2. 1. ŞAHIS ZAMİRLERİ 1. Şahıs Zamirleri
ben : bende 3a/2, benümle 5b/9, benüm 29a/9, beni 31b/5
108 2. Şahıs Zamirleri
sen : senüñ 51a/4, seni 55b/4, senden 60a/12, sencileyin 83a/10, senüñle 83a/12
siz : siz 83b/14, sizüñ 87a/13, size 87b/14, sizden 64b/14 3. Şahıs Zamirleri
ol : oldur 64b/7, ol 58b/13
anı : anı 6a/5, 6b/3, 7a/2, 8a/5
anuñ : anuñ 10a/1, 11a/13, 12b/12
aña : aña 13a/5, 14a/5, 15a/3, 16a/11
anlar : anlar 19a/4, 48b/9, 62b/3, 68a/8
2. 2. İŞARET ZAMİRLERİ
bu : budur 2b/14, bunı 6b/4, buña 6b/6, bunda 7b/10, bundan 10b/3, bunlara 11b/2, bunuñ 14b/1, bunlar 23b/2
bular : bulardur 87a/13
ol :
şu : şunuñ 53b/12, şunı 34a/1
2. 3. DÖNÜŞLÜLÜK ZAMİRLERİ
kendü : kendünüñ 95a/9, kendüler 8a/13, kendüden 22b/12, kendümüz 29a/4, kendüye 50a/2
kendüz < kendü + öz : kendüzne 50a/3, kendüzinüñ 50b/11, kendüzüni 55a/3, kendüzün 59b/12, kendüzümüze 81a/9
109 2. 4. BELİRSİZLİK ZAMİRLERİ
kim, kimi : kimüñ 73a/15, kimüz 91a/1, kimi 12a/14, kimisi 27b/11 kimse < kim+erse : kimseye 15a/6, kimseden 17b/3, kimsenüñ 63a/4 kimesne < kim+ise+ne : kimesne 6a/12, 9a/13, 12a/4, 22b/1
her biri, her birisi : her biri āciz ü ser-gerdān durur 29a/2, her birisi-y-ile dildārlıḳ eyledi 79a/6, her biri bir ḳanadı üstinde idi 8b/5 her kim : ḳavlüñe her kim yalandur dirse 50b/10, her kim bu iki
kelimeyi dimezse 57b/6, her kim anı dileyü gelse 84b/4, kim ol od aẕābında yanar-iken 21b/8
biri, birisi : biri birine ṭoḳınur 9a/3, biri birinüñ üsdine işār ideler 43a/4, biri birine öldürdücidür 71a/11
fulan : fulan yirde 51a/11, deveñüz fulan aradadur 51b/3 2. 5. SORU ZAMİRLERİ
kim : Resūl eyitdi ol avrat kim-idi 5a/5, sin kimsin 13b/5, ol deveyi uran kimdür 85b/3, İsma īl eyitdi ki kimdür ḳapuyı uran 6b/11
ne : Yā İsma īl ne ḳadar ferişteye müvekkelsin 7a/12, Yā Cebrā il bu ne deñizdür 9a/5, Resūl eydür deñizüñ ululıġı ne ḳadardır 10b/3, Yā aḫī bu ulu ferişte ne feriştedür 13a/1
2. 6. BAĞLAMA ZAMİRİ
kim : melek kim bu gögüñ ḫāzinidür 14b/3, ḳaçan kim ṭamu
ehlinden birisi 22a/1, ol kim arslan ṣūretinde idi 26a/11, bir ḳanatda ḳızıl yaḳutdan ḥalḳa şöyle kim şu ā ından gözler ḳamaşur 38b/13
110 2. 7. ÂİTLİK ZAMİRİ
ki : içinde-ki 40a/1, zamānında-ġı 52a/6, ṭaşra-ġı 99a/2, yuḳaru-ġı 6b/8, aġaçlarda-ġı 11a/2, yanında-ġı 15b/11, yapraḳda-ġı 16a/12
3. SIFAT
Bir isimle kullanılıp o ismi niteleyen kelimelere sıfat denir. 3. 1. NİTELEME SIFATLARI
çoḳ hiẕmet 2a/13 ḳatı heybetlü 17a/1
ḳatı yaġmur 2b/1 sā adetlü ümmetdür 23b/14
ḳıymetlü nesneden 4a/1 aḳ deñize 30b/3
ḳızıl altundan 4a/2 tiz ḳanatlu 30b/5
heybetlü ün 4b/9 ḳızıl yaḳutdan 38b/13
aḳ gümişden 6a/10 kiçi yaşludur 59b/10
ay yüzlü yigitler 11a/15 ulu ferişte 13a/1
ṣovucaḳ üzümi 76a/8 ḳuru ṭaşa 72a/12
yüksek depeye 75b/8 yavuz iş 87a/10
yaramaz sözdür 49b/12
3. 2. SIFATLARDA KARŞILAŞTIRMA-BERKİTME VE KÜÇÜLTME
Berkitme sıfatları: Bu sıfatların bir kısmı sıfatın ilk hecesine m,p,r,s eklerinden birinin getirilmesi ile yapılmaktadır. Bir kısmı ise sıfatın tekrarlanması ile yapılmaktadır.
