UŞAK ÜNİVERSİTESİ UŞAK MESLEK YÜKSEK OKULU DERİ TEKNOLOJİSİ BÖLÜMÜ PROGRAMININ İNCELENMESİ
Melike KIŞLA
YÜKSEK LİSANS TEZİ
EL SANATLARI ANA BİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
i
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren …….(….. ) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN
Adı : Melike
Soyadı : Kışla
Bölümü : Dekoratif Ürünler Eğitimi İmza :
Teslim tarihi :
TEZİN
Türkçe Adı : Uşak Üniversitesi Uşak Meslek Yüksek Okulu Deri Teknolojisi Bölümü Programının İncelenmesi.
İngilizce Adı : Examination Uşak Vocational School Leather Technology Department Program of Uşak University.
ii
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: Melike KIŞLA İmza: ………..
iii Jüri Onay Sayfası
Melike KIŞLA tarafından hazırlanan “Uşak Üniversitesi Uşak Meslek Yüksek Okulu Deri Teknolojisi Bölümü Programının İncelenmesi” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi El Sanatları Ana Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Danışman: Prof. Dr. Mediha GÜLER (Başkan)
El Sanatları Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi………
Üye: Yrd. Doc. Dr. H. Serpil ORTAÇ
El Sanatları Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi ………
Üye: Yrd. Doç. Dr. Meral BÜYÜKYAZICI
Kuyumculuk ve Mücevher Tasarımı Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi ………
Bu tezin Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
Unvan Ad Soyadı
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü
iv
TEŞEKKÜR
İnsanlığın var oluşundan itibaren oluşum göstermeye başlayan dericilik sanatı, geleneksel çizgilerini kaybetmeden günümüze kadar gelmeyi başarmış, bugün üniversitelerimizin bazı bölümlerinde, Enstitülerde, kuruluşlarda uygulanmakta ve incelenmektedir.
Deri ilk çağlardan beri kullanılmaya başlamış, zamanla sanatsal boyut kazanarak yaşamın birçok alanına girmiş bir sektör haline gelmiştir. Bu sektöre hizmet etmek uzman, tekniker yetiştirmek amacı ile Uşak Üniversitesi, Uşak Meslek Yüksek Okulu Deri Teknolojisi Bölümü açılmıştır.
Bu araştırma Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü El Sanatları Eğitimi Bölümü Dekoratif Ürünler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programında tez gereği olarak 2012-2013 öğretim yılında Uşak Üniversitesi, Uşak Meslek Yüksek Okulu Deri Teknolojisi Bölümü eğitiminin incelenmesi, eğitime katkı sağlaması ve uygulama eğitiminin sonuçlarını görmek varsa eksik yönlerini gidermek amacıyla yapılmıştır.
Araştırmanın planlanıp yürütülmesinde yol gösterip, yönlendiren Sayın hocam Prof. Dr. Mediha GÜLER’e, araştırma esnasında yardımlarını esirgemeyen arkadaşım Sayın Deniz DÖNMEZ’e ve her zaman bana destek olan Sevgili Aileme sonsuz teşekkürlerimi iletir, sevgi ve saygılarımı sunarım.
v
UŞAK ÜNİVERSİTESİ UŞAK MESLEK YÜKSEKOKULU DERİ
TEKNOLOJİSİ BÖLÜMÜ PROGRAMININ İNCELENMESİ
(Yüksek Lisans Tezi)
Melike KIŞLA
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Temmuz, 2015
ÖZ
Bu araştırmanın amacı, Uşak Üniversitesi, Uşak Meslek Yüksekokulu Deri Teknolojisi eğitimi programının incelenmesi ve bu programda öğrenim gören öğrencilerin programa ilişkin görüşlerinin alınmasıdır. Araştırmanın çalışma evrenini, 2012-2013 eğitim-öğretim yılında Uşak Üniversitesi, Uşak Meslek Yüksekokulu Deri Teknolojisi bölümü öğrencileri oluşturmaktadır. Toplam 40 öğrenciye ölçek uygulanmış, elde edilen veriler SPSS paket programında değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarını yorumlamak için verilerin analizinde frekans ve yüzde dağılımları alınmış, bulgular tablolarda verilmiştir. Araştırmada elde edilen veriler değerlendirildiğinde, Deri Teknolojisi eğitimi programının bölüm öğrencileri tarafından çoğunlukla sevildiği görülmektedir. Programdaki derslerin süreleri yeterli görülmüş ve çoğunlukla amacına ulaşıldığı saptanmıştır. Programa eklenmesi gereken dersler olduğu görülmüştür. Derslerde kullanılan kaynaklar kısmen yeterli görülmüştür. Derslerde en fazla kullanılan eğitim aracı, dergi ve model kitaplarıdır. Programda yer alan dersler kısmen beklentilere cevap verebilmektedir. Programdaki derslerde ürün oluşturulmaktadır.Derslerde oluşturulan ürünlerin okul dışında ilgi gördüğü düşünülmektedir. Ayrıca derslerde oluşturulan ürünlerin sergilenme ve satış imkânı bulunmaktadır. Fakat sergi ve katılımlara daha çok katılım istenmektedir. Atölyeler sayı, büyüklük ve donanım açılarından yetersiz bulunmaktadır. Kullanılan araç-gereçlerin sayı bakımından yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Kullanılan program içerik açısından kısmen yeterli, öğretim yöntemleri ise yeterli görülmektedir. Değerlendirme teknikleri yeterli bulunmuştur. Bu programda eğitim veren öğretim elemanlarının davranışları çoğunlukla dersi sevdirecek niteliktedir, ayrıca öğretim elemanlarının verdikleri eğitim yeterli görülmektedir.
vi
Bilim Kodu :
Anahtar Kelimeler : Deri, Deri Teknolojisi, Program
Sayfa Adeti :146
vii
EXAMINATION UŞAK VOCATIONAL SCHOOL LEATHER
TECHNOLOGY DEPARMENT PROGRAM OF UŞAK UNIVERSITY
(Master Thesis)
Melike KIŞLA
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
INSTİTUTE OF EDUCATİON SCİENCES
July, 2015
ABSTRACT
The purpose of this study is examining Uşak University Vocational Schools Leather Technology Education program of Uşak Unıversity and taking opinions of students which study in this program. The study content of research is consisted of students which study in Uşak Vocational School Leather Technology Department of Uşak Universıty in 2012-2013 education and training program. Totally 40 students were performed scale and data sevaluated with SPSS package program. To interpret of research results, fruquency and percentage distribution was taken in data analyzing and findings was shown with charts. It seen that Leather Technology Education program is mostly loved by the students when datas are evaluated. Course’ duration enough and ıt mostly achieves goal. It is seen that there are courses which must be added to program. Sources which uses in course are seen partially enough. Magazines and pattern books are mostly used as education tool in courses. Courses in the program partially reply to expectations. Products are formed in the course of the program. It is believed that the products formed in the course draw attention outside of the school. There is lso opportunity to display and sell the products which formed in the course. But more participation is wanted for displays. Ateliers are inadequate of size, number and equipment. It has been found that tools and equipments are in adequate. The program which is used is partially sufficient in terms of content. It is seen that teaching methods are sufficient. Evaluation techniques are sufficient. Behaviours of instructors mostly endearthecourse in this program. Besides, training is sufficient which is taught by instructors.
