\.ei.RiI.lh·rı: .(2U07),2.',3-4;91·97
ŞiNŞiLLADA
(Ch
inehilla
lanigera)
OSSA CRANil VE OSSA FACIEIOLUŞTURANKEMiKLERÜZERiNDE MAKROANATOMiKARAŞTIRMALAR
Sadullah BAHAR' AysunÇEVIKDEMIRKAN' Vural ÖZDEMIR2
ısmailTÜRKMENOGLU'
MacroanatomicInvestlgatfons on the skullofChinc hilla lanigcra
Özet: Amaç:Çalışmanın amacışinşiliadaossa cranilveossa tacetoluşturankemilderi nmak roan atomiköze llikler ini belineme k ve sonuçlarıdiOerrodentvebazı carnocoarıaka'lılaştırmaktır.Materyalve metotÇalışma erişkin10adet(5Erkek ,5Di şi ) şinşillaQzerinde
gerçekleşii riidi. Bilin enyö nte m le rle öten azisi saOla nan hayvanlardabaşke mild eri nlortaya çıkarma kiçin masarasyon yönt e m inda n
fayd ala nıld ı.Ekılgular. Şi n şi1l a kafa tasındaenbelirvinözelliQıingenişbiromla.uzun vesivri inci sivdişlerve parifttalkemjdenngerisinde ye r alan oldukça büyük
buna
tympanica 'lar oIdu!)u göZle ndi. Protuberanliaceecnene
extema'mnbelirgin bir tümsek oIduOu veoisıaıacreus'ınge l işmedig igözlendi.Ayrıca di şformülünOnalt ve Ostçene de11COP1 M3şeklindeoIdUOu tespit edildi. Sonuç:Rodentia
takım ı nı nbir alltakımüyesl olanşinşilladaossa craniiveossafocieioluşturankem ikle rinmakroa na tom ik olarak.akrabaolduklarısincap
ve oklu kirpi ileya k ı nbir benzerlik içindeold u!)u sonucu navarı lm ıştır. An ah tarKeltmeıer: Şinşilla.Kafa, Iskel et
Su mma ry: Aim:Theaımof this stud y was invesli gated thebones whichformed the skullin thinchillaand comparedtheresu ltswith othe rrcc entsand sa me carni vores. Mal erialandmethod:In this study, 10adultetıinmilla(5fem ale, 5male)wereused.The animals were authanalized by ordinary methods. MaceraliOnmethodwasused toshowskull.Resulı:ltwasobseıvedthattheimportantfeatures olskunwere a wideort:ıita,Ioog andsharp incisiveıcoeı.andwelldevelcped tympan icbullaatthebehind of parieta lbones.Protubera nlia occipitalisexte m awa swe lldeveıopedand crtsta ladallswasabse nı' Denta lformulawaslou nd as11COP1 M3in upperand low er Jaw.In eonduslon,becomesa mernberol suborderof Rodentia . Chinc hilla has nearty samemacroanatomicfeatur es ofboneswtıictı ccosıstofskullliketheirretanvessuch as5q uirrel andHystri_ cristata.
KeyWords:Chincry lla lanigera,5ku ll, Skeleton Giriş
Şinşill a yumuşak ,kahn vezevkvericikürkesahip pethayvanlarıolup,sınıfı memeli,takımırooenı.ailesi Chicnhillidae'dir(Erençin,1977 ; Kürschner, 1992). Büyükkulakları vekuyruğuile sincap,vücuduilede
tavşana benzeyenşinşilianınoklu kirpive kobayile deyakın ilişkisivardır(Erençin, 1977).Buhayvanların
orij ini Şili, Peru, Boltv ya gibi güney Ameri ka ülkele ri nden gelmek ted i r (Payraz, 2000). Su samuru(Yılmazveark..2000),porsuk(Dinç. 2001),Sincap(AtalarveYılmaz, 2004)ve oklukirpi (Y ılmaz, 1998) iskelet sistemi üzerinde çalışmalar yapılmıştır.Bunakarşın şinşiliadaossa craniioluşturan kemiklerinmakroanatomisinikonualançalışmaların oldukçasınırl ı oldugugörülmüştür.
Bunedenleçalışmanınamacı ; şinşilianın kafa iskeletinioluştu ran kemiklerin anatomiközelliklerini belirlemek,sonuçları özelliklekemirgenlerle vebaz ı
camivorla rla karşı laştırmak ve bu konudaki bilgi
birikimi ne kıs m en de ols a kat kı sağla ma kur. ~:sbahar@sc1cuk ,«hı ,IT
I, SelçukÜni'-ersiı~i\'eıe ri nerFakuhesi,AnatemiAnabilimDalı.KO:-;YA 2, AfyonKoca ı,peÜn i \'Crı;ilC':'i\'cı,fiııer Fakıllıe,iAnacomi ABD AFYON
Matery alVeMetol
Çalışmada materyal olarakolgun yaşta 5 adet
dişi ve 5 adeterkek şlnştlla kullanı ld ı. Hayva nlar
ketamine 60 mglkg,xylazine6mglkgkombinasyonu ileuyutularak(Flecknell, 1980;Poore ve ark.,1997), kafalan vücutlanndanayrılarakmümkün oldugukadar
kasl arı temizlendi. Dokularm maserasyonu için materyaller%3'lükpotasyumhidraksi! içinde4S C··lik etüvde24-48 saat bekletiidi(Sindelveark" 1988). Mater yal ler akarsu da yıkanara k yag ve doku
artıklarınıngiderilmesindensonra kemiklerinmorfolojik bulgularıkaydedildi.Bulguların roıoş rananSony DSC F-717 dijital fotoğ raf makinesi ile görü nlülendi.