ṭopṭolu ṣu 82b/11
dürlü dürlü ni metleri 104a/2 dürlü dürlü aẕāblar 19a/13
111 ḳaṭre ḳaṭre yaġmurlar 10b/15
Küçültme sıfatları: Küçültme sıfatları -caḳ / -cek; -cuḳ / -cük ; -caġız / -cegiz ekleriyle yapılmaktadır.
gökcek kişi 40b/8
3. 3. BELİRTME SIFATLARI
İsimleri işaret, sayı, belirsizlik veya soru bakımından belirten kelimelerdir. a. İşaret Sıfatları
bu : bu ḳavl 2a/8, bu gicede 3a/9, bu deñizden 6b/6, bu ḳapudan 6b/13, bu dem 6b/14, bu ferişteler 13b/7, bu göz 14a/1, bu gök 14b/2, bu aġaç 16a/12
şol : şol sā at 43a/6, şol ṣuvı 51b/7, şol loḳma 72a/9, şol ṭabaḳ-ile 76a/4, şol mālı 82b/13
ol : ol ḳapudan 38b/11, ol ırmaḳ 39a/14, ol taḥt 40a/7, ol kürsiler 40a/13, ol cevherden 42b/12, ol döşeklere 42b/13, ol
mertebeye 48b/5
işbu : işbu hediye 76a/7
b. Belirsizlik Sıfatları
bir : bir gün 66a/11, bir ḳoyun ḳarnını 66a/14, bir müddet 67a/6, bir kişi 69a/1, bir ḳuru ṭaşa 72a/12, bir yüksek depeye 75b/8, bir aġaç 75b/12, bir yigit 77a/15, bir içim 82b/12, ) bir yavuz iş 87a/10
birḳaç : birḳaç kelimāt nūrı 46a/12, birḳaç vaṣiyyetüm 53b/6, birḳaç kelecim 54a/1, birḳaç ḥikāyetler 69b/6, birḳaç kişiler 70b/5, birḳaç salḳum üzüm 76a/1, birḳaç nā-ḫoş keleciler 83a/7, birḳaç ulu seyyīdler-ile 100a/13, birḳaç beyit 104a/5, birḳaç kelimāt 37a/14
112
her, her biri : her ḳaṣr 40a/3, her köşk 40a/3, her gökde 50b/2, her söz 57b/14, her dem 61a/4, her ṣaf 7a/15
hīç : hīç ḥisāb var mıdur 11a/8, hīç olduġı yoḳdur 68b/15, hīç maḫlūḳ kelāmına beñzemez 74b/1, hīç cevāb virmedi 79b/4 cümle : cümle maḫlūḳāta 13b/8, cümle yaradılmışuñ 18a/3, cümle
enbiyānuñ 23b/15
niçe : niçe yüz biñ ṣaf ṣaf ferişteler 30b/12, niçe uġraşı ṣavalardur 41a/7, niçe ḥūriler 42a/6, niçe yalan söz söyler 50a/2
4. ZARF
Bir fiili, yer, zaman, ölçü, nitelik ve soru bakımından belirten kelimelere zarf denir. 4. 1. Zaman Zarfları
a. İsim ve sıfatlardan yapılanlar
aḫşam : aḫşam irişdi 84a/6
andan : Resūl andan ġusl eyledi 3b/6, andan öte geçdiler 4b/9, andan bir ḳubbeye girdiler 16b/8, andan gitdiler 24b/15, andan öte geçdük 30b/11
gice : iñen ve hem-nāk gice irdi 2b/3, bu gice ol kerāmete irişürsin 3b/2
b. İsme son çekim edatları getirilerek yapılanlar
-dan berü / -den berü : Ṭā if vilāyetine sefer ḳıldı vaḥy nüzūl olduġı yıl-dan berü on yıl olmış-ıdı 69a/15; Şevvāl ayınuñ sekizinde fil geldigi yıl-dan berü tāriḫ elli yılında idi 69b/1; ol vaḳt- den berü ki Ḥaḳ Te ālā beni yaratdı 31b/3; ol vaḳtden berü benüm maḥallüm makāmum bu aradadur 31b/4