viii
Science Code :
Keywords :Leather, LeatherTechnology, Program
Page Number :146
ix
İÇİNDEKİLER
Sayfa TEŞEKKÜR ... iv ÖZ ... v ABSTRACT ... vii İÇİNDEKİLER ... ixTABLOLAR LİSTESİ... xvii
ŞEKİLLER LİSTESİ ... xx
SİMGELER VE KISALTMALAR ... xxi
BÖLÜM I. GİRİŞ... 1
1.1. Araştırmanın Problemi ... 1 1.2. Araştırmanın Amacı ... 5 1.3. Araştırmanın Önemi ... 6 1.4. Araştırmanın Sayıltıları ... 7 1.5. Araştırmanın Sınırlılıkları ... 7 1.6. Tanımlar ... 7BÖLÜM II. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ
ARAŞTIRMALAR ... 11
2.1. Eğitim ... 11
2.1.1. Eğitimin Amacı ... 12
2.1.2. Eğitimin İşlevleri ... 12
2.2. Türk Milli Eğitim Sistemi ... 13
2.2.1. Türk Milli Eğitim Sisteminin Genel Amaçları ... 13
2.2.2. Türk Milli Eğitim Sisteminin Özel Amaçları ... 14
2.2.3. Türk Milli Eğitim Sisteminin Genel Yapısı ... 14
2.2.3.1. Örgün Eğitim ... 15
2.2.3.1.1. Okul Öncesi Eğitim ... 15
x Sayfa 2.2.3.1.3. Ortaöğretim ... 16 2.2.3.1.4. Özel Eğitim ... 17 2.2.3.1.5. Özel Öğretim ... 18 2.2.3.1.6. Yükseköğretim ... 18 2.2.3.2. Yaygın Eğitim ... 19
2.2.3.2.1. Yaygın Eğitimin Amaçları ... 20
2.2.3.2.2. Yaygın Eğitimin Özellikleri ... 21
2.3. Program Geliştirme ... 22
2.3.1.Türkiye’de Program Geliştirmenin Tarihçesi ... 23
2.3.2. Program Geliştirmenin Yaklaşımları ... 24
2.4. Mesleki ve Teknik Eğitim ... 26
2.4.1. Mesleki ve Teknik Eğitimin Tanımı ... 26
2.4.2. Mesleki ve Teknik Eğitimin Amacı... 26
2.4.3. Mesleki ve Teknik Eğitimin Nitelikleri ... 28
2.4. Mesleki ve Teknik Eğitimin Temel İlkeleri ... 28
2.5. Mesleki ve Teknik Eğitimin Tarihçesi... 29
2.5.1.Cumhuriyet Öncesi Mesleki ve Teknik Eğitim ... 30
2.5.2.Cumhuriyet Sonrası Mesleki ve Teknik Eğitim ... 31
2.6. Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitim ... 33
2.6.1.Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitimin Gelişimi ... 33
2.6.2.Türk Milli Eğitim Sistemi İçinde Mesleki Eğitim ... 34
2.6.3. Mesleki ve Teknik Eğitime Olan Gereksinim ... 36
2.6.4. Mesleki ve Teknik Eğitimin Diğer Eğitim Alanları İçindeki Yeri ... 37
2.7. Meslek Yüksekokullarının Tarihçesi ... 38
2.7.1. Meslek Yüksek Okullarının Amaçları... 39
2.7.2. Meslek Yüksek Okulları Kuruluşu ve İşleyişi ile İlgili Görüşler ... 39
2.8. 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun Ana İlkeleri ... 40
2.8.1. 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunun Ana İlkeleri ile İlgili 5. Maddesi ... 40
xi
Sayfa 2.8.2. 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun Ana İlkeleri ile İlgili
12. Maddesi ... 41
2.8.3. 2587 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun Ana İlkeleri ile İlgili 20. Maddesi ... 42
2.9. Uşak Üniversitesi Kuruluş ve Gelişmesi ... 42
2.10. Uşak Üniversitesi Uşak Meslek Yüksekokulu Tarihi ... 43
2.10.1.Uşak Meslek Yüksekokulunun Amacı... 44
2.10.2.Uşak Meslek Yüksekokulunun Bölümleri... 44
2.11. Uşak Meslek Yüksekokulu Deri Teknolojisi Bölümü Eğitimi ... 44
2.11.1. Deri Teknolojisi Eğitimi Programı , Öğretmen ve Öğrenci ... 46
2.11.2. Deri Teknolojisi Programı Ders ve Kredileri ... 48
2.11.3. Deri Teknolojisi Programı(Örgün Öğretim) Ders İçerikleri ... 49
2.12. Uşak İli ile İlgili Bilgiler ... 56
2.12.1. Tarihi ... 56
2.12.2. Nüfus ... 60
2.12.3. Ekonomi ... 60
2.12.4. Sanayi ... 60
2.12.5. Uşak İlinde Dericilik ... 61
2.13. Dericilik Hakkında Genel Bilgi ... 62
2.13.1. Derinin Tanımı ... 62
2.13.2. Derinin Tarihçesi ... 63
2.13.3. Dünya’da Deri ve Deri Ürünleri Sektörü ... 66
2.13.3.1. Dünya Deri İhracatı ... 67
2.13.3.2. Dünya Deri İthalatı ... 68
2.13.4. Türkiye’de Deri ve Deri Ürünleri Sektörü ... 69
2.13.4.1. Türkiye’de Deri İhracatı ... 71
2.13.4.2. Türkiye’de Deri İthalatı ... 72
2.13.5. Türkiye’de Deri Sanayi Bölgeleri ... 73
2.13.5.1. İstanbul Organize Deri Sanayi Bölgesi ... 73
2.13.5.2. İzmir Menemen Organize Deri Sanayi Bölgesi ... 74
2.13.5.3. Çorlu Organize Deri Sanayi Bölgesi ... 74
xii
Sayfa
2.13.5.5. Bursa Organize Deri Sanayi Bölgesi ... 74
2.13.5.6. Denizli Organize Deri Sanayi Bölgesi ... 75
2.13.5.7. Manisa Organize Deri Sanayi Bölgesi ... 75
2.13.5.8. Uşak Organize Deri Sanayi Bölgesi ... 75
2.13.5.9. Bor Organize Deri Sanayi Bölgesi ... 76
2.14. Ham Deri İşlemeciliği ... 76
2.14.1. Ham Derinin Genel Yapısı ... 76
2.14.1.1. Epitel doku ... 76
2.14.1.2. Bağ ve Destek dokusu ... 77
2.14.1.3. Sinir dokusu... 77
2.14.1.4. Kas dokusu ... 77
2.14.2. Ham Derinin Histolojik Yapısı... 78
2.14.2.1. Üst Deri (Epidermis) ... 78
2.14.2.2. Alt Deri (Subcutis) ... 79
2.14.2.3. Öz Deri (Corium) ... 79
2.14.3. Ham Derinin Kimyasal Yapısı ... 80
2.14.3.1. Ham Derinin Su Miktarı ... 80
2.14.3.2. Mineral Maddeler ... 80 2.14.3.3. Yağlar ... 81 2.14.3.4. Protein ... 81 2.14.4. Derinin Özellikleri ... 81 2.14.4.1. Görünür Yoğunluk ... 81 2.14.4.2. Kopma Mukavemeti ... 81 2.14.4.3. Uzama ... 82
2.14.4.4. Cilt Çatlama Mukavemeti ... 82
2.14.4.5. Su Geçirgenliği ... 82
2.14.4.6. Hava Geçirgenliği ... 82
2.14.4.7. Işık Haslığı ve Büzüşme ... 82
2.15. Derinin Kalitesini Etkileyen Faktörler ... 82
2.16. Derinin Sınıflandırılması ... 83
2.16.1. Büyükbaş Hayvan Derileri ... 83
xiii
Sayfa
2.16.3. Hav ve Kürk Derileri ... 83
2.16.4. Diğer Hayvan Derileri ... 83
2.17. Deri Çeşitleri ve Özellikler ... 83
2.17.1. Tabi Deriler ... 84 2.17.1.1. Glase ... 84 2.17.1.2. Rugan ... 84 2.17.1.3. Vidala ... 84 2.17.1.4. Şeffaf Deriler ... 84 2.17.1.5. Maroken ... 85 2.17.1.6. Vaketa ... 85 2.17.1.7. Süet ... 85 2.17.1.8. Fantezi Deriler ... 85 2.17.1.9. Parşömen Deri ... 85 2.17.1.10. Domuz Derisi ... 85 2.17.1.11. Ak Deri ... 86 2.17.1.12. Güderi ... 86 2.17.1.13. Meşin ... 86 2.17.1.14. Napa ... 86 2.17.1.15. Nubuk ... 86 2.17.1.16. Sahtiyan ... 87 2.17.1.17. Kösele ... 87 2.17.1.17.1. Sabunlu Kösele ... 87 2.17.1.17.2. Kayışlı Kösele ... 87 2.17.1.17.3. Kromlu Kösele ... 87 2.17.1.17.4. Suni Kösele ... 87 2.17.1.18. Suni Deriler ... 88 2.17.1.18.1. Vulkan Fiber ... 88 2.17.1.18.2. Muşamba ... 88 2.17.1.18.3. Vinileks ... 88 2.18. Derinin İşlenmesi ... 88 2.18.1. Hazırlama İşlemleri ... 89 2.18.1.1. Yumuşatma ... 89
xiv
Sayfa
2.18.1.2. Ön Kavaleto (Etlerin Sıyrılması) ... 89
2.18.1.3. Yün ve Kıllardan Arındırma ... 89
2.18.1.4. Kavaleto ... 89
2.18.1.5. Kireçten Kurtarma ve Şamatama ... 89
2.18.1.6. Sırça Temizleme ... 90
2.18.1.7. Yarma ... 90
2.18.1.8. Piklaj ... 90
2.18.2. Sepileme (Debegat) İşlemleri ... 90
2.18.3. Bitirme (Finisaj) İşlemleri ... 91
2.19. Kullanım Amaçlarına Göre Deriler ... 91
2.19.1. Giysilik ve Eldivenlik Deriler ... 91
2.19.2. Saraciye ve Çantalık Deriler ... 92
2.19.2.1. Ayakkabı Taban Derileri (kösele) ... 92
2.19.2.2. Ayakkabı Yüzlük Derileri ... 92
2.19.2.3. Döşemelik Deriler ... 92
2.19.2.4. Astarlık Deriler ... 92
2.19.2.5. Teknik Deriler ... 92
2.20. Kürk Teknolojisi ... 92
2.21. Dericilikte Kullanılan Araç Ve Gereçler... 93
2.21.1. Kesim Araçları ... 93
2.21.1.1. Makas ... 93
2.21.1.2. Falçata ... 93
2.21.1.3. Deri Kesim Bıçağı ... 94
2.21.1.4. Giyotin Makası ... 94
2.21.2. Oyma ve Delme Araçları ... 94
2.21.2.1. Çarklı Zımba ... 94 2.21.2.2. Biz ... 94 2.21.2.3. Linol Bıçağı ... 94 2.21.2.4. Çizgileme Bıçağı ... 94 2.21.3. Birleştirme Araçları ... 95 2.21.3.1. Deri İğneleri ... 95 2.21.3.2. Deri Makineleri ... 95
xv
Sayfa
2.21.4. Diğer El Aletleri ... 95
2.21.4.1. Çelik Cetvel ... 95