Yapılan çalışmada N.A.V.(200Sr dakiterimler esasalınmıştır.
Bulgu lar
Os occipitale'nin (Resim 1,3) merkezinde foremen magnum'unbulunduğu tespit edildi.Foramen magnu m'un üst kı s m ını squama occipitalis (os supraoc cipitale), yanla rı nı pars lateralis (os
OSMANAGAOGLU
exoccipitale) ve alt kısmını ise pars basilaris'nin (os
basioccipitale)oluşturduğugörüldü. Os occipitale'nin
squama occipitalis'inin os inlerparielale ile olan
sınırının hemen allında protuberantia occipilal is
externa'nın bulunduğulespil edildi. Os occipitale'nin
diğer kısımlarına göre daha sağlam olan pars
laleralis'in yanlarda bulla tympanica'ların üzerine doğru uzanmış olduğu tespitedildi.Pars laleralisile condylus occipitalis'lerinbir1eşimyerinden ventrolateral
yönde processus jugularis'lerinçıktığıgözlendi.Bulla
tympanica'larınventral ve caudal bölümleriarasında yer alan processus jugularis'lerin uç kıs ımlarının venlrocranial'edoğru kıvrıldıkları gözlendi(Resim4). Pars basilaris'nin kafatasının caudoventral'indeyer aldığı ve os basisphenoidale ile birleştiğ i gözlendi.
Cavum cranii'nin tabanını oluşturan pars basilaris, condylus occipitalis ve pars tympanica arasında canalis hypoglossus ve foramen jugulare'nin yeraldığ ı tespit edildi. Pars basilaris'in sağlı sollu bulla
A
lympanica'lararasındaince bir kemikparçası olarak
rostrale doğru uzandığı ve synchondrosis
spheno-occip ital is vasıtas ıyla os basisphenoidale ile
ekl eml eştiği gözlendi (Resim 2).
Osfrontale'nin(Resim 2) ossa cranii'niniki orbita
ara s ın d a ki bölümünün dorsal ve lateral duvarlarını
oluştu rankanatları daralmışsemerşeklindebir kemik
old uğ u gözlendi. Kemiğin rostral'de os nasale ve os
incisivum'un processus nasalis'i,rostrolateral'de os maxillare ,os lacrimale,ventral'de os ethmoidale, Iateral'de os sphenoidale, caudal'de os parietale,
caudolateral'de squama temporalis ile eklemleştiği
tespitedildi. Os temporale'nin fossa elhmoidalis'in
lateral'indeyer alan birbirindenbağımsıziki adet sinus temporalis'esahipolduğulespit edildi.Kemiğin,fossa ethmoidalis'in dorsal duvarını oluşturan bölümü ile orbita'ya katılan bölümünün diğerbölümlere göre oldukça ince bir kemiksel yapıya sahip olduğu
gözlendi. Kemiğin ortakısmınınhafif içbükeyolduğu ve , orbitaya dönen kenarının keskin bir krista
oluştu rd uğutespit edildi.
8
B
Resim 1.A-Os occipitale,B-Os temporale ( -işareti kendine en yakın rakamı temsil etmektedir) 1- Squama occipitalis,2-Protuberantiaoccipitalisexterna,3-Os occipilale'ninpars lateralis,4-Condylus occipitalis,5-Processusjugularis,6-Os occipitale'nin pars basilaris, 7- Os interparielale, 8- Tnin os
lemporale'nin pars squamosa'sı ile eklemleşen
uzantısı, 9- Bulla tympanica,10- Meatueacusticus
externus,11-Pars squamosa,12- Pars petrosa,12a -Meatus acuslicus internus,12b- Canalisfacialis'in
Resim2.Başiskeletinin dorsal ve sollateral'den görünümü
1-Os nasale,2- Os fronlale,3- Os parietale, 4-Pars squamosa, 5- Os zygomaticum, 6- Bulla tympanica,7-Corpus ossis incisivi,7a-Processus nasalis,7b- Processus alveolaris.8-Copus maxillae,
8a-Processuszygomaticus,Bb-Processus frontalis,
8c- Forameninfraorbitale, 9- Os lacrimale (Processus lacrimalis), 10- Corpus mandibulae, 11- Ramus man dibu lae , 12- Meatus acusticus exlernus.