-e dek : ḳıyāmet günin-e dek 13a/4; dördinci gökden beşinci gög-e dek biş yüzyıllıḳ yoldur 23a/4
113
-a degin/ -e degin : Sidretü'l-Müntehā’y-a degin irişür 28b/12; ol levḥüñ yaṣṣılıġı maġribden maşrıḳ-a degin idi 31a/12; Yā Muḥammed ben seni ḥicāblar-a degin iltürin 31b/11; mübārek eli birle başından ayaġın-a degin ṣıġadı 58b/10; maşrıḳdan maġrib-e degin da vet it didi 71b/3
-den girü : imdi-den girü bizüm ḥükümetümüzüñ defteri dürildi 54a/11; şimdi-den girü bilürem ki Mekke’nüñ müşrikleri beni uşandururlar 62a/7; imdi-den girü bizüm ṣabrumuz ḳalmadı 68b/5
-dan ṣoñra / -den ṣoñra : andan ṣoñra Ḳureyş ḳavmi ġażaba geldiler 68a/14; andan ṣoñra biz daḫı saña mütāba at idevüz 72a/8; alġıl gözin üsdine baġlaġıl maġribden ṣoñra ḳapuya gelgil 85a/1; bundan ṣoñra daşradan gelen ḳavme destūr virdiler 104b/2
ṣoñra : Ḳa be içinde aṣılu dururdı ṣoñra biş kişi ittifāḳ itdiler 75b/2; işā namāzından ṣoñra keleci eyiderdi 2b/1; cümle enbiyānuñ ümmetlerinden ṣoñra geldi 23b/15
c. Doğrudan doğruya edat ve zarf olanlar
daḫı : Mikā il daḫı gelmiş 3b/8; aḫiretde daḫı Resūl’un merkūbı ben olam 4b/1; Resūl anı işidicek diledi ki ala ḳalanın daḫı içe 6a/5; yüceligi daḫı yüz yıllıḳ yoldur 7a/4; ol deñizüñ daḫı aḥvālini bildüm 9a/8; Resūl daḫı aña şefā at va ad eyledi 23a/2; ol gögi daḫı Ḥaḳ Te ālā nūrdan yaratmışdur 26b/13
114
girü : niçün yemezsiz girü bıraġursız 72a/10; ol aḳçe ki girü ḳaldı 98a/6
hemīşe : düşmeni ṭaşdur hemīşe gevherüñ 78b/6; işi ḫoş ḳarnı hemīşe ṭoḳdurur 90b/2; rūşenlıḳ olsun hemīşe baḫtuñ baḫtlu olsun 97b/14
imdi : imdi uş bugün vaḳtıdur 83a/3; Muḥammed bin
Abdullāh evlenür imdi Resūl Ḥażreti bilmiş olsun 86a/8; vardum yine geldüm dir imdi bu söz muḥāldür 50a/5; ziyān degmeye imdi siz daḫı bir zamān şerden geçüñ 65a/1
ḳaçan : Ebū'l- Ḥasan-ı Bekrī eydür ḳaçan ki Resūl Ḥażreti eydür 73b/13; müvekkel ḳodı ḳaçan ṭā āt vaḳti olıcaḳ bu ferişte iki ḳanadın ḳaḳar 8a/12; ḳullarınuñ ömrini bu yapraḳda bildürüpdür ḳaçan bir ḳuluñ ömri dükense 16a/15; ṭāḳatüm bu ḳadar ki bir ḳarınca ḳadarınca ilerü varam ḳaçan ki küstāḫlıḳ idem 29b/7