2.21.4.2. Fermejüp ve Açık Kapalı Zımba Baskı Araçları ... 95
2.21.4.3.B iley Taşı (Eye) ... 95
2.21.4.4. Deri Çekici ve Muşta ... 95
2.21.4.5. Şekillendirme Zımbaları ... 96
2.21.4.6. Basabas ... 96
2.21.4.7. Ağırlıklar ... 96
2.21.5. Diğer Makineler ... 96
2.21.5.1. Baskı Makinesi (Klişe) ... 96
2.21.5.2. Pres Makinesi ... 96 2.21.5.3. Tıraş Makinesi ... 96 2.21.5.4. El Kıvırma Makinesi ... 97 2.21.5.5. Kesim Makinesi ... 97 2.21.5.6. Dikim Makinesi ... 97 2.21.5.7. Şerit Makineler ... 97
2.22. Dericilikte Kullanılan Süsleme Teknikleri ... 97
2.22.1.Aplikasyon Tekniği ... 98 2.22.2. Mozaik Tekniği ... 98 2.22.3. Kabartma Tekniği ... 99 2.22.4. Kaplama Tekniği ... 99 2.22.5. İşleme Tekniği ... 100 2.22.6. Yakma(Dağlama) Tekniği ... 100
2.22.7. Elvan (Renklendirme) Tekniği ... 100
2.22.8. Kakma (Gömme) Tekniği ... 100
2.22.9. Dikiş Tekniği ... 101
2.22.10. Baskı Tekniği ... 101
2.22.11. Boyama Tekniği ... 101
2.22.12. Islatarak Şekil Verme Tekniği ... 101
2.23. İlgili Araştırmalar Ve Yayınlar ... 102
BÖLÜM III.YÖNTEM ... 105
xvi
Sayfa
3.2. Evren ve Örneklem ... 105
3.3. Veri Toplama Araçları ... 105
3.4. Verilerin Toplanması ve Analizi ... 105
BÖLÜM IV. BULGULAR VE YORUM ... 107
4.1. Öğrencilerin Kişisel Niteliklerine İlişkin Bulgular ... 107
4.2. Öğrencilerin Derslere Katılma Durumları ... 109
4.3. Öğrencilerin Ders Alma Durumları ... 109
4.4. Kullanılan Araç-Gereç Durumu ... 110
4.5. Öğrencilerin Ders Süresi Hakkındaki Düşünceleri ... 111
4.6. Programdaki Derslerin Amaca Ulaşma Durumları... 113
4.7. Öğrencilerin Ders Çeşitliliği Hakkındaki Düşünceleri ... 114
4.8. Kullanılan Kaynak Durumu ... 115
4.9. Derslerin Beklentileri Karşılama Durumu ... 116
4.10. Üretilen Ürünlerin Durumu ... 117
4.11. Üretilen Ürünlerin Sergilenmesi ... 117
4.12. Teknolojideki Gelişmelerin Derslere Yansıması ... 118
4.13. Üretilen Ürünlerin Değerlendirilmesi ... 118
4.14. Atölyelerin Yeterliliği... 119
4.15. Ders İçeriği ... 120
4.16. Alınan Eğitimin İş Hayatına Uygunluğu ... 120
4.17. Öğretim Yöntemlerinin Yeterliliği ... 121
4.18. Derslerin Değerlendirme Teknikleri Yeterlilikleri ... 121
4.19. Öğrencilerin Yaratıcılıklarını Geliştirme Durumu ... 121
4.20. Tüm Yapım Tekniklerini Öğrenme Durumu ... 122
4.21. Programın Geliştirilmesine İlişkin Öneriler ... 122
BÖLÜM V. SONUÇ VE ÖNERİLER ... 125
5.1. Sonuç ... 125
5.2. Öneriler ... 126
KAYNAKÇA ... 129
EKLER... 137
xvii
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo Sayfa
Tablo 1. Deri Teknolojisi Programı Ders ve Kredileri ... 48
Tablo 2. Dünya Deri ve Deri Ürünleri İhraç Değerleri ... 68
Tablo 3. Dünya Deri ve Deri Ürünleri İthalat Değerleri ... 69
Tablo 4. Türkiye Deri ve Deri Ürünleri İhracat Değerleri (Fasıllara Göre) ... 72
Tablo 5. En Çok İhracat Yapan 10 Ülke ... 72
Tablo 6. Türkiye Deri ve Deri Ürünleri İthalat Değerleri (Fasıllara Göre) ... 73
Tablo 7. En Çok İthalat Yapan 10 Ülke ... 73
Tablo 8. Öğrencilerin Mezuniyet Durumlarını Gösteren Dağılım... 107
Tablo 9. Öğrencilerin Cinsiyet Durumunu Gösteren Dağılım ... 107
Tablo 10. Öğrencilerin Okudukları Bölümün Üniversite Tercihi Arasındaki Yerini Gösteren Dağılım ... 108
Tablo 11. Öğrencilerin Okudukları Bölümü Tercih Nedenlerine İlişkin Dağılım... 108
Tablo 12. Öğrencilerin Derslere Severek Katılma Durumlarını Gösteren Dağılım ... 109
Tablo 13. Deri Teknolojisi Programında Yer Alan Derslerin Alınma Durumlarını Gösteren Dağılım ... 109
Tablo 14. Atölyede Bulunan Araçları Gösteren Dağılım ... 110
Tablo 15. Hangi Hayvanların Derilerinin İşlendiğini Gösteren Dağılım ... 110
Tablo 16. Kullanılan Deri Çeşitlerini Gösteren Dağılım ... 111
Tablo 17. Derslerinde Kullanılan Eğitim Araçlarını Gösteren Dağılım ... 111
Tablo 18. Öğrencilerin Ders Süreleri Yeterliliği Hakkındaki Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 111
Tablo 19. Ankete Katılan Öğrencilerin Aldıkları Derslerin Amacına Ulaşıp, Ulaşmadığı Hakkındaki Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 113
Tablo 20. Öğrencilerin Programdaki Ders Çeşitliliği Hakkındaki Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 114
xviii
Tablo Sayfa
Tablo 21. Öğrencilerin Programda Olmasını istediği Ders Önerilerini Gösteren Dağılım ... 115 Tablo 22. Öğrencilerin Derslerde Kullandıkları Kaynakların Yeterliliği Hakkındaki
Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 115 Tablo 23. Öğrencilerin Derslerde Kullandıkları Kaynakların Çeşitliliği Hakkındaki
Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 116 Tablo 24. Öğrencilerin Aldıkları Derslerin Beklentilerine Cevap Verip Vermediği
Hakkındaki Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 116 Tablo 25. Öğrencilerin Programdaki Derslerde Üretim Yapılıp Yapılmadığı
Hakkındaki Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 117 Tablo 26. Öğrencilerin Programdaki Derslerde Üretilen Ürünlerin Çeşidi Hakkındaki
Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 117 Tablo 27. Öğrencilerin Üretilen Ürünlerin Sergilenme ve Satışı Hakkındaki
Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 117 Tablo 28. Öğrencilerin Kullanılan Belirli Tekniklerin Dışında, Teknolojiye Bağlı
Olarak Gelişen Yeni Tekniklerin Kullanılıp Kullanılmadığı Hakkındaki
Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 118 Tablo 29. Öğrencilerin Derslerde Oluşturdukları Ürünlerin Okul Dışında İlgi Görüp,
Görmediği Hakkındaki Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 118 Tablo 30. Öğrencilerin Atölye Sayısının Yeterliliği Hakkındaki Düşüncelerini
Gösteren Dağılım ... 119 Tablo 31. Öğrencilerin Atölye Büyüklüklerinin Yeterliliği Hakkındaki Düşüncelerini
Gösteren Dağılım ... 119 Tablo 32. Öğrencilerin Atölye Donanımlarının Yeterliliği Hakkındaki Düşüncelerini
Gösteren Dağılım ... 119 Tablo 33. Öğrencilerin Ders İçeriklerinin Yeterliliği Hakkındaki Düşüncelerini
Gösteren Dağılım ... 120 Tablo 34. Öğrencilerin Alınan Eğitimin İş Hayatına Uygunluğu Hakkındaki
Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 120 Tablo 35. Öğrencilerin Uygulanan Öğretim Yöntemlerinin Yeterliliği Hakkındaki
xix
Tablo Sayfa
Tablo 36. Öğrencilerin Derslerin Değerlendirme Tekniklerinin Yeterliliği Hakkındaki Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 121 Tablo 37. Öğrencilerin Uygulanan Programda Yaratıcılıklarını Geliştirmelerine İlişkin Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 121 Tablo 38. Öğrencilerin Alınan Eğitim Programında Bulunan Tüm Yapım
Tekniklerini Öğrenme Açısından Yeterliliğine İlişkin Düşüncelerini Gösteren Dağılım ... 122 Tablo 39. Öğrencilerin Programın Geliştirilmesine İlişkin Önerilerini Gösteren
xx
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil Sayfa
xxi
SİMGELER VE KISALTMALAR
Bu çalışmada kullanılmış bazı kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte aşağıda sunulmuştur. Kısaltmalar Açıklama
MEB Milli Eğitim Bakanlığı
OSB Organize Sanayi Bölgesi
ÖSYM Öğrence Seçme Yerleştirme Merkezi ÖSYS Öğrenci Seçme Yerleştirme Sınavı
1
BÖLÜM I
GİRİŞ
1.1. Araştırmanın Problemi
Eğitim; bireylerin davranışlarında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir(Demirel, 2004:6).
Eğitim, toplumun yaratıcı gücünü ve verimini arttıran, bireye yeteneklerini geliştirme olanağı veren, sosyal adalet, fırsat ve olanak eşitliği ilkelerini geliştiren en etkili araçtır(Türkoğlu,1997, s. 52).
