Yardımcıların Eylemlerinden Sorumluluk

TTK’da taşıyıcının, kendi adamlarının ve taşımanın yerine getirilmesi için yararlandığı kişilerin, görevlerini yerine getirmeleri sırasındaki fiil ve ihmallerinden, kendi fiil ve ihmali gibi sorumlu olacağı hükme bağlanmıştır. (m. 879)

Yardımcıların kusurundan doğan sorumluluğu düzenleyen bu madde, CMR’nin 3. maddesinden aynen alınmış olup aynı hükme tekabül eden bir düzenleme ATK’nın 428. paragrafında yer almaktadır ve bu hüküm, çağdaş taşıma hukukunu düzenleyen milletlerarası sözleşmelerde kabul edilen genel ilkelerle uyumludur.277 _{Nitekim CMR’ye göre de sözleşmenin uygulanması bakımından} taşıyıcı, çalıştırdığı kişilerin ve taşımanın yapılması için hizmetlerinden yararlandığı diğer kimselerin görevleri sırasında hareket ve ihmallerinden sanki bu hareket ve ihmalleri kendisi yapmış gibi sorumlu olacaktır. (m. 3)

Her ne kadar aynı maddede düzenlenmiş olsa da taşıyıcının “kendi adamları” ile “yararlandığı kişiler” farklı kişileri ifade ettiğinden önce bu kavramların açıklanması gerekmektedir.

2.3.1.1. Taşıyıcının Kendi Adamları

Taşıyıcının kendi adamları yahut ETTK’nın tabiriyle taşıyıcının maiyetinde çalışanlar, taşıyıcıya ait taşıma işletmesinde, genellikle bir hizmet sözleşmesine bağlı olarak görev yapan kişilerdir.278 Bir kişinin, taşıyıcının maiyetinde çalışıp çalışmadığının belirlenmesinde hizmet sözleşmesinin türü, niteliği yahut süresi

277 _{Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Gerekçesi, s. 259.}

278 _{Bülent Sözer, “Taşıyanın Taşıma Sözleşmesinden Doğan Sorumluluğunu Düzenleyen Hükümlere}

İlişkin Bazı Meseleler ve Görüşler”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Ankara Aralık 1987, C. 14, S. 2, s. 115. (Taşıyanın Taşıma Sözleşmesinden Doğan) Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 96.

64

önemli değildir.279 _{Bu kişilerin işletmede üstlendikleri görevin türü de önemli} olmayıp, sadece kamyon şoförleri gibi taşıma işine doğrudan doğruya iştirak edenler değil taşıma işletmesinde görev yapan muhasebeci ve temizlikçi gibi diğer kişiler taşıyıcının kendi adamları sayılırlar. 280281

Tanımda bahsi geçen taşıma işletmesi sözleşmenin tarafı olan diğer bir deyişle taşıma işini taahhüt etmiş olan işletme olduğundan taşıyıcının, başka işletmeleri varsa bu işletmelerde çalışan ve somut taşıma borcunun ifasına katılmayan kişiler TTK’nın 879. maddesi anlamında taşıyıcının kendi adamları sayılmazlar.282

Taşıyıcının birden fazla taşıma işletmesinin olduğu hallerde, taşımayı taahhüt eden işletme, taşıma sözleşmesinin tarafı ise yahut sözleşmede bu işletmenin ticaret unvanı kullanılmışsa ortada pek sorun yoktur.283 _{Fakat taşıma işini, taşıyıcının} işletmelerinden hangisinin üstlendiğinin açıkça anlaşılamadığı, bu sebeple hangi işletmede çalışan kişilerin taşıyıcının kendi adamları sayılacağının tespit edilmediği hâllerde, taşımanın ve eşyanın, türü ve niteliği ile taahhüdün muhtevası gibi olayı çevreleyen şartlar dikkate alınarak hangi işletmenin sözleşmenin tarafı olduğu tespit edilmeli, bunun mümkün olmaması halinde ise davacının beyanı kabul edilerek ispat yükünün aksini iddia eden davalıya yüklenmesi gerektiği belirtilmektedir.284

Taşıma işini taahhüt eden işletmede çalışan herkesin, taşıyıcının kendi adamları sayılıp sayılmayacağı ise doktrinde tartışmalıdır. Her şeyden önce taşıma işine doğrudan doğruya katılan araç şoförleri, yükleme ve boşaltma işini yapan kişiler, hatta görevleri icabı taşımaya katılmaları söz konusu ise ambar memurları ve

279 _{Ahmet Kırman, Hava Yolu ile Yapılan Uluslararası Yolcu Taşımalarında Taşıyıcının}

Sorumluluğu, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1990, s. 108.