pes : pes ḥicābuñ müvekkeli elini ḥicābdan ṭışra çıḳardı 32a/8; pes Ḥaḳ Te ālā’dan emr oldı 38a/15; pes Rıḍvān başladı cenneti Resūl’e şerḥ eyledi 39b/10; pes Allāhü Te ālā güneşe emr eyledi ki dura yürimeye 52a/1; pes Ebū Ṭālib Resūl’e naẓar iderdi 55b/3
115
şimdi : ben şimdi vardum Ḳureyş’i epsem eyledim 65a/13; şimdi sizüñ ḳaṣduñuza dururlar 75a/5; şimdi evlenmek dileyem beni bay ṣanarlar 80a/14
tā : Berīre’den gelen abdi yine göndereler tā ki vara Berīre’ye ḫaber eyleye 86b/7; Ḥaḳ Te ālā her birni bir ferişte yaradurdı tā ḳıyāmete degin 26a/1
çün : Resūl Ḥażreti eydür çün Cebrā il aldı beni ikinci göge azm eyledi 9b/12; heybetlüdür çün ol ḳapuya yetişdük ki Cebrā il ḳapu urdı 14b/4; çün gözüm açdum kendüzüm bir yaşıl kürsī üzre gördüm 30a/14
4. 2. Yer Zarfları
anda : bir yaşıl deñize irişdük anda daḫı bir ulu ferişte gördüm 30b/11; ol taḫt üstinde ilde anda ṭolaşalar 42b/15; Zemzem Ḳuyusı’na iletdi Resūl’i anda Buraḳ’a bindürdi 52b/10; uluları anda da vet ḳıldılar 70b/11
aşaġa : Yā Muḥammed aşaġa ingil 4b/11; ayaḳları gökden aşaġa inmiş-idi 13a/11; ol ferişteler aşaġa baḳmazlar 27a/12; ol ḳaṭre aġzumdan aşaġa indi 34a/4; biz yine aşaġa avdet itdük 51a/15; ol bitigi aşaġa bıraḳdı 89b/12
116
içerü : Resūl buyurdı ol abd-ile bitisin içerü getürdiler 85b/13; Yā seyyīdeler nite oldı ki işigümden içerü girdiñiz didi 94a/1; Ebū Bekr içerü girdi 95a/8; bir ḳapu açılur her gün yitmiş biñ ferişte ol ḳapudan içerü girü 28a/1
ilerü : bir ḳarınca ḳadarınca ilerü varam 29b/7; bir ḳadem daḫı ilerü vara 30a/4; bir ayaġın ilerü baṣmış-ıdı 31a/9; Abbās ilerü yüridi 49a/5; ol arada iş başarımadı sözin ilerü iltemedi 70a/12
ḳanda : Yā Aḫī ḳanda varursın 82a/10; Resūl Ḥażreti’n her ḳanda görse acı sözler söyledi 66a/11; ḫafīyi ḳanda ḫaber viriser size mecher 9b/8
ḳarşu : ol itdüklerüm baña ḳarşu gelmeye mi 57b/3; Ebū Leheb ilerü geldi Ḥamza’ya ḳarşu durdı 64a/13; Ebū Cehl anı gördi ḳarşu yüridi 77b/1; Resūl’e ḳarşu gitdi 77b/3
öte : Resūl naẓar itmedi andan öte geçdiler 4b/9; Resūl’e selām virdi andan öte geçdük 30b/11
ṭaşra : Resūl Ḥażreti yoldan ṭaşra çıḳdı 74a/11; Ḥacel ḳomadı aldı Abbās’ı ṭaşra çıḳdı 83b/3; Resūl Ḥażreti Zeyd bin Ḥāriẟe’yi ṭaşra viribidi 85b/2; ḳapu urdılar ṭurdum ṭaşra çıḳdum 104b/6
117
yuḳaru : Yā Ümmi Ḥakīm ḫoş geldüñ şāḍ geldüñ didi elin aldı yuḳaru geçdi 94b/6; alın yuḳaru götürdi 96a/5; bī-t ab ḳuş gibi pervāz urup daḫı yuḳaru çıḳardum 6a/15; yaşıl deñizden uludur ki eyitdük yuḳaru geçdi 9a/4