Kültür, insanın doğanın ürettiklerine karşılık ortaya koyduğu ve toplumda edindiği maddi ve manevi her şeydir(Öğel, 1991, s. 3-4).
Kültür, bir milleti millet yapan ve onu başkalarından ayırt eden değerlerin bütünüdür. Eğitimin amacı kültür birikimini nesilden nesile aktarmak ve gençleri bu konuda bilgilendirmektedir.
Eğitimin genel anlamda, kişinin yaşadığı toplum içinde değeri olan, yetenek, tutum ve diğer davranış biçimlerini geliştirdiği süreçlerin tümüdür (Demirel ve Kaya, 2007, s. 5) Eğitim sonuçları ile düşüncelerimizi, davranışlarımızı, kararlarımızı etkileyen, içinde yaşadığımız toplumumuza uyumumuzu sağlayan, toplumun bizden beklentilerini karşılayabilmemize olanak hazırlayan deneyimlerin tümüdür. (Öztürk, 2007, s. 3)
Eğitim toplumsal gelişim içinde, bireyin toplum değerlerine ve yaşam biçimlerine uyum sağlamasının yanı sıra üretime yönelik faaliyetleri ile toplum kalkınmasına da katkıda bulunmaktadır. Eğitimin üretime yönelik boyutu olan Mesleki Eğitim ise bireysel ve toplumsal yaşam için zorunlu olan belli bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve pratik uygulama yeteneklerini kazandırarak bireyi zihinsel, ekonomik ve dengeli biçimde geliştirme sürecidir(Güler ve Özdemir, 2003).
2
Mesleki eğitim bireye yaşamı için gerekli olan bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandırma sürecidir. Bu sürecin etkin bir şekilde organize edilmesi gerekir. Bu işlemin yapılması sırasında dikkate alınması gereken belirli kuramsal kavram ve ilkeler vardır.
Bunlar toplumun sahip olduğu değer yargıları, meslek eğitime olan bakış açısı içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik düzeyin dikkate alınmasıyla oluşturulan kuramsal esaslardır. Mesleki eğitim ülkenin gelişmesi açısından taşıdığı önem herkes tarafından kabul edilmektedir. Bu nedenle çağdaş anlamda bir mesleki eğitim sistemi oluşturabilmek için belirli kuramsal esasların dikkate alındığı bir yapı oluşturmak ve buna dayalı bir organizasyon yapmak zorunluluğu vardır. Böyle bir sistem bütünlüğünün kurulamaması sağlıklı bir mesleki eğitim yapılmasını güçleştirmektedir (Taşpınar, 1995).
Mesleki-teknik eğitim, bireye bilgi kazandırmanın yanı sıra beceri kazandırılması ve kazanılan bilgi ve becerilerin uygulanması anlamına gelir. Mesleki ve teknik eğitimin bugünkü durumunun değerlendirilebilmesi, geleceğe yönelik bir takım tahminlerin yapılabilmesi ve böylece gerçekçi kararların alınabilmesi eğitim sistemimizin bir bütün olarak günümüze kadar geçirdiği evreleri göz önüne alınmasını gerekli kılar.
Eğitim kurumlarının insan kaynaklarını çağın gereklerine cevap verebilecek özelliklerde yetiştirebilmeleri, sürekli gelişimi yakalamaları ile mümkündür. Sürekli gelişim ise değişim ve yenileşme ile mümkündür. Okullarımızın değişim ve yenileşmeyi planlı bir çalışma sistemi ile kazanacağı açıktır.
Tabiatta kendi kendine olmayıp, insan eliyle akıl ve zekasını kullanarak yapılan işlere “sanat” denilmiştir (Önge, 1996, s. 16).
Sanat, bir duygunun bir tasarımın veya güzelliğin ifadesinde kullanılan metotların tümü, metotlar sonucunda ulaşılan üstün yaratıcılıktır (Genç Larousse, 1976-1977).
Sanat, insanın doğa karşısındaki duygu ve düşüncelerini, çizgi, renk, biçim, ses, söz ve ritim gibi araçlarla güzel ve etkili bir biçimde ve kişisel üslupla ifade etme çabasından doğan bir faaliyet olarak tanımlanmaktadır(Kayhan,1971, s. 4).
Sanat bir insan işi, bir insan yaratması olarak, yine insanın kendini anlattığı bir alandır. Bir başka deyişle; insanın kendini anlattığı bir yoldur (Mülayim, 1994, s. 17).
Sanat; doğa, insan ve bilgilerimiz gibi başlangıcından günümüze kadar çevreyi ve çağın gerçekleri yorumuyla gittikçe zenginleşen bir değişme ve gelişme göstermiştir (Meydan,1997).
3
El Sanatları, bireylerin bilgi ve becerisine dayanan, genellikle doğal hammaddelerin kullanıldığı, elle ve basit aletler dışında makine gücüne ihtiyaç duymadan yapılan ve toplumun kültürünü gelenek ve göreneklerini folklorik özelliklerini taşıyan, yapan kişinin zevk ve becerisini yansıtan, gelir sağlayıcı üretime yönelik etkinliklerdir (Özdemir ve Yetim, 1997,).
Teknolojinin hızla ilerlemesiyle birlikte ihtiyaçlar ve zevkler sürekli bir değişim göstermiştir. El sanatları bu değişime ayak uydurarak varlığını bugüne kadar sürdürmüştür. Bir milletin yüzyıllar boyu süren yaşamı boyunca oluşan ve kuşaktan kuşağa aktarılan, gelenekleri ile devam eden en önemli kültür varlıklarıdır. Bir toplumun uygarlık ve zekâsı yaşadığı çağda ulaştığı sanat seviyesinin göstergesidir. El sanatları her ülkenin kültür yapısı ve seviyesinin aynasıdır. Kültürel kişiliğin en canlı belgesidir (Züber, 1991, s. 21). Özenle alın teri ve el emeği ile yaratılan eserler ustaların duygu, düşünce ve ruhuyla bütünleşmektedir. El sanatı sözle ifade edilenden daha zengin anlam yüküyle doludur. Her türlü malzemeden sanat ürünü yaratılabilir. Sanat emek ister, işlevseldir, çalışma ve yetenek ister, sanat eserinde ruh ve düşünce yoğrulmuştur (Aktan, 1989, s. 4).
El sanatları kimi zaman şahsi ihtiyaçları karşılamak çevre ve mekân düzenlemesinde kullanılmak üzere geliştirilmiş renk ve estetik özellikler, en uygun halinde birleştirilerek özgün yaratılar oluşturmuştur. Kimi zamanda boş zamanları değerlendirmek, ek gelir sağlamak amacıyla günümüze ışık tutmuştur.
İnsan elinin becerisi tarihin en eski devirlerine insanın var olduğu ilk zamanlara kadar uzanır. El becerisi ürünleri yüzyıllar boyunca insanoğlunun tüm gereksinimlerini karşılamıştır(Satır,1995).
El sanatı üretimi, el becerisine, geleneksel bilgi ve görüşe dayanır. Birçok dalında iş bölümü gelişmemiştir. Çoğu zaman geleneğe dayalı olarak öğrenilir. Ancak atölye içi üretimde usta önemlidir. El sanatı üretiminin sanatsal yönü olduğundan ortak becerileri gerektirir ve elle yapıldığı için de üretim miktarı sınırlıdır. Seri üretim değildir (Öztürk, 1998, s. 7).
İnsanlığın var olduğu tarihten günümüze kadar uygarlık el sanatlarıyla iç içe yaşamıştır ve yaşamaya devam etmektedir. El sanatları, genel anlamda düşünülürse insan; yiyecek, barınma, avlanma, giyecek, süslenme, eğlence vb. ihtiyaçları karşılarken hep el sanatlarından ve onun ürünlerinden yararlanmıştır(Ertuğrul,2000, s. ii)
4
Mesleki Eğitim; bireye iş hayatında belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandıran ve bireyin yeteneklerini çeşitli yönleriyle geliştiren eğitim sistemidir( Alkan , Doğan ve Sezgin, 2001, s. 4).
Mesleki eğitimde önemli bir yere sahip olan el sanatlarımız insanların varoluşundan itibaren oluşum göstermeye başlamış, zamanla gelişip değişerek özelliğini kaybetmeden günümüze kadar gelmiş meslek liseleri, olgunlaşma merkezleri, halk eğitim merkezleri, üniversiteler, meslek yüksekokullarıyla eğitime de yansıtılmış ve ilerlemesi sağlanmıştır. El Sanatları içinde yer alan deri ürünleri de hayatımızda önemli bir yere sahiptir. Derinin varlığı evcilleştirilmiş hayvanların, insanların yararları için kullanılması ve bu amaçla hayvanların gücü ile süratinden en iyi şekilde faydalanabilmek için koşum ve eğer takımları imali ile başlamıştır.
Ancak zamanla toplum ihtiyaçlarının artması ve çeşitlenmesi insan yaşantısında moda fikrinin hakim rol oynaması diğer taraftan teknoloji ile değişik yapılarda ham ve yardımcı maddelerinin bulunması ile bu sanayi tarafından kullanılması bugün bu deri üretim zinciri içinde yer alan mamul türlerini çok çeşitlendirmiştir.
