Davanın Tarafları

3.1.2.1. Davacı

Taşıma sözleşmesi, taşıyıcı ile gönderen arasında yapılan bir sözleşme olduğundan eşyanın zıya veya hasarı halinde dava açma yetkisi kural olarak taşıma sözleşmesinin karşı tarafı olan gönderene aittir.319 _{Ancak taşıma sözleşmesinin tam} üçüncü şahıs yararına bir sözleşme olduğu dikkate alınırsa bazı özel durumlarda dava

318 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 207.}

319 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 180; Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan}

74 hakkı gönderilen tarafından kullanılabilecektir. 320

Eşyanın, zıya yahut hasarı halinde dava açma hakkının kime ait olduğu, taşıyıcıya talimat verme yetkisine kimin haiz olduğu ile yakından ilgili olup gönderenin eşyanın maliki olmadığı, taşıma sözleşmesinin, gönderenin vekili veya komisyoncu tarafından yapıldığı durumlarda, taşıyıcı ile sözleşmeyi yapan ve görünüşe göre gönderen olan kişi talimat yetkisini kullanabilecek ve bu sebeple taşıyıcının talimatlara uymaması sebebiyle ortaya çıkan zararlar sebebiyle dava açabilecektir.321

Ne var ki, bu ihtimalde taşıma sözleşmesinin tarafı olmayan gönderilenin dava hakkının korunması için kanun koyucu TTK’da, eşya zayi olmuş veya hasara uğramış yahut geç teslim edilmişse, gönderilenin, gönderenin taşıma sözleşmesinden doğan istem haklarını taşıyıcıya karşı ileri sürebileceğini hükme bağlamıştır. (m. 871) Kanun koyucu davacının, dava ehliyetine yönelik muhtemel itirazları engellemek maksadıyla maddenin devamında, gönderenin de bu hakların ileri sürülmesinde yetkili kalmaya devam edeceği belirterek, hem gönderene hem de gönderilene aynı zamanda dava açma yetkisi vermiştir.322

Gönderilenin taşıyıcıya karşı dava açmaya yetkisine haiz olduğu an ise gönderilenin, taşıyıcıya talimat verme hakkını kazandığı an olarak kabul edilmiştir.323 TTK’ya göre gönderenin emir ve talimat verme yetkisi ve tasarrufta bulunmak hakkı eşyanın teslim yerine ulaşması ile sona erer ve bu andan itibaren söz konusu yetki ve haklar gönderilene ait olur. (m. 868/2) Dolayısıyla dava açma hakkı da emir ve talimat verme yetkisi ve tasarrufta bulunmak hakkı ile birlikte bu andan itibaren gönderilene geçer.324

TTK’ya göre taşıma senedi düzenlenmiş ve her iki tarafça imzalanmışsa,

320 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 180.} 321 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 243.} 322 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 245.} 323 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 180.} 324 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 245.}

75

gönderen, taşıma senedinde öngörülmüş olması şartıyla, ancak kendisine ait olan nüshayı ibraz ederek tasarruf hakkını kullanabilir. (m. 868/4) Bu kapsamda, aksi öngörülmemişse, taraflarca imzalanmış senedin, gönderen tarafından gönderilene geçirilmesiyle talimat verme ve dolayısıyla dava açma hakkı da gönderilene geçer.325

Taşıma veya teslim engellerinin söz konusu olduğu durumlarda, TTK’ya göre taşıyıcı, tasarruf hakkına sahip olan kişiden talimat almak zorundadır. (m. 869/1) Tasarruf hakkını gönderilen haizse ve bulunamıyorsa veya eşyayı teslim almaktan kaçınıyorsa, tasarruf hakkı gönderen tarafından kullanılacağından bu ihtimalde de tasarruf hakkı gönderen tarafından kullanıldığından, bu zaman zarfında meydana gelen zararlar nedeniyle dava açma hakkı da gönderene ait olacaktır. 326

3.1.2.2. Davalı

Davacı, taşıma sözleşmesinden doğan dava hakkını sözleşmenin karşı tarafı olan taşıyıcıya karşı kullanacaktır.327 _{Ancak bazı hallerde tazminat davası, taşıma} işleri komisyoncusuna yahut fiili taşıyıcıya karşı da açılabilir.