4. 3. Miktar Zarfları
artuḳ : bundan artuḳ olmazam 29a/10; Senden artuḳ
görmeyiser ademi 50b/8
az : Çoḳ bildüñ az duruşduñ iy ḥabīb 17b/6; Ebū Ṭālib az göriserdür 58b/15; Resūl Ḥażreti az az çıḳar oldı 65b/12 birez : Ebū Leheb çün anı işitdi birez tebessüm itdi 82b/8 bunca : anı ögersiz bunca raġbet idersiz 81b/7
çoḳ : çoḳ dürüşdi çāre bulmadı Resūl 58a/4; mülkü mālı çoḳ ola 71b/9; zaḫmını çoḳ urdılar 72b/7; ol ḫalāyıḳ çoḳ istediler 72b/10
4. 4. Suret Zarfları
Bu zarflar hal, sebep, sonuç, beraberlik, benzerlik gibi anlamlar bildirirler.
böyle : Allāh Resūl’ine böyle emr oldı 95a/15; ezelde ḳalem böyle çekilmiş idi 6a/6; Resūl’den böyle naḳl itdiler 18b/6
nice : söylese ol nice dögerler-idi 78b/7
4. 5. Hâl Zarfları
118
tevbesüz : tevbesüz geçdiler 19a/5
5. EDATLAR
5. 1. Bağlama Edatları a. Şart Bildirenler
eger : ben ḫoş tefaḥḥuṣ ḳıluram eger ol ḥaḳ peyġambermisse
62b/15; Mekke ḫalvet ḳalur eger ol vaḳt Muḥammed-ile oyun oynarsañız 65a/6; cāẕulıḳ bıraḳdı eger anı bizüm ilümüzden sürmezseñiz 70b/9; bil baġlamaḳ bizüm şi ārımuzdur eger Muḥammed ḳız dilerse bizden dileye didi 81b/3
egerçi : Olar egerçi ki yüz yıl oldılar maḥzūn 73a/8; Egerçi bāzıgūne na l urupdur 37b/6
ve eger : od içindedür ve eger oddan ıraġ-ısa ol daḫı ıraḳdur 68a/4; benden çoḳ nesne dileyeler ve eger avrat dileyem 80a/15
b. Sonuç Bildirenler
ammā : ṭoḳsan biñ safdur ammā her ṣaf ne ḳadardur anı bilmezem 7a/15; ammā sen ol menziletlü nebīsin 17a/7; biş yüz yıllıḳ yol-ıdı ammā bir göz yumup açınca irişdük 25a/8; arşı sekiz ferişte götüriserdür ammā arşı kimse vaṣf eyleyimez 33b/1; selāmınuñ cevābın virdüm ammā heybetden aḳlum zāil olmış 36a/9
līkin : bişirür aş līkin ṭuzı kemdür 38a/1; iñen ulular gördüm līkin 7b/1
119
ve līkīn : oḳıdı çoḳ kişi ḥikmeti ve līkin 22b/11; Ramażān ayınuñ on altıncı gicesinde mi rāca çıḳdı ve līkin cumhūr ulemā ḳatında şöyle ẟābit oldı 53a/3; benüm mu cizātum meliklerden mülki ütiserdür ve līkin emmüm Ebū Ṭālib benümle çoḳ dürüşdi 62a/5; evlenem ve līkin ḳuvvetüm yitmez 80b/6
ya nī : yüzini ol yañadan dönderdi kim ya nī ayruḳ söylemegil
ki işitmezem 58a/2; şāḍ oldum ya nī ki atamı ben techīz ve tekfīn ḳıldum 59a/14; ulu ḳardaşı Abdu'l- Uzzā ya nī Ebū Leheb 62b/10