Deri, kumaş gibi işlenebilen esnek tabakalı bir malzemedir. Memeli hayvanların derisi üst ve alt deri olmak üzere iki kısma ayrılır. Üst deri alt deriye yapışıktır ve üstü kıllarla örtülüdür. Alt deri ise; kalın lifsi bağ dokudan oluşur. Taze yüzülmüş deriler havayla kurutulur ve tuz ile sepilenir. Derinin yüzeyi kireç eriyiği, sodyum sülfür ve suyla olur. Deri, giyim eşyası(pantolon, etek vs.); giyim aksesuarları(çanta, kemer, anahtarlık, takı, para cüzdanı, vs.), ev aksesuarları(yastık, masa örtüsü, kitap kılıfı, pano, abajur ayağı, kalemlik, ayna, mask vs.) olarak günümüzde kullanım alanı bulurken; Türk sanatı tarihine bakıldığında, derinin hurç, cilt, sandık, kapı perdesi, nalın, at koşumu, karagöz figürü yapımında kullanıldığı görülmektedir(Aydın,1996, s. 2).
Dericilik mesleğinin doğuşunu hazırlayan başlıca etken ilk insanların öldürdükleri hayvanların yağını kullanması ve derinin böylece saklanabilmesidir (Temel Britannica, 1992).
Deriyi kullanmaya başladıklarında derinin çabuk bozulması buna bir çözüm yolu bulunması gerektiğini ortaya koymuştur (Yelmen, 1986).
Osmanlı Türklerinde büyük gelişme gösteren dericilik 16. ve 17. yüzyılda kasabalara kadar yayılarak diğer esnaf kolları arasında önemli bir yere sahip olmuştur ve özellikle İstanbul,
5
Edirne, Kayseri, Ankara, Bursa, Tokat ve Konya gibi şehirlerin ticari hayatına canlılık getirmiştir.
Bugün ise dericilik oldukça büyük gelişme göstermiş, son yıllarda Türk deri sanayi günümüzde emeği yoğun bir sanayi olma özelliği taşıması ve istihdam yaratma haremi yüksek bir sektör olması yanında yaklaşık 650.000.000 milyon dolarlık ihracatıyla, ihracat büyüklüğü sıralanmasına göre Türkiye’nin beşinci büyük sektörüdür (Gökçesu, 1987, s. 13).
Deri ürünler; insanların yaşadıkları mekânlardan günlük kullanım eşyasına ve giyimine kadar her alana girmiştir. Ayrıca deri mamullerine gün geçtikçe ilginin arttığı gözlenmektedir (Çakar, 1991, s. 4).
Eski Mısırlılardan, Sümerlerden günümüze kadar tarihi süreç içerisinde, deri tüm toplumlar tarafından kullanılmıştır (İTO, 1989).
Geçmişi insanlık tarihi kadar eski olan ve değerini hiç yitirmeden kuşaktan kuşağa geçerek günümüze kadar gelmeyi başaran deri vazgeçilmezliği ve Ege Bölgesinde dericiliğin, deri teknolojisinin gelişmesi üzerine Uşak Üniversitesi Uşak Meslek Yüksek Okulu’nda deri teknolojisi bölümü 1995-1996 yılında eğitim-öğretime başlamıştır. Deri teknolojisi bölümünün amacı, mezun olan öğrencilere deri teknikeri unvanını kazandırmak, ihracat yapan orta ve büyük ölçekli deri işletmelerinde nitelikli iş gücü olarak istihdam edebilme olanağını sağlamaktır.
Bu bilgiler doğrultusunda araştırmanın problemi, Uşak Üniversitesi, Uşak Meslek Yüksek Okulu, Deri Teknolojisi eğitimi programının incelenmesi ve öğrenci görüşlerine ilişkin bulguların ortaya konulması olarak belirlenmiştir.
1.2. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı Uşak Üniversitesi, Uşak Meslek Yüksek Okulu, Deri Teknolojisi eğitimi programının incelenmesi ve bu programda öğrenim gören öğrencilerin bu bölümden beklentileri ve aldıkları eğitim sonunda bu program hakkındaki görüşlerinin belirlenmesidir.
6
Bu temel amaç çerçevesinde araştırma kapsamında şu sorulara cevap aranacaktır: 1. Öğrencilerin Deri teknolojisi bölümü programı içeriğine ilişkin görüşleri nelerdir? 2. Öğrencilerin Deri teknolojisi eğitiminde kullanılan makinelerin yeterlilik durumu ile
ilgili görüşleri nelerdir?
3. Öğrencilerin Deri teknolojisi eğitimi programında kullanılan malzemelerin temini konusunda görüşleri nelerdir?
4. Öğrencilerin Deri teknolojisi eğitiminde kullanılan araç-gereçlerin yeterlilik durumu ile ilgili görüşleri nelerdir?
5. Uşak Üniversitesi, Uşak Meslek Yüksek Okulu, Deri Teknolojisi eğitimi programında eğitim gören öğrencilerin programda yer alan derslerin beklentilerine cevap verip vermediğine ilişkin görüşleri nelerdir?
6. Öğrencilerin deri teknolojisi bölümü eğitiminin uygulandığı ortam özellikleri, yöntem ve teknikler bakımından yeterliliği hakkındaki görüşleri nelerdir?
7. Deri Teknolojisi eğitimi programında verilen eğitimin iş hayatına uygunluğuna ilişkin öğrenci görüşleri nelerdir?
8. Deri Teknolojisi eğitimi programında verilen eğitimin öğrencilerin yaratıcılığını geliştirmesine ilişkin öğrenci görüşleri nelerdir?
9. Öğrencilerin Deri Teknolojisi eğitimi programında eğitim veren öğretim elemanlarının, öğretim yöntemlerine ilişkin görüşleri nelerdir?
1.3. Araştırmanın Önemi
El sanatlarımızın geçmişinde ve bugününde çok önemli bir yere sahip olan dericilik, bugün üst düzeyde eğitim veren Uşak Üniversitesi Uşak Meslek Yüksek Okulu’nda bu eğitimi incelemek, araştırmak, belgelemek, geliştirmek ve tanıtmak üzereplanlanan bu araştırma deri teknolojisi eğitiminin daha sağlıklı bir şekilde sürdürülmesi ve bu programın varsa eksik yönlerinin giderilmesinde faydalı olacaktır.
Öğrencilerin okudukları bölüme ilişkin tutumları, verilen eğitim hakkındaki düşünceleri ve eğitimi geliştirme fikirleri var olan sistemin geliştirilmesi için son derece önemlidir. Verilen eğitimin geçerliliğini saptama açısından, öğrencilere yönelik olarak yapılan bu araştırma, büyük önem taşımaktadır.
7
Bu araştırma benzeri araştırmalara kaynak teşkil etme özelliği taşıyacağı, araştırma sonrasında ortaya çıkacak görüş ve önerilerle karar verme, değişiklik yapma konularında fayda sağlayacağı için önem taşımaktadır.
Bu araştırma deri teknolojisi eğitiminin sağlıklı olarak sürdürülmesi için öneriler getirmesi açısından önem taşımaktadır.
1.4. Araştırmanın Sayıltıları
Bu araştırmanın temelinde aşağıdaki sayıltılar yer almaktadır.
1. Konu ile ilgili literatürden elde edilen bilgiler geçerli ve güvenilirdir.
2. Araştırma için belirlenen yöntem ve teknikler araştırmanın amacına hizmet eder niteliktedir.
3. Çalışmanın yöntem ve tekniklerini belirleme de başvurulan uzman sayısı yeterlidir. 4. Anket içeriği araştırmaya hizmet eder niteliktedir.
1.5. Araştırmanın Sınırlılıkları
1. Araştırma literatür taraması ve anket sorularından elde edilen verilerle sınırlıdır. 2. Araştırma, araştırmacının teknik, bilgi, zaman ve olanaklarıyla sınırlıdır.
3. Araştırmadan elde edilen veriler, Uşak Üniversitesi, Uşak Meslek Yüksek Okulu Deri teknolojisi bölümü öğrenci görüşleri ile sınırlıdır.
1.6. Tanımlar
Bu araştırmada kullanılan terimlerden bazıları aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.
Aksesuar:Detay, ayrıntı anlamına gelen bu terim ev ve giyim eşyaları üzerine resim, yazı, toka, kapsül, püskül, pul, boncuk, çivi gibi süs malzemelerinin kullanılmasıyla oluşmaktadır(Turani,1993, s. 9).
Deri: Hayvanların her tarafını örten ve vücudunu dış etkenlerden koruyan ırk, cins, yaş, mevsim, gıda ve bakım şartlarına göre karakteristiğinde değişiklik gösteren organlarıdır (Yapı Kredi Bankası Yayınları, 1997, s. 8).
8
El Sanatları:Plastik sanatların dışında bir kültürün karakterini yansıtan ve yararlı özellikleri yanında estetik karakteri de olan ayrıca o kültürün karakterini yansıtan, insanlarına da ekonomik katkıda bulunan ürünlere denir(Tansuğ,1992, s. 258).
Finisaj: Derinin sepileme işi bittikten sonra cinsine, kullanım amacına göre boyanması ya da su geçirmemesi için özel işlemler görmesi (Köroğlu, 2013, s. 5).
Glase: Oğlak derisinden yapılan çok ince ve yumuşak bir deridir (Toptaş, 1993, s. 211). Ham Deri:Hayvanlarda yüzülen ve tabakhanelerde işlenmeye hazır olan baş,
kuyruk ve bacaklarla birlikte bir bütün oluşturan deriye denir (Gökçesu, 2002, s. 28). Kösele: Sığır ve manda ham derilerinin orta ve ağır boyda olanlarının bitkisel tanenler ve diğer organik debağlayıcıların tek başına veya bir arada kullanılması suretiyle sepilenerek elde edilen seri, sıkı tutumlu ve tabii renkte mamul derilerdir (Gökçesu, 2002, s. 28). Maroken: Yumuşak keçi derisidir (Yıldız, 1993, s. 136).