Vtl l'rin ı'rHekimlik Ef:ilimind e.•.
i
-Resim 3.BaşiskeletininvenırardengörOnümü
1·Foramenmagnum,2-Condylus occipita1i s, 3-Proce ssusjugularis,4-Parsbesüens.5-Bullatympanica.6-OS
bestsonenoıdaıe. 7-Osprespbenoıoaıe.8- Os pıerygoideum, 9- Os paıaunum. sa- Lamina bo nzontens.9b-lamina perpendicularis,10- Pars squamosa,11- Fossa manditMJlaris,12· Os zygomalicum,13- Maxilla.13a-Processuspalatinus. 13b- Processus arvecrerts.13c- Processuszygomaticus,14- Osıncısıvum . 14a-Processuspalat inus,14b-Foramen
lncısıvc m, 15-Fissuraoeıauna. i·ıncstv.p.premorer. M-Molardişlerigösterir. Os pariet ale'nin (Resim 1,2) ossa cra nii' nin
temporal kemiklerarasındakalan bölümünün oorsat
duvarınıoluşturd uğ u.rastral'deosfrontale ilecaudal'de iseosinlerparietaleileeklemleşengenişancakince.
simetrikikikemiktenoluştu!}ugözlendi.Kemi!}in ossa cranil'ye dahilkemikler içerisindeospteıygoideum'dan
sonra en basityapıhkemikolduğugözlendi,Median
hat üzerinde eklemleşenkemiklerinbelirginbircrista
sagittalisintemaoluşturdukları ve bucrista'mnrastral
yönde osfrontaleta ra fı nda sürdürüldüğ ü görüldü.
Os lnterparietale'nln(Resim1) önde os parietale
ile gerideiseosoccipitaleilekomşulukyapanikibulla
tympanica aras ına sıkışmış bir kemikoldu!}utespit edildi. Osinlerparietale'nin bulla tympanica'larüzerine
lateralyönlüinceçıkmtüarn unoldu!}uve bu çrkmnlar
sayesi nde bulla tympani ca'ların eaudal ve dorsal bölüml erine ayrıldı !} ı gözlendi. Bahsedil en bu çı kı ntı ların mealus acutieus externus'un dorsal'i düzeyinde squama temporens'ten gelen benzer bir kem ik uz an l ı s ıyla ekle m leştlği te spi t edildi.
Ostemporale'nin(Resim 1,2,3)pars squamosa. par s tympanica ve pars petrosa olmak üzere üç
93
bölümden oluştuğ u gözlendi. Pars squamosa'n ın rostral'de os frontale ve os zygomaticum,ventrarde
os sphenoidele,dorsal'de os pariatale, cauda1'deos lnte rpa ria tale ile eklemleştiği gözlendi. Kemi!}in
proc e s su s zygomaticus'u vasıtasıy la are us
zygomaticus'akatılırkenverural'de oldukça derin olan fossa mandibularts'l şekillendirdiği görüldü, Pars
pe trosa'nm etrafını çepe çevre sarmış olan pars tym panica ilebirbirinelamamenkaynaşm ış olduğu gözlendi. Bu neden le kemi!}in makroskobik olarak
sadece cavum cranii'yebakan yüzü görOlebilmekle
sını rlarının ise çok dikkatli bakıtd ı~,"da ikikemi!}in dansitefak ından dolayı ayrılabilmektadir.Kemlğln bu
yüzünün dorsal kenan dOzeyinde paraflocculus'un
oturduğuderin bir recessusparatlocculus'un vebu
ya pın ın hemen ventral'inde caudal olarak mealus acusticusintemus'un,rastralinde isecanalisIacialisjn
bulund u ğ u gözlendi. Pars tympanica'nın oldukça
gelişmişve salyangoz görünümlübullatympanica'sı
nedeniyle ossa eranii'nin en dikkat çekici kemi!}i olduğu gözlendi. Ke m i ğin bu bull a lympanica'lar
aracılığıylaos occipitale,ospanetale.osjnterpanetale ve os basisphe noidale ile temas halin de olduğu
OSMA AGAOGLU
gözlendi. Cavum cranii'nin caudolateral duvarını
oluşturanos temporale'ninlateralduvarında oldukça genişbir meatus acusticusexternusunolduğutespit edildi.
Os sphenoidale'nin (Resim3)cavum cranii'nin
ventral'inde ve median hattayerleşmişince bir kemik
olduğugözlendi. Ön tarafta yer alan os presphenoidale
ve arkada cavum cranii'nin tabanını oluşturan os
basisphenoidale olmak üzere ikikısı mdanoluştuğu
tespit edildi. Os basisphenoidale'nincavumcranii'ye
bakan yüzünde veortasıdüzeyindebellibelirsiz sella
turcica'nınoluştuğutespit edildi. Bullatympanica'ların
ventralkısımları arasında sıkışm ışolarak bulunan os
basisphenoidale'den bahsedilen bulla'ların medial
duvarlarına doğruala sphenoidale'lerinçıkaraklaterale
doğru uzandıkları gözlendi. Bulla tympanica ile
alasphenoidale'nin caudal kenarı arasında foramen
lacerum'unbulunduğugözlendi.Os prespheoidale'nin
median hatta cavum nasi'nintabanınadoğru uzand ığ :
gözlendi. Yanlaradoğrukanatşeklinde çıkıntılarveren
os presphenoidale'nin bu çıkıntılarının rostral
kenarındaforamen opticum'unbulunduğutespitedildi.
