ben»dir. B ir toplam dır, b ir sim gedir, bir özüm selleşm edir.
«Hiimle dokundum sonra, bilm iyordum kİ, — Hem ya şıyor, hem de yaşam ıyordum — , Y e şil gibi, dikey gibi, ses gibi» derken A nday'ı gelin de bulun!... «Ama kan madım, bana ne s is li yağm urdan — Ç inko sesinden, gü- venemem ağaca— Düşünemem oluklardan a kıp gideni — De ki benim zam anım başka.» derken «Olurum ö- lünce görkem li b ir korkuluk — S alla nır, m art sabahının loş toprağında — Göğün üstündeki yeğni kuş gibi — Dünyanın sonuyum, başlangıcıyım ..» derken, hep «O başka zamanın» kişisid ir konuşan.
Şairlerin, öykücülerin « bem lerl de y alnız kendi «ben»ieri değildir elbet.. En ço k «kendinden» söz eden, eder gibi görünenler bile, kendi içlerindeki bir başka «ben»ln sesini, özlem ini, İsteğini duyururlar. Am a ba karsınız büyük benzerlikler vardır, o «ben»le gerçekte kİ «kişi» arasında.. O yunlarındaki tiplerden kim ileri, yazarın benzeridir. R om anlarındaki kahram anlara yaza rın kişiliği bölünerek dağılm ış, ya da belirli bir kahra m anında toplanm ıştır. Ya da a c ık a ç ık «ben» diye yazar ken başından geçen serüvenleri yazın sal b ir dille a k tarm ıştır. Zaten yazında yer alan «bensler zam anla yazarından koparlar, yaza rıyla İlgilerini keserler.. Y ıl lar, yüzyıllar sonra b ir rom anı okurken, fala n ca tipin ya zarın karakterini ta şıd ığ ın ı kim bileb ilir?...
Ne var ki, A nday’ın yapıtları, örneğin rom anları — kİ bence çağ d aş Türk rom anının en özgün, en k a lıc ı ör nekleridir: «Isa'nın Güncesi», «Gizil Emir», «Razlye» vb. sonra oyunları: «İçerdekiler», «M ikado nun Çöpleri» vb. Her hafta gazetem izde okuduğunuz, birbirinden seçkin düşünce yazıları, denem eleri M elih C evdet A nday'ı «ki şi» olarak, özel yaşam ının b ir tanığı olarak pek g ö s termez bize. Ç ağ d aş «lnsan»lar vard ır o yapıtlarda, ay nı zam anda ça ğ la rı aşan, geçm işte ve gelecekte yaşa mış, yaşayacak olan kişiler, sorunlar vardır.. «İsa'nın G üncesisnl yazan Anday gündelik yaşam ın A nday'ı de ğll «başka zamanın» A nday'ıdır. «M ikado'nun Çöpleri» nin kahram anı öyle. «içerdekiler»in tutuklusu öyle.. Ra- ziye'nin genç ve y aşlı kahram anlan öyle..
Andre G ide'in «en az sözle en ço k şey anlatm ayı» klasikliğ in bir öğesi saym ası yerinde b ir tanım lam adır. Bunu da A nday’da buluyoruz, hemen her kitabında, her şiirinde. S özü uzatm ak, büyütmek, dallandırm ak, ge reksiz sözcüklerle doldurm ak yoktur onda.. N e d iyecek se, en a çık , en doğru, en yalın biçem de söyler. Am a bu yalın sözler bir araya geldi mİ b ir derinlik, bir anlam çoğalm ası, üzerinde uzun uzun durm ak, İncelemek, dü- şünmeK gerekliliği yaratırlar. D üzyazıları bu özellikleri taşıyan bir sanatçının, şiirleri elbette ki daha da yoğun, daha da özlü, daha da kapsam lı olacaktır..
A n day’ın bütün şiirle ri iki yıl ön ce iş B a n ka sı Kül tür Yayın ların da çıktı. O yıl S edat Sim avi ödülünü de kazandı. Şim di yeni şiir kitabı «Ölüm süzlük Ardında G ıl- gamış» elimizde. G eçen İki y ıl içinde yazdığı şiirleri toplanm ış Ada Y ayın ların d a yer alan bu yeni yapıtta «Klasik» sanatçı tanım ına en ço k yakı şan A nday’ın bu şiirleri yine «zaman üstü» b ir kişinin İz
lenimieri, duyarlılığı, düşünceleri İle bizi başbaşa b ı rakm aktadır. K ısa şiirleri olsun, uzun «Gılgam ış» şiiri ol sun o «zaman üstü» kişinin yaratılarıdır.
Aradım , kitapta İki ş iir buldum A n day’ın gerçek ya şam ının izlerini taşıyan.. Böyle oldu mu daha çabuk, daha Kclay severiz o yapıtı!... Kendim ize benzettiğim iz, kendim izi şairin yerine koyduğumuz, koyduğum uzu san dığım ız içini... «Paris'te Eski B ir Evde» ve «Oğlum id- ris'e Uzaktan Şiir» p arçaları böyle şiirler..
«Akşam yaşlı k ad ınlan ça ğ rırd ı sokak, — M eyha nelere giderlerdi süslü, sarsak, — Dönerler ölm üş koca ların m erdivenlerine tutunarak — O ğullar, kızlar, to runlarsa kim bilir nerde..»
«Zaman üstü» bir varlık tır gerçek şair, sanatçı,. «Zamanın olduğu gibi, uzam ın da dilini yok ettim. Eski paralar gibi değiş tokuştan kaldırdım onları. Hem geç m işte nem gelecekte yaşıyordum..» diyen, diyebilen en sonunda da blzlere şöyle seslenen: «Eksik b ırakacağım şiirim i. Onu sen tamamla.»
Taha Toros Arşivi
