Zekât İle İlgili Gelen Sorular

Zekât mali ibadetlerdendir. Sözlükte “artma, arıtma; övgü ve bereket” manalarına gelen zekât, terim olarak Kuran’da belirtilen sınıflara sarf edilmek üzere dinen zengin sayılan Müslümanların malından alınan belli payı ifade eder. Örfte bu payın maldan çıkarılması işlemine de zekât denilir. Bir Müslüman için nisab miktarı kadar malı olması zekât vermesi için yeterlidir. Aslında her Müslüman malının kırkta birinin zekat olarak verilmesi gerektiğini bilir. Ancak günümüzde sorulara baktığımızda Müslümanların bu konuda mutlaka öğrenmesi gereken bilgiler olduğunu görmekteyiz. İzleyiciler elinde bulunan altın, mal, gayrimenkul ya da ticaretten elde ettiği kar gibi zekatla ilgili soruları İslam ve Hayat programında Prof.Dr. Orhan çeker’e yöneltmiştir.

Tablo 9: Zekât İle İlgili Gelen Sorular

Geçtiğimiz yıl 170 gr. altınım vardı. Ben de nisap miktarının ne demek olduğunu bilmiyordum. Benim de kurban kesmem gerekiyormuş. Şu an altınlarım yok. Geçtiğimiz yıl kesmediğimiz kurban konusunda ne yapacağımızı bilmiyorum. Aydınlatabilir misiniz? Karının altın zekatını kocası verebilir mi? Hanımın 100 gr. civarında altını var. Benim de bir- iki milyar borcum var. Kurban kesmesek olur mu?

Alacakları zekât yerine saymak caiz midir?

Nisap miktarı olarak Diyanet İşleri Başkanlığının açıkladığı rakam 80.18 gr.dır. Bazı kitaplarda 90 gr. hatta 96 gr. diyor. Siz ise yaklaşık 84 gr. diyorsunuz. Böyle bir fark nereden çıkıyor?

Altının nisap miktarı hesaplanırken altının 14 veya 18 ayar olması fark eder mi? Evde beslediğimiz hayvanların fitresini vermemiz gerekir mi?

Tahminen sekiz yıldır birisinden alacağım var ve kendisine ulaşamadığımdan dolayı alacağımı da alamıyorum. Bu kişinin sağ olup olmadığını dahi bilmiyorum. Bu alacağımın zekatını vermem gerekir mi?

Yılda bir ödemek üzere yüksek miktarda borcum var. Onun için sene içerisinde para biriktiriyorum. Bu param için zekat vermem gerekir mi?

Asgari ücretle çalışan ve kirada oturan birisine düğünde takılan 150 gramı aşan takılara zekat düşer mi?

Çalışan kadın zekât verir mi?

Benim 230 gr altınım var. Kayınvalidem ile beraber oturduğumuz için kendimize ait eşyamız yok. Bu altınların zekâtını vermemiz gerekir mi?

Uzun zamandır bazı sıkıntılardan dolayı maaşımı alamıyorum. Alacaklarıma zekât düşer mi? Ben 36 yaşındayım. İmkânım olduğu halde bu yaşa kadar fitre ve zekat ödemedim. Ne yapmamı tavsiye edersiniz?

Yurtdışındaki Müslümanlara, muhtaç insanlara yardımda bulunuyorum. Bunlar zekât yerine geçer mi?

100

İki üç sene sonra ödenecek olan alacakların, bu süre içinde zekâtını verecek miyiz?

Mehir olarak 150 gr. altınım var. Kocam asgari ücretle çalışıyor. Bu altınların zekâtını vermeli miyim?

200 gr. altının zekatı para olarak ne kadardır?

Fitre ve zekat kimlere verilir? Ramazan ayı içerisinde verilmesi daha mı efdaldir? Sattığımızda değeri düşen ve süs olarak taktığımız altınların zekatı var mı? Zekat verecek paramız yok. İkinci bir evimiz var. İkinci evin zekâtı nasıl verilir? Zekât memuru zekâttan pay alabilir mi?

Depremzedelere zekât verilir mi?

Zekât malı satın alınıp parasını ihtiyaç sahibine versek olur mu? Kadının ziynet eşyası, kolye ve küpeleri için zekât vermesi gerekir mi?