Os pterygoideum'un, (Resim 3) os
basisphenoidale'nin ventral'inde,os palatinum'un
lamina perpendicularis'iile bulla tympanicaarasında
uzanan yamukşekillisimetrik iki kemikolduğugözlendi.
Os vomer'inburun boşluğununventral'inde,os
presphenoidale'nin rostral bölümün ü ile os
incisinum'unprocessus palatinus'uarasında uzanan
kemiğin caudal yarımdaderin bir sulcus vomeris
şekillendirdiğigözlendi. Rostral yarımda ise sulcus yapısının, ala vomeris'lerin birbirlerine paralelolarak
foramen incisiva düzeyinde corpus ossis incisivum'a,
crista vomeris'in devamın ın ise os incisivum'un
processus palatinus'una yapışmasıyla bozulduğu
tespit edildi.
Os ethmoidale'nin içinde çok ince kemik
yapraklardan yapılmış ethmoturbinale'lerin olduğu
gözlendi. Os ethmoidale'ninarkaduvarındaforamen
cribrosa'lardan oluşmuş lamina cribrosa'nın olduğu
ve bu laminanın tam ortasında crista galli'nin
bulunduğutespit edildi. Kemiğin cavum cranii 'nin
rostralinde derin bir fossa ethmoidalis oluşturduğu
gözlendi.
Os nasale'nin (Resim 2) os incis ivum 'un
processus nasalis'leriileaynı düzeyde os temporale
ileeklemleştiğive yine bu kemik bölümleriarasında
burun boşluğu tavanındauzanan birbirineparaleliki
kemik olduğu görüldü.Caudal yarımında yassı bir
kemik görünümünde olan os nasale'nin,rostral de
hemen hemen silindirşeklini aldığı ve dorsal'edoğru
bir tümseklik oluştuğu gözlendi.Bahsedilen tümsek
bölge os nasale'nin concha nasalis dorsalis'i içine
almak içinyapmış olduğu kıvrılmadan kaynaklandığı
görüldü.Her bir os nasale'nin bir adet processus
septalis'esahipolduğu tespit edildi.
Os incisivum'un (Resim 2,3)oldukça gelişmiş
corpus ossis incisivi ve bu corpus'tanbaşlangıçalan
processus nasalis,processus alveolaris ve processus
palatinus bölümlerinden oluşan ossa fasciei'nin en
sağlam yapılı kemiği olduğugözlendi. Corpus ossis
insisivi'nin caudal'decorpusmaxiıla,dorsomedial'de
os nasale, medial'de ala vomeris ile eklemleştiği
gözlendi. Adı geçen kemik bölümünün median hat
üzerindesimetriğiilegenişbirekıem yüzüoluşturarak
kaynaştığı ve bukaynaşmayerinden caudal'edoğru
sagittal perde şeklinde processus palatinus'un
uzandığı tespit edildi. Bu perdenin dorsal bölümüne
crista vomeris yapışırken serbest olan ventral
bölümünün fissura palatina'nın medial duvarını
şekillendirdiğigözlendi.Processus nasalis'incorpus maxilla'nındorsalkenarıile os nasale'ninlateralkenarı arasındaos frontale'yekadaruzandığıve bu kemikler
ileeklemleşerekos incisivum'un başkemiklerinesıkı
birşekilde tutunmasını sağladığıgözlendi. Processus alveolaris'in içerisinde kökü corpus ossis incisivi ile
corpusmaxilla'nıneklemleştiğibölgede bulunanyarım
daireşeklindegüçlü bir incisivdişi barındırdığıgözlendi.
Ayrıcasimetrik iki processus alveolaris'inbirbirleriyle birleştikleriyerin hemen caudal'indegenişbir faramen incisivum tespit edildi.
Maxiıla'nın(Resim 2,3)corpus maxillae,procesus
palatinus,procesus alveolaris,procesus zygomaticus
ve processus frantalis bölümlerinden oluştuğu
gözlendi. Maxilla'nın en geniş bölümünü oluşturan
corpus maxilla'nın cavum nasi'nin lateral duvarını
şeki llendirdiği gözlendi. Procesus palatinus'un iki
procesus alveolaris arasında kalmışoldukça dar bir
kemik bölümü olduğu ve simetriği ile güçlü eklem
yaptığı tespit edildi. Processus alveolaris'in,bir adet
premolar ve üç adet de molardiş taşıyankuvvetlibir
kemik bölümü olduğu tespit edildi. Processus
zygomaticus'unos zygomaticum ilebirleşerekarcus
zygomaticus'u,processus frontalis ilebirleşerek de
oldukça geniş olan foramen infraorbitale'yi
şekilendirdiğigözlendi.