Mesleki Eğitim: Bir toplumda çevresi ile etkileşimde bulunan birey için gerekli deneyim olanaklarının sağlanmasında belirli bir meslek alanına ilişkin bilgi, beceri ve pratik uygulama yetenekleri kazandıran, birey yeteneklerini fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal, ekonomik ve kişilik yönlerinden geliştiren bir eğitim sürecidir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 2001, s. 15)
Meşin: Farsçadan türetilmiş bitkisel sepilemeyle hazırlanmış koyun derisidir (Toptaş, 1993, s. 212)
Program: Genel amaçlara ve bunlara bağlı özel hedeflere ulaşmak için belirli bir gruba hizmet eden bir okulun sunduğu öğrenme planıdır (Tertemiz, 1977, s. 186)
Sanat: Düşüncelerin, amaçların, duyguların, durumların ya da olayların, beceri ve düş gücü kullanılarak anlatılmasına ya da başkalarına iletilmesine yönelik yaratıcı insan etkinliğidir (Alpaslan, 2003, s. 1)
Sepileme:Ham deriyi fabrikada işleneceği zamana kadar tuzlayarak, kurutarak, piklaj metodu veya dondurarak bozulmaması için yapılan işlemdir (Öncü, 1968, s. 21).
11
BÖLÜM II
KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
2.1. Eğitim
Birey üzerinde yapılan ve bireyin fiziksel, zihinsel, ahlaksal varlığında, kısaca davranışlarında belirli amaçlar doğrultusunda bir değişme ve gelişme gerektiren eylemler anlaşılmaktadır (Kutluğ 1985)
Türk Milletinin bütün fertlerini ilgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak Milli Eğitimin genel amaçlarından biridir (Erdoğan, 1985)
Eğitim; toplumla gerçekleşen, toplum tarafından etkilenen ve biçimlenen, toplumu etkileyen ve biçimlendiren, toplum değiştikçe değişen ve değiştiği oranda toplumu da değiştiren bir süreçtir (Er, 1997, s. 69).
Eğitim bir yandan toplumun yerleşik ve yararlı kültürel değerlerini genç kuşaklara aktarmakla, bir yandan da çağın koşullarına göre toplumsal gelişmelere ve değişmelere yardımcı olmakla yükümlüdür(Balamir, 1996, s. 16-17).
Eğitim toplumsal gelişim içinde, bireyin toplum değerlerine ve yaşam biçimlerine uyum sağlamasının yanı sıra üretime yönelik faaliyetleri ile toplum kalkınmasına da katkıda bulunmaktadır. Eğitimin üretime yönelik boyutu olan Mesleki eğitim ise bireysel ve toplumsal yaşam için zorunlu olan belli bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve pratik uygulama yenilikleri kazandırılarak bireye zihinsel, sosyal, ekonomik ve kişisel yönleriyle dengeli biçimde geliştirme sürecidir(Güler ve Özdemir, 2003)
12
2.1.1. Eğitimin Amacı
Eğitimin, topluma yönelik ve bireyi hedef alan olmak üzere iki çeşit amacı vardır. a. Topluma Yönelik Amaçlar
Toplumun yaşam geleneğini ve sürekliliğini sağlamak,
Kültürü zenginleştirip biçimlendirerek toplumun yenileşmesine katkıda bulunmak, İyi üretici ve tüketiciler yetiştirerek ekonomik verimi artırmak ve toplumun refah
düzeyini yükseltmek.
Siyasal bilinç uyandırarak yetiştirdiği bireyleri, sorumlu vatandaşlar haline getirmek (Er, 1997, s. 67-68 ).
b. Bireyi Hedef Alan Amaçlar
Bireyleri sosyalleştirerek, onların toplumun fonksiyonel üyeleri olmalarını sağlamak, Bireyi, kendi amaçlarını tespit edebilen, çevresini denetim altına almayı başarabilen,
akılcı ve mantıksal davranışlara sahip olan ve kendisini objektif olarak ifade edebilen toplumsal bir varlık haline getirmek,
Kişiye iyi bir yasam tarzı sağlamak, yaratıcı ve yansıtıcı düşünceyi öğretmek, bedensel ve ruhsal gelişimini istenilen yönde oluşturmak,
Değişik durumlara uyum sağlama ve farklı düzeylerdeki kişilerle etkileşim kurabilme becerilerini kazandırmak,
Bireyin karar alma yetilerini geliştirmek, olumsuz davranışlarını düzelterek, istenilen türdekileri yetiştirmektir (Er, 1997, s. 67-68 ).
2.1.2. Eğitimin İşlevleri Eğitimin iki işlevi vardır;
Birincisi, milletin bütün fertlerini, mensubu olduğu cemiyetin milli, ahlaki, insani, manevi, kültürel ve moral değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren yurttaşlar olarak yetiştirmek,
İkincisi ise, ferdi mutlu kılacak bir iş sahibi yaparak hayata hazırlamaktır(Nişancı, 1998, s. 219).
13
Bireyin ilk duygu, davranış, düşünce ve eğitimini kazandığı yer ailesidir. Bu kazandıkları onun hayatı boyunca kültürel ve eğitimsel formasyonuna temel teşkil eder. Aile içinde başlayan bireyin eğitimi, okullarda bilgi, beceri ve davranışların şekillendirilmesi ile sivil ve çalışma hayatında da sürüp gider.
Eğitim bireyi “Yaratıcı Kişilikli” kılabiliyorsa bunun adı çağdaş eğitimdir ve temel felsefesi, bireyin değişen koşullara uyum sağlayacak düzeyde yaratıcı olmasını gerektirmektedir.
Çağdaş eğitim, bireyin bedensel, bilişsel, devinişsel ve duyusal yapıları ile dengeli bir bütün olarak en uygun ve ileri düzeyde yetiştirilmesini amaçlar. Bundan dolayıdır ki çağdaş eğitim, “bilim, sanat ve teknik denilen” üç ana konu alanı kapsayan bir çerçeve içerisinde düzenlenip gerçekleştirilmeye çalışılır. Çünkü bu üç alan, süreç ve ürün olarak, temelde, insanın davranış yapıları ile doğal, toplumsal ve kültürel çevreleri arasındaki iletişim ve etkileşimin üç ana boyutunu oluşturur. Bu nedenle çağdaş eğitim kapsam bakımından “bilim eğitimi”, “Teknik eğitimi” ve “Sanat eğitimi” nin her üçünü de birlikte içeren bir bütündür (İlhan, 1993, s.50-56).
2.2. Türk Milli Eğitim Sistemi
Türkiye’de eğitim; adalet, güvenlik ve sağlık gibi devletin temel işlevlerinden birisi olup devletin denetimi ve gözetimi altında yapılmaktadır.Milli Eğitim Bakanlığı merkez teşkilatı, taşra ve yurtdışı teşkilatları eğitim hizmetlerinin sunumunda önemli görevler üstlenmektedirler.
Eğitim hakkı, T.C Anayasası ile güvence altına alınmış; eğitimin tür ve kademelerini ve işleyişe dönük esasları düzenleyen mevzuatla Türk Eğitim Sistemi bugünkü yapısını kurmuştur.Türk Milli Eğitim Sisteminin genel çerçevesi, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile belirlenmiştir.
2.2.1. Türk Milli Eğitim Sisteminin Genel Amaçları Milli Eğitimin genel amacı bütün bireyleri;
1. Atatürk İnkılâp ve İlkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk Milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin millî, ahlâkî, insanî, manevî ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan;
14
insan haklarına ve Anayasa'nın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;
2. Beden, zihin, ahlâk, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek;
3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak; böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadî, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin birer ortağı yapmaktır.
Türk eğitim ve öğretim sistemi, bu genel amaçları gerçekleştirecek şekilde düzenlenmiştir. Eğitim sisteminin yönetsel üst yapısını Milli Eğitim Bakanlığı oluşturur.
2.2.2. Türk Milli Eğitim Sisteminin Özel Amaçları
Türk eğitim ve öğretim sistemi, bu genel amaçları gerçekleştirecek şekilde düzenlenir ve çeşitli derece ve türdeki eğitim kurumlarının özel amaçları, genel amaçlara ve temel ilkelere uygun olarak tespit edilir.
Yukarıda sayılan eğitimin genel ve özel amaçları, her eğitim etkinliğinde uyulması gereken amaçlardır. Bu genel ve özel amaçlar bir bakıma eğitime bir çerçeve vermektedir.
2.2.3. Türk Milli Eğitim Sisteminin Genel Yapısı
Türk Milli eğitim sistemi, bireylerin eğitim gereksinimlerini karşılayacak şekilde ve bir bütünlük içinde örgün eğitim ve yaygın eğitim olmak üzere, iki ana bölümden oluşur.
15
2.2.3.1. Örgün Eğitim
Örgün eğitim, belirli yaş gurubundaki ve aynı seviyedeki bireylere, amaca göre hazırlanmış programlarla okul çatısı altında yapılan düzenli eğitimdir. Örgün eğitim, okul öncesi eğitim, ilköğretim (ilkokul-ortaokul) ortaöğretim(lise) ve yükseköğretim (ön lisans-lisans) kurumlarını kapsamaktadır.