ve illā : arḳa yardım iderdüm ve illā bilürem ki keẕẕābdur yalān söyler 63a/2; i tiḳādına ḳuvvet ola ve illā anuñ gümāhı 69b/8
c. Sebep Bildirenler
çün : Ebū Leheb ḳatına geldi çün anları gördi 82b/3; Ebū Leheb çün anı işitdi birez tebessüm itdi 82b/8; bitisin emmüleri öñinde oḳıtdı çün bitinüñ mażmūnın bildiler 86b/4 zīrā : taḫfīf dilegil zīrā ki du āñ maḳbūldur 15a/78; birḳaç
kelecim vardur diñlegil zīrā ki benden ṣoñra benüm yirüm ṭaleb idisersin 54a/1; Şam’a gidince zīrā ḳardaşum Ḥamza 65a/3; zīrā kendüsi Beni Maḥzūm’dandur 81a/7
d. İstisna Bildirenler
meger : bundan yuḳaru geçmez illa meger ki senüñ maḳāmuñ ālīdür 28b/13; uzleti söylenmişdi meger ki Uḳbe İbn Ebi Mu īṭ 67b/12; düzenligi gitmişdür meger Mekke şehrinden bir delüyi ṭaşra sorup 70a/11
120
illā : göyünmedüm illā ki bişdüm didi 79a/3; evlenmek
istermiş illā bilmezüz 81a/5; kendüden dilemezem illā ḳarındaşum Abdullāh 82a/15; Ebū Leheb’dür illā hele vaḳtin bulam didi 83b/7
e. Cümle Bağlayıcılar
kim : Allāhü Te ālā Resūl Ḥażreti’ne mi rāc rūzī ḳıldı ol gice kim urūc ḳıldı 2a/3; biñ yıl-ıdı kim ol ṭaş ṭamu dibine inerdi 5a/10; ol melek kim bu gögüñ ḫāzinidür 14b/3; Resūl’den böyle naḳl itdiler kim yarın ḳıyāmet güninde 18b/6; bir yılan yapışmışdur ḳaçan kim ṭamu ehlinden birisi 22a/1
ki : şöyle ḫaber virdi ki dördinci gökden beşinci göge dek 23a/4; Resūl Ḥażreti ṣordı ki Yā aḫī bu bir mübārek ne kişidür 23b/10; Resūl Ḥażreti ṣordı ki Yā aḫī bu ne feriştedür 24a/8; Mīkā il dirler ki erzaḳları keyl-ile ve mīzān-ile üleşdürür 24a/12; beşāret olsun saña ki dünyanuñ aḫiretüñ ḫayrı sendedür 24a/15
f. Bağlama Edatları
hem : altıncı göge azm eylediler hem ol gögüñ arası daḫı biş
yüz yıllıḳ yol-ıdı 25a/7; biş yüz ḳanadı var hem ḳanadınuñ ululıġı maşrıḳdan maġribe degindür 30a/11; Ḫadīce Muḥammed’üñ evvel ḫatunıdur hem yāridür ve hem vefādārıdur 67a/12
ve hem : Ḫadīce Muḥammed’üñ evvel ḫatunıdur hem yāridür ve
hem vefādārıdur 67a/12; āḳil kişi-y-idi ve hem muḥteşim er-idi 53b/4
121
-ıla / -ile : ḥaḳīḳate ḥaḳḳ-ıla birligini kim taṣavvūr idebile 69b/9; ol Mekke’den gelen Mecnūn’ı segirtmesseñiz ḫalāyıḳı cāẕulıġ-ıla yoldan çıḳardı 70b/7; aġāz ḳıldı avāz-ıla namāz üzre Ḳurān oḳıdı 74a/12; Yā Addās götür şol ṭabaḳ-ile üzümi depe üzre oturan şol iki kişinüñ ḳatına ilet 76a/4
g. Bağlama Vavı
