Zıya veya Hasarın Sorumluluğa Tabi Sürede Meydana Gelmesi

Taşıyıcının zıya veya hasardan sorumlu tutulabilmesi için gerekli diğer bir şart, zıya veya hasarın, taşıyıcının eşyaya özen borcuna ilişkin sorumluluğunun

138 _{Seven, Taşıyanın Yüke Özen Borcunun, s. 56.} 139 _{Seven, Taşıyanın Yüke Özen Borcunun, s. 56.}

140 _{Yargıtay 11. H. D., 29 Haziran 1993, 1993/4833 K. (Eriş, Açıklamalı - İçtihatlı Uygulamalı Kara}

Taşıma Hukuku, s. 344)

141 _{Yargıtay 11. H. D., 20 Eylül 1993, 1993/5703 K. (Eriş, Açıklamalı - İçtihatlı Uygulamalı Kara}

Taşıma Hukuku, s. 348)

142 _{Yargıtay 11. H. D., 31 Ocak 1995, 1995/684 K. (Eriş, Açıklamalı - İçtihatlı Uygulamalı Kara}

Taşıma Hukuku, s. 371)

143 _{Yargıtay 11. H. D., 13 Nisan 1995, 1995/3306 K. (Eriş, Açıklamalı - İçtihatlı Uygulamalı Kara}

31

geçerli olduğu süre zarfında gerçekleşmesidir. Bu sebeple öncelikli olarak eşyaya özen borcuna ilişkin sorumluluğunun ne zaman başladığını ve ne zaman sona erdiğini ihtimallere göre ayrı ayrı incelemek gerekmektedir.

TTK’da taşıyıcının, eşyanın taşınmak üzere teslim alınmasından teslim edilmesine kadar geçecek süre içinde, zıyaından veya hasarından sorumlu olduğu belirttiğinden (m. 875/1) eşyaya özen gösterme borcu da hiç şüphesiz eşyanın taşıyıcıya teslimi ile başlayacaktır.144

Teslimin, tarafların birbirine uygun iradeleri neticesinde eşyanın taşıyıcının hâkimiyetine sokularak yapılması gerektiğinden, örneğin taşıyıcının teslim almayı reddettiği bir eşyanın gizliden taşıyıcının ambarına bırakılması durumunda, taşıyıcıda, eşyanın zilyetliğini kazanma iradesi olmadığından taşıyıcının sorumluluğu da başlamamış olacaktır.145

Öte yandan eşyanın “taşınmak üzere” teslim alınması gerektiğinden sırf gönderene yardımcı olmak maksadıyla yükümlü olmadığı halde eşyayı tartmak için teslim alan taşıyıcı, eşyanın bu arada zıyaından yahut hasara uğramasından TTK’nın 875/1. maddesine göre sorumlu tutulamaz.146

TTK’ya göre tarafların karşılıklı ve birbirine uygun iradeleri ile taşıma sözleşmesi kurulur ve eşyanın taşıyıcıya teslimi ise taşıma sözleşmesinin varlığına dair bir karinedir. (m. 856/2) Dolayısıyla ortada bir sözleşme mevcut olmasa bile eşyanın, taşıyıcıya teslim edilmesi, taşıma sözleşmesinin varlığına dolayısıyla eşyaya özen borcunun başladığına karine teşkil edeceğinden taşıyıcının, bu durumun aksini, yani teslim olsa bile taşıma için teslim alma iradesinin olmadığını ispatlaması

144 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 50.}

145 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 52; Şükrü Yıldız, “TTK Hükümleri Işığında}

Taşıyıcının (Kara Yoluyla) Eşya Taşımadan Doğan Sorumluluğu”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 2015/2, S. 28, s. 100.

32 gerekecektir.147

Taşınacak eşyanın birkaç parçadan veya partilerden oluşması halinde her bir parça veya parti yönünden sorumluluğun başlangıcı, o parça veya partinin teslim alınmasıyla başlar.148

TTK’ya göre sözleşme, durumun gereği veya ticari teamül sebebiyle aksi anlaşılmadıkça, gönderen, eşyayı, taşıma güvenliğine uygun biçimde araca koymak, istiflemek, bağlamak, sabitleyerek yüklemek ve aynı şekilde boşaltmak zorundadır. (m. 863/1) Dolayısıyla genel kural yüklemenin gönderene ait olmasıdır ve bu durumda taşıyıcının eşyaya özen borcu, yüklemeden sonra söz konusu olacaktır.149 Ancak, yüklemenin işletme güvenliğine uygun olmasını sağlamak ise taşıyıcının yükümlülüğündedir. (TTK m. 863/1) Aracın taşıma güvenliğine uygun olarak hasar görmeyeceği ve taşıma esnasında karayolundaki üçünü kişilere zarar vermeyeceği bir yükleme yapılmasını sağlamak veya yükleme ve istifleme sırasında kötü yol koşullarının varlığına dair yahut virajlı bir güzergâh için merkezkaç kuvveti sebebiyle oluşabilecek savrulmalara dair bilgi vermek nezaret yükümlülüğü içerisinde değerlendirilebilir.150

ETTK’da yüklemenin kimin tarafından yerine getirilecek bir borç olduğuna ve nezaret yükümlülüğüne dair açık bir hüküm mevcut değildi.151 _{Ancak, Yargıtay} ETTK döneminde vermiş olduğu bazı kararlarında, yüklemenin gönderene ait olması halinde dahi taşıyıcının yükleme ve istiflemeye nezaret etme yükümlülüğü olduğunu belirtmiştir.152 _{Bir başka kararında ise gönderen, yükleme konusunda taşıyıcıya} yanlış bir talimat vermiş olsa bile, taşıyıcının malın emniyetle taşınmasını sağlamak

147 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 50 – 51.}

148 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 53; Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan}

Taşımalarda, s. 51; Seven, Taşıyanın Yüke Özen Borcunun, s. 69.