2.2.3.1.1. Okul Öncesi Eğitim
Okul öncesi eğitim; isteğe bağlı olarak zorunlu ilköğretim çağına gelmemiş 3-5 yaş gurubundaki çocukların eğitimini kapsar. Okul öncesi eğitim kurumları, bağımsız anaokulları olarak kurula bildikleri gibi, kız meslek liselerine bağlı uygulama sınıfları ile diğer öğretim kurumlarına bağlı ana sınıfları olarak da açılabilmektedir. Okul öncesi eğitimin amacı; çocukların bedensel, zihinsel, duygusal gelişimini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını, onların ilköğretime hazırlanmasını, koşulları elverişsiz çevrelerden gelen çocuklar için ortak bir yetişme ortamı yaratılmasını, Türkçenin doğru ve güzel konuşulmasını sağlamaktır.
2012-2013 eğitim-öğretim yılında okul öncesi eğitim kurumlarında (resmi- özel), 27.197 kurumda 562.179’u erkek, 515.754’ü kız olmak üzere toplam 1.077.933 çocuk eğitim görmekte olup, bu kurumlarda 3.620’si erkek, 59.313’ü kadın olmak üzere 62.933 öğretmen görev yapmaktadır(Milli Eğitim İstatistikleri, 2012-2013, s. 51).
2.2.3.1.2.İlköğretim
İlköğretim 6-13 yaş grubundaki çocukların eğitim ve öğretimini kapsar. İlköğretimin amacı; her Türk çocuğunun iyi birer yurttaş olabilmesi için, gerekli temel bilgi, beceri, davranış ve alışkanlık kazanmasını, milli ahlak anlayışına uygun olarak yetişmesini, ilgi, yeti ve yetenekleri doğrultusunda hayata ve bir üst öğrenime hazırlanmasını sağlamaktır. İlköğretimin amacını gerçekleştirmek için 4+4+4 teklifi ile kurulmuş 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununda, 1793 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda değişikli yapılmıştır. Buna göre; İlköğretim dört yıl süreli ve zorunlu ilkokul ile dört yıl süreli ve zorunlu ortaokuldan oluşan bir Milli Eğitim ve Öğretim Kurumudur.
16
2012-2013 eğitim-öğretim yılında İlkokul eğitim-öğretim kurumlarında (resmi- özel), 29.169 kurumda 2.862.730’u erkek, 2.731.180’i kız olmak üzere toplam 5.593.910 çocuk eğitim görmekte olup, bu kurumlarda 118.937’si erkek, 163.106’sı kadın olmak üzere 282.043 öğretmen görev yapmaktadır. (Milli Eğitim İstatistikleri, 2012-2013, s. 66).
2012-2013 eğitim-öğretim yılında Ortaokul eğitim-öğretim kurumlarında (resmi- özel), 16.987 kurumda 2.815.534’u erkek, 2.751.452’si kız olmak üzere toplam 5.566.986 öğrenci eğitim görmekte olup, bu kurumlarda 129.356’sı erkek, 140.403’ü kadın olmak üzere 269.759 öğretmen görev yapmaktadır(Milli Eğitim İstatistikleri, 2012-2013, s. 67).
2.2.3.1.3. Ortaöğretim
Ortaöğretim, ilköğretime dayalı en az dört yıllık genel, mesleki ve teknik öğretim kurumlarının tümünü kapsar. Ortaöğretimin amacı; öğrencilere asgari ortak bir genel kültür vermek, birey ve toplum sorunlarını tanıtmak ve çözüm yolları aramak, ülkenin sosyo-ekonomik ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunacak bilinci kazandırarak öğrencileri ilgi, yeti ve yetenekleri doğrultusunda hem yükseköğretime hem de mesleğe veya hayata, iş alanlarına hazırlamaktır.
Ortaöğretim;4+4+4 sistemi ile birlikte 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanununda, 1793 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda Ortaöğretimde değişiklik yapılmıştır; ortaöğretim 2012-2013 eğitim-öğretim yılında zorunlu hale gelmiştir.
Ortaöğretim;
Genel ortaöğretim
Mesleki ve Teknik Ortaöğretim olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır.
Ortaöğretim, çeşitli programlar uygulayan liselerden meydana gelir ve öğrenciler, istek ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda bu programlardan birine yönelerek yetişme imkânı bulurlar.
Genel Ortaöğretimin amacı; öğrencileri ortaöğretim seviyesinde asgari genel kültüre sahip, toplumun sorunlarını tanıyan, ülkenin ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunan insanlar olarak yetiştirmek ve yükseköğretime hazırlamaktır.
17
Genel ortaöğretim; Genel Liseler, Anadolu Liseleri, Anadolu Öğretmen Liseleri, Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri, Spor Liseleri ve Çok Programlı Liselerden oluşmaktadır.
Mesleki ve teknik ortaöğretim; iş ve meslek alanlarına iş gücü yetiştiren öğrencileri yükseköğretime hazırlayan öğretim kurumlarıdır.
Mesleki ve teknik ortaöğretim; Erkek Teknik öğretim, Kız Teknik öğretim, Endüstri Meslek öğretim, Kız Meslek öğretim, Sağlık Meslek öğretim okulları, Ticaret ve Turizm Öğretim okulları ve Din Öğretimi okullarından oluşmaktadır.
2012-2013 eğitim-öğretim yılında Mesleki ve Teknik Ortaöğretimde (resmi- özel), 6.204 kurum mevcuttur, 1241.481’i erkek, 1028.170’i kız öğrenci olmak üzere toplam 2.269.651 öğrenci eğitim görmekte olup bu kurumlarda, 76.202’si erkek, 59.300’ü kadın olmak üzere 135.502 öğretmen görev yapmaktadır(Milli Eğitim İstatistikleri, 2012-2013, s. 118).
2.2.3.1.4. Özel Eğitim
Özel eğitimin amacı; özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılayarak onları toplumla bütünleştirmek ve meslek sahibi yapmaktadır. Özel eğitim okulları Türk Milli Eğitim sistemindeki kademelendirmeye göre yapılandırılmıştır. Ancak diğer okullardan farklı olarak ilköğretim öncesinde hazırlık sınıfı bulunmaktadır. İlköğretime devam edecek durumda olan engelli öğrenciler hazırlık sınıfına alınmadan ilköğretime başlamaktadır.
Özel eğitim okullarında; Görme Engellilerinin Eğitimi, İşitme Engellilerinin Eğitimi, Ortopedik Engellilerin Eğitimi, Zihinsel Engellilerin Eğitimi, Otistik Çocukların Eğitimi, Üstün veya Özel Yeteneklilerin Eğitimi, Kaynaştırma ve Özel Sınıflarda Eğitim kategorilerinde eğitim verilmektedir.
2012-2013 eğitim-öğretim yılında Özel Eğitimde (resmi- özel), 1479 kurum mevcuttur, 154.102’si erkek, 97.923’ü kız öğrenci olmak üzere toplam 252.025 öğrenci eğitim görmekte olup bu kurumlarda, 4.821’i erkek, 6.192’si kadın olmak üzere 11.013 öğretmen görev yapmaktadır(Milli Eğitim İstatistikleri, 2012-2013, s. 36).
18
2.2.3.1.5. Özel Öğretim
Özel öğretim kurumları 625 sayılı kanun doğrultusunda açılmış, her kademe ve türdeki özel okullar, özel dershaneler, özel mesleki ve teknik kurslar, özel motorlu taşıt sürücüleri kursları ile özel öğrenci etüt eğitim merkezlerini kapsamaktadırlar. Özel öğretim kurumları faaliyetlerini, Milli Eğitim Bakanlığı’nın gözetim ve denetiminde sürdürmektedirler. 2012-2013 eğitim-öğretim yılında Özel Öğretimde, 18.688 kurum mevcuttur, 2.342.169’u erkek, 1.586.902’si kız öğrenci olmak üzere toplam 3.929.071 öğrenci eğitim görmekte olup bu kurumlarda, 77.432’si erkek, 96.699’u kadın olmak üzere 174.131 öğretmen görev yapmaktadır(Milli Eğitim İstatistikleri, 2012-2013).
2.2.3.1.6. Yükseköğretim
Yükseköğretim, ortaöğretime dayalı en az iki yıllık yükseköğrenim veren, en üst seviyeli insan gücünün ve bilimsel araştırma alanlarının istediği elemanları yetiştiren eğitim kurumlarının tümünü kapsar.
Yükseköğretimin amaç ve görevleri, milli eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak;
1. Öğrencileri ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda yurdumuzun bilim politikasına ve toplumun yüksek seviyede ve çeşitli kademelerdeki insan gücü ihtiyaçlarına göre yetiştirmek,
2. Çeşitli kademelerde bilimsel öğretim yapmak,
3. Yurdumuzu ilgilendirenler başta olmak üzere bütün bilimsel, teknik ve kültürel sorunları çözmek için bilimleri genişletip derinleştirecek inceleme ve araştırmalarda bulunmak,
4. Yurdumuzun her türlü ilerleme ve gelişmesini ilgilendiren bütün sorunları, hükümet ve kurumlarla da el birliği etmek suretiyle öğretim ve araştırma konusu yaparak sonuçlarını toplumun yararlanmasına sunmak ve hükümetçe istenecek inceleme ve araştırmaları sonuçlandırarak düşüncelerini bildirmek,
5. Araştırma ve incelemelerin sonuçlarını gösteren bilim ve tekniğin ilerlemesini sağlayan her türlü yayınları yapmak,
19
6. Türk toplumunun genel seviyesini yükseltici ve kamuoyunu aydınlatıcı bilim verilerini sözle, yazı ile halka yaymak ve yaygın eğitim hizmetlerinde bulunmaktır. Yükseköğretim kurumları; Üniversite, fakülte, enstitü, yüksekokul ile uygulama ve araştırma merkezlerinden oluşmaktadır.