Os lacrimale'nin(Resim2)orbitanınrostrodorsal
kenarındayer alan küçük bir kemikolduğuveorbita'nın
rostrodorsal iç yüzününoluşumuna katkıda bulunduğu
gözlendi. Kemiğin belirgin bir processus lacrimalis
caudalis'esahipolduğuve canalis lacrimalis'ekadar
yarı açıkve yivşeklindebirkanaloluşturduğugözlendi.
Os zygomaticum'un(Resim 2,3)os temporale'nin
pars squamosa'sının pracesuss zygomaticus'u ile
maxiıla'nınprocessus zygomaticus'uarasındauzanan
ve ossa faciei'ninen az özellik gösterenkemiği olduğu
gözlendi. Orbitanın lateral sınırını oluşturan os
zygomaticum'un caudal'den rostral'e dOğru gittikçe
Veteriner HekimlikE~iılmind ...
Resim 4.MandibulaA-DorsalveVentral'den,
B-FaciesIingualis'den,C-Facies buccalis'den görünüm
1,2-Corpus mandibulae,1-Pars molaris,2- Pars
inclsıVa,3-Ramus mandibulae,4- Processu coronoideus,
5· Processus condylarls,6- Processus angularis, 7-Foramen mandibulae,8-Foramenmentale,9- Articulatio
inlermandibularis,10- Fossa masseterica, 11-Fossa pterygoldea, 1- Incisiv,P- Premolar,M- Molardişleri 9 sterir.Şinşiliada diş formülününi:C:P:M:şeklinde
oldu~utespıtedildi.
(Chiasson, 1980), su samurunda (Karan ve ark., 2006;Yılmazve ark" 2000)ve porsukta (Karan ve
ark.,2006;Dinç,2001)gelişmemiş,tavşanda(Craigie,
1969)ise belirginolduğuraporedilirken sansardaise Atalar ve ark.(2004)'nınaksineKaranve ark.(2006) az geliş miş olduğunu bild irmişlerdir. Bahsi geçen protubera ntia occipitalis externa'nın şinşiliada ise belirginbir tümsekolduğu gözlenmiştir.Crista saqittalis
extema'nın porsuk (Dinç,2001;Karan ve ark.,2006)
ve oklu kirpide (Yılmaz, 1998) belirgin olduğu bildirilmesine rağ m e n şinşiliada Ise tıpk ı tavşan
(Craigie.1969) veratta (Chlasson,1980)olduğugibi
belirsizolduğu gözlenmiştir. Bahsi geçen oluşumun
sansardabelirginolduğunubildirenliteratürün(Karan
ve ark., 2006) aksi ne Atalar ve ark. (2004 ) silik
olduğunubildirirken aynı şekildesu samuru içinde
Yıl maz ve ark, (2000) crista sagittalis externa'nın
varlı ğındanbahsederken Karanve ark. (2006) aksini
raporetmişlerdir,
Osfrontale'nin sansarda (Karan ve ark.,2006)
dar,uzunve hafifçıkıntı lı, porsukta (Karan ve ark.,
2006)genişveçıkınuıı ,oklukirpideise(Yılmaz,1998)
dışbükey ve silindirik şekild e olduğu bildirilmesi ne
rağ m en şinşiliada, tavşana (Craigie, 1969)ve su
samuruna(Yılmazve ark.,2000)benzerşekildedar 5
-\ 3 tespitedildi.
Os palatinum 'un (Resim 3) os maxilla'nın
processus palatinus'ların ın gerisindeve process us alveolaris'leriarasınagirmişVharfişeklindebir kemik
olduğugözlendi.Os palatinum'uncheana'yıoldukça
genişve caudal'edoğrubirbirindenuzaklaşa nlamina
perpendicularis'leri ilelateral'den,çok belirginolmayan
küçük birlamina horizontalisvasıtasıylada ventral'den
sınırla d ı ğ ı gözlendi. Lamina perpendicul ar is'in
caudal'd e os pter igoid eum , dorsal'de ise os
presphenoidale ile eklemleştiği tespit edil di.
Mandibula 'nın (Resim 2,4) güçl ü bir corpus mandibulae ve oldukçayasıve ince ramusmandibulae
bölümlerinesahip ve synchondrosis intermandibularis
vasıtas ıylaaralarında45 derecelikbiraçıoluşturarak
eklemleşen iki kemikten oluştuğu gözlendi.Kemiğin pars inci s iva's ı n ı n içerişinde, kökleripremolar diş köklerinin ventral'inde bulunan,yayşeklindebir adet güçlü incisivdiş barındırd ığ ıgözlendi.Incisivdişlerin
facies labialis'de oldukça ince bir kemik tabakası tarafındankorunurken facies Iingualis'debutabakanın
oldukçakalın olduğugözlendi.Corpusmandibulae'nin
alçak bir margo interalveolaris'e sahipolduğu ve bu
kenarın hemen lateral' inde bir adet foramen
mentale'nin bulunduğu tespit edildi. Kemiğin pars
molaris bölümündebiradet premolar ve üç adet molar
dişin bulunduğu ve bu dişlerin mandibula içerisine
oldukça derinolarak gömüldükleritespit edildi.Angulus
mandibulahizasındancaudal yönde uzanan processus
angularis'in oldukçagelişmiş olduğuve sivribiruçla
sonlandığıtespitedildi. Ramus mandibulae'dabulunan
processus coronoideus'un bu kemik böl ümünün
rostrodorsal kenarındanhafif lateral yönlü olarak
çıktığ ı ve uç kısmına doğru sivrild iği gözlend i.