149 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 54; Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan}

Taşımalarda, s. 53.

150 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 53 – 54.} 151 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 52.}

152 _{Yargıtay 11. H. D., 29 Haziran 1993, 1993/4833 K. Yargıtay 11. H. D., 11 Ekim 1993, 1993/6418}

33

üzere her türlü tedbiri alması ve hatalı yüklemeye karşı çıkması gerektiğinden, basiretli bir taşıyıcıdan beklenen bir davranışta bulunmaması nedeniyle taşıyıcının zarardan sorumlu olacağını hükme bağlamıştır.153

TTK’ya göre her ne kadar asıl kural yüklemenin gönderene ait olması (m. 863/1) ise de, sözleşme ile kararlaştırılmış olması, durumun gereğinden anlaşılması veya ticari teamülün var olması hallerine yüklemenin taşıyıcıya ait olması söz konusu olabilir. Durumun gereği ve ticari teamül çoğu kez yüklemenin nakil vasıtasında mevcut hidrolik yükleme mekanizmaları ile gerçekleştirildiği durumlarda ortaya çıkmakta olup yüklemenin taşıyıcıya ait olduğu bu gibi durumlarda, sorumluluğun başlaması, eşyanın yükleme için teslim alındığı anda başlayacaktır.154

Eşyaya özen borcuna ilişkin sorumluluk, tıpkı başlangıçta olduğu gibi eşyanın taşıma sonrasında gönderilene teslim edildiği anda son bulacağınan ve gönderilene teslim de tarafların birbirine uygun irade beyanları üzerine taşıyıcının eşya üzerindeki hâkimiyetinin sona erdirilmesi ve eşyanın zilyetliğinin gönderilene geçirilmesi suretiyle gerçekleşeceğinden, gönderilenin haberi olmaksızın eşyanın konutunun önüne bırakılması, eşyanın teslimi olarak nitelendirilemez.155

TTK’da yükleme gibi boşaltmanın da sözleşmeden, durumun gereğinden veya ticari teamülden aksi anlaşılmadıkça; gönderenin156 _{üzerinde olduğu belirtilmiş} olduğundan (m. 863/1) bu durumda taşıyıcının eşyaları boşaltmaya hazır hale getirmesi, teslim için yeterli olacak, taşıyıcının boşaltmaya nezaret yükümlülüğü dışında taşıma sözleşmesinden doğan diğer sorumlulukları sona erecektir.157

Taşımaya müteakip yapılan saklama yahut yeni bir taşıma sözleşmesi

153 _{Yargıtay 11. H. D., 11 Şubat 1987, 1987/732 K. (Eriş, Açıklamalı - İçtihatlı Uygulamalı Kara}

Taşıma Hukuku, s. 321 - 322)

154 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 56.} 155 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 55.}

156 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 54’te her ne kadar boşaltma yükümlülüğü}

gönderene yüklenmiş ise de TTK’nın 871/1 hükmü uyarınca uygulamada bu yükümlülüğün gönderilen tarafından yerine getirilecek bir yükümlülük olarak karşımıza çıktığını belirtmiştir.

34

nedeniyle eşyanın zilyetliğinin taşıyıcı da kalmaya devam etmesi halinde, eşyanın teslim alınmak üzere gönderenin emrine amade kılınması koşuluyla teslimin gerçekleştiği ve sorumluluğun sona erdiği kabul edilmelidir.158

Gönderilenin talimatı doğrultusunda eşyanın üçüncü bir kişiye teslimi yahut gümrük mevzuatından kaynaklanan bir zorunluluk sebebiyle eşyanın gümrük idaresine teslimi halinde de taşıyıcının sorumluluğunun sona erdiğini kabul etmek gerekeceği belirtilmiştir.159

TTK’ya göre eşyanın, teslim yerine varmasından önce taşıma işinin sözleşmeye uygun olarak yapılamayacağının anlaşılması hâlinde veya teslim mahallinde teslim engellerinin çıkması halinde taşıyıcının, tasarruf hakkına sahip olan kişiden talimat almak zorunda olduğu hükme bağlanmıştır. (m. 869) Tasarruf hakkını gönderilen haizse ve bulunamıyorsa veya eşyayı teslim almaktan kaçınıyorsa, tasarruf hakkı gönderen tarafından kullanılır ve taşıyıcı, uyması gereken talimatları uygun bir süre içinde alamazsa yahut yerine getirilmesi imkânsız bir talimata muttali olursa tasarruf hakkı sahibinin menfaatine en iyi görünen tedbirleri almakla yükümlü olup, eşyayı, boşaltıp kendi hâkimiyetinde saklayabileceği gibi tasarruf hakkını haiz kişinin hesabına saklanması için tevdi edebilir yahut geri taşıyabilir.160 _{Hemen belirtmek gerekir ki, bu haklar taşıyıcıya tanınan bir} yükümlülük olmayıp, ona tanınmış bir yetki olduğundan ancak taşıyıcı bu yetkiyi kullanarak eşyayı tevdi ederse, eşyaya özen borcuna ilişkin sorumluluktan da kurtulacak, yetkiyi kullanmayıp eşyayı fiili hâkimiyetinde tutmaya devam ettiği sürece eşyaya özen borcuna ilişkin sorumluluğu da devam edecektir.161