ve : bu gice sa ādet ve iḳbāl gicesidür 3b/2; yaratmışdı ve iki ḳanadı var-ıdı 4a/3; Aḳṣa Mescidi’nde cemī enbiyāya ve feriştehlere imām oldı 5b/3; biri süd birisi ṣu ve biri ḫamr 5b/12; saña ve senüñ ümmetüñe 7a/8
vü : anı bilür ki gelen geçdi vü ḳonan göçer 9b/2; ne aṣṣı vü
ne ziyān ü ne malu ü ne terġīb 14a/3; daḫı yirlerdi her māl vü yetīmi 22a/12
u / ü : Ne ben ü sen var anda ne sen ü ben 3a/4
5. 2. Benzetme Edatları
belki : hīç emān virmeñüz uruñuz belki daḫı ayruḳ söz söyler-
ise öldüriñüz 62b/1; Ḫadīce çün belki merẟiyye eyitdiler 65b/5
nite kim : göz gör nite kim ṣāfi piyāle ṣu 40a/11
şöyle kim : ḫasta düşmişdi şöyle kim ölüm nişānları aña daḫı belürmişdi 56a/6; ṭamu aẕābını Ebū Ṭālib az göriserdür şöyle kim Resūl Ḥazreti söz evvelinde 58b/15; ḥavāle ḳıldılar şöyle kim Resūl Ḥażreti bir gün 63b/9
122 5. 3. Karşılaştırma Edatları
daḫı…. daḫı : cinnüñ daḫı ademüñ daḫı cümlesinüñ 16b/6; daḫı ribā yiyenleri daḫı ġammāzları daḫı yetīm malın yiyenleri gördi 21b/3
ne…..ne : ne gördi ne işitdi ne temāşā ḳıldı 2a/4; Ne ben ü sen var anda ne sen ü ben 3a/4; işittügüm ün ne ündi ve ol çaġıranlar ne kişi-y-idi 4b/15; bu ulu ferişte ne feriştedür bu aẕāb itdükleri cānlar ne cānlardur 13a/1
ya…..ya : ya ḥareme gitse ya ebṭaḥdan yaña yürise 66a/13; ya yidi yaşında-y-ıdı ya beş-ile yidi arasında-y-ıdı 67a/1; ya ṭoḳuznç yılında ya onunç yılında ki rivāyet muḫtelifdür 2a/2
hem…..hem : Hem imām ol u hem imāmuñı gör 3a/1; hem yāridür ve hem vefādārıdur 67a/12; hem yitmişsin hem cān itmişsin 89a/14
5. 4. Sıralama Edatları
ve….ve : ḳatı ḥāllere ve ḥayf işlere ve acı sözlere 11a/11; yidi ḳat gök ve yidi yir ve yidi ṭamu 33b/2; İbrahīm ve Mūsā ve
İsā 55b/15; Ḥamza ve Abbas ve Abdullāh 65a/3; ve…..ve…..ve : tenindeki tūsinuñ ḥisābını bilürem ve hevā yüzinde ve
aġaçlardaġı yapraġı ve danelerüñ 11a/2; ve yüz pāre ḳızıl altundan ve ḫām gümişden sini ve ṭas ve çanaḳ mecmereler 88b/15
5. 5. Son Çekim Edatları a. Yalın Hâli İsteyenler
123
gibi : altun teli gibi ıldırardı iki gözi ılduz gibi aydınlıḳ virürdi 3b/15; mi rāc bir süllem gibi ṣaḫra ṭaşından göge degin dikilmiş idi 6a/9; deñizün ḳırıñı süd gibi aḳdur 9a/2 2. Sebep Bildirenler
içün : Ḥaḳ Te ālā bunı ne maṣlaḥat içün yaratmışdur 6b/4; Ḫadīce içün uçmaḳda bir ḳaṣr bünyād ḳıldum 59b/15; varavuz ol kerimeyi senüñ içün dileyevüz didiler 86b/6
3. Beraberlik Bildirenler