Mandibula'nın kafatası ile eklemleşmesine katılan
diğerbirçıkıntıolanprocessuscondylaris'indedorsal yönde yuvarlakkenarlıbircristaşeklinde yükseld iği ve ventral'inde yer alan processus angularis ile
arasında derin bir çentik oluşturduğu tespit edildi.
Mandibula'n ın dış yüzünde ve dorsal kenara yakın
olarak derin bir fossamasseterica'nın,iç yüzünde ise
yine derin bir
Ios
sa
pterygoidea'nın bulunduğutespit edildi. Fossa pterygoidea 'nrn üst kısmında ve son molardişinhemen gerisindeforemen mandibula'nı nolduğugözlend i.
Ş
inşiliada
d
iş
formülünün 1:.1...C:.Q. P:.1...M
:ı
şeklinde olduğu tespit edildi. 1 O 1 3
TartışmaVeSonuç
Literatüre (Atalar veYılmaz, 2004;Atalarve ark.,
2004; Yılmaz ve ark. , 2000: Chiasson, 1980;
McLaughlin ve Chiasson, 1990) paralelola rak os occipitale 'nin kafatasın ın arka duvarın ı oluşturdu ğu, kemiğinmerkezinde medullaspinalis'ingeçtiğigeniş
bırdelik olan foramen magnum'unbulunduğu tespit
edildi. Protuberantia occipital is externa'n ın ratta
OSMANACAOCLU
'leiçbOkey
0IdU!LU
gOzlendi.osfronıale'ninprocessus zygomaticus'ununsusamurunda azgelişmiş(Karan ve ark.•2006)veyaamadı~ı (Yılmazve ark..,2000) bildirilirkenporsuktabetirgino'duQunu bildirenKaran veark. (2OO6)'nına~Dnç(2001}<*nadtgınlraporetmiştir. Aynca sansarda bu çıkınlının rudimenter oIduQunu bikliren IiteratOrCın(Alalar....e ark.,2004)
yanında Karan ve ark.(2006) belirginbirçıkıntının
oktUOundan bahsetmişlerdir. Şinşiliada ise bahsi
geçen
processus zygomatic:us'unoldu kirpideki gibi (Yılmaz, 1998) belirgin olmadlOI tespi t edilmiştir. Os parietale'n in su samuru (Yılmazve
ark.• 2000;Karanve ark.•2006) ve porsukda (Karanve ark.•2006)dorsolateral yöndedışbOkey.oklu kirpid e(Yılmaz. 1998) dorsolateralyöndeIçbOkey,sansarda
(Karanve ark.,2006)yuvarlakvetavşerıda (eraigie.
1969)dikdörtge nşekilliolduQubildirilirkenşinşiilada bu kemigin dikdörtge ne benze d iQi fa kat ea ud al kenarındaiki bullatympanlcaarasınadOOru caudal yönlO bir uzantısınınolduOugözJendi.
litera türde (AtalarveYılmaz,2004:Yılmazve 011<..2000;Chiasson. 1980;MCL.aUgIıLin'leChiasson.
199 0 ) belirtildiQi gibi os inıerparietale'nin önde os parietale ile geride ise os occipitale ile komşuluk yaptı!)ıve sansar(Katanveark..2006;Ataıarveark.. 20(4),su samuru (Ka ran ve ark.,2006;Yılmazve ."'.•2000).porsuk(Karan 'le . " '.. 2006;[);nç 2001) ve oklu kirptde (Yılmaz, 1998) üçgen şekilliiken
tavşenda (Craigie. 1969) kare şeklinde oklugu
_rilmiştır. Şinşiladabu
k,,"*,
oçgene
benzerbirŞeIdesahip
0IdU!LU
tespit_i
iştı.OS
Deıparietale'ninbu Ila lympanica'la r üze ri n e Iateral yOnlO ince çıkıntılarınınoIdUOu vebuçıkıotılarsayesindebulla tympanica'lanncaudalve dcrsalböIOınerineayrıldığı gözlendi. Bahsed ilen bu çıkıntıl a r hakkında hlera türl erde herhangi birbilg iye rastfanılmamıştır.
ŞinşUIadabulunanve ostemporale'ninen belirgin özelliOloian bulla tympanica'ların sansar(Atalarve
ark..
2004:Karanve ark.,2006),su samuru(Yılmazve ark.•2000: Karan ve ark.•2006),porsuk (Dinç, 2001;Karanve ark.• 2006)ve oklu kirplde(Yılmaz. 199 8 ) de gelişmi ş oldu!)u bildirııme s ine ra"m en
şinşiliada adı geçen oluşumun dors a t. eaudal ve
ventret'de dışarıdan sın ırlandırılmış olarak ayrı
baIOnCUdaO'~gözlendi'lebenz... bitbUgUYa
literatUr'derastlanılmadı.Ayrıcabulla tympanicaların
hacminin tOm kafa iskeletine olan oranı dikkate
afınacakolursa bahsi
geçen
hayvanlara nazarançokdaha büyük oIdUOutespit edildi.