280 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 96.}

281 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 131’de 6102 sayılı TTK ile birlikte artık}

sözleşmenin ifasıyla ilgisi bulunmayan büro personeli, idari görevliler ve temizlikçilerin taşıyıcının kendi adamları sayılamayacağını belirtmektedir.

282 _{Sözer, Taşıyanın Taşıma Sözleşmesinden Doğan, s. 116; Arkan, Karada Yapılan Eşya}

Taşımalarında, s. 97.

283 _{Sözer, Taşıyanın Taşıma Sözleşmesinden Doğan, s. 116.} 284 _{Sözer, Taşıyanın Taşıma Sözleşmesinden Doğan, s. 116.}

65

bekçiler taşıyıcının kendi adamlarıdır.285 _{Ancak muhasebeciler, büro görevlileri yahut} temizlikçiler gibi taşıma işine doğrudan doğruya katılmayan kimselerin durumu tartışmalıdır. Doktrinde bazı yazarlar bu kişilerin de kanunun uygulanması bakımından taşıyıcının maiyetinde çalışan kişiler kabul edilmesi gerektiğini savunurken286, diğer bir görüş ETTK’dan farklı olarak 6102 sayılı TTK ile birlikte artık bu kişilerin taşıyıcının kendi adamları sayılamayacağını savunmuştur.287

Taşıyıcının akdi mümessillerinin de bu bağlamda taşıyıcının kendi adamları sayılması gerekir, ancak kanuni temsilcinin taşıyıcının kendi adamı sayılamayacağı, bu kişiler yönünden TBK’nın yardımcı kişilerin fillerinden dolayı sorumluluğa ilişkin maddelerinin uygulanması gerektiği belirtilmiştir.288

2.3.1.2. Taşıyıcının Yararlandığı Kişiler

Taşıyıcının yararlandığı kişiler ise, taşıma sözleşmesinin ifası için kullandığı ancak kendi adamı sayılmayacak kişilerdir.289 _{Doktrinde işçi, iş sözleşmesine} dayanarak çalıştırılan gerçek kişi olarak tanımlanmış, bu işin ücret karşılığında ve işverene bağlı olarak yapılması da işçi kavramının unsurları arasında sayılmıştır.290 Bu anlamda taşıyıcının yararlandığı kişiler ile taşıyıcı arasında bir iş ilişkisi olması şart olmadığı gibi sürekli bir bağ bulunması yahut bu kişilerin taşıyıcının diğer taşıma sözleşmelerinin ifasına da katkıda bulunması gerekmez.291

Taşıyıcının, taşıma işinin bir kısmını veya tamamını devrettiği fiili taşıyıcılar de esas itibariyle taşıyıcının yararlandığı kişiler olmakla birlikte, fiili taşıyıcının

285 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 131.}

286 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 96 – 97; Sözer, Taşıyanın Taşıma}

Sözleşmesinden Doğan, s. 116.

287 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 131.}

288 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 97; Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan}

Taşımalarda, s. 132.

289 _{Sözer, Taşıyanın Taşıma Sözleşmesinden Doğan, s. 117.}

290 _{Nuri Çelik, Nurşen Canikoğlu ve Talat Canbolat, İş Hukuku Dersleri, Beta Yayınları, İstanbul}

2016, s. 41; Tankut Centel ve A. Murat Demircioğlu, İş Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul 2013, s. 34 – 36.

66

durumu TTK’da ayrıca düzenlendiğinden (m. 888) bu kişilerin eylemlerinden kaynaklanan sorumluluk da ayrı başlıkta incelenecektir.

Taşıyıcının yararlandığı kişiler taşıma işinin sadece belirli bir aşamasına katılırlar, hatta taşıma işine dolaylı bir hizmet sağlamış olmaları bile taşıyıcının yararlandığı kişi olarak kabul edilebilmeleri için yeterlidir.292 Örneğin, taşımaya konu eşyanın taşıyıcıya tesliminden bir depoya konulması hâlinde, bu deponun sahibi ve depoda çalışanlar hatta eşyanın boşaltılması işlemine taşıyıcının da rızası ile yardımcı olan yoldan geçen herhangi bir kişi de taşıyıcının yararlandığı kişilerden sayılırlar. 293