bile : enbiyānuñ 2) ḫatmine iḳtidā idiñüz iki rek at anuñla bile namāz ḳıluñuz 5b/2; ümmetüñden ayrılası degüldür ahirete bile varısardur 5b/11; Refref üzre bile uçdum 32a/5; Refref bile gitdi tā ki ikinç ḥicāba yitişdiler 32b/1 birle : Ḥaḳ Te ālā iẕin birle sekiz uçmaġı temāşā ide 38b/8; bu
ḥūriler kendü ve ḥelālleri birle niçe irişibileler 41a/6; Resūl Ḥażreti eydür Rıḍvān birle Cennetü'l-Mevā’ya irişdük 45b/3
4. Başkalık Edatı
ayruḳ : ya nī ayruḳ söylemegil ki işitmezem 58a/2; hīç emān virmeñüz uruñuz belki daḫı ayruḳ söz söyler-ise öldüriñüz 62b/1; Yā Muḥammed ayruḳ içmek yoḳdur ezelde ḳalem böyle çekilmiş idi 6a/6
5. Yer ve Tarz Bildirenler
üzre : ẕürriyetinüñ ervāḥı üzre meşġūldür 7b/11; Ḥaḳ Te ālā
seni ol iş üzre ḳodı 13b/5; bir ferişte gördüm kürsī üzre oturur 15b/5; bir kürsī üzre oturur 23b/8; gözüm açdum
124
kendüzüm bir yaşıl kürsī üzre gördüm 30a/14; bir nūrdan bisāṭ üzre dururdı 36a/11
6. Yönelme hâli isteyenler
-a degin / -e degin : Resūl dimişdi ki öyle vaḳtına degin gele 51b/14; mübārek eli birle başından ayaġına degin ṣıġadı 58b/10; maḫlūḳātuñ naẓarı buña degin irişibilür 6b/6
5. 6. Soru Edatları
ḳanda : Resūl Ḥażreti’n her ḳanda görse acı sözler söyledi 66a/11; Yā Aḫī ḳanda varursın 82a/10
ḳanı : Ḳanı ki gözle göre ḳanı ki işide ḫaber 9a/13
neden : Ḥaḳ Te ālā’dan artuḳ hiç kimesne bilmezdi anı neden yaratmışdur 6a/13; Ki ol şiire neden unḳuda irdi 35a/1 nice : Rıḍvān’a ṣordum ki bu biş ḳaṣr nice kişilerüñdür 45a/14;
Söylese ol nice dögerler-idi 78b/7
niçün : cümle yaradılmışuñ ümīḍi sensin siz niçün taġayyür olursız 18a/3; Ḳureyş’e niçün söylersin 48b/9; Yā Resūlallāh göñlüñ niçün perīşān oturursın 61b/10; Yā Haẕā bu bizüm vilāyetümüze niçün geldüñ 70b/12
nite : Beni Hāşim nite oldı sebeb nedür 87b/12; nite geñezdür
88a/8; Yā ṣıddıḳ nite oldı ki bizüm ardımuzca geldüñ 89a/13
5. 7. İşaret Edatları
uş : ṣorduġum yoḳ ammā uş varayın ṣorayın 67b/15; uş
125 5. 8. Çağırma (Hitap) Edatları
iy : kim maḳāmuñ Maḥmūd oldı iy şerīf 17b/2; iy benüm helālüm 41a/11; iy görklü yüzlü yigit 76a/6; iy yüzü ḳutlu sözi ṭatlu 76a/12
yā : yā ḳardaşum bu ne canavardur 4a/6; yā Resūlallāh ṭamu
ḳırañından bir ṭaş uçmış-ıdı 5a/9; yā Muhammed mi rācuñ ḳutlu olsun 7a/7
5. 9. Nida Edatları
tā : tā ḳıyāmete degin 26a/1; tā ol vaḳte degin 65a/2
2. FİİL