Literatüre (Craig~ 1969:Atalarve ark.•2004;
Atalar ve Yılmaz. 2004:Karan ve ark.,2006)
ParaJeL
olarakŞWtŞAadada ossptlenc:ıidae'nineavunCTcri'... ventrannde ve me<fıanhanayef1eşmişincebirkemik
okıuOu, on ıaraha yer ala n os presphenoidale ve arka da cavum era nWnln taban ın ı oluşturan os
basisph8noidaleolmak üzere ikikısımdan oluştUOu tespit edildi
Karan ve ark.(2005) os nasete'nin sansarda
kı sa. kCıçO k ve düz. porsukta kısa, kuçCık fakat
dıŞbCıkey, su samurunda ise dar ve hafifdışbCıkey
şekilli oldugunu bildirmişlerdir. Şinşiliada ise os nasale'nin okiu kirpide (Yılmaz. 1998)oıdul)ugibi
dışbOkeyvehattasilindirşeldindeoIdUOu gOzlendi.
Ayrıca bahs i geçen hayvanlara benzer şekilde
şinşiladada processus saptafis 'in lateral ve medial
olarakidçıklOhl'
OICIt.9J
ve os nasale'ninlateralkenanile os inci slvu m'un proces su s nasana'i aras ında
incis ura nasoincisivu m'u n old uOu gö zl end i. Os lncislvumliteratürde (eraigie. 1969;Karan ve ark.•2005)belirtildiği gibi 3çıkıntlya (proces sus elveotana.processuspalalinus veprocessusnasalis)
sahipti.Fissurapalatina'n ın şinşiltada uzunlamasına
ova!şekilliveiyigelişmiş olduğugözlenmesinerağmen Hteratürde (Karan ve ark.•2005 ) köpekte ova1 ve
geniş, porsukta oval
v
e dar, su sam urunda orta derecedegeniş.kediv
e sansarda ise kOçOkoıdu\}u bildirilmektedir. Ayrıca bah si geçen hayvanların hiçbirindeforameniıdsM.m'lM'1 btAurmadıQınıbikWen aynlli1eralOOn_ ~_ dişierinhemengerisindeforamen
inOSiVUm
·
....
bUUndUgUtespitediıi.Şinşiliadaos maxina'da belirgin bir faramen intraorbitale 'ninoiduQugOzlendi.Bu okJşununkedi vesansardayuvarlak ve kOçük,kOpektedarveovai.
su samurlarındaGçgenşeklinde oIduQunu bildiren literatür(Karan'leane.20(5).aynızamanda porsukta
da şinşiliada olduOu gibi yuvarlak ve çok büyOk olduOunu raporetmiştir.Aynca oldu kirpi (Yılmaz, 1998),sansar (A tala rve ark.•2004)
ve porsukda
(Karanve ark.• 2005) oldUOu gibişinşiiladadatuber fad ale'ningelişmediğigOzlendi.Oszygomaticu m'un proce ssustemporalis'iIle ostempora1is'in processus zygoma ticus'unun birlikte
oluş!urduQuarcus zygomalicu s'unporsuk ve köpekte
oblikolarakuzandlQ ınlbildirenliteratür(Karan ve ark.
2005),sanser. kedi ve su samurunda
tse
tıpkı şinşi llada oldugu gibilatera l olarakuzand ıO ını bildirm ektad ir. Crisla ladalis".,iseporsuk([);nç.2001)veOI<JU
k;,p;de(Yılmaz,1998)belirgin oIdUOıxıUbildirilmesinekarşın ş.inşlllBdabuoluşumunsansar(Atalar ve arlc:.2004) ve su samurunda(Yılmazve ark.2000) okjuQu gibi
gelişmemişoIduQu tespitedildi.
Literatüre (Craig~. 1969:Yılmazve ark.•2000;
Karanveerk..2005)paralel olarak os palatinum'un
_ horizcııtalsı geı"işfakat ı
iseotdukçadardl.
corpus
mandibulae'nınventral kenanşinşilladahafitiçIıOkeYikenporsuk'lesusanuuıdadüz,kOPek, kedive sansarda ise(Karan ....e ark.•2005)dışbükey oluOu bildirilm e ktedi r. Aynı lite ratOr foramen
mentalia'nın sansar, porsuk,kedi ve köpekte iki.su
samurunda isebeşdeliktenoluştuğunubildirmesine
rağmen şinşiliadaoklu kirpide(Yılmazve ark.,2000)
old uğ ugibi tek deliktenolu şmaktad ı r.