TTK, taşıma işleri komisyoncusunu, taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesi ile eşya taşıtmayı üstlenen kişi olarak tanımlamıştır. (m. 917) Taşıma işleri komisyoncusunun yükümlülükleri, kanunda, taşıma araçlarını ve taşıma yolunu belirlemek, taşıma işini fiilen gerçekleştirecek taşıyıcıyı ve taşıyıcıları seçmek, eşyanın taşıtılması için gereken taşıma, ardiye ve taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmelerini yapmak, taşıyıcıya ve taşıyıcılara gerekli bilgi ve talimatları vermek ve gönderenin tazminat haklarını teminat altına almak şeklinde belirtilmiştir. (m. 918)

TTK’ya göre taşıma işleri komisyoncusu, zilyetliğinde bulunan eşyanın zıyaından ve hasarından sorumludur. (m. 928/1) Zilyetliğinde bulunan malın zıyaı

325 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 182; Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan}

Taşımalarda, s. 243.

326 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 244.} 327 _{Arkan, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında, s. 187.}

76

veya hasarından kaynaklanmayan bir zarardan ise komisyoncu, sadece 918. madde uyarınca kendisine düşen bir yükümlülüğü ihlal etmesi hâlinde sorumludur. (m. 928/1)

Esasında, taşıma işleri komisyoncusu, kendi adına ve müvekkili hesabına eşya taşıtmayı taahhüt ettiğinden, taşıma işleri komisyoncusu ile taşıyıcı, birbirinden tamamen farklı hizmetleri ifa eden kişilerdir.328 _{Nitekim komisyoncu, eşyanın bir} yerden başka yere götürülmesi için bir taşıyıcı bularak onunla kendi adına müvekkili hesabına taşıma sözleşmesi yapmayı üstlenirken; taşıyıcı, komisyoncu ile yaptığı sözleşme uyarınca eşyayı taşımakla yükümlüdür.329 _{Ancak komisyoncunun, taşıma} işini gerçekleştirmeyi de üstlendiği hallerde farklı nitelikteki bu iki hizmetin, tek kişi tarafından yerine getirilmesi söz konusu olur.330

Nitekim TTK’da taşıma işleri komisyoncusunun, eşyanın taşınmasını bizzat üstlenebileceği, bu hakkını kullanırsa, taşımadan doğan haklar ve yükümlülükler yönünden taşıyıcı veya taşıyan sayılacağı hükme bağlanmıştır. (m. 926) Şayet, taşıma işi, taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesi ile komisyoncuya devredilmiş, ancak komisyoncu taşıma işini bizzat üstlenmişse bu durumda tazminat davasının komisyoncuya karşı açılması gerekir.331

TTK’ya göre taşıma, kısmen veya tamamen üçüncü bir kişi olan fiilî taşıyıcı tarafından yerine getirilirse, bu kişi eşyanın zıyaı, hasarı veya gecikmesi nedeniyle kendisi tarafından yapılan taşıma sırasında ortaya çıkan zarardan asıl taşıyıcı gibi sorumlu olacağından (m. 888) tasarruf hakkı sahibi, tazminat davasını fiili taşıyıcıya karşı da yöneltebilir.332

TTK’nın, fiili taşıyıcılara ilişkin 888. maddesinin kaynağı, ATK’nın 437.

328 _{Sabih Arkan, “Taşıma İşleri Komisyoncusunun Borçlarını Ve Sorumluluğunu Düzenleyen}

Hükümler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara 1980, C. 37, S. 1, s. 313. (Taşıma İşleri Komisyoncusunun)

329 _{Arkan, Taşıma İşleri Komisyoncusunun, s. 313.} 330 _{Arkan, Taşıma İşleri Komisyoncusunun, s. 313.} 331 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 248.} 332 _{Adıgüzel, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda, s. 248.}

77

paragrafı olup ayrıca CMR’nin 34. maddesinde de aynı konu düzenlenmektedir.333 Ne var ki, TTK’da CMR’den farklı olarak fili taşıyıcıya dava açılabilmesi için taşıma senedinin devralınması şart olarak belirtilmediği gibi yine CMR’de senedin devralınması sebebiyle fiili taşıyıcı taşımanın tamamından sorumlu tutulabilirken TTK gereğince fiili taşıyıcı sadece kendi taşıması sırasında meydana gelen zararlardan sorumlu tutulabilecektir.334