Ülkemizde 104 devlet üniversitesi ile 71 vakıf üniversitesi bulunmaktadır.
2012-2013 eğitim-öğretim yılında Üniversitelerimizde (vakıf üniversiteleri dahil) 1.718.598’i kız, 2.623.318’i erkek olmak üzere toplam 3.780.916 öğrenci öğrenim görmekte, 45.599’u kadın, 65.896’sı erkek olmak üzere toplam 111.495 öğretim elemanı görev yapmaktadır.
2.2.3.2. Yaygın Eğitim
Yaygın eğitim, örgün eğitim sistemine hiç girmemiş herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerden birinden ayrılmış olan bireylere ilgi ve gereksinim duydukları alanda örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim faaliyetlerinin tümünü kapsar. Yaygın Eğitim son yıllarda daha çok kullanılan Yetişkin Eğitimi ve bukavramlara eşdeğer Okul Dışı Eğitim, Halk Eğitimi, Sürekli Eğitim, Hayat Boyu Eğitim kavramları yasalarda, çeşitli kurumlarda, kalkınma planlarında ve değişik uzmanlar tarafından kullanılmaktadır.(Kurt, 2008, s. 8)
Yaygın eğitim; genel ve mesleki yaygın eğitim olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Yaygın eğitim kurumları şunlardır;
Halk Eğitim Merkezleri Çıraklık Eğitimi Merkezleri Pratik Kız Sanat Okulları Olgunlaşma Enstitüleri
Endüstri Pratik Sanat Okulları Mesleki Eğitim Merkezleri
Yetişkinler Teknik Eğitim Merkezleri Özel Kurslar, Özel Dershaneler
Eğitim ve Uygulama Okulları (Özel Eğitim) Meslek Okulları (Özel Eğitim)
20
Bilim ve Sanat Merkezleri (Özel Eğitim)
Açık İlköğretim ve Açık Liseler (Yıldırım,2009, s. 128)
2010-2011 eğitim-öğretim yılında 13.738 yaygın öğretim kurumunda 4.379.896’sı kadın, 4.144.631’i erkek olmak üzere toplam 8.524.527 kursiyer öğrenim görmektedir (Milli Eğitim İstatistikleri, 2010-2011, s. 2)
2.2.3.2.1. Yaygın Eğitimin Amaçları
Toplumdaki hızlı değişime paralel olarak eğitimin amaçlarının gerçekleştirilmesinde örgün eğitim sistemi tek başına yeterli olamamaktadır. Bu durumda örgün eğitim kurumlara girmemiş olan, ya da ayrılmış olan bireyler hayatlarının geri kalan dönemlerinde eğitim imkânlarından mahrum kalmaktadırlar. Bazen, bir örgün eğitim kurumundan mezun olmuş olsa bile, ekonomik, sosyal ve teknolojik gelişme ve değişimler gibi birçok faktörler yaygın eğitimi ihtiyaç olarak gerekli kılmaktadır(Tepe, 2007, s. 26).
Türk Millî Eğitiminin genel amaçları ve temel ilkeleri doğrultusunda belirlenen yaygın eğitimin amaçları;
1.Devlet kavramını, hukukî düzenini, Atatürk ilke ve inkılâplarını, demokratik yönetimin ana ilkelerini fertlere anlatmak, benimsetmek, ulusal birlik ve dayanışmayı güçlendirmek, bireyleri birbirlerine saygılı, hoşgörülü bir düzeye ulaştırmak,
2.Toplumun yapısını ve değer yargılarını kalkınma amaçlarına uygun bir ortam yaratacak şekilde yönlendirmek, özellikle köy ve kasabalarda yaşayan bireyleri güçleriyle devletin imkânlarını birleştirmek suretiyle sorunlarına çözüm yolları bulabilen ve kendi kendirlerine karar verebilen insanlar haline getirmek,
3.Zorunlu ilköğretim çağı dışında kalmış bireylere okuma yazma öğretmek, sürekli eğitim imkânlarını hazırlamak,
4.Ulusal bütünleşmeye ve yurttaşlık görevini bilinçli yapmaya yönelik Atatürk ilke ve inkılâpları doğrultusunda özgürlükçü demokrasiyi güçlendirici, herkesin düşüncesini, kişiliğini ve yeteneklerini geliştirici biçimde eğitim çalışmaları yapmak,
5. Çağımızın bilimsel teknolojik, ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişmelerine uymalarını sağlayıcı eğitim imkânları hazırlamak,
21
6.Toplum kalkınması için kamu, özel ve yerel kaynaklar harekete geçirilerek kalkınma projelerine halkın katılımını sağlayıcı tedbirler almak,
7. Kalkınmayı engelleyen davranış, düşünce ve değerleri değiştirerek, ulusal kalkınmayı en geniş ölçüde destekleyici ekonomik ve toplumsal içerikli projelerin başarıya ulaşması için elverişli ortamı oluşturan yaratıcı eğitim çalışmaları düzenlemek ve bu tür çalışmalara katılmak,
8. Ulusal kültür değerlerinin korunması, dünya kültürüne açık olarak geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasına yardımcı olmak,
9. Toplu yaşama, dayanışma, birlikte çalışma ve teşkilatlanmaya yönelik alışkanlıklar kazandırmak,
10. Tarım ve endüstri kesimindeki yeni teknoloji ve tekniklerin tanıtılmasına, yeni hizmet alanlarının geliştirilmesine, işsiz veya istemediği işlerde çalışanların gelir getirici ve yaşam düzeylerini yükseltici beceriler kazanmalarına yardımcı olmak,
11. Mahalli özelliklere ve ihtiyaçlara göre eğitim, öğretim, istihdam, pazarlama ve teşkilatlanmaya yönelik çalışmalar yapmak,
12. Kırsal kesimden kente göçenlerin yeni ortama uyum sağlamalarına ve gecekondularda yaşayan yurttaşların ekonomik toplumsal ve kültürel sorunlarının çözümüne dönük eğitim çalışmaları yapmak,
13. Endüstrileşmenin ihtiyacı olan ara insan gücünün yetiştirilmesine yardımcı olmak üzere mesleki teknik içerikli eğitim çalışmalarında bulunmak,
14. Çeşitli mesleklerde çalışmakta olanların hizmet içinde ve mesleklerinde gelişmeleri için gerekli bilgi ve becerileri kazandırma imkânı sağlamak,
15. Boş zamanları sosyal ve kültürel etkinliklerle değerlendirmeye yönelik eğitim çalışmaları yapmaktır.
2.2.3.2.2. Yaygın Eğitimin Özellikleri
Yaygın eğitim; yetişkinlere okuma-yazma öğretiminden, gençlere meslek edindirme eğitimine, hizmet içi eğitimden sanat eğitimlerine kadar çok geniş bir alanı kapsar. Yaygın eğitim bireyleri milli ve insani değerlerle donatacak, onların ekonomik, sosyal ve kültürel
22
gelişmelerine destek verecek, sağlıklı bir hayat sürmelerine yardımcı olacak kapsamlı ve çok yönlü bir süreç olma özelliği taşır.(Tepe, 2007, s. 20).
Yaygın eğitim; halkın yaşama biçimini, bilgi, beceri ve alışkanlıklarını “değer yargılarını ve değer sistemlerini birbirlerine kendinden sonraki kuşaklara aktarmalarını sağlayıcı bir eğitim etkinliği” özelliği taşımaktadır.(Yapıcı, 2003).
Yaygın eğitim sisteminin başlıca özellikleri şu maddeler altında toplanabilir; 1. Yaygın eğitim oluşan ihtiyaca göre düzenlenir.
2. Yaygın eğitimde zorlama yoktur, katılım gönüllülük esasına dayanır.
3. Zamanla ve yaşla sınırlı değildir, ilköğretimden önce verilebileceği gibi, yaşlılar için de düzenlenebilir.
4. Eğitim süresi zaman birimi yerine, eğitim standardına erişmek isteyen kişinin yeteneğine ve devamlılığına bağlıdır.
5. Örgün eğitimde olduğu gibi belli bir mekâna sahip değildir. Gezici olarak da bir çok yerde yapılabilir.
6. Programlar süre ve içerik olarak değişkendir.
7. Yaygın eğitimde devletin tekeli yoktur, özel kesim veya gönüllü kuruluşlar eliyle de yürütülebilir.
8. Sürekli eğitimine dayanır.
9. Düzenli örgün eğitim sisteminin dışındaki bütün eğitici faaliyetleri de içine alır. 10. Maliyet her kurs için farklıdır(Kurt, 2008, s. 24-26).
Yaygın eğitim insanların var olan ihtiyaçlarına ve problemlerine yönelen, katılanların yaş, öğrenim durumu gibi özelliklerine dikkat ederek pek çok farklı alanı eğitim ortamı gibi kullanabilen planlı bir eğitim olma özelliği taşımaktadır.
2.3. Program Geliştirme
Program geliştirme, en genel anlamıyla, eğitim programlarının tasarlanması,uygulanması, değerlendirilmesi ve değerlendirme sonucu elde edilen veriler doğrultusunda yeniden düzenlenmesi sürecidir.
Program geliştirme kapsamlı ve sürekli olan bir süreçtir. Bu süreç çalışmaları “masa başında değil, araştırma ve geliştirmeye dönük olarak” bir ekip bir komisyon tarafından gerçekleştirilmelidir(Filiz,2003, s. 11).