Çal ı şmada diş formülününşin şiliada (Clossley
ve Miguelez, 2001rin,kobay(Eisenmenger ve Zetner,
1985). sincapta (Eisenmenger ve Zetner,1985;Atalar
ve Yılmaz, 2004) ve oklu kirpide (Yı lmaz ve ark.,
2000)
b
ildirildiği
gibi 1:+C
:~
P:+M
:~
şekli
nde
ik e n tavşanda (Baro ne, 199 8)
1:+
C
:
~ P
:~
M
:~
,rattavefarede (Eisenmengerve Zetner, 1985) 1:.1..C:.Q.. p:.Q..
M
:~
ol
duğunu
gözlendi. 1 O O 3
Clossley and Miguelez (2001) erkek ve dişi
şinşilla kafa kemikleri üzerindeyapt ı ğ ı morfometrik
ölçümlerde cinsiyete bağlı bir farkın bulu nmad ığ ın ı
bildirmi ş ti r. Ge rçekleştiri l en bu çalışmada da
makroanatomikolarakcinsiyetebağlıbirfarklı lı ktespit
edilmemişti r.
Sonuç olarak şinşilia da ossa cranii olu ş turan
kemiklerin makroanatomisinin butüre özgü özelliklere
sahipolması nı n yanında, özellikle akraba oldukları
sincapve oklu kirpi ileyakınbirbenzerlik içindeolduğu
gözle nmiştir. Ayrıca sunulan sonuçları n gelece kte
bölge üzerindeyapı laca kyenianatomikve deneysel
çalışmalara ışık tu tacağ ı kanısındayı z.
Kaynak lar
Atalar.Ö.,Aydın,A.,Akgöl,B.•Özdemir,D.(2004).
Sansar (Martes foina) Iskelet Sistemi Üzeri nde MakroanatomikAraşt ırmalariii. Skeleton axiale.Fırat
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 18: 1.6 1-64
AtalarÖ.veYılmazS.(2004).Anatomyof Skeleton
Axiale of Squirrel. Ind.Vet. Journ. 81(3):305-3 11.
Barone, R. (1996 ). "An at omie Cornparee des
Marnmiferes Domestiques",Tome 3, Splanchnologie
i,Editions Vigot Freres, Paris
Chiasson,R.B.(1980)."LaboratoryAnatomy of the
White Rat". Brow n Company Publishers. USA.
Craigie. E.H.(1969)."Practical Anatomyofthe Rabbil".
UniverstyofTorontoPres,Toronto.
Crossley,DA.and Miguelez.MM.(2001).Skull size
and cheek-tooth length in wild-caught and cap
tive-bred chinchillas.Archives ofOralBiology.46 919-928.
Dinç,G.(2001).Porsuk(Melesmeles) Iskelet Sistemi
Üzerinde MakroanatomikAraştırma lar iii. Skeleton
axiale.FıratÜniversitesi Sağ lı kBilimleriDergisi15:
97
1,175-178
Eisenmenger,E.andZetner,
K.
(1985)."VeterinaryDentistry"Lea&Febiger,Philadelphia.
Erençin,Z.(1977)."Av hayvanları ve Av".Ank.Üniv.
Vet. Fak.YayınlarıAnkara,338
Flecknell,PA(1980)."Laboratory Animal Anasthesia".
Academic Press Limited24-28Oval Road,London,
pp.137
International Commiltee on Veteri na ry Gross
AnatomicalNomenelature (2005)."NominaAnatomica
Veterinaria",5.Ed,ııhaca,NewYork.
Karan,M.,Ayd ı n , A., Timurkaan,S.ve Toprak,B.
(2005). Bazı Carnivor larda Viscerocranium 'un
Karşılaştırmalı Makroanatomik Incelenmesi. Fırat
Üniversitesi Sa ğ lıl Bilimleri Dergisi 19: 2. 99-102
Kararı , M.•Timurkaan,S.,Özdemir,D.veÜnsaldı,
E.(2006).Comparalive Macroanatomical Study of the Neurocranium in some Carnivora.Anat. Histol.
Embryol. 35:53-56
Kürschner,M.(1992)."Unser Chinchilla"
Franckh-kosmosVerlags-Gmbh.Co.Stuttgart
McLaughlin. C. A. and Chiasson , R. B. (1990).
"LaboratoryAnatomy of the Rabbit".BrownCompany
Publishers.USA.
Poore,O.S.,Sanchez-Halman,A.and Goslow,G.E.
(1997):Wingupstroke and theevolution off1apping
f1ight. Nature,387:799-802
Poyraz,Ö.(2000)."LaboratuvarHayvanları Bilimi".
Ankara.Kardelen ofset,pp.257
Sindel,M.,Özkan,O.ve Uçar,Y. (1988).Corrosion
cast tekn iğ i. Akd. Ü.Tıp Fak.Dergisi,5: 372-375
Yılmaz, S. Dinc,G and Toprak ,B. (2000).Makro
-Anatomical lnvestigationson skeletonsof Otter (Iutra
lutra).iii. SkeletonAxiale.VeterinarskiArhiv 70 (4):
191-198.
Yılmaz, S.(1998).Makroanatomical Investigations
on the Skeletons of Porcupine(Hystrix cristata).Part
iii: Skeleton axiale Anat. Histol. Embryol. 27:293