Zekat verilirken verilen paranın, zekat olduğunu söylemek gerekir dediler, zekatı banka hesabına yatırırken de kalben niyet etsek yeterli olur mu?

Zamanında fitre vermeyi unutursak nasıl hareket ederiz?

Ben bir bayanım. Babam felçli. Bağ-Kur maaşı var. Kocamdan ayrı yaşıyoruz. Oğlum çalışıyor fakat çok az kazanıyor. Benim erkek kardeşim vereceği fitreyi çalışan oğluma verebilir mi?

Zekât konusunda havaic-i asliye ne demektir?

Mahsul zekâtında nisab olan 5 vesk’i kilo olarak tesbit edebilir miyiz?

Eşimin kolundaki bileziklere zekat gerekir mi? Aynı bilezikler için her yıl aynı zekatı mı vereceğiz?

Birinden altın aldım. Ödeme günü gelince gramı gramına vermek yerine ödeyeceğim kişinin paraya ihtiyacı olduğu için Türk lirası olarak aradaki fiyat farkıyla birlikte versem faiz olur mu?

Bir hayır kurumunun yöneticisiyim. Bir kişi bağış olarak belli bir miktar evrak verdi. Fakat aldığı kişinin evrakı karşılıksız çıktı. Mahkemelik olduk. Mahkeme benden evrak sahibinin bana borçlu olduğuna dair benden yemin etmemi istiyor. Ne yapmalıyım?

Bulunmuş olan bir takı malzemesini parasını bir başka hayır kurumuna vermek şartı ile kendim kullanabilir miyim?

Tabloda gördüğümüz sorulara baktığımızda zekâtla ilgili soruların genel anlamda altınların zekâtıyla ilgili olduğunu görmekteyiz. Ayrıca kimlere zekât verilmelidir, çalışan kadının aldığı paraya zekât düşer mi? asli ihtiyaçlar nelerdir gibi güncel sorularda gözlemlenmiştir. Zekatın ne olduğunu bilmek bir müslüman için çok önemlidir. Mekke döneminde nazil olan ayetlere baktığımızda şunları görürüz; inanç, temel ahlâkî değerler ve müşriklere karşı bilinç inşası konuları ağırlıklıdır ancak kişinin sosyal sorumluluğu, çevresindeki yetim, yoksul ve ihtiyaç sahiplerine karşı duyarlı olması da değişik vesileyle işlenir.206

Medine döneminde inen ayetlerde iman, ibadet, ahlâk ve sosyoekonomik hayat arasındaki sıkı bağı ifade eden düzenlemeler daha dikkat çekicidir. Zekât bu ilişkilerin tam merkezinde yer almaktadır. Kur’an ve Sünnet’te namazla zekâtın genelde birlikte

101

zikredilmesi, iki temel ibadet arasında yakın bağ kadar namazın şahsî-bedenî, zekâtın da içtimaî-malî ibadetleri temsil etmesi ve dindarlığın kemalinin bu iki kanaldaki sorumlulukların ifasıyla gerçekleşeceği anlamını taşır. Nitekim Kuran’ın ifadesine göre zekât verme mümin, takvâ ve ihsan sahibi iyi kimselerin özelliğindendir. Zekâtın Allah katında ve sosyal hayattaki değerini bilen ve kurtuluşa ermek isteyen müminler zekâtlarını verirler ve dünyada safa sürmek için değil, zekât verebilmek için çalışıp zengin olmak isterler.207_Allah’ın dostluğu da ancak O’na inanmakla, namaz kılıp zekât vermekle kazanılır.208

Zekâtın, sırf Allah’ın emri olduğu için ifası gereken ve samimi niyeti gerektiren ibadet yönünün yanı sıra bireyde ve toplumda dinî ve ahlâkî değerleri yücelten, sosyal yapıyı güçlendiren, ekonomik hayata canlılık getiren birçok yararı vardır. Zekât, Kur’an’ın ifadesiyle fakirin hakkıdır, onu vermek “tathîr” ve “tezkiye”yi 209_{kişinin maddî ve manevi varlığını} temizleme ve arıtmayı sağlar.210 _{Bu bağlamda zekatın sadece fıkhi soru boyutuna bakmamak,} toplumsal anlamda bireye ve topluma yüklediği duygusal boyutu da görmek gerekir.